TÜRKİYE DE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ İşletme Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü SAĞLIK POLİTİKASI VE PLANLAMASI TÜRKİYE DE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN GENEL GÖRÜNÜMÜ Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

2 Bölüm Hedefi *Bu derste; Türkiye de genel sağlık görünümü üzerinde durulmaktadır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 2

3 Anahtar Kavramlar *Sağlık göstergeleri *Sağlık finansmanı *Hizmet sunumu Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 3

4 *Sağlık Göstergeleri İçindekiler *Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 4

5 Sağlık Göstergeleri *Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi ile ilgili değerlendirmelerde kullanılan en önemli sağlık göstergesi doğuşta beklenen yaşam süresidir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 5

6 Sağlık Göstergeleri *Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi ile ilgili değerlendirmelerde kullanılan en önemli sağlık göstergesi doğuşta beklenen yaşam süresidir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 6

7 Sağlık Göstergeleri *Bebek ölüm hızı, 2013 yılı için binde 10,8 ve 2014 yılı için 7,6 dır. Bu gösterge Türkiye nin üyesi olmaya aday olduğu Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile karşılaştırıldığında son derece yüksektir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 7

8 Sağlık Göstergeleri *Diğer bir önemli gösterge 5 yaş altı ölüm hızıdır yılı için bu rakam %0 9,7 dir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 8

9 Sağlık Göstergeleri *Diğer bir önemli gösterge anne ölüm oranlarıdır yılı için Türkiye de her kadından 15,2 si obstetrik vakalardan hayatını kaybetmektedir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 9

10 Sağlık Göstergeleri Göstergeler Türkiye Almanya Birleşik Krallık Fransa Polonya İtalya Bebek Ölüm Hızı (1000) Anne ölüm Hızı (100000) Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi (Erkek) Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi (Kadın) Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi (Genel) 10,8 3,3 3,8 1,8 4,6 2,9 15,4 3,3 3,8 3,6 4,6 2,9 73,7 78,6 79, ,3 79,4 83,2 82,9 85,6 81,2 85,2 76,6 80,9 81,1 82,3 77,1 82,8 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 10

11 Sağlık Göstergeleri *Türkiye de ölüm istatistiklerine ilişkin önemli problemler söz konusudur. *Ölüm istatistiklerinin doğru tutulmadığı ülkelerde hangi hastalıkların temel problem olduğunun ve bunlara ilişkin ne yapılmasının gerektiğinin belirlenmesi ve sağlıklı planlama yapılması mümkün değildir. *Bu konuda yapılan en kapsamlı çalışma Başkent Üniversitesi ve Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik çalışmasıdır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 11

12 Sağlık Göstergeleri Hastalıklar Erkek Kadın Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Kardiyovasküler Hastalıklar , , ,73 Kanserler , , ,0 HIV/AIDS Hariç Diğer Enfeksiyon hastalıkları , , ,5 Solunum Sist. Hast , , ,95 Maternal ve Perinatal Ned , , ,00 Yaralanmalar , , ,81 Sindirim Sist.Hast , , ,05 Diabetes Mellitus , , ,22 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 12

13 Sağlık Göstergeleri *Türkiye de de ölüme neden olan ilk iki hastalık dünya geneli ile olduğu gibi kardiyovasküler hastalıklar ve kanserlerdir. Ancak bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin önemli göstergelerinden olan maternal ve perinatal nedenler halen beşinci sırada yer almaktadır. *Kanserler içinde erkekler için akciğer kanseri (40.2%), mide kanseri (9.5%), kolon ve rektum kanseri (5.5%), ve mesane kanseri (5.4%) ilk beş sıradaki kanser türleridir. Bu sıra kadınlar için meme (19.7%), kolon ve rektum (9.3%), mide (9.1%) ve akciğer kanseri (8.2%) olarak gerçekleşmiştir. Özellikle sigara ve çevre kirliliği gibi risk faktörlerinde gerekli önlemler alınmadığı takdirde Sağlık Bakanlığı kanserin 2030 yılında birinci ölüm nedeni olacağını tahmin etmektedir Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 13

14 Sağlık Göstergeleri Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 14

15 Sağlık Göstergeleri *Genelde Türkiye de sağlık statüsü verileri ve ölüm verilerinin güvenilir olmadığı yönünde bir görüş birliği bulunmaktadır. *Ölümlerin hekim raporu ile tespit edilmesi gereğine karşın bu raporlarda esas ölüm nedeni değil ikincil neden yani kalp yetmezliği neden olarak yazılmaktadır. *Türkiye de ölüm kayıtlarının güvenilirliğini belirlemeye çalışan bir çalışmada, bir hastaneden Türkiye İstatistik Kurumuna gönderilen ölüm kayıtlarının 68.3 ünün yanlış olduğu ortaya konmuştur. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 15

16 Sağlık Göstergeleri *Sigara sadece kanser için değil, diğer hastalıklar için de temel risk faktörüdür. OECD istatistikleri sonuçlarına göre 2012 yılında nüfusun % 23.8 i düzenli olarak sigara kullanmaktadır. Aynı çalışmada, kadınlar ile erkekler arasında sigara içme alışkanlıkları açısından önemli farklılıklar ortaya çıkmıştır. Buna göre Türkiye de kadınların % 10.7 si, erkeklerin ise % 37,3 ü sigara içmektedir. Bu rakam erkekler arasında akciğer kanserinin neden birinci kanserden ölüm nedeni olduğunu da açıklamaktadır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 16

17 Sağlık Göstergeleri *Mortalite istatistiklerinin bir toplumun genel sağlık statüsünü tek başına yansıtmaması nedeniyle modern sağlık göstergeleri olarak adlandırılan indeks ve profiller gelişmiştir. Bu değişimin temel nedeni, hastalıkların değişen yapısı ile birlikte artık ölüme neden olmayan ama uzayan yaşam süresi içerisinde yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen hastalıkların ön plana çıkmasıdır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 17

18 Sağlık Göstergeleri *Bu çerçevede çeşitli indeksler geliştirilmiş olup bunlar arasında en çok ön plana DALY (Disability Adjusted Life Years- Engelliğe AyarlıYaşam Yılları, erken ölüm nedeni ile kaybedilen yıllar ve sakatlık nedeni ile kaybedilen yılların toplamı) ve QALY (Quality Adjusted Life Years, Kaliteye Ayarlı Yaşam Yılları) kavramları çıkmıştır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 18

19 Sağlık Göstergeleri *Hastalık yükünü Oluşturan ilk 10 Hastalık Hastalıklar Toplam DALY içindeki Yüzdesi Perinatal Nedenler 8,9 İskemik Kalp Hastalığı 8,0 Serebrovasküler Hastalıklar 5,9 Unipolar Depresif Hastalıklar 3,9 Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları 3,8 Konjenital Anomaliler 3,0 Osteoartrit 2,9 Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı 2,8 Trafik Kazaları 2,4 Demir Eksikliği Anemisi 2,1 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 19

20 Sağlık Göstergeleri Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 20

21 *Türkiye de sağlık hizmetlerinin sunumu 2003 yılına kadar parçalanmış bir yapı göstermiştir. Sağlık Bakanlığı birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinin önemli bir bölümünden sorumlu iken özellikle ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinde çeşitli kurumların kendi hastaneleri aracılığı ile sağlık hizmetlerini sundukları karmaşık bir sistem ortaya çıkmıştır. Bu kurumlar içerisinde yatak sayısı açısından ikinci en büyük paya sahip olan kurum SSK olmuştur. SSK gerçekte bir finansman kurumu olarak kurulmasına karşın zamanla doğrudan hizmet modelini benimsemiş ve SSK mensuplarına ve bakmakla yükümlü olduklarına kendi sağlık kurumları aracılığı ile hizmet vermiştir. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 21

22 *SSK nın sağlık kurumları ve diğer kamu kurumlarının sağlık kurumları 2005 yılında Sağlık Bakanlığı na devredilmiştir. *Bu devir yoluyla SSK mensuplarının sağlık hizmetlerine erişiminin gelişmesi sağlanmış ve bu gelişme diğer reformlarla da desteklenmiştir. *Bu devir yoluyla SSK mensuplarının sağlık hizmetlerine erişiminin gelişmesi sağlanmış ve bu gelişme aşağıda ayrıntılı olarak diğer reformlarla da desteklenmiştir. *Bu dönüşüm sonucunda Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetlerinin sunumunda temel kurum olmuştur. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 22

23 *Görüldüğü üzere sağlık hizmetlerinin sunumunda Sağlık Bakanlığının ağırlıklı olduğu bir modele geçilmiş ve bu da hizmet sunumundaki karmaşık yapıyı ortadan kaldırmıştır. *Burada, sağlık sektöründe yapılan reformlarla birlikte özel sektörün artan rolüne de değinmek gerekmektedir yılından bugüne yapılan değişiklikler hizmet sunumunda özel sektörün rolünün önemli ölçüde artmasına neden olmuş, bu tarihten itibaren mevcut özel hastaneler yatak kapasitelerini artırma yoluna giderken, bir çok yeni hastane de açılmıştır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 23

24 *Bu kapsamda ilk olarak özel hastanelerden hizmet alımı tüm sosyal güvenlik kurumlarına ve devlet memurlarına genişletilmiştir. *15 Haziran 2007 tarihinden itibaren sevk zorunluluğunun da kalkması ile birlikte özel hastanelere olan erişimin daha da kolaylaşacağı öngörülmektedir. *Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneğinin (OHSAD) yaptığı bir araştırmaya göre 2014 yılında özel hastane sayısı 556 ya ulaşmıştır. Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 24

25 *Türkiye de Hastanelerin ve Hasta Yataklarının Kurumlara göre Dağılımı (2014) Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 25

26 *Türkiye de Hastanelerin ve Hasta Yataklarının Kurumlara göre Dağılımı (2014) Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 26

27 * kişiye düşen hasta yatağı sayısı (2014) Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 27

28 *Sağlık Çalışanlarının Dağılımı-2014 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 28

29 *Yıllara Göre Kişiye Düşen Toplam Hekim Sayısı, Tüm Sektörler Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 29

30 *Yıllara göre cihaz dağılımı-2014 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 30

31 *Yataklı Tedavi Kurumlarında Kişiye Düşen MR Cihazı Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 31

32 *Yataklı Tedavi Kurumlarında Kişiye Düşen BT Cihazı Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 32

33 *Yıllara ve Hizmet Kapsamına Göre Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısı Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 33

34 *Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 34

35 *Yıllara göre kişi başı hastanelere Sayısı Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 35

36 * Yıllara Göre Birinci Basamak Kuruluşları Sevk Hızı, (%), Sağlık Bakanlığı Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 36

37 * Yıllara ve Sektörlere Göre Hastanelerde Yatak Doluluk Oranı, (%), Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 37

38 * Yıllara Göre Hastanelerde Yatak Doluluk Oranı, (%), Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 38

39 * Hastanelerde Akut Yatak Doluluk Oranlarının Uluslararası Karşılaştırması, 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 39

40 * Yıllara ve Sektörlere Göre Hastanelerde Yatan Hasta Ortalama Kalış Günü, Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 40

41 * Hastanelerde Yatan Hasta Ortalama Kalış Gününün Uluslararası Karşılaştırması, 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 41

42 * Yıllara ve Sektörlere Göre Hastanelerde Yatak Devir Hızı, (Hasta), Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 42

43 * Yıllara Göre Hastanelerde Yatak Devir Hızı, (Hasta), Tüm Sektörler, Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 43

44 * Yıllara ve Sektörlere Göre Hastanelerde Yatak Devir Aralığı, (Gün), Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 44

45 * Yıllara Göre Hastanelerde Yatak Devir Aralığı, (Gün), Tüm Sektörler, Türkiye Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 45

46 *Yıllara Göre AB ve Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet Oranı, (%) Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 46

47 *Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet (%) 2014 ve Kişi Başı Kamu Sağlık Harcaması,(SGP ABD $), 2013 Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 47

48 SORULAR Sağlık Politikası ve Planlaması - Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT 48