BURDUR İLİNDE SPORA KATILIMIN SOSYO EKONOMİK BOYUTUNUN ARAŞTIRILMASI

Transkript

1 996 I.BURDUR SEMPOZYUMU BURDUR İLİNDE SPORA KATILIMIN SOSYO EKONOMİK BOYUTUNUN ARAŞTIRILMASI Kemal FİLİZ * Kadir PEPE ** ÖZET Araştırmada, Burdur ilinde aktif spor yapan sporcuların sosyoekonomik profillerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Amaca uygun olarak 22 soruluk bir anket geliştirilmiştir. Anketin kapsam geçerliliği ve anlaşılabilirliği test edildikten sonra Burdur ilinde farklı spor branşlarında aktif spor yapan 131 erkek,48 bayan olmak üzere toplam 179 sporcuya uygulanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi ve yorumlanması araştırmanın amaçları doğrultusunda her soruya verilen cevapların (%) dağılımına göre yapılmıştır. Değerlendirme sonucunda Burdur ilinde aktif spor yapan bireylerin sosyoekonomik yönden alt ve orta tabakada olduğu görülmüştür. Bu sonuca göre de bireylerin sahip oldukları sosyoekonomik yapılarının spora katılımlarını etkilediğini söyleyebiliriz. Anahtar kelime: Sosyoekonomik yapı, Spora katılım, Birey GİRİŞ Her zaman olduğu gibi günümüzde de bireylerin, toplumların sahip oldukları sosyoekonomik imkânları onların yaşam şartlarını büyük ölçüde etkilemektedir. İnsanlar sosyoekonomik imkânları doğrultusunda yaşamlarını sürdürmeye çalışmaktadırlar. Sosyal yapı bireylerin doğup büyüdüğü yer, anne, baba, kardeş, akrabalar, okul çevresi, arkadaş grupları ve bulunduğu yerin coğrafi yapısını, ekonomik yapıda gelir düzeylerini nereden ve nasıl sağladığı, üretim ve tüketim unsurlarını kapsamaktadır. İnsanın yaratılış itibariyle sosyal bir varlık olması, hayatını devam ettirebilmesi için grup yaşantısını mecburi kılmaktadır. Bu zorunlu birleşim insanlar arasında maddi ve manevi yakınlığı, devamlı sosyal münasebetleri sağlayarak onların davranışlarında bir örnekleşmeye imkân vermektedir (Kurtkan,1980). Böyle bir yapı içerisinde ortaya çıkan ve genel olarak bir toplumun tüm hayat biçimi olarak ifade edebileceğimiz sosyoekonomik yapı toplum için de insanların birbirleriyle olan ilgi ve ilişkilerini belirlemektedir. Toplum içerisinde gruplar meydana getirmektedir. Bu durumu spora katılımda da görmekteyiz. Genellikle bireyler sosyoekonomik yapılarına göre doğup büyüdüğü, çevrede talep gören ve benimsenen spor dallarına katılmaktadır. Sosyoekonomik yönden farklı olan ülkelerin de spora bakış açıları farklı olmaktadır. Örneğin Asya ve Avrupa ülkelerinde spor farklı olarak algılanmaktadır. Asya ülkelerinde topluma tabiatın aşıladığı mistik hayat anlayışının, hayat zorluklarının ve filozofik dünya görüşlerinin meydana getirdiği kültür, o toplumda sporu beden ve ruh dengesinin sağlanmasında bir araç durumuna sokmuş ve onun toplumda yaygın bir biçimde yapılması fikrini ortaya çıkarmıştır. Bunun yanında batı toplumlarında beden eğitimi ve spor uygulamaları yine toplumların sosyoekonomik yapı özelliklerine bağlı olarak değişik biçimde olgunlaşmış ve farklı şekillere * Yrd.Doç.Dr., Gazi Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu ** Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi

2 I.BURDUR SEMPOZYUMU 997 bürünmüştür. Nitekim batıda sporun yoğun bir yarış fikri ile karakterize edilmiş, sporun gelişim süreci içinde ruhun eğitilmesi ideali geri planda kalmıştır (Akman,1972). Görüldüğü gibi toplumsal bir olgu olan spor, bireylerin dolayısıyla ülkelerin sahip oldukları sosyoekonomik koşullarına bağlı olarak gelişmekte ve yaygınlık kazanmaktadır. Bu bilgiler doğrultusunda araştırmada Burdur ilinde aktif spor yapan sporcuların sosyoekonomik profillerinin ortaya konması amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Amaca uygun olarak 22 soruluk bir anket geliştirilmiştir. Anketin kapsam geçerliliği ve anlaşılabilirliği test edildikten sonra Burdur ilinde ( Futbol, Voleybol, Atletizm, Basketbol, Judo, Hentbol, Güreş, Tekvando) branşlarında aktif spor yapan Gençlik ve Spor il müdürlüğü, özel ve müessese kulüplerinden 179 sporcuya uygulanmıştır. Anketler, araştırmaya alınan 8 spor branşında her birinden spor yapan toplam sporcu sayısının % 20 sine tesadüfi örneklem yöntemi ile uygulanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirmesi her sorunun cevaplarının yüzde (%) dağılımına göre yapılmıştır. BULGULAR Değişkenler (N) % Erkek Bayan Tablo 1: Katılımcıların Cinsiyet Dağılımı Futbol Voleybol Atletizm Basketbol Judo Hentbol Güreş Tekvando Tablo 2: Katılımcıların Spor Branşı Dağılımı Yaş yaş yaş yaş ve üzeri yaş Tablo 3:Katılımcıların Yaş Grupları Dağılımı Değişkenler ( N ) (%) Evli Bekar Dul - - Tablo 4:Katılımcıların Medeni Durumlarının Dağılımı Değişkenler ( N ) ( %) İlköğretim Lise ve Dengi Üniversite/ Yük.Ok Tablo 5:Katılımcıların Eğitim Düzeylerinin Dağılımı

3 998 I.BURDUR SEMPOZYUMU Değişkenler ( N ) ( % ) Memur İşçi Tüccar - - Çiftçi Esnaf / Zanaatkar Diğer Tablo 6 : Katılımcıların Meslek Durumlarının Dağılımı Değişkenler ( N ) (%) Başarısı yok Milli Sporcu Türkiye de ilk üç Gruplarda ilk üç İl bazında ilk üç Özel yarış ilk üç Tablo 7 : Katılımcıların Branşlarındaki Başarı Durumlarının Dağılımı Gelirim Yok YTL den az YTL YTL YTL YTL YTL den fazla Tablo 8 : Katılımcıların Ekonomik Durumlarının Dağılımı Değişkenler ( N) (%) Hiç birine bağlı değil Emekli sandığı Sosyal sigortalar Bagkur Özel sigorta Tablo 9:Katılımcıların Bir Sosyal Güvenlik Kurumuna Bağlılığının Dağılımı İl İlçe Köy Tablo 10 : Katılımcıların İkamet Yerlerinin Dağılımı 1. kişi kişi kişi kişi ve 5 den fazla Tablo 11 : Katılımcıların Hane Nüfus Sayısı Dağılımı

4 I.BURDUR SEMPOZYUMU 999 İlkokul Ortaokul Lise ve dengi Üniversite Tablo 12 : Katılımcıların Baba Eğitim Durumlarının Dağılımı İlkokul Ortaokul Lise ve Dengi Üniversite Tablo 13 : Katılımcıların Anne Öğrenim Durumlarının Dağılımı Memur İşçi Tüccar Çiftçi Esnaf/Zanaatkar Diğer( meslekler) Tablo 14 : Katılımcıların Baba Meslek Durumlarının Dağılımı Memur İşçi Tüccar - - Çiftçi Esnaf/Zanaatkar 1 6 Diğer ( Ev hanımı) Tablo 15 :Katılımcıların Anne Meslek Durumlarının Dağılımı Değişkenler (N) ( %) 400 YTL den Az YTL YTL YTL YTL YTL den fazla Tablo 16 : Katılımcıların Ailelerinin Gelir Durumları Dağılımı Baba Anne Baba ve Anne Baba,Anne v çocuklar Aile büyükleri Tablo 17 :Katılımcıların Ailelerinde Önemli Konularda Kimin Karar Verdiğinin Dağılımı

5 100 0 I.BURDUR SEMPOZYUMU Sendika Spor kulübü Kooperatif Siyasi parti 1 6 Diğer Hiçbiri Tablo 18 :Katılımcıların Üye Oldukları Kuruluşların Dağılımı Anne- Baba Anne- Baba ve kendisi Sadece kendisi Tablo 19 : Katılımcıların Erkek Evladın Eş Seçmesinde Kimin Belirleyici Olması Gerektiği Hakkında Görüşleri Dağılımı Değişkenler ( N) ( %) Anne- Baba Anne-Baba ve kendisi Sadece kendisi Tablo 20 :Katılımcıların Kız Evladın Eş Seçmesinde Kimin Belirleyici Olması Gerektiği Hakkında Görüşleri Dağılımı Evet Hayır Bazen Tablo 21 : Katılımcıların Bayanın Ev Dışında Bir İşte Çalışıp Çalışmaması Hakkındaki Görüşleri Dağılımı Evet Hayır Tablo 22 : Katılımcıların Batıl İnançlarının Olup Olmadığının Dağılımı TARTIŞMA VE SONUÇ Elde edilen verilere göre araştırmaya 8 spor branşında 131 erkek, 48 bayan olmak üzere toplam 179 sporcu katılmıştır. Spor branşı olarak en çok katılım Futbolda olurken en az katılım ise Atletizm de olmuştur (Tablo 1,2). Katılımcıların yaş gruplarına baktığımızda yaşlarında olduklarını görüyoruz (Tablo 3). Bu bulgu (Varol ve Saraçoğlu,1992),(Mamak,200), ( Pepe,2000) yaptıkları araştırmaların bulguları ile benzeşmektedir. Katılımcıların büyük çoğunluğu bekar, eğitim düzeyi olarak da genelinin lise ve dengi bir okulda, Üniversite de okudukları yada buraları bitirdikleri görülmektedir (Tablo 4,5). Sporcuların çoğunluğunun bir mesleğinin olmadığı, büyük çoğunluğunun öğrenci olduğu, kendisine ait gelirlerinin ve bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmadıkları tespit edilmiştir. Sportif başarı olarak il bazında, gruplarda ve özel yarışmalarda başarılarının olduğu görülmektedir( Tablo 6,7,8,9 ). Katılımcıların ikamet yeri genel olarak il merkezi, hane nüfus sayısı 4 ile 5 arasında yoğunluk göstermektedir( Tablo 10,11) Bu sonuca göre katılımcıların genel olarak çekirdek aile yapısına sahip olduklarını söyleyebiliriz. Sporcuların anne ve baba eğitim düzeylerine baktığımızda ilkokul mezununun çoğunlukta olduğu görülürken bunu ortaokul ve lise mezunu izlemektedir. Meslek durumları ise anne de büyük çoğunluğun ev

6 I.BURDUR SEMPOZYUMU 1001 hanımı, baba da çoğunluk olarak memur görülürken bunu işçi, çiftçi ve esnaf izlemektedir (Tablo 12,13,14,15). Bu bulgular (Mengi,1986),(Apak,1986), (Türkmen,1986) araştırmaları ile de tutarlı görülmektedir. Sporcuların ailelerinin gelir düzeyi 700 ile 1000 YTL arasında yoğunlaşmaktadır (Tablo 16). Bu verilere göre ülke şartları göz önünde bulundurulduğunda sporcuların ailelerinin gelirlerinin alt ve orta tabakalarda olduğunu söyleyebiliriz. Sporcuların ailelerinde önemli konularda kimin karar verdiğine baktığımızda çoğunluk olarak baba ve anne verirken bunu baba, anne ve çocuklar seçeneği izlemektedir (Tablo17). Bu verilere göre sporcuların genelinin ailelerinin demokratik bir aile yapısına sahip oldukları söylenebilir. Katılımcıların üye oldukları kuruluşları irdelediğimizde genel olarak bir spor kulübüne bağlı oldukları görülürken bunu hiçbir yere bağlı olmayanlar izlemektedir. Erkek ve kız evladın eş seçiminde kimin belirleyici olması gerektiği görüşüne ise katılımcıların büyük çoğunluğu anne, baba ve kendisi derken bunu sadece kendisi görüşü izlemektedir (Tablo 19,20). Katılımcılar, bayanların ev dışında bir işte çalışması görüşüne çoğunluk olarak katılmaktadırlar. Batıl inançlarının olup olmadığına baktığımızda ise yine çoğunluk olarak batıl inançlarının olmadığı görülmektedir (Tablo 21,22). Elde edilen bu veriler sonucunda Burdur ilinde aktif spor yapanların sosyoekonomik yönden alt ve orta tabakaya yakın bireylerin ve aile çocuklarının olduklarını söyleyebiliriz. KAYNAKLAR AKMAN,C. : Eğitim Bütünlüğü içinde Beden Eğitimi ve Çağlar Boyunca Gereksinimi,G.S.B. Eğit. Genel Müdürlüğü, Yayın.1, İstanbul,(1972) APAK,M. : Toplum Bilimsel Açıdan Yüzme Sporuna Başlayan Çocukların Aile Yapıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, D.E.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ( 1986) KURTKAN, A. : Sosyoloji, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, (1980) MAMAK,H. : Zonguldak ta Spora Katılımın Sosyo-Ekonomik Seviyelerinin Araştırılması Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara,(2000) MENGİ,O. :Milli Takım Yüzücülerinin Sosyoekonomik Konumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir,(1986) PEPE;H. : Spor Yapan ve Yapmayan Bayanların Sosyo- Ekonomik Seviyelerinin Araştırılması Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Gazi Ün. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara,(2000) TÜRKMEN,S. : Ulusal Takım Sporlarının Sosyoekonomik Konumları ( Futbol, Güreş,Atletizm) Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi,İzmir,D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, ( 1986) VAROL,R.,SARAÇOĞLU,A.: Elit Sporcuların Demografik Özellikleri ve Sportif Performansları, Spor Bilimleri 2. Ulusal Kongresi Bildirisi, Ankara Hacettepe Ün Spor Bil ve Teknolojisi Yüksekokulu Yayını,(1992)