BÖLÜM-04 ORTAK ÜRÜNLER

Transkript

1 BÖLÜM-04 ORTAK ÜRÜNLER

2 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) Birden çok mamulün bir arada üretildiği üretim sürecidir. Petrol, havagazı, madencilik, yağ, süt ve et mamulleri gibi bazı üretim dallarında, aynı hammaddenin aynı işlemlerden geçirilmesi sonucu aynı anda farklı farklı mamuller elde edilir. Örneğin, koyunların kesilip yüzülmesiyle deri ve et ortaya çıkar. Hayvanın parçalanması sonucu pirzola, bonfile, biftek, ciğer, böbrek, işkembe vb. ürünler elde edilir. Ham petrolün rafinasyonu sırasında benzinden katrana kadar birçok mamul meydana gelir. Bu mamullerden göreceli değeri yüksek olanlara birleşik mamuller, değeri düşük olanlara ise yan mamuller denir. BİRLEŞİK MALİYET DANA BİRLEŞİK MALİYET DEĞİRMEN KESME DERİ ET SAKATAT BEYAZ UN KEPEKLİ UN ÖĞÜTME RAZMOL BİRLEŞİK MAMULLER Birleşik mamullerde maliyetlendirme sorunu, üretimin ayrı ayrı mamuller olarak tanımlanabildiği ayrılma noktası na kadar yapılan birleşik giderler in (örneğin koyun bedeli ile kesme, yüzme ve parçalama giderlerinin) mamullere nasıl yükleneceğidir. Ayrılma noktasına kadar yapılan birleşik giderlerin mamullere dağıtımında temel olarak aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır. - Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Katsayılı Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Değeri Yöntemi - Net Yöntemi YAN MAMULLER Ana mamullerin üretimi sırasında ortaya çıkan ancak ana mamullere oranla değeri önemsiz olan mamuller yan mamul olarak adlandırılır. Örneğin, bir un fabrikasında, un ana mamul olup kepek ve razmol yan mamuldür. Yan mamullere ayrım noktasına kadar oluşan birleşik maliyetten pay aktarılmaz. Bunun yerine, yan mamullerin satış değeri ana mamul maliyetinden indirilir. BİRLEŞİK MALİYET HAM PETROL BİRLEŞİK MALİYET ŞEKER DAMITMA ÖĞÜTME BİRLEŞİK MALİYET SÜT ÜRÜNLERİ BENZİN MAZOT KATRAN ŞEKER KÜSBE TEREYAĞ PEYNİR KAYNATMA YOĞURT 1

3 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) 1. Yel Değirmencilik işletmesi üreticilerden %8 KDV dahil toplamda ye peşin olarak satın aldığı 40 ton buğdayı öğütüp 27 ton ekmeklik beyaz un, 9 ton kepekli un ve 4 ton yem sanayinde kullanılan kepek elde etmiştir. İlk öğütme aşamasında katlanılan toplam maliyet dir. Ayrıca beyaz unun paketlenmesi için 900, kepekli unun harmanlanması ve paketlenmesi için lik ek maliyet yapılmıştır. meklik beyaz un ile kepekli un ana mamul olup, yem fabrikalarına satılacak olan kepek yan üründür. 4 ton kepeğin tahmini toplam satış fiyatı 800 dir. %8 KDV hariç beyaz unun ton başına satış fiyatı 900, kepekli unun ton başına satış fiyatı ise dir. Yan ürünlere maliyet hesaplamayan işletme, bunların satışından sağladığı hasılatı ana mamullerin maliyetinden indirmektedir. İstenen: a) maliyetlerin dağıtımında Değeri () Yöntemini kullanarak ana ürünlerin toplam ve ton başına üretim maliyetinin hesaplayınız. b) Dönem içinde toplamda 22 ton ekmeklik beyaz un ve 6 ton ekmeklik kepekli un peşin olarak satan Yel işletmesinin her ürüne ilişkin karlılık oranını ayrı ayrı hesaplayınız. Sürekli (aralıksız) envanter yöntemine göre satışlara ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız. 2. X işletmesi Temmuz 2012 döneminde üreticiden ye satın aldığı kg sütün kremasını çekmek için gider yapmış ve sonuçta kg kremasız (az yağlı) süt ile 400 kg krema elde etmiştir. Kremasız süt için değerinde ek işlem yapılarak, satış değeri 10 /kg. olan kg peynir elde edilmiştir. Aynı şekilde kremalı süt içinde 500 ek gidere katlanılarak, satış değeri 15 /kg olan 200 kg tereyağı elde edilmiştir. İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) ler için yapılan toplam gider tutarını ve toplam ortak gider tutarını hesaplayınız. b) Peynir ve Tereyağına ilişkin birim maliyetleri Net Değerleri Oranında Dağıtım yöntemine göre hesaplayınız. 3. KUZEYSAN A.Ş. de aynı hammadde, aynı işlemlerden geçirilerek, aynı anda A, B ve C mamulleri elde edilmektedir. Bu üç mamulün toplam satış değeri içerisinde %10 dan fazla yer tutan değerdeki mamul veya mamuller ana ya da birleşik mamul, %10 dan düşük değerdeki mamul veya mamuller ise yan mamul kabul edilmektedir. Birleşik mamul maliyetlendirmesinde Net Değerleri Oranında Dağıtım yöntemi, yan mamul maliyetlendirilmesinde ise Net Değerinin Ana inden İndirilmesi yöntemi uygulanmaktadır. Aralık ayında tutarında birleşik gider yapılmış olan bu işletmede maliyet saptama için gerekli diğer bilgiler şöyledir; Tamamlayıcı Giderler A 100 kg 500 /kg B 50 kg 200 /kg C 200 kg 400 /kg İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) Fiziksel miktarlara göre dağıtım yöntemi kullanılarak birim maliyetleri hesaplayınız. b) Net Değerleri Oranında Dağıtım yöntemini kullanarak birim maliyetleri hesaplayınız. 2

4 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) 4. BALIKSAŞ A.Ş. hamsi balığını pişirme, presleme ve öğütme işlemlerinden geçirerek, balık unu ve balık yağı elde etmektedir. Pişirme ve presleme işlemleri sonucu, üretime alınan hamsi miktarının %16 sı kadar balık püresi, %4 ü kadar da balık yağı ortaya çıkmakta; kalan %80 ise kısmen buharlaşmakta yada atık su olarak denize dökülmektedir. Preslemeden çıkan yağ tanklara doldurulmakta ve yağ rafinerilerine 2,00 /kg fiyatla satılmaktadır. Balık püresi ise öğütme işlemine tabi tutularak un haline dönüştürüldükten sonra çuvallara doldurulmakta ve 1,50 /kg fiyatla yem fabrikalarına satılmaktadır. Tüm satışlar fabrika teslimidir. (Yağda teslimat tanklardan ara hortumu yardımıyla alım için gelmiş tankere boşaltılarak yapılmaktadır.) Hamsilerin bozulma özelliğinden dolayı, üretim her gün gelen hamsi miktarına göre ve bir sonraki güne yarı mamul kalmayacak şekilde yürütülmektedir. Şirketin Ocak ayı üretimi ton balık unu ve 400 ton balık yağıdır. Aynı aya ilişkin üretim giderleri ise aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir; Pişirme Presleme Öğütleme Ambalaj Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İşçilik Giderleri Genel Giderleri İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) Fiziksel miktarlara göre dağıtım yöntemi kullanılarak birim maliyetleri hesaplayınız. b) Net Değerleri Oranında Dağıtım yöntemini kullanarak birim maliyetleri hesaplayınız. 5. Bir işletme X ve Y adlı ortak ürün niteliğinde iki mamul üretmektedir. Bu iki mamul belli bir noktaya kadar aynı üretim hattında birlikte üretilmektedir. Ayrılma noktasından sonra ise mamullerin tamamlanması için ek işlemler yapılmaktadır. İşletme 2012 Temmuz ayında adet X mamulü ve adet Y mamulü üretmiştir. X mamulünün satış fiyatı 110 /adet, Y mamulünün satış fiyatı ise 145 /adettir. İşletme ayrılma noktasından sonra; X mamulü için ve Y mamulü için de ek gider yapmıştır. Fiziksel miktarlara göre dağıtım yöntemi kullanılarak tespit edilen birim maliyetler (ek giderler dahil); X mamulü için 80 /adet ve Y mamulü için ise 85 /adettir. İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) ler için yapılan toplam gider tutarını ve toplam ortak gider tutarını hesaplayınız. b) X ve Y mamullerinin birim maliyetlerini Net Değerleri Oranında Dağıtım yöntemine göre hesaplayınız. 6. AYSÜT A.Ş sütü, pişirme ve krema çekme işlemlerinden geçirerek yarım yağlı süt ve krema elde etmektedir. im ayında işletme litre süt bu işlemlerden geçirilerek 400 litre krema ve litre yarım yağlı süt elde etmiştir. 100 litre süt buharlaşmıştır. Yarım yağlı süt 1 litrelik kutularda paketlenerek, 1,250 / litre fiyatla satılmaktadır. Krema ise hiçbir işlemden geçmeden litresi den pastanelere satılmaktadır. Krema ve süt satışları fabrikadan yapılmaktadır. im ayına ilişkin üretim giderleri aşağıdaki gibidir. Pişirme/ Krema Çekme Ambalaj D.İ.M.M. Gid D. İşçilik Gid Genel Gid İstenilen: Yarım yağlı süt ve kremayı birleşik mamul kabul ederek, im ayında üretilen yarım yağlı süt ve kremanın toplam ve birim maliyetlerini, a) Fiziksel Miktarlara Göre Dağıtım Yöntemine göre hesaplayınız. b) Net Değerleri Oranında Dağıtım Yöntemine hesaplayınız. 3

5 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP (1) BUĞDAY (Birleşik) Ürün Adı Beyaz Un Alış Bedeli Öğütme Gideri + Kepekli Un Kepek (Yem) Alış Bedeli KDV siz Öğütme Gideri ORTAK MALİYEERİN TESPİTİ Yan Ürün ından Sağlanan Gelir (a + b - c) (800 ) Beyaz Un Kepekli Un SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ Dağıtım Oranı 24300/36450 %66, /36450 %33,4 ten (d x e) i (f + g) ton ton % (h / ı) 700 /ton /ton KARLILIK ORANININ HESAPLANMASI Beyaz Un Kepekli Un Net lar 22 x Net lar 6 x ların i 22 x ların i 6 x Brüt Karı Brüt Karı Brüt Karı Oranı 4 400/ %22 Brüt Karı Oranı / %16 DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİNE GÖRE SATIŞ KAYIARININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ Beyaz Unun Muhasebeleştirilmesi Kepekli Unun Muhasebeleştirilmesi 100 Kasa Hs Kasa Hs Yurtiçi lar 391 Hesaplanan KDV Yurtiçi lar 391 Hesaplanan KDV Satılan i Satılan i ler Hs ler Hs

6 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP (2) SÜT (Birleşik) Ürün Adı Kremasız Süt 9600 kg /kg Alış Bedeli Çekme Gideri Krema 400 kg /kg ORTAK MALİYEERİN TESPİTİ Alış Bedeli Krema Çekme Gideri NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ (-) Net Dağıtım Oranı (bin ) ten (f x g) i (h + ı) (k) (l) (k / l) Peynir 2600 kg 10 Tereyağ 200 kg /25000 % /25000 %10 % kg kg ,46 /kg 7,00 /kg 5

7 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP (3) HAMMADDE (Birleşik) Ürün Adı A Ürünü 100 kg i B Ürünü 50 kg C Ürünü 200 kg BİRLEŞİK VE YAN MAMULLERİN TESPİTİ Değeri A 100 kg B 50 kg C 200 kg ad lar İçindeki Oranı %36 (50 000/ ) %7 (10 000/ ) %57 (80 000/ ) Birleşik Yan Birleşik Dağıtım Oranı FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ ten i (c + d) A 100 kg 100/300=%33, kg 233,33 /kg C 200 kg 200/300=%66, kg 233,33 /kg 300 kg % (e / f) NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ (-) Net Dağıtım Oranı (bin ) ten (f x g) i (h + ı) (k) (l) (k / l) A C 100 kg kg /100 %40 60/100 %60 % kg 200 kg 260 /kg 220 /kg 6

8 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP (4) HAMSİ (Birleşik) Ürün Adı Öğütme # Ambalaj Pişirme + Presleme Balık Püresi ,50 /kg Balık Yağı ,00 /kg NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ (-) Net Dağıtım Oranı (bin ) ten (f x g) i (h + ı) (k) (l) (k / l) Balık Unu Balık Yağı ,50 2, /2500 %68 800/2500 %32 % ,26 /kg 1,55 /kg Balık Unu Balık Yağı Dağıtım Oranı FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ ten i (c + d) (e / f) 1600/2000=% ton 1,41 /kg 400/2000=% ton 0,97 /kg 2000 ton %

9 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP(5) ÜRETİM (Birleşik)?... Ürün Adı Fiziksel Ölçüler Yöntemine Göre ( giderler dahil) X Ürünü 3000 adet Y Ürünü 1000 adet ORTAK MALİYETİN BULUNMASI Öncesi X 3000 ad Y 1000 ad ad FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ Dağıtım Oranı ten i (c + d) (e / f) X 3000 ad 3000/4000=% ad 80 / ad Y 1000 ad 1000/4000=% ad 85 / ad 4000 ad % NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ (-) Net Dağıtım Oranı (bin ) ten (f x g) i (h + ı) (k) (l) (k / l) X 3000 ad /450 % ad 75 /ad Y 1000 ad /450 % ad 100 /ad %

10 Muhasebesi -04- Ürünler (Birleşik ) CEVAP(6) SÜT (8000 litre) (Birleşik) Pişirme+ Krema Çekme Ürün Adı Yarım Yağlı Süt 7500 litre ,250 /litre Krema 400 litre --- 4,375 /litre Yarım Yağlı Süt Dağıtım Oranı FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ ten i (c + d) (e / f) 7500 lt 7500/7900=% lt 1,05 / lt Krema 400 lt 400/7900= % lt 0,90 / lt 7900 lt %100 Yarım Yağlı Süt Krema 7500 lt 400 lt 7900 lt 1,250 4, (-) NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ Net Dağıtım Oranı 8250/ %82,5 1750/ %17, ten (f x g) 5 865, , i (h + ı) 6 990, ,25 (k) 7500 lt 400 lt (l) (k / l) 0,9321 / lt 3,1106 / lt 9