EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Mayıs 2014, No: 93

Transkript

1 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Mayıs 2014, No: 93

2 i Bu sayıda; 2014 Şubat ayı İşgücü ve İstihdam verileriyle 2014 Nisan Ayı Merkezi Yönetim Bütçe sonuçları değerlendirilmiştir. i

3 1 TÜİK İşgücü ve İstihdam Rakamlarını Güncelledi... TÜİK, AB ye uyum kapsamında hazırladığı yeni işgücü ve istihdam serilerini 2014 Şubat ayı itibarıyla açıkladı 1. Yapılan revizyon çerçevesinde yeni nüfus projeksiyonlarını kullanan TÜİK; geçmiş dönemlere ait güncellenmiş nüfus rakamlarını henüz kamuoyuyla paylaşmadı. Ancak işgücü serilerinde en temel parametre olan çalışma çağındaki nüfusa (15+ Nüfus) ilişkin veriler Ocak dönemi için açıklandı. Yeni seride çalışma çağındaki nüfusun, eski seriye göre, 2005 hariç tüm yıllarda daha yüksek olduğu dikkat çekiyor. 15+Nüfus (Bin Kişi) Ocak Eski Yeni Kaynak: TÜİK Diğer taraftan yeni serilerde işgücüne dahil olmayan nüfusun eski seriye göre daha yüksek olduğu da gözleniyor. Yeni seride işgücüne katılmayan nüfus, eskisine göre, 2005 de 700 bin kişi; 2014 Ocak ayında ise 1 milyon 262 bin kişi daha yüksek görünüyor. 1 Değişikliklere ilişkin bilgiler için açıklayıcı kutuya bakınız.

4 2 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin Kişi) Ocak Eski Yeni Yeni seride, işgücü rakamları eskisine göre önemli ölçüde aşağıya çekilirken; işgücünün alt kalemlerini oluşturan istihdam edilenler ve işsiz olanların sayısı da aşağı doğru revize edilmiş. Yeni seride işgücü rakamlarındaki düşüş 2011 ve 2012 de 1 milyonun üzerine çıkarken, 2014 Ocak ayında 775 bin kişi olarak gerçekleşmiş Yeni ve Eski Seride İşgücü Sayısında Fark (1000 Kişi) İs İs hdam edilenler İşsiz Kaynak: TÜİK

5 İşsizlik Oranlarının Karşılaş rması (%) Eski Seri Yeni Seri Kaynak: TÜİK İs hdam Oranlarının Karşılaş rması (%) Eski Seri Yeni Seri Kaynak: TÜİK döneminde ortalama % 10,7 olan işsizlik oranı; yapılan revizyonla birlikte % 9,8 e gerilemiş; diğer bir ifadeyle işsizlik oranı, önceki seriye göre, 1 puana yakın düşmüş. Yeni yöntemle hesaplanan işsizlik oranı 2014 ün Şubat ayı hariç her yıl sistematik olarak eski serinin altında kalmış. Yine aynı dönemde ortalama istihdam oranı % 43 ten % 41,5 e gerilerken, burada da yeni istihdam oranı tüm yıllarda eski serinin altında kalmış. Serilerin geriye doğru götürülmesinde eski seriye göre sapmaların sistematik olarak hep aynı yönde olması yöntemin gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Diğer taraftan yeni serideki yıllık değişimlerdeki olağanüstülükler de dikkat çekmektedir.

6 4 TÜİK, işgücü ve istihdam serilerini AB standartlarını gözeterek güncellediğini söylemekle birlikte yeni işgücü ve istihdam serilerini eski serilerle karşılaştırmak güçleşmiştir. Yeni yöntemle birlikte özellikle kır-kent ayrımında analizler yapılamaz hale gelmiştir. Yine başta işgücüne dahil olmama nedenleri gibi özellikle geniş işsizlik hesaplamalarında dikkate alınan alt detaylar yeni seride geriye doğru düzeltilmemiştir.

7 5 Kutu: TÜİK in İşgücü ve İstihdam Serilerinde Yaptığı Revizyonlar Hane halkı işgücü araştırmasında 2014 Şubat dönemiyle birlikte Avrupa Birliği kriterleri çerçevesinde yeni düzenlemeler gerçekleştirildiği açıklanmıştır. Bu çerçevede beş alanda revizyon yapılmıştır: Hane halkı işgücü anketinin yılın her haftasında uygulanması: Eski anketin referans döneminde her ayın ilk haftası dikkate alınırken; yeni ankette yılın tüm haftalarının referans dönem olduğu sürekli anket uygulamasına geçilmiştir. Örnekleme tasarımının değişmesi: Haftalık sürekli anket yöntemine geçilmesi ile birlikte örneklem tasarımında da değişikliğe gidilmiştir. Her dönemde uygulama yapılacak örneklem genişliği haftalara eşit olarak dağıtılmıştır. Anketin 2014 yılı itibariyle örneklem hacmine giren hane halkı sayısı 44 bindir. Yeni idari bölünüşün temel alınması: Yeni seride, hane halkı işgücü anketlerinde On ç lde Bu yu kşehir Belediyesi ve Yirmi Altı lçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hu kmu nde Kararnamelerde Deg işiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamındaki yeni idari bo lu nu ş temel alınmıştır. Tahminlerde Yeni Nüfus Projeksiyonlarının Kullanılması Yeni Hane halkı işgücü araştırması sonuçlarında kullanılan nüfus projeksiyonları, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2013 güncel nüfus bilgileri kullanılarak yenilenmiştir. İşsizlik kriterinde kullanılan iş arama süresinin değiştirilmesi: şgu cu go stergelerinde yapılan önemli değişikliklerden biri de, işsizlerin belirlenmesinde kullanılan iş arama suresinin, son u ç ay dan son do rt hafta ya indirilmesidir. Açıklanan yeni işgücü ve istihdam verilerinde 2005 yılına kadar giden revizyon sağlıklı bir analiz yapmak için yeterli değildir. Nitekim, TÜİK yaptığı açıklamada serilerin 1988 e kadar revize edileceğini ilan etmiştir. Yeni serilerle birlikte ekonominin rekabet gücüne ilişkin önemli analizleri sağlıklı bir şekilde yapabilme imkanı da kaybolmuştur. Nitekim istihdam rakamlarının değişmesiyle çalışan başına katma değer ve emek verimliliği gibi hesaplar da farklılaşmıştır. Yeni seride dönemi için ortalama emek verimliliği, eskisine göre ortalama % 3,1 daha yüksektir. Diğer bir

8 6 ifadeyle, Türkiye bir anda aynı miktardaki üretimi daha düşük bir istihdam düzeyiyle yapar hale gelmiştir. Tablo: Çalışan Başına Katma Değer, Emek Verimliliği İstihdam (1000 Kişi) Çalışan Başına Katma Değer GSYH (1000 TL) Eski Seri Yeni Seri Eski Seri (I) (I) Yeni Seri (II) (II)/(I)* ,931, ,390, ,178, ,534, ,558, ,098,799, ,297,713, ,416,798, ,561,510, Dönem Ortalaması 1,058,712, Yeni seri açıklamaya muhtaç rekorlarla beraber geldi. Yeni seriyle birlikte özellikle işgücü rakamlarında sıra dışı gelişmeler de görülmeye başlamıştır ün Şubat ayında çalışma çağındaki nüfus, önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 milyon (% 1,6); işgücü de 1,6 milyon (% 6) kişi artmış görünmektedir. İşgücüne tek bir yılda 1,6 milyon kişi civarında bir katılım veya tek bir yılda işgücünde % 6 lık artış, mevcut seride bir rekordur. Yine buna bağlı olarak Şubat ta işgücüne katılım oranı da son bir yılda, 1,9 puan artarak % 49,1 e çıkmıştır. İşgücüne katılım oranında tek bir yılda 2 puana yakın artış da bir rekordur. İşgücü ve işgücüne katılımda bu olağanüstü artışın yöntem değişikliğinden mi yoksa başka nedenlerden mi kaynaklandığı açıklamaya muhtaçtır. Son bir yılda işsiz sayısı 286 bin kişi artarak 2,8 milyon kişiye; işsizlik oranı ise 0,5 puan artarak % 10,2 ye çıkmıştır. Mevsim etkilerinden arınmış işsizlik oranı ise Şubat ta, bir önceki aya göre, 0,1 puan gerileyerek % 9,2 olmuştur.

9 İşsizlik Oranı (Mevsim Etkilerinden Arınmış, %) İşsizlik Oranı Genç İşsizlik Oranı-Sağ Eksen Kaynak: TÜİK Genç işsizlik oranı da Şubat ta, geçen yılın aynı dönemine göre, 1,5 puan gerileyerek % 17 olurken; mevsim etkilerinden arınmış genç işsizliği bir önceki aya göre 0,7 puan gerileyerek % 15,5 olmuştur. İş gücü arzının ve işgücüne katılımın olağanüstü arttığı bir dönemde işsizliğin çok daha fazla artmasını, istihdam artışındaki olağanüstülüğün dengelediği dikkati çekmektedir. Nitekim son bir yılda toplam istihdam 1 milyon 296 bin (% 5,5) artarak son 26 ayın en yüksek seviyesine çıkmıştır. İç talep ve büyümeye ilişkin beklentilerin çok da parlak olmadığı bir dönemde 1,3 milyonluk istihdam artışı gerçekten sıra dışı ve açıklamaya muhtaçtır. Son bir yılda yaratılan bu istihdam, ortalama % 9 büyüme hızının yakalandığı dönemindeki istihdam artışlarına yakındır. Oysa son bir yılda Türkiye ekonomisinde büyümenin yüzde 4 civarında olması beklenmektedir. Diğer taraftan Hükümetin 2014 ün tamamına ilişkin resmi büyüme tahmini % 4, uluslararası kuruluşların büyüme tahmini ise % 2-2,5 iken bu istihdam artışının yılın geri kalan bölümünde sürdürülebilirliği de kuşkulu ve güç görünmektedir. İstihdamın sektörel dağılımına bakıldığında ise son bir yılda yaratılan her 100 kişilik istihdamın 18 inin tarım sektöründen, 82 sinin ise tarım dışı sektörlerden geldiği görülmektedir.

10 Bin Kişi Sektörlerde İs hdam Ar şı Hizmet İnşaat Sanayi Tarım Kaynak: TÜİK Hizmet ve inşaat gibi dış ticarete kapalı sektörlerdeki istihdam artışları toplam istihdam içinde belirleyici olmaya devam ederken, son dönemde tarım ve sanayi gibi dış ticarete açık sektörlerde kaydedilen istihdam artışının, toplam istihdam artışına katkısının nispi bir iyileşme gösterdiği dikkati çekiyor. Son dönemde TL nin reel değerinde yaşanan düzeltmenin dış ticarete açık sektörlerin rekabet gücüne dolayısıyla istihdam yaratma kapasitesine olumlu katkı yaptığı anlaşılıyor. Ancak bu dönemde üretimdeki artışın istihdamdaki artışın gerisinde kaldığı da dikkati çekiyor. Nitekim sanayide emek verimliliği bu yılın ilk üç ayında 2010 seviyesinin de altına düştü. Bu, bir yandan istihdam artışının gerçekçiliğinin bir defa daha sorgulanmasını gerektirirken, bir yandan da istihdamdaki artışın sürdürülebilirliği üzerindeki soru işaretlerini artırıyor. Son aylarda TL de yeniden başlayan reel değerlenme de dikkate alındığında istihdamdaki artışın kalıcılığı üzerindeki kuşkular daha da belirginleşiyor.

11 2005Q1 2005Q3 2006Q1 2006Q3 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2010Q1 2010Q3 2011Q1 2011Q3 2012Q1 2012Q3 2013Q1 2013Q3 2014Q Sanayi'de Emek Verimliliği (2010=100) Kaynak: TÜİK Tablo: İşgücü ve İstihdam Göstergeleri (Bin Kişi ve %)

12 10 ŞUBAT Fark (%) Yaş Nüfus 55,574 56, ,074 İşgücü 26,241 27, ,583 İstihdam 23,703 24, ,296 Tarım İstihdamı 4,816 5, Tarım Dışı İstihdam 18,887 19, ,056 Sanayi İstihdamı 5,023 5, İnşaat İstihdamı 1,543 1, Hizmet İstihdamı 12,321 12, İşsiz 2,539 2, İşgücüne dahil olmayan nüfus 29,332 28, İşgücüne Katılım Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) İstihdam Oranı (%) Tarım (%) Sanayi (%) İnşaat (%) Hizmet (%) Genç İstihdamı 3,375 3, Genç İşsiz Genç İşsizlik Oranı (%) Kaynak: Turkey Data Monitor Yılın üçte birlik döneminde bütçeden iyi işaretler gelmiyor... Nisan da Merkezi Yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre, % 11,7 artarken; vergi gelirleri sadece % 7,2 artış gösterdi. Geçtiğimiz yılın Nisan ayına göre enflasyonun % 9,4 olduğu dikkate alındığında Nisan da vergi gelirlerinin reel olarak gerilediği anlaşılıyor. Özellikle yurtiçi talep ve ekonomik aktivite açısından önemli bir gösterge olan mal ve hizmet üzerinden alınan vergilerde durum daha da ciddi. Toplam vergi gelirlerinin % 40 ını oluşturan mal ve hizmet üzerinden alınan vergiler Nisan da, bir önceki yılın aynı dönemine göre sadece % 4,5 artış gösterdi. Bu artış enflasyondan arındırıldığında ise söz konusu vergi grubunda reel olarak % 4,5 lik gerileme olduğu anlaşılıyor. Mal ve hizmet üzerinden alınan dolaylı vergilerden gelen bu işaretler Nisan da da ekonomik aktivite açısından parlak bir tablo çizmiyor. Yılın ilk dört ayında ise toplam vergi gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre, % 9,3 oranında artış gösterdi. Mal ve hizmet üzerinden alınan vergiler aynı dönemde % 6,9 artarken; söz konusu vergi gelirleri reel olarak % 1,4 geriledi.

13 11 95,000 85,000 75,000 65,000 55,000 45,000 35,000 25,000 Mal ve Hizmet Üzerinden Alınan Vergiler (12 Aylıklanmış, Milyon TL) Dahilde Alınan KDV ÖTV İthalde Alınan KDV Kaynak: Turkey Data Monitor Bütçenin gelir tarafındaki sıkıntılara rağmen harcama tarafında kesenin ağzının açıldığı görülüyor. Bu gelişmede kuşkusuz bütçenin harcama esnekliğinin kaybolmuş olmasının da büyük rolü var. Nitekim bütçe harcamalarının neredeyse % 60 ı personel, mal ve hizmet alımı, sosyal güvenlik kurumlarına transferler gibi tasarruf imkanının oldukça sınırlı olduğu kalemlerden oluşuyor. Bu çerçevede Nisan da faiz dışı bütçe harcamaları, geçen yılın aynı dönemine göre, % 22,9 artarken; yılın ilk dört ayında söz konusu harcamalar, yine geçen yılın aynı dönemine göre % 17 artış gösterdi. Her iki dönemde faiz dışı harcamalardaki reel artış sırasıyla % 12,3 ve % 7,9. Nisan da harcama kalemlerinin alt detaylarına bakıldığında ise en yüksek artışın sosyal güvenlik kuruluşları ve mahalli idareler başta olmak üzere cari transfer kalemlerinde olduğu görülüyor. Nisan da sosyal güvenlik kuruluşlarına yapılan transferler, geçen yılın aynı dönemine göre, % 23,6 artarken; mahalli idarelere aynı dönemde yapılan transferler % 24,8 arttı. Aynı dönemde personel harcamalarınki artış % 14,9; mal ve hizmet alım giderlerindeki artış ise % 15,6 olarak gerçekleşti. Yılın ilk dört ayı itibariyle, geçen yılın aynı dönemine göre, en yüksek artışın gerçekleştiği harcama kalemi ise yatırımlar ve görev zararı nedeniyle KİT lere yapılan transfer kalemlerinde oldu. Her iki kalemde yılın ilk dört ayındaki artış, geçen yılın aynı dönemine göre, sırasıyla % 27,5 ve % 30,3 olarak gerçekleşti. Hükümet arka arkaya seçimlerin olacağı bir dönemde anlaşılan işi şansa bırakmak istememiş ve başta yatırım ile transfer harcamalarında olmak üzere popülizme son sürat devam etmiş.

14 12 Sonuçta geçtiğimiz yılın Nisan ayında 3,7 milyar TL fazla veren faiz dışı bütçe dengesi bu senenin Nisan ayında ancak 1,1 milyar TL fazla verebildi. Geçen yılın ilk dört ayında 17,9 milyar TL fazla veren faiz dışı denge ise bu yılın aynı döneminde 4,3 milyar TL kötüleşerek 13,6 milyar TL ye geriledi. Tüm bu gelişmeler neticesinde geçtiğimiz yılın Nisan ayında 595 milyon TL fazla veren bütçe dengesi, bu yılın aynı ayında 2,7 milyar TL açık verdi. Buna karşın yılın ilk dört ayında bütçe açığı, geçen yılın aynı dönemine göre, 3,9 milyar TL artarak 4,2 milyar TL ye çıktı.

15 10 Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (Milyon TL) % Değişim yılbaşından beri % Değişim Nominal Reel Nominal Reel Merkezi Yönetim Gelirleri 34,069 30, , , sak: Genel Bütçe Gelirleri 32,563 29, , , Vergi Gelirleri 25,858 24, , , sak: Gelir Üzerinden Alınan Vergiler 6,613 6, ,488 28, Gelir Vergisi 5,902 5, ,593 19, Kurumlar Vergisi ,895 8, Mal ve Hizmet Üzerinden Alınan Vergiler 11,264 10, ,758 40, sak: KDV 3,048 2, ,851 12, ÖTV 7,036 6, ,651 24, Dış Ticaretten Alınan Vergiler 5,866 5, ,414 21, Vergi Dışı Gelirler 8,211 6, ,417 23, Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 36,789 29, , , Faiz Hariç Bütçe Giderleri 32,951 26, , , sak: Personel 10,755 9, ,176 38, Mal ve Hizmet Alım Giderleri 3,185 2, ,546 8, Yatırım 2,348 2, ,015 6, Cari Transferler 14,935 11, ,581 50, sak: Sosyal Güvenlik 8,207 6, ,936 26, Görev Zararları , Tarımsal Amaçlı Transferler ,372 3, Mahalli İdarelere Hazine Yardımları , Faiz Giderleri 3,838 3, ,810 18, Bütçe Dengesi -2, , , Faiz Dışı Denge 1,118 3, ,573 17, Kaynak: Turkey Data Monitor