ÜNİTE: 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL

Transkript

1 1 ÜNİTE: 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL İNKILAP VE BAZI KAVRAMLAR İNKILÂP: Siyasi ve hukuki niteliği bulunan bir topluluk içerisinde eskilerin yerini yenilerin almasıdır. Siyasi, sosyal ve kültürel alanda meydana gelen köklü değişikliklerdir. İnkılâp hareketi üç aşamada gerçekleşir. Bunlar; I. Evre: Hazırlık evresi olup yapılacak değişikliğin toplum tarafından benimsenmeye başlandığı evredir. II. Evre: Aksiyon (şiddet) evresi olup eski düzenin yıkılmasıdır. III. Evre: İnkılap hareketinin tamamlandığı aşama olup eski düzenin yerine yeni düzenin kurulmasıdır. Uyarı ;Toplumun geneli tarafından benimsenmeyen bir inkılap hareketi başarıya ulaşamaz. Uyarı ;Yapılan hareket ileriye dönük bir düzeni getiriyorsa inkılap, geriye dönük bir düzeni getirmeyi amaçlamışsa irtica olarak nitelendirilir. İNKILABIN ÖZELLİKLERİ a. İnkılap, bir halk hareketidir: İnkılap ani bir olay olmayıp uzun bir süreç içinde gelişir. İnkılâbın en önemli özelliği topluma mal edilmesidir. Bir kişiye veya bir zümreye hizmet eden inkılâp, gerçek anlamda halk hareketi değildir. İnkılâp olayında akıl ve iradenin rol oynaması onun beşeri yönünü, toplum tarafından yapılması da sosyal yönünü ortaya koyar. Türk İnkılabı nda genelgelerin yayınlanması ve kongrelerin düzenlenmesi, inkılabın topluma benimsetilmesine yöneliktir. b. İnkılap, mevcut düzeni yıkma olayıdır: Çağın ihtiyaçlarını ve toplumun gereksinimlerini karşılayamayan eski düzenin yıkılmasıdır. Mevcut düzenin yıkılması daha yüksek bir adalete ulaşma ihtiyacı ile yapılır. c. İnkılap, yıkılan düzenin yerine yeni bir düzenin kurulmasını amaçlar: İnkılap sayesinde eski düzeni temsil eden kurumlar yıkılır. İnkılâp kendi kurumlarını getirir. Türk İnkılâbı nın Özellikleri a. Türk inkılabı diriliş ve yenilik hareketidir. b. Milli bağımsızlık ve milli egemenlik mücadelesidir. Dışarıda işgal güçlerine, içeride sultan ve halifeye karşı birlikte yapılmış bir mücadeledir. c. Türk milleti ni Batı ya, Batı kültürüne ve Batı anlayışına götüren kökten sosyal bir değişikliktir. d. Türk inkılabı, Türkiye de Doğu kültürü yerine Batı kültürünü kurmuş, modern zihniyeti getirmiş, milli şuuru ve millet ruhunu uyandırmıştır. e. Türk İnkılabı, amaç, hazırlanış ve uygulama yönünden diğer inkılaplardan farklıdır. Örneğin Fransız İhtilalı nı hazırlayan fikirler, Fransız yazarlar tarafından hazırlanırken Türk İnkılabı bir doktrin hareketini sonucu olmadığı gibi bir doktrine de bağlı değildir. f. Türk İnkılabı nın yeterince teorik ve ideolojik hazırlığı yoktur. Tarihi gelişmeler bu hazırlığa zaman bırakmamıştır. g Fransız ve 1917 Rus İnkılaplarından farklı olarak Türk İnkılabı nda inkılabın hazırlığını yapanlar, fikri yönden olgunlaştıranlar ve onu aksiyon alanında başarıya götürenler aynı kişilerdir. Türk İnkılâbı nda bağımsızlık öğesi daha çok öne çıkmıştır. h. Türk İnkılabı sonucunda yeni bir devlet ortaya çıkmıştır. *Türk inkılabı, emperyalist güçlere karşı gelmenin mümkün olduğunu dünyaya ilk defe kanıtladı ve tutsak milletlere bağımsızlık yolunu açtı. İHTİLAL: Mevcut düzene karşı hukuki kurallara başvurmaksızın güce dayalı olarak yapılan halk hareketidir. Fransız İhtilalı (17S9) ve Rusya'da meydana gelen Bolşevik İhtilalı (1917) en iyi örneklerdir. Devrim sözcüğünü ihtilal ile karıştırmamak gerekir. İhtilal devirme karşılığı olarak kullanılan bir sözcüktür. Ondan sonra gelen aşamaya, yeni düzene İnkılâp veya Devrim denilir. HÜKÜMET DARBESİ: Devletin eli ve emri altındaki herhangi bir gücün yönetime el koymasıdır. Türkiye'de rejimi koruma ve devamını sağlama düşüncesiyle 1960 ve 19S0'de ordunun yönetime el koyması hükümet darbesine örnek olarak gösterilebilir. REFORM: Islah etme, düzeltme anlamındadır. Mevcut düzenin devamı için yapılan iyileştirme çalışmalarıdır. Köklü bir değişiklik getirmez. Osmanlı tarihinde görülen ıslahat çalışmaları buna örnektir. EVRİM toplumsal kurumların kendiliğinden, hissedilmeden, zamanın koşullarına uyarak değişmesidir. Aslında oturmuş ve sağlam esaslara dayanmış bir toplum için evrimsel gelişme en ülküsel yoldur. Çünkü böylece yurttaş, bazı zorlamalarla karşılaşmaz EMPERYALİZM Yayılmacı siyaset anlamındadır. Bir devletin başka millet veya devletler üzerinde ekonomik, siyasi, sosyal, askeri ve kültürel alanda hakimiyet kurmasıdır. MANDATER YÖNETİM: Bir devletin veya milletin, kendi kendisini idare edebilecek duruma gelinceye kadar, Milletler Cemiyeti gözetiminde başka bir devlet tarafından yönetilmesidir. Uyarı ; Dünya Savaşı sonrasında ortaya atılan bu sistemle, batılı büyük devletler sömürgecilik faaliyetlerini devam ettirmişlerdir KAPİTALİZM: Kapital, ana mal, sermaye anlamındadır. Kapitalist sistemde temel amaç kardır. Bütün teşebbüsler özel sektör tarafından gerçekleştirilir. Gelir dağılımında dengesizlikler görülür. Kapitalist sistemin en etkili şekilde uygulandığı ülkeler arasında ABD, Japonya ve İngiltere gibi devletler önde gelmektedir. LİBERALİZM: Siyasal, sosyal ve ekonomik alanda serbestliği savunan sistemdir. Liberal ekonomilerde teşebbüsler özel sektör tarafından gerçekleştirilir. Rekabeti ve kaliteyi ön plana çıkartmaya çalışır. Uyarı;Türkiye'nin bu gün geçmeye çalıştığı ekonomik sistem, liberalizmdir. SOSYALİZM: Teşebbüslerin devlet tarafından gerçekleştirildiği, kar amacı gütmeyen sistemdir. Özel mülkiyet hakkı, tamamen ya da büyük ölçüde kısıtlanmıştır. Gelir dağılımında denge sağlamayı amaçlar. Bu sistemin en büyük temsilcisi, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'ydi. Ancak, bu devletin 1990'larda dağılmasıyla bu sistemde etkisini kaybetmiştir. Uyarı ;Liberalizm, kapitalizm ve sosyalizm gibi ekonomik görüşlerin ortaya çıkması ve dünya genelinde yayılması, Sanayi Inkılabı sonrasında meydana gelen gelişmelerdir. HUKUKEN TANIMA: Bir devlet adına resmi bir yetkilinin, bir başka devlet yetkilisi ile görüşmesi, bir başka deyişle tarafların birbirlerini muhatap kabul etmesidir. RESMEN TANIMA: Yeni bir devlet veya hükümetin hukuksal varlığının, resmi bir açıklamayla karşı tarafça onaylanması yada iki devletin karşılıklı yazılı siyasi belgeleri onaylamaları durumudur. FİİLEN (EYLEMSEL) SONA ERME: Bir devletin topraklarının işgale uğraması; başkentinin ve devlet başkanının tutsak duruma düşmesi; egemenlik haklarını kullanamaması durumu; siyasi ve ekonomik hakimiyetin yabancıların eline geçmesidir. HUKUKİ VARLIĞIN RESMEN SONA ERMESİ: Bir devletin hukuken var olduğunun göstergeleri; başkent, devlet başkanı ve hükümettir. Bir başka ifadeyle yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kullanan organların ve idare merkezlerinin varlığı devletin hukuksal göstergesidir. Bu göstergelerin; başkent, devlet başkanı, hükümet ve diğer hukuksal belirtilerin ortadan kaldırılması hukuki varlığın resmen sona ermesidir.

2 2 İNKILÂP TARİHİ İLKLER 1.Osmanlı da halkın ilk defa yönetime katılması,1.meşrutiyet 2. Osmanlı da Parlamenter sisteme ilk defa geçilmesi.1. Meşrutiyet 3. Osmanlıda Anayasal düzene ilk defa geçiş,1.meşrutiyet 4. Türk tarihinin ilk Anayasası, Kanun-u Esasi, Türk siyasi tarihinin ilk partisi, İttihat Terakki Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi, Ahrar Fırkası Osmanlıda rejime karsı çıkan ilk isyan, 31 Mart isyanı Ordunun ilk defa yenilikleri koruduğu olay, 31 Mart isyanı, 9. Meclis kararıyla görevden alınan ilk padişah, II. Abdülhamit, Türk siyasi tarihinde ilk çok partili yaşam, II. meşrutiyet 11. Osmanlının Kuzey Afrika da kaybettiği ilk toprak, Cezayir Osmanlının kuzey Afrika da kaybettiği son toprak, Trablusgarp, 13. M. Kemalin ilk görev yeri Şam, V. Ordu, kurmay yüzbaşı 14. M. Kemalin ilk katıldığı savaş, Trablusgarp, Birinci Balkan savaşında Osmanlıya ilk saldıran devlet, Karadağ 16. İkinci Balkan savaşında ilk çatışma, Sırbistan-Bulgaristan 17. M. Kemalin katıldığı balkan savaşı, II. Balkan savaşı 18. Osmanlının izlediği ilk siyaset Osmanlıcılık 19. Osmanlının izlediği son siyaset Türkçülük 20. Birinci Dünya savaşını ilk başlatan devlet Avusturya-Macaristan 21. Birinci Dünya savaşı öncesinde ilk oluşan grup, Üçlü İttifak 22. Birinci Dünya savaşından ilk çekilen itilaf devleti, Japonya Birinci Dünya savaşında saf değiştiren itilaf devleti, İtalya Birinci Dünya savaşına en son katılan ittifak devleti, Bulgaristan 25. Birinci Dünya savaşına en son katılan itilaf devleti, Yunanistan 27 Nisan Birinci Dünya savaşından ilk çekilen ittifak devleti, Bulgaristan 27. Birinci Dünya savaşından en son çekilen ittifak devleti, Almanya, 28. Birinci Dünya savaşında ilk barış, Almanya ile Versay, Birinci Dünya savaşında son barış, Osmanlı, Sevr Birinci Dünya savaşında ilk açtığımız cephe, Kafkas Cephesi, 31. Birinci Dünya savaşında son açılan cephemiz, Suriye-Filistin, 32. Birinci Dünya savaşında ilk kapanan cephemiz, Çanakkale,1916 Ocak 33. Birinci Dünya savaşında son kapanan cephemiz, Yemen-Hicaz 34. Tank, uçak denizaltı, makineli tüfek ve zehirli gazlar ilk olarak I. Dünya Savaşında kullanıldı. 35. Birinci Dünya savaşında başarılı olduğumuz tek cephe, Çanakkale Cephesi 36. İstanbul un ilk defa (fiilen) işgali, 13 Kasım Mondros tan sonra yapılan ilk işgal, 3 Kasım 1918, Musul 38. Türk halkının işgallere karşı ilk tepkisi, Direniş Cemiyetleri kurmak.39. İlk kurulan direniş cemiyeti, TrakyaPaşaeli Cemiyeti, 15 Aralık Kuvay-ı Milliye ilk olarak, Batı Anadolu da Yunanlılara karşı ortaya çıktı. 41. İşgallere karşı ilk direniş, Hatay-Dörtyol, Kara Hasan Paşa 42. Yunanlılara ilk kurşun, Hukuk-u Beşer Gazetesi Yazarı Hasan Tahsin 43. Türk milli mücadelesinin haklılığını gösteren ilk uluslar arası belge, Amiral Bristol Raporu 44. Mustafa Kemal in resmi görevine ilk kez ters düşmesi, Havza Genelgesi 45. İlk defa Mondros ve itilaf devletlerine açıkça karşı çıkma, Havza Genelgesi 46. İlk defa Osmanlı hükümetine açıkça karşı çıkma, Amasya Genelgesi 47. Kurtuluş Savaşının amacı gerekçesi ve yönteminin ilk defa belirlendiği genelge veya belge Amasya Genelgesi 48. Ulusal Egemenlik temeline dayalı bir devlet düzeninden ilk defa bahsedilmesi, Amasya Genelgesi 49. Ulusal hareketi fiiliyata döken ilk resmi belge, Amasya Genelgesi 50. Manda ve himaye ilk kez, Erzurum Kongresinde reddedildi.51. Ulusal Egemenliğin koşulsuz ve kesin olarak sağlanacağı ilk kez, Erzurum Kongresinde belirlendi. 52. Temsil Heyeti ilk kez Erzurum kongresinde oluşturuldu, 9 kişilik. 53. İlk kez mili sınırlardan Erzurum Kongresinde bahsedildi. 54. Amasya Genelgesinin esasları ilk kez Erzurum Kongresinde karara dönüştü. 55. İstanbul Hükümetine karşı geçici bir hükümet kurulması gerektiği ilk defa Erzurum Kongresinde söylendi. 56. M. Kemalin sivil olarak yaptığı ilk faaliyet, Erzurum Kongresidir. 57. M. Kemalin başkanlık yaptığı kongreler, Erzurum ve Sivas Kongreleridir. 58. ilk ve tek milli kongre, Sivas Kongresi 59. Manda ve himayenin kesin olarak reddedilmesi, Sivas Kongresi 60. Kurtuluş savaşını tek elden yönetmek için yapılan siyasi örgütlenmede ilk büyük adım, Sivas Kongresi 61. Temsil heyetinin ilk Yürütme görevi, A. F. Cebesoy u Batı Cephesi Komutanlığına ataması. 63. İlk bölgesel kongre- Balıkesir Kongresi 27 Haziran Batı cephesi ilk olarak Balıkesir Alaşehir Kongresi ile oluşturuldu. 65. Batı Cephesi Kuvay-i Milliye birliklerine atanan ilk komutan, A.F.Cebesoy 66. Temsil Kurulunun bir hükümet gibi hareket ettiğini gösteren ilk gelişme, Sivas Kongresi. 67. Temsil Kurulunun ilk yürütme görevini yapması, A.F.CEBESOY UN Sivas Kongresinde Batı Cephesi Kuvay-i Milliye Birlikleri Komutanlığına atanması. 68. Temsil Kurulunun ilk siyasi başarısı Sivas Kongresinden sonra Damat Ferit hükümetinin düşürülmesi 69. İlk milli mücadele gazetesi, İrade-i Milliye Sivas ta, daha sonra Ankara da ismi Hâkimiyet-i Milliye olarak değiştirilecektir. 70. İstanbul Hükümetinin temsil heyetini resmen tanıması, Amasya Görüşmeleri 71. M. Kemalin ilk milletvekilliği yaptığı yer, Erzurum, Son Osmanlı Mebusan Meclisi üyesi 72. Ulusal sınırlarımızın kesin olarak belirlenmesi, Misak-i Milli 73. İstanbul un fiilen işgali, 13 Kasım İstanbul un resmen işgali,16 Mart M. Kemal I. TBMM ye Ankara Milletvekili olarak katıldı. 76. İlk TBMM- 23 Nisan Nisan 1923 arasıdır. 77. Birinci TBMM ye karşı çıkan en uzun süreli ayaklanmalar, Azınlık İsyanları 78. TBMM nin çıkardığı ilk kanun, Ağnam Kanunu 79. Kurtuluş Savaşında ilk askeri cephemiz, Doğu Cephesidir. 80. TBMM nin uluslararası alandaki ilk siyasi başarısı, Gümrü Antlaşmasıdır. 81. Ankara da büyükelçilik açan ilk devlet, Gürcistan 82. Kapitülasyon hakkından vazgeçen ilk devlet, Sovyet Rusya, 83. Düşman işgalinden ilk kurtulan ilimiz, Maraş, 10 Şubat TBMM nin açılmasından önce kurtulan iki şehrimiz, Maraş ve Urfa 85. TBMM nin ilk askeri zaferi, Gümrü Antlaşmasıdır. 86. TBMM nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri zaferi, I. İnönü 87. Yeni Türk devletinin ilk anayasası, 20 Ocak1921, Teşkilat-ı Esasiye 88. İtilaf devletlerinin TBMM yi hukuken ilk defa tanıması, Londra Konf. 89. TBMM yi tanıyan ilk büyük Avrupalı devlet, SSCB 90. TBMM yi tanıyan ilk İslam devleti, Afganistan 91. TBMM yi tanıyan ilk itilaf devleti, Fransa 92. Misak-ı Milliden verilen ilk taviz, Moskova ant. İle Batum 93. Son savunma savaşımız, Sakarya 94. Doğu sınırımıza kesinlik kazandıran antlaşma, Kars Ant. 95. TBMM nin savaş yapmadan kurtardığı bölgeler, Mudanya ile İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya 96. Laikliğe geçişte atılan ilk adım, Saltanatın Kaldırılması Türkiye Cumhuriyeti nde 23 Nisanın ilk defa resmi ve milli bayram olarak kutlanması, Türkiye Cumhuriyeti nde ilk Halkevleri, Türkiye Cumhuriyeti nde ilk Köy Enstitüsü, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Cumhurbaşkanı, Atatürk 1923, 4 kez cumhurbaşkanlığı yaptı 101.Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Başbakanı, İsmet Paşa Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Meclis Başkanı, Fethi Okyar Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Genelkurmay Başkanı, Mareşal Fevzi Çakmak, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Siyasi Partisi, C.H.F Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Muhalefet Partisi, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Ordunun ilk defa siyasetten ayrılması,19 Aralık Türkiye Cumhuriyeti nde ilk çok partili seçim,1946 seçimleri 108.Türkiye Cumhuriyeti nde ilk gizli oy açık sayımlı seçim, Türkiye Cumhuriyeti nde ilk tek dereceli seçim, 1946 seçimleri 110.Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Sağlık Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Yüksekokulu, Ankara Hukuk Mektebi 112.Türkiye Cumhuriyeti nin ilk özel Bankası, İş Bankası Türkiye Cumhuriyeti nin ilk planlı kalkınma dönemi I. Beş yıllık kalkınma planı Türkiye Cumhuriyeti nde ilk Türkçe Hutbe, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Türkçe ezan arası Bursa, Bursa olayı çıktı 116 Türkiye Cumhuriyeti nin dâhil olduğu ilk uluslararası kuruluş, Milletler Cemiyeti 117.Türk kadınına verilen ilk hak, Eğitim Hakkı, Türk kadınının ilk defa siyasal haklarına kavuşması, Türkiye de ilk televizyon yayını, THY nin ilk yurtdışı uçuşu, Türkiye Cumhuriyeti nde ilk Asfalt yol yapımı, TBMM ve Misak-ı Milli yi ilk tanıyan devlet, Ermenistan 3 Aralık 1920, 123.Halkoyuna sunulan ilk Anayasa, 1961 Anayasası 124.Türkiye de ilk radyo yayını, En uzun süre işgal altında kalan şehir, İstanbul,13 Kasım Ekim Türkiye nin ilk büyükelçilik açtığı yer, Moskova, Ali Fuat Cebesoy 127.Türkiye de ilk nüfus sayımı,1927

3 3 ATATÜRK ÜN ÇOCUKLUĞU VE ÖĞRENİM HAYATI Mustafa Kemal Atatürk 1881 yılında Selânik te Kocakasım Mahallesi, Islâhhâne Caddesi ndeki üç katlı pembe evde doğdu. & Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım'dır. & Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın dan Makedonya'ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. & Annesinin babası Feyzullah Ağa,Karaman dan Rumeli ye gelen Konyar Yörüklerindendir & Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım'la evlendi. & Atatürk'ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı. Atatürk ün Kardeşleri; Fatma,Ahmet,Ömer,Makbule, Naciye & Fatma: Ali Rıza ve Zübeyde çiftinin ilk çocukları Fatma idi. Doğumu 1871 yada 1872 olarak belirtilmektedir yılında vefat etmiştir &Ahmet; 1874 yılında doğduğu tahmin edilmekte ve Çayağzı'ndan veya Papaz Köprüsü'nden ayrılmadan önce dönemin ölümcül ve salgın hastalıklarından birisi olan ve kuşpalazı olarak bilinen Difteri hastalığı nedeniyle vefat etmiştir. &Ömer; Ömer'in 1875 yılında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. O'nun da yaşamı ablası ve Ağabeyi gibi kısa sürecek ve hayata daha çocuk yaşlarında veda edecekti. Abisi Ahmet gibi O'nunda ölüm nedeninin difteri olduğu sanılmaktadır. *O dönemki sağlık koşullarının yanı sıra ailenin yaşamını sürdürdüğü yer olan Çayağzı bölgesi o zamanki sıradan yerleşim yerleriyle dahi kıyaslanamayacak derecede kötü şartlara sahipti. Gerek yiyecek gerek sağlık ihtiyacı gibi ihtiyaçların şehire inerek karşılanabiliyor olması, bölgenin iklimsel ve coğrafi yapısı yaşamayı yetişkin insanlar için yaşanmaz hale getirirken çocukların vefatı bir bir gerçekleşiyordu. & Makbule, Mustafa'dan sonra doğduğu bilinmekte ve doğum tarihi olarak da 1885 yılı gösterilmektedir. *Babası Ali Rıza'nın vefat etmesi, annesi Zübeyde'nin Ragıp Bey ile evlenip bir müddet beraber yaşadıktan sonra 1913 yılında Birinci Balkan Savaşı patlak verir ve Balkan toprakları Osmanlı Devleti'nin elinden düşer bunun üzerine annesi Zübeyde ile beraber İstanbul'a taşınırlar. *İstanbul'da Beşiktaş Akaretler'de bir eve yerleştiler. Cumhuriyet'in ilanı edilmesinin hemen ardından yine Annesiyle birlikte Ankara'ya gittiler ve Ağbeyi Mustafa Kemal (Atatürk) ile birlikte Çankaya Köşkünde ikamet ettiler. *Burada bir müddet kaldıktan sonra Zübeyde Hanım rahatsızlandı ve tedavisi için İzmir'e gitti. *Daha sonra kendisi için Çankaya Köşkü Arazisi üzerine Camlı Köşk inşa edildi ve bir süre orada kaldı. * Bu sırada Soyadı Kanunu çıkarılmış ve Makbule Hanım "ATADAN" soyadını almıştır. *Sonraki dönemde Makbule Atadan, Mustafa Kemal (Atatürk)'in isteği üzerine Fetih Okyar'ın kurduğu Serbest Cumhuriyet Fıkrası'na(Partisi) girdi. *Parti bir müddet sonra kapatılınca Makbule Atadan siyasetten çekildi. Partideki görevi sırasında Milletvekili Mecdi Boysan ile tanışan Makbule 1935 yılında Mecdi Bey ile evlendi. *Mustafa Kemal (Atatürk)'in hayatı hakkında bilgi için kendisine başvurulan biriside olan Makbule Atadan, 18 Ocak 1956 yılında 71 yaşında hayata gözlerini yumarak bu dünyadan ayrılacaktır. & Naciye'nin doğum tarihi 1893 olarak bilinmektedir. Makbule Atadan'ın anlattıklarına göre; babası Ali Rıza Efendi'nin vefat ettiği gün dadısının Naciye'yi yere düşürmesiyle ayağı kırılıyordu. Naciye yaşına rağmen uzun boylu, iri yapılı ve güzel bir kızdı. Fakat Naciye'de daha 10 yaşında bir çocuk iken vefat edecekti. ÖĞRENİM HAYATI Mustafa Kemal in Okuduğu Okullar ve & Çocukluğu ve eğitim ve öğrenim sürecinde ( ) şüphesizdir ki, Mustafa yı etkileyen insanların başında babası ve annesi gelmektedir. &Ali Rıza Efendi, bir öğretmen çocuğudur ve yıllarca Gümrük, Evkaf memurluklarında bulunmuştur. Boş zamanlarında askerlik mesleği ile ilgilenmiş, Gönüllü askerlere talim yaptırmıştır. Selanik te kurulan Gönüllüler Taburu nun da kurucuları arasında bulunmuştur. &Memuriyeti bırakarak, kereste ticaretine başlayan Ali Rıza Efendi, bu işi sırasında haraç isteyen çetelerle de çatışmayı göze alabilecek yapıda bir insandı. Oğlu Mustafa ya adam olmak için okumak, öğrenmek şarttır. Başka çare yoktur diyen Ali Rıza Efendi, geniş görüşlü, modern düşünceli, yeniliklere açık aydın bir insandı. &Mustafa yı Mahalle Mektebi nden alarak, çağdaş bir eğitim kurumu olan Şemsi Efendi Okulu na vermesi de, onun yenilikçi, parlak kişiliğini göstermektedir. & Zübeyde Hanım ise, Ali Rıza Efendi ye göre daha muhafazakar bir insandı. Fakat, aydın, bilge bir Türk anasıydı. Çocukları çok sever ve onların üzerine titrerdi. Zübeyde Hanım, doğuştan akıllı bir kadındır. Oğlu Mustafa, annesinin üzerindeki etkisini, fedakarlığını her zaman saygıyla anacaktır. Zübeyde Hanım, güçlü bir beden yapısına sahip olduğu kadar, güçlü bir iradeye de sahipti. Yeterince eğitim görmemiş, ama okumayı yazmayı öğrenmişti. Bilge kişiliklerinden dolayı annesine Molla Hanım, kendisine de Molla Zübeyde denilirdi OKUDUĞU OKULLAR 1-Mahalle Mektebi:Annesinin isteği ile öğrenime başladığı Hafız Mehmet Efendi'nin mahalle mektebidir. 2-Şemsi Efendi Okulu :Babasının isteğiyle gittiği okuldur.şemsi Efendi,Mustafa Kemal in ilk öğretmeni olarak bilinir.1872 de açtığı okulunda o dönemin şartlarına göre modern bir eğitim verdiği bilinir. 3-Selanik Mülkiye Rüştiyesi:Selanik teki ilk ortaokuludur. 4-Selanik Askeri Rüştiyesi: Matematik Öğretmeni Mustafa Bey tarafından kendisine "Kemal" adının ilave edildiği okuldur.1893 te girdiği bu okulda yaptığı sınıf çavuşluğu ve müzakerecilik gibi görevler,mustafa Kemal in daha çocuk yaşta görev bilincinin gelişmesine ve özgüveninin artmasına neden olmuştur.bu nedenle Selanik Askeri Rüştiyesi,Mustafa Kemal in askerlik ve siyasi hayatındaki düzen ve disiplinin ilk temellerinin atıldığı okul olarak bilinir.1895 te bu okuldan mezun olmuştur. 5-Manastır Askeri İdadisi: Tarih Öğretmeni Mehmet Tevfik Bilge sayesinde Türk Tarihi ne ilgi duymaya başladığı okuldur. &Burada öğrenim gördüğü sırada 1897 Türk-Yunan Savaşı (Dömeke Meydan Savaşı) çıkmıştır. Mustafa Kemal,yaşı o dönemde küçük olmasına rağmen bu savaşa katılmayı çok istemiştir. &Yine bu okuldayken Ömer Naci ile olan arkadaşlığı Mustafa Kemal in edebiyata ilgi duymasına neden olmuştur. &Ömer Naci sayesinde Namık Kemal ile tanışır, böylece bir yandan edebi yönünü geliştirir,diğer yandan vatan ve millet sevgisi oluşmaya başlar da bu okuldan mezun olmuştur. 6-İstanbul Harp Okulu &3 Mart 1899 da kaydolduğu ve 1902 de Teğmen rütbesiyle mezun olduğu okuldur. &Bu okul,ülke yönetimi ve siyasetindeki bozuklukları anlatmak amacıyla el yazısıyla yazılmış gazete çıkardıkları okuldur. 7-İstanbul Harp Akademisi: Mustafa Kemal in Teğmen rütbesiyle 10 Ocak 1902 de öğrenime başladığı ve 11 Ocak 1905 te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdiği okuldur.

4 4 FİKRİ HAYATINDA ÖĞRETMENLERİNİN ROLÜ:. & Öğretmenleri onu çok değişik biçimlerde etkilemiş, ona çok yararlı bir rehberlik yapmışlardır. Şüphesiz, onu olumsuz manada etkileyen öğretmenleri de vardır. Bunlar arasında geleneksel eğitimin yapıldığı Mahalle Mektebi ve buradaki Hüsnühat öğretmeni Çopur Hafız Emin Efendi ile Mülkiye Rüştiyesi nde Matematik öğretmeni ve müdür yardımcısı olan ve Kaymak Hafız diye anılan Hüseyin Efendi sayılabilir. & Bu öğretmenlerinden ilki, çocukları yere oturtarak, dizlerinin üzerinde yazı yazdırdığı için; ikincisi de genç Mustafa yı haksız yere dövdüğü için onu olumsuz yönde etkilemiş olmalıdırlar. & Bunların, Atatürk ün yaptığı çağdaş atılımları kötü bir örnek olarak etkilediklerini ve yine Mustafa Kemal i benzer eğitim kurumlarının kaldırılması yönünde yönlendirmiş olduğunu düşünmek mümkündür. Nitekim, yıllar sonra Mustafa Kemal Kurmay Subay olarak Selanik te bulunduğu sırada okuduğu Şemşi Efendi İlkokulu ile Mahalle Mektebi ni ziyaret etmiş; Hafız Mehmet Efendi nin Mahalle Mektebi nin kapısında koca bir kilit asılı olduğunu görmüş, kapanması isabet olmuş demiştir. &Yine Harp Okulu nda öğrenci iken, Kaymak Hafız Hüseyin Efendi ile ilgili olarak da, kendisini çoktan affettim. Mülkiye Rüştiyesi nden ayrılmamda bu kaba ve insafsız hareketi başlıca rol oynamıştır diyecektir. & Bu dönemde Mustafa Kemal i olumlu yönde etkileyen ve onun Atatürk haline gelmesinde çok büyük katkıları olan öğretmenlerinin başında şüphesizdir ki, Şemsi Efendi gelmektedir. & Şemsi Efendi, eğitim tarihimizde yeni pedagojik yöntem ve uygulamaları ilk deneyenlerdendir. Öğrencileri bir üst düzey olan Rüştiyedeki öğrencilerden daha bilgili yetişiyorlardı. & Atatürk ün dinde bağnazlığa karşı görüşlerinde, yenilikçi fikirlerinde, disiplin duygularının gelişmesinde Şemsi Efendi nin öğretim ve uygulamalarının önemli bir payı vardır. & Yüzbaşı Mustafa Bey, Atatürk ün Selanik Askeri Rüştiyesi nde Matematik öğretmenidir. Öğrencisinin yeteneklerini sezip, ona Kemal adını vermiştir. Böylece onun kendisinden ve arkadaşlarından farklı ve üstün durumunu tespit etmiş, ona, daha iyiye, daha güzele doğru gitmek için sürekli bir teşvik nedeni sağlamıştır. & Selanik Askeri Rüştiyesi nde Mustafa Kemal e özel ilgi gösteren öğretmenlerinden birisi de, Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey dir. & Selanik Askeri Rüştiyesi nde 1908 e kadar yirmi yıl Fransızca öğretmenliği yapan Nakiyüddin Bey, genç M. Kemal e bir taraftan geleceğe ilişkin fikirler verirken bir taraftan da, sen bu Fransızcanın peşini bırakma öğüdünde bulunmuştur. & Sonradan Mustafa Kemal in Şam da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti nin Selanik Şubesinin kuruluşunda, 31 Mart hadisesinin bastırılmasında öğrencisi M. Kemal ile birlikte çalışan Nakiyüddin Bey, Cumhuriyet döneminde Atatürk ün isteği ile milletvekili adayı gösterilmiş ve üç dönem milletvekili de seçilmiştir. &Hayatının sonuna kadar yanından ayrılmayacak olan Nuri (Conker), Salih (Bozok) ve Fuat (Bulca) ile arkadaşlıklarının da geliştiği Selanik Askeri Rüştiyesi nde genç Mustafa Kemal, sadece okul çalışmalarıyla da yetinmemiştir. & Onun bilgisini genişletmek, kültür seviyesini yükseltmek için o günün şartları içinde, çevresinde çıkan yayımları takip ettiği, yarışmalara katıldığı da görülmektedir. &O tarihlerde Selanik te ileri fikirli birkaç öğretmen ve yazar Çocuklara Rehber isimli haftalık bir dergi çıkarmaktadırlar. Arı Türkçe davasının öncülerinden olan bu derginin bir çok sayılarında fen ve matematik konularında yapılan yarışmaları başaranların başında Askeri Rüştiye son sınıf öğrencilerinden Mustafa Kemal ismi görülmektedir. MANASTIR ASKERİ İDADİSİ ÖĞRENİMİ VE BURADA KİŞİLİĞİNİ ETKİLEYEN OLAYLAR, İNSANLAR & Mustafa Kemal, Askeri Rüştiye yi bitirirken İdadi (Lise) eğitimine İstanbul da Kuleli Askeri Lisesi nde devam etmek ister. Not: Onun böyle bir karar almasında, annesinin ikinci evliliğinin, yani evde bir üvey baba bulunmasının rolü büyüktür. Böylece ana evinden ve Rumeli den uzaklaşacaktır. & Fakat, vatansever bir kurmay subay olan Hasan Bey, onu bu kararından vazgeçirecektir. Hasan Bey, bir çok defa Rüştiyeye mümeyyiz olarak gelen ve sınavlarda M. Kemal i tanıyıp seven bir komutanıdır. Hasan Bey, o günlerde bir münasebetle genç öğrencisine idadi, lise eğitimine nerede devam edeceğini sorar ve niyetinin İstanbul a gitmek olduğunu anlayınca da şu tavsiyede bulunur: Bundan vazgeçiniz oğlum. Manastır a gidiniz, orada daha iyi yetişirsiniz. Mustafa Kemal, Hasan Bey in bu tavsiyesini dinleyecektir. & 1896 yılı Mart ayının ortalarına kadar Selanik te tatilini geçiren Mustafa Kemal, tatil bitiminde Selanik ten trenle Manastır a yolcu edilir. & İdadi de yatılı ve daha üstün dereceli bir okulun hayat ve öğretim şartlarına kısa sürede intibak eden genç M. Kemal için, artık ömrünün sonuna kadar sürecek olan aile yuvası dışındaki hayat başlıyordu. Bundan sonra ev yaşantısı sadece izin ve tatillerde kısa süreli olabilecektir. Askerlik mesleğinin meşakkatli ve zorlu özelliklerinden de kaynaklanan bu durum, biraz da onun bağımsız yaşama karakterine uygun düşecektir. &Manastır da sınıf arkadaşları sadece Selanik Rüştiyesi ndekiler değildir. Manastır bölgesine bağlı olan, Üsküp, İpek, İşkodra, Yanya ve Manastır Askeri Rüştiyelerinden gelen gençler de vardır. Bu ortam içinde çeşitli karakter, mizaç ve seviyede genç insanlarla tanışmak, anlaşmak ve onlara kendini kabul ettirmek hususunda M. Kemal in üstün vasıflarının burada da büyük bir rol oynadığı şüphesizdir. & Manastır İdadisi nde Mustafa Kemal, Matematikten yine çok başarılı, Fransızcadan ise biraz zayıftır. Kendi hatıralarında bunu söyle anlatmaktadır: Askeri Rüştiyeyi ikmal ettiğim zaman, merakım epeyce ileri gitmişti. Manastır Askeri İdadisi nde riyaziye (Matematik) pek kolay geldi. Bununla meşgul olmaya devam ettim. Fakat Fransızcada geri idim. Muaallim benimle çok meşgul olmuyor, acı ihtarlarda bulunuyordu. & Burada Mustafa Kemal i en çok etkileyen arkadaşlarından biri olan Ömer Naci, ona edebiyat ve şiir merakı aşılayacaktır. Sonradan İttihat ve Terakki nin hatibi olacak olan ve genç yaşta Birinci Dünya Harbi sırasında hayatını kaybeden Ömer Naci, Bursa İdadisi nden kovularak, Manastır İdadisi ne yollanmıştı. &Alay Emini Mehmet Asım Efendi, Mustafa Kemal i çağırarak; Bak oğlum Mustafa dedi, şiiri filan bırak. Bu iş senin iyi asker olmana mani olur. Diğer hocalarınla da konuştum. Onlar da benim gibi düşünüyorlar. Sen Naci ye bakma, o hayalperest bir çocuk. İleride belki iyi bir şair ve hatip olabilir, fakat askerlik mesleğinde katiyen yükselemez. Diye ikazda bulundu. & Bu ikaz ve yönlendirmenin Atatürk ün hayatını ve kaderini doğrudan etkilediğine şüphe yoktur. Fakat, Ömer Naci nin de Mustafa Kemal in fikri altyapısının oluşmasında diğer faktörlerle birlikte önemli bir rol oynadığı da kesindir. & Nitekim, genç Mustafa Kemal in dönemin vatan ve hürriyet şairi Namık Kemal ile Türkçü şairi Mehmet Emin Yurdakul un şiirleri ile tanışmasında Ömer Naci nin etkili olduğu bilinmektedir. & İdadi de, Namık Kemal i tanımak, duymak, onun gizlice elden ele dolaşan vatan şiirlerini bulmak, okumak işini Hatip Ömer Naci sağlamıştır. & Tarih öğretmenleri Mehmet Tevfik (Bilge) Bey in de etkileriyle, gençler Fransız İhtilali nin temel ilkelerinden biri olan hürriyet kavramı ile de burada tanışacaklardır. &Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey, o dönemin dar Osmanlı tarihçiliği görüşünden uzak, Türk tarihini bütün genişliği ve eskiliği ile kavramış ve öğrencilerine dersini sevdirerek, esaslı tarih bilinci ve kültürü veren bir öğretmendi. &Kol Ağası Mehmet Tevfik Bey ( ) in Atatürk ün derin tarih bilgisi ve bilincinin oluşmasında baş mimar olduğu kesindir. Atatürk, bu değerli öğretmenine beslediği şükran ve

5 5 minnete, onu milletvekili adayı göstererek ve Beşinci Dönem Diyarbakır Milletvekili olarak Meclise girmesini sağlayarak karşılık vermiştir. &Manastır İdadisi nin ikinci sınıfına geçen Mustafa Kemal, 1897 yılının ilk günlerinde sıla iznini geçirmek üzere trenle Selanik e döner. Mart ın ilk günlerine kadar devam edecek izinden faydalanarak Fransızcasını kuvvetlendirmeyi düşünür ve 1888 de kurulmuş olan Tophane semtindeki College des Freres de Salle (Frerler Okulu) in özel kurlarına kaydını yaptırarak dersleri düzenli olarak takip eder. & Birinci sınıfta kendisini ikaz eden Fransızca öğretmeninin acı ihtarlarına yeniden muhatap olmak istemez. Kendi hatıralarında, İki, üç ay gizlice Frerler Mektebi nin hususi sınıfına devam ettim. Böylece Mektep derslerine nispetle fazla derecede Fransızca öğrendim demektedir. &Bu özel derslerde Mustafa Kemal in öğretmenlerinden biri Frere Rodriquez ( ) dir. Bunun anlattığına göre, Mustafa Kemal gayet ciddi, zeki ve çalışkan, elinde daima kitap bulunan bir gençti ve subay olduktan sonra da zaman zaman kendisinden ders almaya geliyordu. &Mustafa Kemal, gerçekten İdadi den başlayarak gençlik yıllarında Fransızca öğrenmeye büyük önem vermiştir. O, bir kurmay subay mutlaka yabancı dil bilmelidir, bunun aksini düşünmek büyük hatadır diyordu. III. HARBİYE ÖĞRENİMİ VE BURADA KİŞİLİĞİNİ ETKİLEYEN OLAYLAR, İNSANLAR & 1898 yılı Aralık ayının ortalarından, 1899 yılının Mart ayı ortalarına kadar Selanik te tatilini geçiren Mustafa Kemal, İstanbul Pangaltı daki Harbiye Mektebi nde yüksek öğrenimine devam etmek için Selanik ten vapura biner ve İstanbul a, Payitahta hareket eder. Böylece bütün çocukluğu ve ilk gençlik yıllarının geçtiği Makedonya dan ilk defa ayrılır. Birikimi ile yeni bir hayata atılacağı, kişiliği ve düşüncelerinin daha da olgunlaşacağı Harp Okulu na girişi (duhulü) 1 Mart 1315/13 Mart 1899, Apolet Numarası 1283 tür & Mustafa Kemal Harbiye de öğretime başladığı sırada, okul komutanı 24 yıl ( ) bu kutsal yuvaya komutanlık yapmış olan Mustafa Zeki Paşa; öğretim başkanı, o zamanki ismi ile ders nazırı, daha sonra Çanakkale de kendisine kolordu komutanlığı yapacak olan Esat Paşa dır. & Mustafa Kemal in Harp Okulu ndaki öğretmenleri arasında, onun kişiliğini etkileyen ve onu hayata hazırlayan çok değerli öğretmenleri olduğunu görüyoruz. & Bunlar arasında; sonradan İstanbul Üniversitesi nde Profesör olan, Türk Tarih Kurumu kurucu üyesi ve Milletvekili olan Fransızca öğretmeni Necip Asım (Yazıksız) Bey ( ), Talim Öğretmeni Rahmi Paşa ve onun maiyetindeki Binbaşı Fazıl Bey, sonra Korgeneral ve milletvekili olan Yüzbaşı Naci (İldeniz) Bey ve Teğmen Osman Efendi bulunuyordu. & Harp Okulu eğitimi ve öğrenimi dönemi, Mustafa Kemal in hem vatan, millet, Türklük fikirlerinin olgunlaşmasında, hem de Batıya dönük çağdaşlaşma düşüncelerinin gelişmesinde önemli bir dönem olmuştur. & Ayrıca bu fikirlerini arkadaşlarına da anlatması, okula bu fikirleri yaymak için bir gazete çıkarma girişiminde bulunması, onun daha o dönemde liderlik özelliklerinin gelişmeye başladığını da göstermektedir. & O, yine bu dönemde özellikle ilk sınıfta İstanbul un sosyal hayatı içinde kendisini bulmuş görünmektedir. İçki ve dans konusunda da bazı ilk deneyimlerin burada yaşandığı bilinmektedir. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'ÜN GAZETELERİ: Minber, İrade-i Milliye, Hakimiyet-i Milliye Okyar'la birlikte ilk gazete deneyimi: Minber ASKERİ HAYATI & yılları arasında Şam'da 5. Ordu emrinde görev yaptı. Şam,Mustafa Kemal in ilk görev yaptığı yerdir. &Şam'da arkadaşları ile "Vatan ve Hürriyet Cemiyeti"ni kurdu. &1907'de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu.manastır'a 3.Ordu'ya atandı. &Siyasi faaliyetlerini sürdürmek amacıyla üye olduğu ancak zamanla da fikir ayrılığına düştüğü İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleriyle arasının açılması sonucunda Trablusgarp a görevlendirildi. &Trablusgarp dönüşü 1909 da 3.Ordu nun Selanik Tümeni Kurmay Başkanlığı na atandı. &13 Nisan 1909 da Meşrutiyet e karşı olanlar tarafından İstanbul da çıkarılan 31 Mart Olayı nı bastırmak amacıyla Selanik te kurulan Hareket Ordusu'nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı.bu ordu, İstanbul a gelerek ayaklanmayı bastırdı.ayaklanmanın çıkmasında rolü olduğu gerekçesiyle Padişah II.Abdülhamit tahttan indirildi.yerine V.Mehmet Reşat tahta çıkarıldı. &Mustafa Kemal,1910 yılında Fransa'ya gönderildi. Picardie (Pikardi) Manevraları'na katıldı. &1911 yılında İstanbul'da Genel Kurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı. &Trablusgarp Savaşı nda 22 Aralık 1911'de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşı nı kazandı.6 Mart 1912'de Derne Komutanlığına getirildi. TRABLUSGARP SAVAŞI ( ): &İtalya,Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika daki son toprağı olan Trablusgarp ı gelişmişlikte geri bıraktığı ve bölgedeki İtalyanlara kötü davrandığı iddiasıyla 28 Eylül 1911 de Osmanlı ya ültimatom çekerek kendisine verilmesini istemiştir.osmanlı Devleti,bu konuyu diplomatik yollarla halletmek istediyse de İtalya 29 Eylül de Osmanlı Devleti ne karşı savaş kararı almıştır.ingiltere ve Fransa gibi büyük devletlerin de desteğini alan İtalya, Derne,Tobruk, Homs ve Bingazi yi işgal etmiştir.bu işgaller karşısında Osmanlı Devleti,Mısır İngiliz işgalinde olduğu için karadan; donanmamızın yeterli olmaması nedeniyle de denizden gerekli yardımı gönderememiştir. &Bu yüzden aralarında Mustafa Kemal Paşa (Derne ve Tobruk Komutanı-Bölgeye giderken Kolağası-Kurmay Yüzbaşı rütbesinden Binbaşı rütbesine geçti),enver Paşa(Bingazi Komutanı- Kurmay Binbaşı),Neşet Paşa(Trablus Komutanı-Kurmay Albay), Nuri Conker, Fuat Bulca,Ali Çetinkaya ve Fethi Okyar gibi gönüllü subaylar bölgeye giderek burada İtalyanlara karşı başarılı savaşlar yaptılar. &22 Aralık 1911 de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşında zafer elde etti. 6 Mart 1912 de Derne Komutanlığına getirildi. Not: Bu savaşlar esnasında sol gözünden ciddi şekilde yaralanmıştır &Libya daki Arapları da Sunusi tarikatı mensubu Ömer Muhtar adı verilen direnişçi teşkilâtlandırmıştır. &Trablusgarp'ı ele geçirmekte zorlanan İtalyanlar, Osmanlı Devleti ni barışa zorlamak için Oniki Ada ve Rodos Adası nı işgal ettiler.bu sırada Balkan Savaşı patlak verince Osmanlı Devleti,18 Ekim 1912 de İtalya ile Uşi Antlaşması nı imzalamak zorunda kaldı.uşi Antlaşması na göre;osmanlı Devleti,Kuzey Afrika daki son toprağı olan Trablusgarp ı İtalya ya bıraktı.osmanlılara ait Oniki Ada ve Rodos Adası, Balkan Savaşı nda Yunanlıların eline geçmesin diye geçici olarak İtalya ya bırakıldı(!). NOTLAR : *Trablusgarp Savaşı,Mustafa Kemal in ilk savaş deneyimi,halk arasında tanınmasının da başlangıcıdır. *Mustafa Kemal Trablusgarp a, Gazeteci kimliği ve Şerif Bey takma adıyla İngiliz sömürgesi olan Mısır üzerinden geçmiştir. *Mustafa Kemal Trablusgarp tan,muhasebeci kimliği ve Adem Bey takma adıyla Mısır üzerinden geri İstanbul a dönmüştür. BALKAN SAVAŞLARI ( ):

6 6 &İtalya ile Trablusgarp Savaşı henüz devam ederken, Balkanlarda Rusya nın kışkırtması ile Balkan devletleri (Karadağ, Sırbistan,Yunanistan ve Bulgaristan) Osmanlı topraklarına saldırıya geçmiş ve böylece Balkan Savaşları başladı. &İlk saldıran Balkan devleti 8 Ekim 1912 de Karadağ olmuştur. & Osmanlı ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti.bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bu savaşta bütün cephelerde yenildi. &Makedonya,Batı Trakya,Edirne (Bulgar işgali-26 Mart 1912) ve Kırklareli işgal edildi.arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. NOT: Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan; & İlk devlet 1829 Edirne Antlaşması ile Yunanlılar(Rumlar), &Son devlet ise Arnavutluk tur (28 Kasım 1912). &1912 nin Ekim inde Balkan Savaşları başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayır daki birliklerle savaşa katıldı. Not: Bu savaşlar esnasında Çanakkale bölgesini yakından tanıması Çanakkale Savaşında başarılı olmasında etkili olmuştur. AÇIKLAMALAR: 1) Bulgaristan,I.Balkan Savaşı ndan en kârlı çıkan ülke oldu. 2) I.Balkan Savaşı'ndaki yenilginin ardından Edirne'nin elden çıkmasını kabullenemeyen İttihat ve Terakki Partisi ileri gelenleri,suçlu buldukları Kamil Paşa hükümetini,23 Ocak 1913 te Babı Ali Baskını denilen hükümet darbesiyle yıkarak Mahmut Şevket Paşa yı yeni hükümetin başına geçirdiler.böylece bu partinin resmi iktidar dönemi başlamış oldu. İkinci Balkan Savaşı nın ana teması;makedonya nın paylaşılmasıdır. &Birinci Balkan Savaşı nda en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbistan ve Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar.böylece Balkan devletlerinin kendi aralarında İkinci Balkan Savaşı çıkmış oldu. &Mustafa Kemal'in Kurmay Başkanı olduğu Bolayır Kolordusu bu durumdan faydalanarak,bulgarlar üzerine taarruz etmiş,15 Temmuz 1913'te Keşan'ı,17 Temmuz'da Enez ve İpsala'yı, 18 Temmuz'da Uzunköprü'yü,21 Temmuz günü de Karaağaç ve Dimetoka'yı alarak Edirne'ye girmiştir. &Bulgaristan barış istemesi üzerine Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında 29 Eylül 1913'te İstanbul Antlaşması imzalandı. Edirne, Osmanlı Devleti'ne geri verildi. Dimetoka Osmanlılarda kalmak üzere Meriç nehri Türk-Bulgar sınırı oldu. & Balkan Savaşları sonunda, Mustafa Kemal 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliği(askeri ateşe-askeri uzman) ne atandı.bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa yükseldi. Not: Bu görevi esnasında Avrupa kültürünü ve yaşam tarzını yakından tanıyarak etkilenmiştir. &Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915'te sona erdi.bu sırada Birinci Dünya Savaşı başlamış ve Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı. &Mustafa Kemal 19.Tümeni kurmak üzere Tekirdağ'da görevlendirildi. Mustafa Kemal in Birinci Dünya Savaşı nda Savaştığı Cepheler ve Görevi 1 Çanakkale Cephesi 57.Alay-19.Tümen Komutanı 2 Kafkas Cephesi 16.Kolordu Komutanı 3 Suriye-Filistin Cephesi 7.Ordu-Yıldırım Orduları Grup Kom. ÇANAKKALE SAVAŞI (1915): &Mustafa Kemal in askerlik hayatında Milli Mücadele nin liderliğine giden en önemli olaylardan birisi Çanakkale Savaşı dır. &18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazını geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası'na asker çıkarmaya karar verdiler. & 25 Nisan 1915'te Arıburnu'na çıkan düşman kuvvetlerini,mustafa Kemal'in komuta ettiği 19.Tümen Conkbayırı'nda durdurdu.mustafa Kemal bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. &İngilizler 6-7 Ağustos 1915'te Arıburnu'nda tekrar taarruza geçti. 8 Ağustos 1915 tarihinde Anafartalar Grup Kumandanlığına getirildi ve 9-10 Ağustos ta Anafartalar Zaferi ni kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos ta Kireçtepe, 21 Ağustosta II.Anafartalar Zaferi takip etti. &Birinci Dünya Savaşı esnasında, Anafartalar'daki Türk kuvvetlerine kritik bir zamanda kumanda etti.bu sırada Çanakkale Boğazı'na çıkarma yapılmış ve Mustafa Kemal bu durumu kişisel gayretiyle kurtarmıştır. &Savaş esnasında, Mustafa Kemal'in kalbinin üzerine bir şarapnel parçası isabet etmiş, ancak göğüs cebinde bulunan saati onun hayatını kurtarmıştır. &Çanakkale Savaşlarında yaklaşık binlerce şehit veren Türk Milleti, onurunu İtilâf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir. &Mustafa Kemal'in askerlerine verdiği "Ben size taarruz emretmiyorum,ölmeyi emrediyorum.biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar alabilir" emri,çanakkale Savaşı nın bir var oluş savaşı olduğunu gösterir. &Çanakkale Cephesi,Mustafa Kemal in kendisini dünyaya tanıttığı cephedir. &Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları ndan sonra 1916'da Edirne ve Diyarbakır'da görev aldı. &Çanakkale Savaşı ndan sonra 1 Nisan 1916'da Tümgeneralliğe yükseldi. &Kafkas Cephesi nde Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis 'in geri alınmasını sağladı. &Kafkas Cephesi ndeki başarılarından sonra 7.Ordu Komutanı olarak atandı. Alman Generali Falkenhayn ile askeri konularda yaşadığı problemler nedeniyle bu görevden ayrılarak İstanbul a döndü. &Veliaht Vahdettin ile Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu.22 gün süren bu seyahatten sonra hastalandı.viyana ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. &Almanya seyahatinden sonra 15 Ağustos 1918'de 7.Ordu Komutanlığı na tekrar atandı ve Suriye ye gitti. Suriye Cephesi nde İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunmalar yaptı. &Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Suriye Cephesi nde bulunan Mustafa Kemal, bir gün sonra 31 Ekim 1918'de Suriye'de bulunan Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi. Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918'de İstanbul'a dönüp Harbiye Nezâreti(Savunma Bakanlığı)'nde göreve başladı. ATATÜRK ÜN FİKİR HAYATI Atatürk'ü Etkileyen Olaylar ve Fikirler & Genç Mustafa Kemal in kişiliği bakımından üzerinde durulması gereken bir nokta da, daha 12 yaşında babasını kaybederek yetim kalmış olmasıdır. & Psikolojik açıdan, kendi geleceği hakkında yine kendisinin bağımsız, özgürce karar vermesinde yetim oluşunun rolü bilim adamlarınca kabul edilmektedir. & Mustafa Kemal in sonradan çocuklara çok büyük sevgi duymasının ve ilgi göstermesinin temelinde de, küçük yaşta babasız kalması yatmaktadır. & Mustafa Kemal in kişiliğinin şekillenmesinde rol oynayan dönemlerden biri de onun dayısının çiftliğinde geçirdiği yaklaşık altı aylık süredir. Çiftlikte geçen bazı olayları bir pedagog gözüyle değerlendiren Prof. Dr. İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Atatürk teki yaratıcılık, ağaç ve hayvan sevgisi nin çocukken yaşadığı bu yaratıcı çevre nin eseri olduğu kanaatindedir. MUSTAFA KEMAL İN FİKRİ GELİŞİMİNDE ETKİLİ OLAN DÖRT ŞEHİR

7 7 1.SELANİK: Osmanlı Devleti nin çok uluslu yapısında değişik ırka ve dine mensup Osmanlı halklarının yaşadığı bir şehirdir.bir liman şehri olan Selanik,Avrupa ve İstanbul u birbirine bağlayan demir yollarına sahipti.şehrin bu özelliği,avrupa da meydana gelen yeniliklerin ve olayların takip edilmesini kolaylaştırıyordu.selanik in kültürel hayatına hareketlilik katan bu özellik,siyasi olarak bölgeyi zor durumda bırakıyordu. Örneğin Fransız İhtilâli ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi, farklı etnik grupların bir arada yaşadığı bölge üzerinde yıkıcı etkilere neden oldu.mustafa Kemal in doğduğu topraklarda yüzyıllarca beraber yaşayan Sırp,Bulgar ve Makedonlar Osmanlı Devleti nden bağımsızlık istiyorlardı. 2.MANASTIR: Osmanlı Devleti nin Batıya açılan önemli şehirlerinden biri olan Manastır, çok kültürlü yapıya da sahiptir.3.ordunun da merkezi olması nedeniyle şehir gelişmiş ve birçok eğitim kurumu açılmıştır.manastır şehrinin bulunduğu Makedonya bölgesinin diğer bir özelliği de Sultan II.Abdülhamit e karşı Meşrutiyet taraftarlarının yoğun olarak yaşadıkları bir yer olmasıdır.mustafa Kemal in Manastır Askeri İdadisi ndeki bazı öğretmenleri de Meşrutiyet yanlısı fikirlerden etkilenmiş İttihat ve Terakki Cemiyeti ne üye subaylardı.bu durum,ordu ve memleket meselelerinin Manastır Askeri İdadisi nde konuşulmasına neden oluyordu.mustafa Kemal,bu sayede memlekete meselelerini öğrenme imkânı bulmuştur. 3.İSTANBUL: İstanbul,Osmanlı Devleti nin başkenti olmasının yanında devletin batıya açılan yüzüydü.batıdan gelen yeniliklerin ilk görüldüğü yerlerden biriydi.bir taraftan geleneksel Türk mahallelerinin olduğu diğer yandan da gayrimüslimlerin yoğun olarak yaşadığı İstanbul un farklı yaşam tarzlarını bünyesinde barındıran bir yapısı vardı.kültürel yaşamın da hareketli olduğu İstanbul aynı zamanda muhalif düşüncelerin de merkezi konumunda olan bir şehirdi. 4.SOFYA: 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliği ne atanan Mustafa Kemal, Bulgaristan Türklerinin morallerini güçlendirmek, onların Osmanlı Devleti ne bağlılıklarını daha da arttırmaya çalışmıştır ATATÜRKÜN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ 1-VATAN VE MİLLET SEVGİSİ &Atatürk, kendi milletini ve bütün insanları samimî duygularla seven, iyi kalpli bir insandı. Bütün milletleri bir vücut, her milleti de bu vücudun bir organı olarak görürdü. Dünyanın herhangi bir yerinde bir rahatsızlık varsa ilgisiz kalamazdı. "İnsanları mesut edecek tek vasıta, onları birbirlerine yaklaştırarak, onlara birbirlerini sevdirerek, karşılıklı maddî ve manevî ihtiyaçlarını karşılamaya yarayan hareket ve enerjidir" derken insanlar için ne kadar iyi duygular beslediğini açıklıyordu. &Atatürk, çocukları ve gençleri çok sever, onların en iyi şartlarda yetişip yükselmesini isterdi. Çünkü bir milletin ancak iyi nesiller yetiştirebilirse yükseleceği düşüncesini taşıyordu. 2-ÖNDER OLUŞU İşgal günlerinde, toplumu olaylar karşısında yönlendirecek bir öndere ihtiyaç vardı. İşte o karanlık günlerde Atatürk, milletine rehber oldu. Anadolu'ya geçerek kongreler topladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasını sağladı. Millî Mücadele, Atatürk'ün önderliğinde başarıya ulaştı. Türk Milleti'nin her alanda çağdaşlaşmasını hedef alan inkılâplar onun önderliğinde gerçekleşti. O'nun ilke ve inkılâpları, Türk milletine günümüzde de rehber olmaya devam etmektedir. Mustafa Kemal Atatürk, askerî zaferlerini ve başardığı inkılâpları kendisine mal etmemiştir. Büyük eserlerin, ancak büyük milletle başarılabileceğine inanan bir önderdi. 3-ÇOK YÖNLÜLÜĞÜ Mustafa Kemal Atatürk, çok yönlü ve üstün kişiliği olan bir liderdir. Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan Mondros Ateşkes Anlaşması'yla ortaya çıkan tehlikeli durumu ilk olarak görüp milletin dikkatini çeken odur. Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi'nde, vatanın bütünlüğünün ve milletin istiklâlinin tehlikede olduğunu söyledi. &Erzurum Kongresi'nde, millî sınırlar içinde vatanın parçalanmaz bir bütün olduğunu bütün dünyaya ilân etti. Kurtuluş Savaşı'nı bunun için başlattı. Bu konuda hiçbir taviz vermedi. Vatan savunmasını her şeyin üzerinde tuttu. Sakarya Savaşı sırasında "Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz" diyerek bu konudaki kararlılığını gösterdi. 4-İLERİ GÖRÜŞLÜLÜĞÜ Mustafa Kemal Atatürk, daha Birinci Dünya Savaşı devam ederken Osmanlı Devleti'nin hızla felâkete doğru sürüklendiğini görüp çareler aramaya başlamıştır. Ülkemizin içinde bulunduğu durumu en doğru şekilde tespit etmiş ve ilerisi için en doğru kararları almıştır. Atatürk'ün gençlere söylediği "Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız ufku görmesi kâfi değildir. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi ve bilmesi lâzımdır" sözü, onun ileri görüşlü bir lider olduğunu açıkça ortaya koymaktadır 5-AÇIK SÖZLÜLÜĞÜ Mustafa Kemal Atatürk, doğru bildiği şeyleri açıkça söylemekten çekinmezdi. Şu sözleri bunun en güzel örneğidir: "Ben düşündüklerimi sevdiklerime olduğu gibi söylerim. Aynı zamanda lüzumu olmayan bir sırrı kalbimde taşımak iktidarında olmayan bir adamım. Çünkü ben bir halk adamıyım. Ben düşündüklerimi daima halkın huzurunda söylemeliyim". 6-ÖĞRETİCİLİĞİ Atatürk, kararlı ve mücadeleci bir liderdi. Güçlükler karşısında yılmayan, ümitsizliğe düşmeyen kişiliği onun Millî Mücadele'nin lideri olmasını sağlamıştır. Samsun'a çıktıktan sonra, Kâzım Karabekir Paşaya çektiği bir telgrafta, o günlerdeki ağır durumu belirttikten sonra "Bununla beraber bütün umutlar kaybolmuş değildir. Memleketi bu durumdan ancak Türk milletinin mukavemet azmi kurtarabilir" diyordu. Eskişehir-Kütahya Savaşları'ndan sonra Yunanlılar, Ankara'ya doğru ilerlemeye başladıkları zaman, Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından başkomutanlık görevine getirilmişti. Başkomutan olarak yaptığı ilk konuşmasındaki "Milletimizi esir etmek isteyen düşmanları, behemehal (ne yapıp edip) yeneceğimize dair güvenim bir dakika olsun sarsılmamıştır" sözleri onun hiçbir zaman ümitsizliğe yer vermediğini ve mücadelesindeki kararlılığı gösteren başka bir örnektir. 7-PLANLILIĞI Atatürk, bütün çalışmalarını bir plân dahilinde yapardı. Bir işe karar verdiğinde; bu kararı bütün yönleriyle inceler, en iyi sonucu alacak şekilde uygulamaya geçerdi. Mustafa Kemal, yapacağı inkılâpları önceden düşünmüş, kamuoyunu bu değişiklikler konusunda aydınlattıktan sonra inkılâplarını yapmıştır. Kurtuluş Savaşı'nın plânını, İstanbul'dan Anadolu'ya geçmeden önce yapmış ve bunu yakın arkadaşlarıyla tartışmıştı. Zamanı geldikçe düşündüklerini uyguladı. Uygulamaya başladıktan sonra hiç taviz vermedi. Bütün hayatı boyunca metotlu çalışmayı hiç bırakmadı. 8-TARİHİNE BAĞLILIĞI Atatürk, tarihte büyük devletler kuran ve yüksek bir medeniyet meydana getirmiş olan Türk Milleti'nin büyüklüğüne inanan ve bununla gurur duyan bir insandı. Atatürk; kahramanlık, vatan sevgisi, çalışkanlık, bilim ve sanata önem verme gibi değerlerin, Türklüğün yüksek vasıflarından olduğunu ifade etmiştir. O, milletinin bu özelliklerini her fırsatta dile getirip insanlık ailesi içinde lâyık olduğu yeri almasına çalıştı. Milletimizin yüksek karakteri, çalışkanlığı, zekâsı ve ilme bağlılığı ile millî birlik ve