Önder Cengiz-Mesut Atalay. KPSS Coğrafya Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

Transkript

1

2 Önder Cengiz-Mesut Atalay KPSS Coğrafya Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 27. Baskı: Temmuz 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Selda Tunç Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan Coğrafya kapsamındaki 18 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu, Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri, Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü, Türkiye de Nüfus ve Yerleşme, Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası, Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi, Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm ve Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca her sayfada yer alan boş Türkiye haritaları ile yer, yön dağılış vs. bilgilerinizi uygulama olanağı sağlanmıştır. Her ünitenin sonunda, özet, etkinlik, bulmaca, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Önder Cengiz-Mesut Atalay

4 2015 KPSS de Yer Alan 18 Coğrafya Sorusunun Oransal Dağılışı KONULAR Türkiye nin Fiziki Coğrafyası Türkiye nin Beşeri Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası YAKLAŞIK AĞIRLIK %39 (7 soru) %17 (3 soru) %44 (8 soru) yılları arasında çıkmış soruların analizleri aşağıdaki tabloda verilmiştir Türkiye nin Fiziki Coğrafyası Türkiye nin Beşeri Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye nin Bölgeler Coğrafyası Çevre ve Toplum Türkiye nin Coğrafi Konumu Türkiye nin Yerşekilleri Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye de tarım, hayvancılık ve ormancılık Türkiye de madenler, enerji kaynakları ve endüstri Türkiye de ulaşım, ticaret, ve turizm Türkiye nin Bölgeler Coğrafyası

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu Coğrafi Konum ve Türkiye nin Coğrafi Konumu...3 Matematik (Mutlak) Konum...3 Paraleller...3 Meridyenler...4 Yerel Saat Hesaplamaları...5 Güneş Hesaplamaları...6 Özel Tarihlerde Türkiye...7 Türkiye nin Matematik Konumu ve Sonuçları...8 Özel (Göreceli) Konum...10 Türkiye nin Özel Konumu ve Sonuçları...10 Özet...13 Etkinlik...14 Bulmaca...15 Çözümlü Test...16 Cevaplı Test...22 Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri Türkiye nin Yerşekilleri ve Özellikleri...31 Jeolojik Zamanlarda Türkiye...31 Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik)...31 İkinci Jeolojik Zaman (Mezozoik)...31 Üçüncü Jeolojik Zaman (Tersiyer)...31 Dördüncü Jeolojik Zaman (Kuaterner)...32 Yerşekillerinin Genel Özellikleri...32 Fiziki Haritalar...33 Türkiye nin Dağları...33 Orojenez...33 Volkanik Dağlar...35 Türkiye nin Ovaları...35 Bulundukları Yere Göre Ovalar...35 Türkiye nin Platoları...37 Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri...37

6 vi Türkiye nin Başlıca Akarsuları...37 Türkiye nin Başlıca Havzaları...38 Akarsularımızın Rejimleri...38 Türkiye deki Akarsulardan Yararlanma...39 Türkiye de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller...39 Akarsu Aşındırma Şekilleri...39 Akarsu Biriktirme Şekilleri...40 Türkiye de Karstik Şekiller...41 Türkiye de Göller...42 Oluşumlarına Göre Göller...42 Doğal Göller...42 Yapay Göller (Baraj Gölleri)...43 Sularının Özelliklerine Göre Göller...43 Türkiye de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller...43 Türkiye de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller...44 Türkiye de Yer Altı Suları ve Kaynakları...44 Kayaların Parçalanması...45 Türkiye de Toprak Tipleri...45 Türkiye de Doğal Afetler...46 Erozyon...46 Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması)...46 Türkiye de Depremler...47 Türkiye de Kıyı Şekillenmesi...47 Türkiye de Kıyı Tipleri...48 Özet...49 Etkinlik...52 Bulmaca...53 Çözümlü Test...54 Cevaplı Test...60 Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü Türkiye nin İklimi ve Bitki Örtüsü...73 Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler...73 Matematik Konumunun Etkisi...73 Özel Konumunun Etkisi...74 Etrafındaki Denizlerin Etkisi...74 Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi...74

7 vii Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi...74 Yeryüzü Şekillerinin Etkisi...74 İklim Elemanları...74 Türkiye de Sıcaklık...74 Türkiye nin İzoterm Haritaları...75 Türkiye nin Yıllık İzoterm Haritası...75 Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı...75 Türkiye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı...75 Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı...76 Türkiye de Güneşlenme Süresi...76 Türkiye de Don Olayının Dağılışı...76 Türkiye de Basınç...76 Türkiye de Rüzgârlar...77 Türkiye de Nem ve Yağış...77 Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri...78 Türkiye nin İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü...79 Türkiye de İklim Tipleri...79 Türkiye nin Bitki Örtüsü...80 Türkiye deki Endemik Bitkiler...82 Özet...83 İklim...84 Bitki Örtüsü...84 Etkinlik...85 Bulmaca...86 Çözümlü Test...87 Cevaplı Test...95 Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye de Nüfus Artışı ve Sonuçları Türkiye de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Türkiye de Sık Nüfuslu Yerler Türkiye de Seyrek Nüfuslu Yerler Nüfus Yoğunlukları Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) Türkiye de Göçler ve Yerleşme Zamana Göre Göçler...114

8 viii Gidilen Yere Göre Göçler Yerleşme Kırsal Yerleşmeler Şehir Yerleşmeleri Türkiye de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri Özet Etkinlik Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler Türkiye de Tarım Türkiye de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler Tarım Ürünleri Tahıllar Sanayi Bitkileri Yağ Bitkileri Meyvecilik Yumrulu Bitkiler Sebzecilik Seracılık (Örtü Altı Tarım) Türkiye de Hayvancılık Küçükbaş Hayvancılık Büyükbaş Hayvancılık Kümes Hayvancılığı İpek Böcekçiliği Arıcılık Balıkçılık Türkiye de Ormancılık Özet Etkinlik Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular...175

9 ix 6. BÖLÜM Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi Türkiye de Madenler Türkiye de Çıkartılan Başlıca Madenler Türkiye de Enerji Kaynakları Taş kömürü Linyit Termik Santral Petrol Doğal gaz Su Gücü (Hidroelektrik) Rüzgâr Gücü Güneş Enerjisi Jeotermal Enerji Nükleer Enerji Türkiye de Sanayi Türkiye de Sanayi Kolları Özet Etkinlik Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm Türkiye de Ulaşım,Ticaret ve Turizm Türkiye de Ulaşım Kara Yolu Ulaşımı Demir Yolu Ulaşımı Deniz Yolu Ulaşımı Hava Yolu Ulaşımı Türkiye de Ticaret Türkiye de Turizm Türkiye nin Turistik Değerleri Türkiye Millî Parkları ( ) Türkiye de Şehirler ve Özellikleri...236

10 x Özet Etkinlik Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri Doğal Özellikler Beşeri ve Ekonomik Özellikler Karadeniz Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Bölümleri Bölgenin Enleri Marmara Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri Bölümleri Bölgenin Enleri Çözümlü Test Cevaplı Test Ege Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri Bölgenin Enleri Akdeniz Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler Bölümleri Bölgenin Enleri Çözümlü Test Cevaplı Test İç Anadolu Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri Bölümleri Bölgenin Enleri...308

11 xi Doğu Anadolu Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Bölümleri Bölgenin Enleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi Fiziki (Doğal) Özellikleri Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler Bölümleri Güney Anadolu Projesi (GAP) Bölgenin Enleri Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması Özet Etkinlik Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler Bulmaca Çözümleri...345

12 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 1. Türkiye yi kış aylarında aşağıdaki basınç merkezlerinden hangisi daha çok etkiler? A) Asor DYB B) Basra TAB C) Afrika DYB D) Gezici basınç merkezleri E) İzlanda DAB Modüler Soru Bankası Sayfa 64 / Soru 9 2. Aşağıdakilerden hangisi yurdumuzu her mevsim etkisi altına alan ve kış mevsiminde yağışlara neden olan basınç merkezidir? A) İzlanda AB B) Asor YB C) Sibirya YB D) Basra AB E) Kuzey Afrika YB Modüler Soru Bankası Sayfa 70 / Soru Türkiye Ekvator'la kutuplar arasında hava kütlelerinin geçiş yolu üzerindedir. Türkiye genel olarak kışın polar, yazın ise tropikal hava kütlelerinin etkisi altındadır. Türkiye üzerinde etkili olan başlıca basınç merkezleri şunlardır: Basınç Merkezi Oluşumu Etkili Olduğu Dönem Sibirya Dinamik YB Yıl boyu Asor Termik YB Kışın İzlanda Dinamik AB Kışın Basra Termik AB Yazın Yukarıdaki tabloda Türkiye'yi etkileyen basınç merkezlerinden hangi ikisinin oluşumu ve etkili olduğu dönem yanlış verilmiştir? A) Asor-Sibirya B) Asor-İzlanda C) Basra-Sibirya D) İzlanda-Basra E) Basra-Asor Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 3. I. Basra Alçak Basınç Merkezi II. Sibirya Yüksek Basınç Merkezi III. Asor Yüksek Basınç Merkezi IV. İzlanda Alçak Basınç Merkezi V. Karadeniz Alçak Basınç Merkezi Türkiye de yaz mevsiminde etkili olan ve sıcaklığı artırıcı özelliğe sahip olan termik kökenli basınç merkezi hangisidir? A) I B) II C) III D) IV E) V Modüler Soru Bankası Sayfa 5 / Soru 2 5. Türkiye de akarsuların genel özellikleri arasında, akış hızlarının taşıma ve aşındırma güçlerinin fazla olması yer alır. Bu durumun akarsuların aşağıdaki özelliklerinden hangisi üzerinde etkili olması beklenir? A) Ulaşıma elverişli olması B) Rejimlerinin düzenli olması C) Baraj yapımına uygun olması D) Denge profiline ulaşmış olması E) Kimyasal kirliliklerinin fazla olması Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Piyasa) Test 4 / Soru 13 xiii

13 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin akarsularının genel özellikleri arasında yer almaz? A) Rejimleri düzensizdir. B) Taşımacılığa elverişli değildir. C) Boyları uzundur. D) Havzaları dardır. E) Denge profiline ulaşmamıştır. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 7. Mersin'de yaşayan Özer ailesi başka bir şehirde yaşayan dostlarını ziyarete gittiklerinde gündüz süresinin geldikleri yere göre daha uzun olduğunu ve her geçen gün, gündüz süresinin uzadığını fark etmişlerdir. Yukarıdaki bilgiye göre Özer ailesi bu ziyareti hangi tarihler arasında yapmış olabilir? A) Nisan B) Temmuz C) 5 15 Eylül D) Aralık E) 5 15 Kasım Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 9. IV I V II Haritada numaralar ile gösterilen taralı alanlarda görülen toprak tiplerinden hangisi yanlış eşleştirilmiştir? A) I Laterit B) II Alüvyal C) III Çernozyom D) IV Terra rossa E) V Kahverengi step Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 7 / Soru 3 III 8. Trabzon ilinde yaşayan Türkçe Öğretmeni Didem Hanım, Gaziantep teki arkadaşına bir ziyaret yapmayı planlamıştır. Araç ile uzun bir yolculuk yapan Didem Hanım, Gaziantep te gündüz süresinin geldiği yere göre daha kısa olduğunu vurgulamıştır. Didem Hanım, durumun sebebini Coğrafya öğretmeni olan arkadaşına sormuştur. Coğrafya öğretmeni söz konusu soruyu yaşanılan tarihin özelliği ile açıklamıştır. Buna göre, coğrafya öğretmeninin anlattığı tarih aşağıdakilerden hangisidir? A) 21 Haziran B) 21 Aralık C) 21 Mart D) 23 Eylül E) 20 Mart Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 10. Yukarıdaki Türkiye haritasında özellikle kıyı bölgelerde dağılışı verilen toprak türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Çernezyom B) Laterit C) Podzol D) Alüvyal E) Kahverengi Step Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru xiv

14 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 11. Aşağıda Türkiye nin bazı bölümleri ve bu bölümlerde görülen toprak türü gösterilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? Bölüm Toprak türü A) Kıyı Ege Laterit B) Antalya Terra-rossa C) Dicle Kahverengi step D) Erzurum - Kars Çernozyum E) Batı Karadeniz Podzol 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 561 / Soru IV III V Yukarıdaki haritada işaretli yörelerin hangisinin arazi yapısı tarıma uygun olmadığı için nüfus seyrektir? A) I B) II C) III D) IV E) V Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Piyasa) Test 15 / Soru 8 I II 12. Türkiye de güneyden kuzeye doğru gidildikçe; I. Sıcaklık ortalamalarının azalması, II. Karın yerde kalma süresinin artması, III. Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin uzaması gibi durumların yaşanmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? A) Dağların uzanış yönü ve yükseltileri B) Kısa mesafede iklim tiplerinin değişimi C) Mutlak konumu D) Göreceli konumu E) Orta kuşakta yer alması Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 15. Ovalar oluşumlarına göre gruplandırılır. Buna göre; I. Karacabey, II. Balat, III. Bafra, IV. Silifke, V. Çukurova ovalarından hangisi oluşum yönüyle diğerlerinden farklıdır? A) I B) II C) III D) IV E) V Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 7 / Soru Türkiye de, kuzeyden esen rüzgârlar hava sıcaklığını düşürür, güneyden esen rüzgârlar ise yükseltir. Bu gözlem, sıcaklıkla aşağıdakilerden hangisinin ilişkisine örnek olabilir? A) Yer şekillerinin B) Yükseltinin C) Boylamın D) Enlemin E) Basıncın Modüler Soru Bankası Sayfa 55 / Soru Aşağıdakilerden hangisi Türkiye deki graben sahaları üzerinde yer alan ovalardan biri değildir? A) Amik Ovası B) Gediz Ovası C) Altınbaşak Ovası D) Bakırçay Ovası E) Küçük Menderes Ovası Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru xv

15 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 17. Akarsuların eğimli arazilerden akarken aşındırdıkları malzemeleri, sığ kıyılarda birikerek son derece verimli delta ovalarını oluşturur. Buna göre aşağıdaki akarsu ve oluşturduğu delta ovası eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Seyhan - Silifke B) Gediz - Menemen C) Kızılırmak - Bafra D) Ceyhan - Çukurova E) Yeşilırmak - Çarşamba Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 18. Türkiye de nüfusun tarihsel gelişimi incelendiğinde 1927 yılından bu yana yaşanan değişikliklerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) yılları arasında, Hatay ın ana vatana katılması ile nüfus miktarı artmıştır. B) arasında, doğum oranında azalmalar meydana gelmiştir. C) yılları arası, nüfus artış hızının en fazla olduğu dönemdir. D) yılları arasında, nüfus artış hızı belirgin bir şekilde düşüş göstermiştir. E) 2013'te nüfus artış hızı, bir önceki döneme göre artış göstermiştir. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 20. Ülkemizde yerleşmeler kırsal ve kentsel yerleşmeler olarak ikiye ayrılır. Kırsal yerleşmeler ise sürekliliğine göre kalıcı ve geçiçi olarak ikiye ayrılır. Aşağıda verilenlerden hangisi geçici kırsal yerleşmelere örnek gösterilebilir? A) Mahalle B) Çiftlik C) Mezbaa D) Yayla E) Divan Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 13 / Soru Geniş tarım alanları üzerinde kurulmuş daimi köy altı yerleşmeleridir. Trakya'da, kıyı bölgelerden Akdeniz'de ve Ege'de, iç bölgelerden de İç Anadolu da en fazla dağılış göstermektedir. Yukarıda özellikleri sıralanan köy altı yerleşmesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Çiftlik B) Mahalle C) Mezra D) Divan E) Oba Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru Türkiye beşeri özellikleri ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre her yıl nüfus sayımları yapılmaktadır. B) Son yıllarda nüfus yoğunluğu azalmaktadır. C) Nüfus miktarı sürekli artış göstermektedir. D) Nüfus artış hızında yıllar arasında değişkenlikler söz konusudur. E) Son yıllardaki sayımlarda kentsel nüfus oranı %90'ın üzerindedir. Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru Yukarıdaki haritada dağılışı verilen ve daha çok küçükbaş hayvancılık faaliyetleri için yapılan üstü açık ama çevresi kapalı olan köy altı yerleşmesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Ağıl B) Oba C) Kom D) Dam E) Mezra Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru xvi

16 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR Şehirler fonksiyonlarına göre sanayi, ticaret, liman, turizm, tarım şehirleri gibi isimler alır. Buna göre aşağıda verilen şehirlerden hangisinin gelişmesinde etkili olan fonksiyon diğerlerinden farklıdır? Yukarıdaki haritada dağılışı verilen, tarımın ön planda olduğu ve köy mahalleleri şeklinde dağılış gösteren köy altı yerleşmesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Ağıl B) Mezra C) Çiftlik D) Dam E) Divan Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru A) Alanya B) Marmaris C) Çeşme D) İskenderun E) Kuşadası Modüler Soru Bankası Sayfa 79 / Soru Eğim ve engebe koşulları göz önüne alındığında; I. Zonguldak, II. Adana, III. Rize, IV. İzmir illerinden hangilerinde tarım alanlarının diğerlerinden daha az olması beklenir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 27. Aşağıda verilen yerlerin hangisinin gelişmesinde yer altı kaynaklarının varlığı etkili olmamıştır? A) Batman B) Soma C) Zonguldak D) Kırıkkale E) Yatağan Modüler Soru Bankası Sayfa 79 / Soru 9 Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 14 / Soru Öğretmenimiz tüm sınıfa "Babanız ne iş yapıyor?" diye sorduğunda benim gibi tüm arkadaşlarım da "İlçemizdeki maden ocağında." cevabını vermişti. Buna pek de şaşırmadım. Başka ne iş yapabilirdi ki babalarımız. Yukarıda öğretmenin sorduğu soruya pek de şaşırmayan Murat'ın aşağıdaki yerleşim birimlerinden hangisinde yaşıyor olabilme ihtimali daha düşüktür? A) Gelibolu B) Soma C) Murgul D) Maden E) Divriği Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru 28. Geçmişte önemli bir nüfuslanmaya sahip olmamasına rağmen, yer altı kaynaklarının çıkarılması sonucu nüfuslanmanın arttığı yerlere, I. Zonguldak, II. Adana, III. Batman, IV. Manisa şehirlerinden hangileri örnek gösterilebilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 13 / Soru 6 xvii

17 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 29. Türkiye de Karadeniz ve Akdeniz in kıyı kentlerini iç kesimlere bağlayan yolların yapımının zor ve masraflı olmasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Yağışların fazlalığı B) Toprak tipi C) Dağların uzanışı D) Sanayi tesislerinin azlığı E) Nüfus yoğunluğunun azlığı Modüler Soru Bankası Sayfa 122 / Soru Yukarıdaki haritada demiryollarının dağılışı gösterilmiştir. Demiryollarının ulaşabildiği yerlerin sınırlı olmasında aşağıdakilerden hangisinin daha çok etkili olduğu söylenebilir? A) İdari bölünüş B) Yer şekilleri C) Karstik arazi yapısı D) İklim E) Bitki örtüsü 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 625 / Soru Türkiye de yol yapım maliyetinin genelde kuzeygüney yönde yüksek olması aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Ortalama yükseltinin fazla olmasıyla B) Kıvrım dağlarının yaygın olmasıyla C) Dağların uzanış doğrultusuyla D) İklim şartlarının sert olmasıyla E) Kıyıların girintili çıkıntılı olmasıyla 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 623 / Soru Türkiye de elektrik enerjisinin bir kısmı Soma, Tunçbilek ve Seyit Ömer termik santrallerinden sağlanmaktadır. Bu santrallerin kuruluş yerlerinin belirlenmesinde öncelikle aşağıdakilerden hangisi göz önünde tutulmuştur? A) Endüstrinin geliştiği alanlara yakınlık B) Enerji tüketiminin fazla olduğu alanlara yakınlık C) Kaliteli linyit yataklarına yakınlık D) Sık nüfuslu alanlara yakınlık E) Kırıklı yer yapısına yakınlık Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru xviii

18 2015 PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN KPSS BENZER SORULAR 33. Ülkemizde mera hayvancılığı Doğu Karadeniz ve Erzurum-Kars yörelerinde, ahır hayvancılığı ise Kıyı Ege, Batı Karadeniz, Güney Marmara ve Çatalca-Kocaeli Bölümleri nde gelişme göstermiştir. Bu durum üzerinde etkili olan faktörler, I. kış ılıklığı, II. yaz kuraklığı, III. pazarlama olanakları, IV. iklim koşulları verilenlerden hangisidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) III ve IV 35. Türkiye nin bölgelerinde nüfus yoğunlukları nüfus miktarı ve yüz ölçümüne göre değişkenlik gösterir. Aşağıda verilen illerden hangisinin aritmetik nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir? A) Konya B) Tunceli C) Sivas D) Yalova E) Karaman Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test (Dershane) Test 14 / Soru Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de yapılan hayvancılık faaliyetlerinin bir özelliği olamaz? A) Büyük kent çevrelerinde besi hayvancılığı gelişmiştir. B) Doğu Karadeniz de sığır yetiştiriciliği ön plandadır. C) İç bölgelerde arıcılık önemlidir. D) Kıl keçisi Toros dağlık alanlarında daha çok yetiştirilir. E) Mera ve otlak hayvancılığı yaygındır Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 593 / Soru Aşağıdaki kentlerden hangisinin nüfus yoğunluğu diğerlerinden daha azdır? A) İzmit B) Konya C) Hatay D) Aydın E) Yalova Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli soru xix

19 COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE NİN COĞRAFİ KONUMU 1 PEGEM AKADEMİ MATEMATİK (MUTLAK) KONUM ÖZEL (GÖRECELİ) KONUM Ormansız yurt vatan değildir. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

20 4 Dakika 4 Dakika 1. BÖLÜM 0 o Ekvator 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika Enlem 0 COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE NİN COĞRAFİ KONUMU ÖNERİ Coğrafi konum ünitesinin KPSS de soru sayısı az olmasına karşın matematik ve özel konumun sonuçlarının iyi kavranması diğer konu başlıklarının daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır. Türkiye nin enleminin sonuçları Türkiye nin boylamının sonuçları Özel tarihler ve Türkiye deki etkileri Türkiye den geçen en uzun paralel dairesi 36 o K (Hatay dan geçer.) dir. Türkiye den geçen en kısa paralel dairesi 42 o K (Sinop tan geçer.) dir. Paraleller Ekvatora ve birbirine 1 o aralıklarla çizilen hayali çemberlere paralel denir. Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır: iyi kavranmalıdır Bir bölgenin Dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir. İki şekilde ifade edilir: Matematik (Mutlak) Konum COĞRAFİ KONUM Özel (Göreceli) Konum MATEMATİK (MUTLAK) KONUM Dünya üzerindeki herhangi bir yerin başlangıç paraleli olan Ekvator a ve başlangıç meridyeni olan Greenwich e uzaklığının derece cinsinden ifadesine Matematik Konum denir. Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi Ekvator dur. Türkiye nin en kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km lik kuş uçuşu uzaklık bulunmaktadır = = 666 km Ekvator dan kutuplara doğru boyları kısalır. Kutuplarda nokta halini alır. Ekvator, Dünya nın tam ortasından geçen ve Dünya yı iki eşit yarım küreye ayıran en büyük paraleldir. Ekvator un kuzeyinde yer alanlara Kuzey Yarım Küre, güneyindeki alanlara Güney Yarım Küre denir.

21 Kuzey Güney 90 tane Kuzey Yarım Küre' de, 90 tane Güney Yarım Küre'de olmak üzere toplam 180 tane paralel bulunur. Paraleller birer derece aralıklarla çizilmişlerdir. Aynı boylam üzerinde iki paralel arası kuş uçuşu uzaklık dünyanın her yerinde 111 km dir. Paralel ile enlem birbirine benzeyen ifadelerdir. Enlem bir noktanın Ekvator a uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Enlem, bir yerdeki sıcaklığı, bitki örtüsünü, nüfus ve yerleşmeyi etkiler. Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. 90 Enlem 0 Başlangıç meridyeni olarak İngiltere nin Greenwich kasabasından geçen meridyen kabul edilmiştir. Meridyenlerin boyları birbirine eşittir. Yarım dairedir. Aralarındaki kuş uçuşu uzaklık yalnızca Ekvator da 111 km dir. Bu mesafe kutuplara doğru gidildikçe daralır. Not 111 km 0 Ardışık iki meridyen arası Dünya nın her yerinde 4 dakikadır. Meridyenler Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1 o aralıklarla çizilen hayali yarım dairelere meridyen denir. 0 o 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika 4 Dakika Meridyenlerin başlıca özellikleri şunlardır: Ekvator 4 Dakika 4 Dakika Ülkemizde aynı meridyen yayı üzerinde yer alan kentlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçuşu uzaklıkları eşit değildir. Başlangıç meridyeni ile yerel saat farkları eşittir. Başlangıç Meridyeni nin doğusunda kalan alanlar Doğu Yarım Küre (180 meridyenine kadar), batısında kalan alanlara Batı Yarım Küre denir. Meridyenler 180 tane doğuda, 180 tane batıda olmak üzere toplam 360 tanedir.

22 5 Türkiye nin herhangi iki ilinden geçen meridyen uzunlukları birbirine eşittir Meridyenler birer derece aralıklarla çizilmişlerdir. Meridyen ile boylam birbirine benzeyen ifadelerdir. Boylam bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Boylam: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. B - A = x Boylam farkı Verilen iki merkez arasında bulunan boylam farkı iki meridyen arasındaki sabit zaman aralığı olan 4 dakika ile çarpılır ve iki merkez arasındaki yerel saat farkı bulunur. x.4 = Yerel saat farkı Dünya batıdan-doğuya doğru döndüğü için doğuda güneş erken doğar erken batar dolayısıyla doğunun yerel saati daima ileridir. Yerel saati istenen merkez daha doğuda ise, verilen saate bulunan yerel saat farkı eklenir. B nin yerel saati = A nın yerel saati + (x.4) Yerel saati istenen merkez daha batıda ise, verilen saatten bulunan yerel saat farkı çıkarılır. A nın yerel saati = B nin yerel saati - (x.4) Dünya üzerindeki bir nokta (Boylam) güneşin tam karşısına geldiği anda o noktada yerel saat 12:00 dir, öğle vaktidir, güneş ışınları gün içerisinde en büyük açıyla düşer ve gölge boyu gün içerisindeki en kısa halini alır. 0 Boylam 30 o Doğu Boylamında yer alan İzmit te yerel saat 11:30 iken aynı anda 36 o Doğu boylamında bulunan Şanlıurfa da yerel saat kaçtır? 30 o D 36 o D Yerel saat: Dünya üzerindeki herhangi bir yerin güneşin ufuk düzlemindeki konumuna göre belirlenen saatidir. Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saatler yıl boyunca aynıdır. İzmit Şanlıurfa 11.30? = 6 = (Boylam farkı) 6 4ʹ = 24ʹ = (Yerel saat farkı) ʹ = (Şanlıurfa nın yerel saati) Yerel Saat Hesaplamaları Verilen iki merkez arasındaki boylam farkı bulunur. (Aynı yarım kürede yer alıyorsa D D, B B çıkarılır. Farklı yarım kürede yer alıyorsa D+B, B+D toplanır.)

23 6 45 o Doğu boylamında yer alan Iğdır da yerel saat iken, 33 o Doğu boylamında yer alan Ankara da yerel saat kaçtır? 33 o D 45 o D Ankara Iğdır? = 12 = (Boylam farkı) 12 4ʹ = 48ʹ = (Yerel saat farkı) 15.50ʹ 48 = (Ankara nın yerel saati) Güneş Hesaplamaları Dünya batıdan doğuya doğru hareket ettiği için, doğuda güneş erken doğar erken batar, batıda geç doğar geç batar. 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı boylam üzerinde bulunan tüm merkezlerde güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar. Öğlen Akşam Güneş in ufuk düzlemindeki yükseltisi azalır. Sıcaklıklar azalır. Gölge boyları uzar. Gölgeler doğuya düşer. Ulusal (Ortak) Saat: Ulaşım, ticaret, haberleşme ve sosyal hizmetlerin daha düzenli yapılabilmesi için ülke içerisinde ortak saat belirlenir ve tüm merkezlerin saatleri bu zamana göre ayarlanır. Türkiye nin Doğu-Batı genişliği fazla olmadığı için bir tek ortak saat kullanılır. Not - o o 30 D 45 D Sabah Öğlen Güneş in ufuk düzlemindeki yükseltisi artar. Sıcaklıklar artar.. Gölge boyları kısalır. Gölgeler batıya düşer. 12:00 Kış mevsiminde İzmit (Geri saat dilimi) Yaz mevsiminde Iğdır (İleri saat dilimi) Coğrafi anlamda bir ülke ve bölge için dört özel tarih vardır. Şimdi bu özel tarihlerde Türkiye de yaşanan özellikleri haritada verilen şehirlere bakarak inceleyelim. 18:00 15: :00 B D Aşağıda ekinoks tarihlerinde Türkiye'de bulunan dört farklı merkezin ufuk düzleminde güneşin konumunu inceleyelim. 6:00 21 Mart tarihinde 12 saat olan gündüz süresi, 21 Haziran a kadar sürekli uzar. Sinop Ýzmir Van

24 7 ÖZEL TARİHLERDE TÜRKİYE 21 Haziran (Yaz Gün Dönümü) 21 Aralık (Kış Gün Dönümü) 21 Mart - 23 Eylül (Ekinoks) Güneş ışınları Yengeç dönencesine öğlen vakti dik (90 ) düşer. Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır. Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer. Kuzey yarım kürede en uzun gündüz, en kısa gece süresi yaşanır. Türkiye için: Güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en büyük açıyla alır (Hatay 77 - Sinop 71 ). Yaz mevsimi yaşanır. Yıl içerisinde gölge boyunun en kısa olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar (21 Aralık a kadar). En uzun gündüz, en kısa gece süresi yaşanır. Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar (21 Aralık a kadar). Türkiye nin güneyinden, kuzeyine doğru gidildikçe gündüz sürelerinin daha da uzun olduğu görülür (En uzun gündüz, en kısa gece Sinop ta yaşanır.) Güneş ışınları Oğlak Dönencesi ne öğlen vakti dik (90 ) düşer. Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır. Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer. Kuzey yarım kürede en uzun gece, en kısa gündüz süresi yaşanır. Türkiye için: Güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en küçük açı ile alır (Hatay 31 - Sinop 25 ). Kış mevsimi yaşanır. Yıl içerisinde gölge boylarının en uzun olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar (21 Haziran a kadar). En uzun gece, en kısa gündüz süresi yaşanır. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar (21 Haziran a kadar). Türkiye nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gece sürelerinin daha da uzun yaşandığı gözlenir (En uzun gece, en kısa gündüz Sinop ta yaşanır.). Güneş ışınları Ekvator a öğlen vakti dik (90 ) düşer. Dünya nın her yerinde gece-gündüz eşitliği yaşanır. Aynı boylam üzerindeki tüm merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer. Türkiye için: 21 MART İlkbahar mevsimi yaşanır. Aynı boylam üzerindeki merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar. Türkiye nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır. Bu tarihten itibaren gündüz süreleri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar (23 Eylül e kadar). 23 EYLÜL Sonbahar mevsimi yaşanır. Aynı boylam üzerindeki merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar. Türkiye nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır. Bu tarihten itibaren geceler gündüzlerden daha uzun olmaya başlar (21 Mart a kadar).