TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER. (Ağustos 2015)

Transkript

1 TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (Ağustos 2015) TEPAV Perakende Güven Endeksi-TEPE ( ) TEPE, Ağustos ayında bir önceki aya göre artarken, geçen yılın aynı dönemine göre azaldı. Önümüzdeki 3 aydaki tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam beklentileri, hem Ağustos 2014 e göre hem de Temmuz 2015 e göre azaldı. Türkiye, geçen yıla göre AB-28 den daha kötü performans sergiledi. Ağustos ayında -8,7 puan değerini alan TEPE, bir önceki aya göre 2 puan artarken, geçen yılın aynı dönemine göre 4,7 puan azaldı. TEPE değerinin geçen yıla göre azalmasında önümüzdeki 3 aya yönelik satış beklentilerindeki ve geçtiğimiz 3 aya göre işlerdeki düşüş etkili olurken, bir önceki aya göre artmasında geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumundaki iyileşme etkili oldu. Önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentilerinin denge değeri Temmuz 2015 e göre 2,2 puan azalarak Ağustos 2015 te -3,6 puan değerini aldı. Önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentilerinde Ağustos 2014 e göre de 16 puanlık düşüş gözlendi. İşlerin geçen yılın aynı dönemine göre durumu Ağustos 2014 e göre 3,1 puan azalırken, Temmuz 2015 e göre 0,5 puan arttı. Böylelikle işlerin geçen yılın aynı dönemine göre durumunun denge değeri Ağustos 2015 te -30,3 puan oldu. Alt sektörler itibarıyla bakıldığında, Ağustos 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre perakende güveninin tüm sektörlerde azaldığı görüldü. Tekstil, hazır giyim ve ayakkabı sektöründeki azalma ortalamayla aynı düzeyde gerçekleşirken, diğer, elektrikli ev aletleri, radyo ve televizyonlar, yiyecek, içecek ve tütün ürünleri, birden fazla türde ürün satan bakkal, market ve büyük mağazalar, mobilya, aydınlatma ekipmanı ve ev içi kullanım ürünleri ve motorlu taşıtlar sektörlerindeki azalış ortalamanın üzerinde gerçekleşti. En fazla azalış motorlu taşıtlar sektöründe yaşandı. TEPE anketine soru bazında bakıldığında Ağustos 2015 te, hem Ağustos 2014 e göre hem de Temmuz 2015 e göre önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam beklentilerinde ve gelecek yılki mağaza sayısı beklentisinde azalma oldu. Bununla birlikte geçen yılın aynı dönemine göre işlerin durumunda ve geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumunda Ağustos 2014 e göre azalış, Temmuz 2015 e göre ise artış olduğu gözlendi. Önümüzdeki 3 ayda satış fiyatı beklentisinde ise Ağustos 2014 e göre artış, Temmuz 2015 e göre gerileme gözlendi. 1

2 Enflasyon Rakamları (Ağustos 2015) Ağustos ayında Türkiye Geneli TÜFE endeksi bir önceki aya (Ağustos 2015) göre yüzde 0,4 artarak 260,78 değerine yükselmiştir. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7,14 oranında artış göstermiştir. Ağustos (2015) ayında ana harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 2,05 ile lokanta ve oteller grubunda yaşanırken, bunu yüzde 1,96 artışla eğlence ve kültür grubu ve yüzde 1,41 artışla eğitim grubu takip etmektedir. Öte yandan en yüksek düşüş ise yüzde 4,32 (negatif) ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşanırken, bunu yüzde 0,38 (negatif) ile ulaştırma grubu izlemektedir. TÜFE endeksleri daha çok öncü olmayan (gecikmeli) bir değişken olduğundan geleceğe ilişkin tahmin konusunda önemli bilgiler sağlamasa da, işlenmemiş gıda ve enerji hariç endeksindeki yüzde 0,37 artış bir anlamda çekirdek enflasyon olarak değerlendirilebilir ve enflasyonun eğilimi konusunda ipuçları verebilir. 2

3 İstihdam İzleme Bülteni ( ) Sigortalı ücretli çalışan sayısı Mayıs 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,8 lik artışla 13 milyon 830 bin olmuştur. Sektörel bazlı değişimlere bakıldığında yıllık en çok artış, 142 bin ile bina ve çevre düzenleme faaliyetleri sektöründe olmuştur. Oransal artışa bakıldığında sektörde bir yılda yüzde 28,2 lik bir artış yaşanmıştır. Bu sektörü, 111 bin artışla bina inşaatı, 104 bin artışla eğitim ve 73 bin artışla ormancılık ve tomrukçuluk sektörleri takip etmiştir. En fazla değişim gösteren sektör yüzde 206,6 artışla ormancılık ve tomrukçuluk sektörü olmuştur. Bu sektörü yüzde 136 artışla gayrimenkul faaliyetleri, yüzde 116,7 artışla kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik ve yüzde 69,3 artışla kanalizasyon faaliyetleri sektörü takip etmiştir. En fazla artış gösteren sektörlerin içinde hiçbir imalat sanayi sektörü yer almamıştır. Bunlara ilave olarak 1 yılda; otomotiv üretimi sektöründe istihdam 11 bin arttı, İstanbul da sigortalı çalışan sayısında 177 bin artış yaşandı, eğitim sektöründe kadın istihdamı 70 bin arttı, Ankara da sigortalı kadın çalışan sayısı ise 30 bin kişi azaldı. Özel Sektörün Yurt Dışından Sağladığı Kredi Borcu Gelişmeleri ( ) 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu 2014 yılsonuna göre %6,2 (~10,4 milyar dolar) artarak yaklaşık 178,2 milyar ABD doları olmuştur. Aynı dönemde kısa vadeli kredi borcu ise %25,4 lük bir azalışla 33,1 milyar ABD doları seviyesine gerilemiştir. Böylelikle toplam kredi borcu yaklaşık 868 milyon ABD doları azalarak 211,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, finansal kesimin kredi borcunun (%53,8), finansal olmayan kesimin kredi borcundan (%46,2) daha fazla olduğu görülmektedir. Bununla birlikte 2014 yılının son çeyreğine kadar uzun vadeli krediler içinde finansal kesimin payının, finansal olmayan kesimin payından daha düşük bir seviyede olduğu görülmekteydi. Finansal kesimin payının yükselmesinin temelinde, bankaların tahvil ve kredi borcunda gerçekleşen artış yatmaktadır. Büyük çoğunluğunu bankaların oluşturduğu finansal kesimin uzun vadeli kredi borcu, 2014 yılsonuna göre 10,4 milyar ABD doları artarak 95,9 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Finansal olmayan kuruluşların borcu ise 2014 yılsonuna göre 483 milyon ABD doları azalmış ve 82,4 milyar ABD doları olmuştur. Alacaklıya göre dağılım verileri, tahvil alacaklıları hariç toplam kredi borcunun büyük ölçüde özel alacaklılara olan borçlardan oluştuğunu göstermektedir (%89,7). Özel alacaklıların uzun vadeli kredi borcu 2015 yılı Temmuz ayı sonunda, 2014 yılsonuna göre 9,1 milyar ABD doları artarak 132,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiş ve böylelikle toplam uzun vadeli kredilerdeki payı %74,1 olmuştur. Tahvil hariç toplam kredi borcunun %10,3 ünü oluşturan resmi alacaklar ise 15,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. 3

4 Özel sektörün yurt dışından sağladığı kısa vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, borcun tamamına yakınının finansal kesime ait olduğu görülmektedir. Finansal kuruluşların kredi borcunun toplam kısa vadeli borçlar içindeki payı %92 iken finansal olmayan kesimin payı %8 dir. Kısa vadeli kredi borcu içinde finansal kuruluşların borcu 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla, 2014 yılsonuna göre 11,1 milyar ABD doları azalarak 30,5 milyar ABD dolarına ulaşırken, finansal olmayan kuruluşların borcu 163 milyon ABD doları azalmış ve yaklaşık 2,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Alacaklıya göre dağılım incelendiğinde ise kısa vadeli toplam kredi borcunun (tahvil alacaklıları hariç) neredeyse tamamının özel alacaklılara olan borçlar olduğu (%99,7), bunun da büyük ölçüde yabancı ticari bankalara olan borçlardan oluştuğu görülmektedir. Yabancı ticari bankalara olan borçlar, 2015 yılı Temmuz sonunda, 2014 yılsonuna göre 10,9 milyar ABD doları azalmış ve 27,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Bunların yanı sıra uzun vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında, özel sektörün yurt dışından ağırlıklı olarak ABD doları cinsinden borçlandığı görülmektedir. ABD doları cinsinden borçların, toplam kredi borçları içindeki payı bir önceki aya göre 0,1 yüzde puan azalmış ve 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla %61,8 olmuştur. Bunun ardından sırasıyla, %31,5 ile Euro, %4,8 ile Türk Lirası ve %1,9 ile diğer dövizler gelmektedir. Kısa vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında da ağırlığın ABD doları cinsinden kredilerde olduğu görülmektedir. ABD doları cinsinden borçların, toplam kısa vadeli kredi borçları içindeki payı bir önceki aya göre 1,3 yüzde puan azalarak 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla %58,4 olmuştur. Bunun ardından sırasıyla, %31,5 ile Euro, %9,7 ile Türk Lirası ve %0,4 ile de diğer dövizler gelmektedir yılı Temmuz sonu itibarıyla özel sektörün uzun vadeli finansal olmayan kredi borcunun %57,5 i hizmetler, %42,1 i sanayi ve %0,4 ü de tarım sektörü tarafından kullanılmıştır li yılların başlarından 2007 yılına kadar kredi borcunda sanayi sektörü öne çıkarken, 2007 yılından itibaren hizmetler sektörünün uzun vadeli borçlanmadaki payı artmaya başlamıştır. Kısa vadeli finansal olmayan kredi borcunun sektörel dağılımına bakıldığında sanayi sektörünün payını 2014 yılsonuna göre payını 4,6 yüzde puan artırdığı görülmektedir. Sanayi sektörü tarafından kullanılan kredilerin, kısa vadeli finansal olmayan krediler içindeki payı 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla %55,4 olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler ve tarım sektörlerinin payları ise sırasıyla, %41,3 ve %3,2 dir. Son olarak özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcu 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, 1 yıl içinde toplam 70 milyar ABD doları kadar anapara geri ödemesi gerçekleştirileceği görülmektedir. 4

5 Kısa Vadeli Dış Borç İstatistikleri Gelişmeleri (Temmuz 2015) Kısa vadeli dış borç stoku Temmuz 2015 itibarıyla 2014 yılsonuna göre %3,7 (~ 4,9 milyar ABD doları) azalmış ve yaklaşık 128 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir (Grafik). Aynı dönemde bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku %5,4 azalarak 90,7 milyar ABD dolarına, diğer sektörler kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku da %0,9 azalarak 37 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Grafik: Kısa Vadeli Dış Borç Stoku (1990:Q1- Temmuz 2015, Milyon ABD Doları) 140, , ,000 Tem.2015, 128,001 80,000 60,000 40,000 20, Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 Tem.2015 Kısa vadeli dış borç stokunun %70,9 u bankalar kaynaklı borçlardan oluşmaktadır. Bankalar kaynaklı borçların %39,5 ini ise krediler oluşturmaktadır. Bankaların yurt dışından kullandıkları kısa vadeli krediler 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla yaklaşık 35,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, kısa vadeli kredilerde 2014 yılsonuna göre %25,7 lik bir daralma yaşandığı anlamına gelmektedir. Aynı dönemde yurt dışı yerleşiklerin döviz tevdiat hesabı, banka mevduatları ve TL cinsinden mevduatları sırasıyla, %11,8, %22,9 ve %6,3 oranında artmıştır. Diğer sektörlerin yurt dışından sağladığı kısa vadeli borçlar ise 2014 yılsonuna göre %0,9 oranında artarak 37 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Kısa vadeli dış borç stokunun borçlu bazında dağılımı incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün borcunun Temmuz 2015 itibarıyla, 2014 yılsonuna göre %8,8 oranında azaldığı ve 16,4 milyar ABD dolarına gerilediği görülmektedir. Kısa vadeli dış borç stokunun %87 sini oluşturan özel sektörün kısa vadeli dış borç stoku ise 2015 yılı Temmuz sonunda, 2014 yılsonuna göre %3,3 oranında (2,9 milyar ABD doları) azalmış ve 111,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. 5

6 Alacaklı bazında dağılım incelendiğinde ise özel kredi alacaklıların %62 sini oluşturan parasal kuruluşlara olan kısa vadeli borçların 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla, bir önceki yılsonuna göre %8,3 oranında azaldığı ve 76,5 milyar ABD dolarına gerilediği görülmektedir. Aynı dönemde parasal olmayan kuruluşlara olan kısa vadeli borçlar ise %3,4 oranında artmış ve 47,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir yılı Temmuz sonu itibarıyla 3,8 milyar ABD doları olan tahvil ihraçlarının 2014 yılsonuna göre %9,1 oranında daraldığı görülmektedir. Kısa vadeli dış borç stokunun Temmuz dönemindeki döviz kompozisyonu incelendiğinde, 2005 yılına kıyasla yaklaşık 6 yüzde puan azalmakla birlikte, ABD dolarının payının, euro ve diğer dövizlere göre daha yüksek olduğu görülmüştür yılı Temmuz sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stokunun %53,8 i ABD doları, %29,9 u euro, %13,26 sı TL ve %2,7 si de diğer döviz cinslerinden oluşmaktadır. Son olarak; kısa vadeli dış borç stokunu kalan vadeye göre değerlendirmek gerekirse, 2015 yılı Temmuz sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış kısa vadeli dış borç stokunun 170,8 milyar ABD doları olduğu görülmektedir. Söz konusu stokun yaklaşık %54,5 i özel bankaların borçlarından oluşmaktadır. 33,3 milyar ABD dolarlık kısmı ise Türkiye de yerleşik bankaların ve özel sektörün, yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluşmaktadır. Kalan vadeye göre dış borç stoku borçlu bazında ele alındığında, özel sektörün %86,8 lik oran ile en büyük paya sahip olduğu tespit edilmiştir. Kamu sektörü ve Merkez Bankası nın payları ise sırasıyla, %12,7 ve %0,5 tir. Kapanan ve Kurulan Şirket İstatistikleri (Ağustos 2015) 2015 yılı Ağustos ayında kurulan toplam şirket ve kooperatifin %80,31 i Limited şirket, %18,74 ü anonim şirket, %0,93 ü ise kooperatiftir. Şirket ve kooperatiflerin %37,84 ü İstanbul, %13,71 i Ankara, %5,69 u İzmir de kurulmuştur. Bu ay sadece Bayburt ilinde şirket kuruluşu gerçekleşmemiştir yılında Bayburt ta 7 şirket kurulmuş 1 şirket kapanmıştır Ağustos ayında kurulan şirketlerin sermayelerinin toplamı, bir önceki aya göre %6,02 oranında artmıştır. Yine bu ayda şirket ve kooperatif ile 969 gerçek kişi ticari işletmesi, ticaret sektöründe kurulmuştur. Ağustos ayında kurulan 47 Kooperatifin 23 ü Konut Yapı Kooperatifidir. Ayrıca 2015 Ağustos ayında 397 adet yabancı ortak sermayeli şirket kuruldu yılı ilk sekiz ayında; Kurulan yabancı ortak sermayeli şirket sayısı dir. Bu şirketlerin ü Suriye, 236 sı Alman, 192 si İran ortaklıdır. Kurulan yabancı ortak sermayeli şirketin 497 si anonim, i limited şirkettir. Bu şirketlerin ı toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 396 sı imalat ve 374 ü inşaat sektöründe kurulmuştur. 6

7 Kurulan yabancı ortak sermayeli şirketlerin toplam sermayelerinin % 85,09 u yabancı sermayeli ortak payını oluşturmaktadır. 7