T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığı. Hemşire Selen ŞİMŞEK. T.C. Sağlık Bakanlığı

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Hemşire Selen ŞİMŞEK

2 RUH SAĞLIĞI DAİRESİ BAŞKANLIĞI PROGRAMLARI Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı 0-6 Yaş Çocuğun Psikososyal Gelişimini Destekleme Programı (ÇPGD) OJzm Spektrum Bozukluğu Tarama Ve Takip Programı Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM) Çocukluk Çağı Ruhsal ve Gelişimsel Bozukluklar Farkındalık Faaliyetleri Çocukluk Çağı Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Programı Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM) Psikososyal Destek Uygulayıcı Programı Birinci Basamakta Ruh Sağlığını Güçlendirme Programı (RSGÜÇ) Toplumsal Travmalar ve AfeYe Psikososyal Destek Programı İnJharı Önleme Farkındalık Çalışmaları Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Programı Davranışsal Bağımlılıklar Eylem Planı Davranışsal Bağımlılıklarla Mücadele Programı

3 ULUSAL RUH SAĞLIĞI EYLEM PLANI Ruh sağlığı hizmej veren kurumlar arasında eşgüdümü sağlamak Ağır ruhsal bozukluğu olan bireylerin tüm ihjyaçlarını karşılayan bütüncül bir ruh sağlığı sistemi kurmak Toplum temelli ruh sağlığı sistemine geçmek Ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamak sağlık kurumlarına entegrasyonunu sağlamak Birinci basamak ve aile hekimlerinin psikiyatrik bozuklukların tanı, tedavi ve takipleri konusunda bilgilerini ar\rmak Birinci basamak ve aile hekimlerini toplum temelli ruh sağlığı uygulamalarına entegre etmek Riskli gruplara yönelik koruyucu hizmet ve erken tanılama ile ilgili yürütülmekte olan ruh sağlığı programlarının aile hekimliği sistemine entegrasyonunu sağlamak Ruh sağlığını teşvik etmek ve gelişjrmek Çocukluk ve ergenlik dönemine yönelik ruh sağlığı hizmetlerini iyileşjrmek ve gelişjrmek

4 0-6 YAŞ ÇOCUĞUN PSİKOSOSYAL GELİŞİMİNİ DESTEKLEME PROGRAMI PROGRAMIN AMACI Çocuğun psikososyal gelişimini izleme ve destekleme yöntemlerini birinci basamak sağlık hizmetleri içine entegre ederek, gebe ve çocuğu biyopsikososyal bakış açısı ile bütüncül olarak izlemek ve sağlıklı nesiller yejşmesini sağlamak. ÇPGD PROGRAMININ HEDEFLERİ Gebe ve 0-6 yaş çocuğun psikososyal gelişimini düzenli olarak izlemek, Sağlıklı gelişimi desteklemek, Risk faktörlerini erken tespit etmek ve erken müdahale edebilmek, Aileleri, çocuk gelişimi (çocuklarıyla konuşmaları, kitap okumaları, oyun oynamaları, beslenme vb.) ve temel bakımla ilgili bilgilendirmek, Çocuğun psikososyal gelişimi ve gelişimin desteklenmesi konularında sağlık personelinin farkındalığını ar\rmak.

5 0-6 YAŞ ÇOCUĞUN PSİKOSOSYAL GELİŞİMİNİ DESTEKLEME PROGRAMI Ebe/Hemşireler aile sağlığı merkezi hizmet alanına giren anne, baba ve gebe ile ÇPGD görüşme formunu kullanarak görüşme yapar, temel bilgileri verir ve riskleri gözlemler, gerekli durumlarda hekim ile görüşme sağlanır. Aile hekimi gerekli durumlarda olguları 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarına yönlendirir. Sağlık kurumları dışında destek gerekjren durumlarda aileler, sorunlarına uygun destek alabilecekleri il içerisindeki kurumlara yönlendirilir.

6 0-6 YAŞ ÇOCUĞUN PSİKOSOSYAL GELİŞİMİNİ DESTEKLEME PROGRAMI GEBE-BEBEK-ÇOCUK-BABA PSİKOSOSYAL İZLEM

7 OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU (OSB)TARAMA VE TAKİP PROGRAMI Programın Amacı OSB da erken tanı konulduğunda rehabilitasyon sağlanabildiğinden, bebeklik ve erken çocukluk döneminde çok sayıda çocukla karşılaşılan Aile Sağlığı Merkezlerinde OSB taraması ile riskli çocuğun erken dönemde fark edilerek, gerekli yönlendirmenin ve takibinin yapılması amaçlanmaktadır. Programın Uygulaması EğiJci eğijmi alan çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları, birinci basamak sağlık personellerine hazırlanan eğijm modeli ile uygulayıcı eğijmi vermektedir. Birinci basamakta ay çocuklara yönelik yapılan tarama sonucunda riskli olgular ikinci veya üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına ve ihjyaçlar doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirilmektedir. Tarama programı kapsamında birinci basamak ile ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşları arasında iş akışına dair koordinasyon, birinci basamakta meslek elemanlarından oluşturulan ekiplerce sağlanmaktadır.

8 ÇOCUKLUK ÇAĞI RUHSAL VE GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR FARKINDALIK FAALİYETLERİ Çocukluk çağı ruhsal ve gelişimsel bozukluklar konularında sağlık personellerinin, çocuk alanında çalışan diğer meslek gruplarının (öğretmenler, müdülük çalışanları vb.) ve anne-babaların bilinç düzeyinin arerılması erken tanı ve müdahale bakımından önem arz etmektedir. OJzm Spektrum Bozukluğu, Dikkat Eksikliği ve HiperakJvite Bozukluğu, Özgül Öğrenme Güçlüğü ve Ergenlik Dönemi Gelişim Özellikleri konularında farkındalık eğijmleri gerçekleşjrilmektedir. 2 Nisan Dünya OJzm Farkındalık Günü ve 1-7 Kasım Disleksi Hadası gibi önemli gün ve hadalarda çeşitli farkındalık faaliyetleri düzenlenmektedir.

9 ÇOCUK İZLEM MERKEZLERİ (ÇİM) 0-18 yaş grubu cinsel isjsmara uğrayan ya da uğradığı düşünülen çocukların adli görüşmeleri ile adli ve psikiyatrik muayenelerinin yapıldığı, muljdisipliner hizmet veren merkezlerdir. Görüşmeler ve gerekli bilgilerin alınması işi bu alanda eğijmli kişilerce yapılarak, bir merkezde ve tek seferde işlemlerin tamamlanması ve bu şekilde, çocuğu sistem içinde ikincil örselemeden korumak amaçlanmaktadır.

10 ÇOCUK İZLEM MERKEZLERİ (ÇİM) Kolluk (Polis ve Jandarma) Konsültanlar Adli Tıp Uzmanı Çocuk PsikiyatrisV Kadın Doğum Uzmanı Çocuk Cerrahi Uzmanı Çocuk Hekimi Psikolog Çocuk Gelişimcisi Sosyal Çalışmacı Hemşire Sekreter Merkezde Çalışan Ekip Savcılık Baro Temsilcilik ASPB Temsilcisi

11 ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI ÖNLEME FARKINDALIK EĞİTİMLERİ koordinasyonunda; il sağlık müdürlükleri taraindan uç noktada görev yapan, çocukla karşılaşan veya karşılaşma ihjmali olan ilgili kurum personellerine yönelik Çocuk İhmal ve İsJsmarı-Cinsel İsJsmar (Çocuk İzlem Merkezleri) konusunda 2010 yılından ijbaren farkındalık eğijmleri düzenlenmektedir. (Sağlık Personelleri, Sınıf Öğretmenleri, Rehber Öğretmenler, Okulöncesi eği<m öğretmenleri, Rehabilitasyon Merkezleri çalışanları, Çocuk Polisi, Karakol Polisi, Jandarma Çocuk Bürosu Çalışanları, Aile ve Sosyal Poli<kalar İl Müdürlüğü Çalışanları, Kuran Kursu Öğre<cileri, MüKülük Aile ve Dini Rehberlik Büro Çalışanları, Baro Avukatları vb)

12 ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI ÖNLEME FARKINDALIK EĞİTİMLERİ EğiJm programında; Çocuğun fiziksel, cinsel ve ahlaki gelişim süreçleri, Çocuğa yönelik kötü muamelenin tanımı, Jpleri, sıklığı, risk faktörleri, İsJsmar çeşitleri, isjsmarın kısa dönem etkileri (isjsmarı tanıyabilmekbelirj ve bulgular), İsJsmarın uzun dönem etkileri, Çocuklarda sık karşılaşılan psikopatolojiler, Çocuk İzlem Merkezi uygulamaları, Çocuk isjsmarı ile ilgili yasal mevzuat ve uygulamalar bulunmaktadır.

13 ÇOCUKLUK ÇAĞI PSİKOSOSYAL KORUMA, ÖNLEME VE KRİZE MÜDAHALE PROGRAMI MEB e bağlı olarak görev yapan psikolojik danışmanlık ve rehberlik öğretmenlerinden oluşan eğijm ekibinin teknik desteği ile düzenlenen eğijmdir. Sağlık personelinin; travma kavramını öğrenmelerini, travmanın çocukluk dönemine olumsuz ruhsal etkilerini öğrenmelerini sağlamak ve temel yaklaşımlar konusunda bilgi ve becerilerini arermak amacıyla Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Programı EğiJmi düzenlenmektedir. EğiJme psikolog, sosyal çalışmacı ve çocuk gelişimciler ka\lım sağlayabilmektedir. Programın yürütülmesinde; Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Programı Eği<mi ni alan personelden il ekiplerinin oluşturulması ve müdahale edilmesi gereken durumlarda bu ekibin görevlendirilmesi sağlanmaktadır.

14 TOPLUM RUH SAĞLIĞI MERKEZLERİ (TRSM) Bakanlığımıza ait yataklı sağlık tesislerine bağlı olarak faaliyet göstermek üzere kurulmuştur. Bu merkezler; kendisine bağlanmış coğrafi bölgedeki ağır ruhsal rahatsızlığı olan hastaların ve ailelerin bilgilendirildiği, hastanın ayaktan tedavisinin yapıldığı ve takip edildiği, rehabilitasyon, psikoeğijm, iş-uğraş terapisi, grup veya bireysel terapi gibi yöntemler kullanılarak hastanın toplum içinde yaşama becerilerinin ar\rılmasını hedefleyen, psikiyatri klinikleri ile ilişki içinde çalışan ve gerekjğinde mobilize ekiple hastanın yaşadığı yerde takibini yapan birimlerdir. Merkezde çalışan ruh sağlığı ekibi: psikiyatri uzmanı, psikolog, psikiyatri hemşiresi, sosyal hizmet uzmanı, ergoterapist ve diğer yardımcı personelden oluşur. Ø Ekip hareketlidir, hizmej gerekjğinde hastanın yaşadığı alana götürür. (Gezici Ekip) Ø Ekibin hizmet verdiği merkez genellikle ana hastanenin dışındadır. Ø Her hasta için yapılacaklar bireysel olarak yazılı planlanmaktadır. (Bakım Planı)

15 TOPLUM RUH SAĞLIĞI MERKEZLERİ (TRSM) Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerine Nasıl Müracaat Edilir? Aile hekimlerinden, Birinci basamak sağlık kuruluşlarından, Hastanelerin psikiyatri birimlerinden, Sosyal bakım kurumlarından sevk kabul edilir. Ayrıca, hasta veya aileleri taraindan doğrudan başvurular da kabul edilir.

16 PSİKOSOSYAL DESTEK UYGULAYICI PROGRAMI Koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin güçlendirilmesini sağlamak üzere Sağlıklı Hayat Merkezlerinde Psikososyal Destek Birimleri kurulmakta olup, ülke genelinde birinci basamak sağlık hizmetleri içinde yaygınlaş\rma çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda bu birimlerde görev yapan psikolog, sosyal çalışmacı ve çocuk gelişimcilerden oluşan ruh sağlığı personeline yönelik standardize edilmiş psikososyal destek hizmej uygulayıcı eğijmleri başla\lmış\r. Psikososyal destek; bireyin yaşamıyla ilgili baş etmekte zorlandığı durumlarda uygulamaya koyulan, iyilik halini sürdürmeyi amaçlayan ve aynı zamanda koruyucu ve önleyici her türlü psikososyal müdahale biçimini kapsamaktadır. Psikososyal Destek Birimi; kişinin/çocuğun ruhsal ve/veya fiziksel sağlık sorunları, evlilik veya çid ilişkisi, aile ve çocuklarla ilejşim, iş veya okul yaşamı, özel yaşamı gibi konularda yaşanan psikolojik ve sosyoekonomik sorunların çözümü amacıyla gereken müdahaleyi yapan birimdir. Psikososyal Destek Birimi Personeli; psikolog, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimciden oluşmaktadır.

17 BİRİNCİ BASAMAKTA RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNİ GÜÇLENDİRME EĞİTİMİ (RSGÜÇ) Güncel psikiyatrik yaklaşımlar (Psikozlar, depresyon, çocuk ve ergenlerde ruhsal ve davranışsal bozukluklar, kendine zarar verme/injhar, demans, madde kullanımına ilişkin bozukluklar, strese bağlı hastalıklar ve diğer ruhsal bozukluklar) konusunda 1. basamak sağlık hizmetlerini güçlendirip aile hekimlerinin ruh sağlığına yönelik psikososyal destek ve medikal tedavi yöntemleri hakkında farkındalıklarını ar\rılması amacıyla Ruh Sağlığı Hizmetlerini Güçlendirme Programı (RSGEP) oluşturulmuştur.

18 TOPLUMSAL TRAVMALAR VE AFETTE PSİKOSOSYAL DESTEK PROGRAMI Ülkemizde yaşanan afetler ve travmajk olaylar nedeni ile yaşanabilecek ruhsal sorunların en aza indirilmesi ve birinci basamakta çalışan meslek elemanlarının (sosyal çalışmacı, psikolog ve çocuk gelişimci) toplumsal travma ve afet kavramlarını öğrenmeleri, afetlerin olumsuz ruhsal etkilerini tanımaları ve temel tedavi yaklaşımları konusunda bilgi edinmelerini sağlamak ve müdahale kapasitelerini ar\rmak amacıyla Toplumsal Travmalar ve AfeYe Psikososyal Destek Projesi hazırlanmış\r. Bu kapsamda eğijm temel ve ileri düzey olmak üzere iki aşamalı verilmektedir.

19 İNTİHARI ÖNLEME FARKINDALIK ÇALIŞMALARI koordinasyonunda; İl Sağlık Müdürlüklerinde görevli sağlık personeline İnJharı Önleme Farkındalık EğiJmleri düzenlenmektedir. Bu kapsamda, sağlık personeli, diğer sağlık personellerine, öğretmen, cezaevi personeli, medya çalışanı gibi meslek gruplarına yönelik olarak Dünya Sağlık Örgütü nün yayınladığı İnJharın Önlemesi için Kaynak Kitaplar Serisi referansında farkındalık eğijmleri gerçekleşjrilmektedir.

20 KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROGRAMI 2014 yılında imzalanan İstanbul Sözleşmesi, 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı ŞiddeJn Önlenmesi Kanunu ile Kanunun uygulama yönetmeliği doğrultusunda sağlık kurumlarına başvuran şiddet mağduru kadınlara; sağlık hizmetleri, risk değerlendirme ve güvenlik planı oluşturma, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile koordinasyon sağlama, şiddet failine ise; önleyici sağlık tedbirlerinin uygulanması gibi hizmetler tanımlanmış olup, bu doğrultuda hizmet sunumu yapılmaktadır. Sağlık personelinin hizmet sunumunun ve mesleki kapasitelerinin gelişjrilmesi ve şiddet mağdurlarının sistem içerisinde ikinci örselenmelerinin önlemesi amacıyla birinci basamak sağlık personeline eğijci eğijmi verilmektedir. EğiJci eğijmi alan personel taraindan kendi illerinde sağlık personeline yönelik eğijmler ve halk eğijmleri gerçekleşjrilmektedir.

21 KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROGRAMI EğiJci eğijmlerinde ve saha eğijmlerinde; Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Bir Sağlık Sorunu Olarak Kadına Yönelik Şiddet, Aile İçi Şiddete İlişkin Uluslararası ve Ulusal Düzenlemeler, Kadına Yönelik Şiddet Olgularına Yaklaşım, Cinsel Şiddet Travmalarına Yaklaşım, Kayıt Bildirim Sistemi ve Adli Rapor Düzenleme, Risk Değerlendirme ve Güvenlik Planı Oluşturma, Şiddet Mağduru ve Faille Görüşme Teknikleri, Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlar, Kadına Yönelik ŞiddeJn Önlenmesinde Sağlık Çalışanlarının Rolü konularına yer verilmektedir.

22 DAVRANIŞSAL BAĞIMLILIKLAR EYLEM PLANI Günümüzün gelişmiş teknolojilerinden olan bilgisayar ve internet kullanımının yaşamımızda istenilen bilgiye anında ulaşabilme, bilgi paylaşımını sağlayabilme gibi gejrdiği kolaylıklar yanında aşırı ve bilinçsiz kullanımından kaynaklanan birçok problemi de beraberinde gejrmekte olduğu bilinmektedir. Bireylerde, okul çağındaki çocuk ve gençlerde oldukça sık görülen problemli internet/bilgisayar kullanımı, sosyal ilişkilerinin olumsuz yönde etkilenmesi, aile bağlarının zayıflamasına neden olmakta; akademik başarılarını veya iş başarılarını düşürebilmektedir. Teknoloji/İnterneJn aşırı ve bilinçsiz kullanımında ortaya çıkabilecek sorunların ve çözüm önerilerinin değerlendirilmesi ile alınacak önlemlerin planlanması amacıyla Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığınca Davranışsal Bağımlılıklar Eylem Planı çalışmaları başla\lmış olup 2018 yılında yayımlanması planlanmaktadır.

23 DAVRANIŞSAL BAĞIMLILIKLARLA MÜCADELE PROGRAMI Yine Genel Müdürlüğümüz taraindan yürütülmekte olan Davranışsal Bağımlılıkla Mücadele Programı; bilişim teknolojileri ve internejn bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı yönünde toplumun farkındalığının ve bilinç düzeyinin ar\rılmasını, aşırı ve zararlı düzeyde kullananlara ve yakınlarına danışmanlık hizmej verilmesini ve gerekli hallerde \bbi yardıma erişmelerinin sağlanmasını amaçlamaktadır. Söz konusu Program aynı zamanda, teknoloji ve internejn aşırı ve problemli kullanımına bağlı ortaya çıkabilecek fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklar konusunda sağlık çalışanlarının bilgi ve becerilerini ar\rarak bu konuda sunulan sağlık hizmetlerini güçlendirmeyi hedeflemektedir. Program kapsamında; 81 ilde eğijci ekipleri oluşturularak bilişim teknolojileri ve internejn bilinçli, güvenli, etkin kullanımı konusunda topluma yönelik koruyucu ve önleyici farkındalık faaliyetleri gerçekleşjrilmesi ve gerekli durumlarda danışmanlık hizmej verilmesi planlanmaktadır.

24 TEŞEKKÜRLER.