İkinci muhalefet partisi Kurucusu:Fethi Okyar Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Laiklik esaslarına bağlı

Transkript

1 II.TBMM VE GELİŞMELER Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcından itibaren, TBMM de ortak amaç vatanı kurtarmaktı. Savaş bitiminde I.TBMM de her kafadan ses çıkmaya başladı. Birlik beraberlik bozuldu. I.TBMM yıprandı. Meclisteki fikir ayrılıklarından itilaf Devletleri Lozan'da yararlanmak istemişlerdir. 1 Nisan 1923'te Meclis kendini yenileme kararı aldı ve seçimlere gidildi. 11 Ağustos 1923'te göreve başlayan II. Meclis 1 Ekim 1927'ye kadar görevde kaldı. II. Dönem Meclis'e "inkılap Meclisi" denir. Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin ilanını hazırlayan gelişmeler: Saltanatın kaldırılması ile ortaya çıkan rejim ve devlet başkanlığı sorunu Halk Fırkası'nın kuruluşu(m. Kemal Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni tek parti çatısı altında birleştirdi.) 1921 Anayasası'ndaki Meclis Hükümeti sisteminden, 1924 Anayasası ile kabine sistemine geçildi yılları arası Türkiye'de Saltanat ve Ulusal Devlet taraftarları arasında mücadele dönemidir. Cumhuriyetin ilanı ile ; Rejimin adı kondu. M. Kemal Cumhurbaşkanı seçildi. Cumhuriyetçilik yolunda ilk inkılap hareketidir. Kabine sistemine geçildi. Yeni Türk Devleti'nin adı Türkiye Cumhuriyeti Devleti oldu.( T.C' nin ilk başbakanı İsmet Paşa, Meclis başkanı da Fethi Bey'dir) SİYASAL ALANDA inkilaplar Çok Partili Rejim Denemeleri TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI ( 17 KASIM 1924) Kurucuları : Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Dr. Adnan Adıvar Kurucuları Kurtuluş Savaşı'nın önder kadrolarıdır. o Ekim 1924'te ordu siyasetten ayrılmıştır. Bunun üzerine ordu komutanları siyaseti tercih ederek komutanlıklarını bıraktılar. İnkılaplara karşı olan milletvekilleri tarafından kurulmuştur. Ekonomide Devletçilik yerine Liberalizmi benimsemiştir. "Partimiz dini inançlara saygılıdır" maddesi ile laikliğe karşıt olanların toplandığı bir parti haline gelmiştir. Bu durum Doğu Anadolu Bölgesinde Şeyh Sait Ayaklanması'nın çıkmasını hızlandırmıştır.(13 Şubat 1925) Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk muhalefet partisidir. ŞEYH SAİT AYAKLANMASI (13 ŞUBAT 1925) Nedenleri: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ilk şubesini Urfa'da açtı. Musul görüşmelerinin yapıldığı bu dönemde, İngiliz ajanlar da partiye sızarak, Doğu Anadolu bölgesinde "Din elden gidiyor" propagandası ile yöre halkını kışkırtılar. Doğu'da bir Kürt Devleti kurarak tampon bölge oluşturmaktı. T.C.'nin Aldığı Önlemler: Takrir-i Sükun (sıkıyönetim) kanunu çıkarıldı. İstiklal Mahkemeleri kuruldu. Fethi Okyar Hükümeti gerekli önlemleri alamadığı için istifa etti. İsmet Paşa Hükümeti kuruldu. Seferberlik ilan edilerek, Şeyh Sait ve arkadaşları yakalanarak idam edildi. Olaydan sorumlu tutulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı. İlk çok partili yaşamın sona ermesine neden oldu. Türkiye, Musul'daki haklarından vazgeçmek zorunda kaldı. (Musul sorunu İngiltere lehine sonuçlandı. 5 Haziran 1926, Ankara Antlaşması) Rejimi eleştirmek yasaklandı. Bu dönemde bir dizi inkılap yapılarak rejim önündeki engeller de kaldırılmıştır. Demokrasiye geçiş gecikti. Mustafa Kemal'e İzmir de suikast teşebbüsü yapıldı. (16 Haziran 1926) SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 Ağustos 1930) İkinci muhalefet partisi Kurucusu:Fethi Okyar Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Laiklik esaslarına bağlı

2 kalmasına rağmen Devletçiliği reddetmiştir. Devletçiliğe karşı Liberalizmi savunur. Kuruluş Nedenleri : 1929 dünya ekonomik bunalımının Türkiye 'yi de etkilemesi Devletçilik ilkesinin eleştirilmesi Halkın görüşlerinin meclise daha fazla yansımasının gerekliliği Hükümetin daha iyi denetlenebilme isteği Demokrasinin tüm kurum ve kuralları ile uygulanmak istenmesi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası üyeleri ve gericiler parti yönetimini ele geçirdi. Bunun üzerine 18 Aralık 1930'da Fethi Okyar partiyi kapattı yılına kadar çok partili yaşama geçiş denemelerine ara verildi. MENEMEN OLAYI (23 Aralık 1930) Laik Cumhuriyeti yıkmaya yönelik irtica olayıdır. Nakşibendi Tarikatından Derviş Mehmet, Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılması üzerine, İzmir in ilçesi Menemen'de ayaklanarak yedek subay öğretmen Kubilay'ı şehit ettiler. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 MART 1924) 3 Mart1924 te çıkarılan kanunlar: Osmanlı Hanedanının yurt dışına çıkarılması ile ilgili kanundur. Şeriye Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması Erkan-ı Harbiye Vekaleti'nin kaldırılması (Orduyu siyasetten ayırmak) Tevhid-i Tedrisat Yasasının kabulü Nedenleri : Halifelikle Cumhuriyet ilkelerinin bağdaşmaması Abdülmecit Efendi'nin kendisini, TBMM'nin üzerindeymiş gibi görmesi. Bazı çevrelerin halifeye siyasal haklar sağlama çabaları. Laik ve toplumsal hayatın çağdaşlaştırılmasının önünde en büyük engel olması. Halifenin, tarikat ileri gelenleri ile ilişkileri; bu kurumun kaldırılmasında etkili olan nedenlerdir. Laik düzene geçişte temel olan bir inkılap yapılmıştır. Devletin rejimi konusunda tartışmalara yol açabilecek bir durum kalmamıştır. Halifeye siyasal yetki sağlama istekleri sona ermiştir. İnkılaplar hız kazanmaya başlamıştır. Çağdaş bir toplum yapısı kurulmasına zemin hazırlanmıştır. İslam dünyasındaki hilafet kavgaları bitmiş ve T.C.'nin bağımsız bir dış politika izlemesine zemin hazırlamıştır. HUKUK ALANINDA YAPILAN inkilaplar ANAYASALAR Teşkilat- Esasiye (20 Ocak 1921) Egemenlik hakları millete aittir. Millet, egemenlik hakkının TBMM aracılığıyla kullanacaktır. Meclis Hükümet sistemi ve güçler birliği sistemi benimsemiştir. (1924 Anayasasından farkı) 1924 Anayasası (Ahkam-ı Esasi) En uzun yürürlükte kalan ve en fazla değişikliğe uğrayan anayasadır. Türkiye Devletinin rejimi Cumhuriyettir. Milli egemenlik kesinleşmiştir. (Milli devlet anlayışı) Türkiye Devletinin dini İslam, dili Türkçe, başkenti Ankara'dır. Bu haliyle laik bir anayasa değildir. Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimi 4 yılda bir yapılacaktır. Bir kişi üst üste birkaç dönem Cumhurbaşkanı seçilebilir Türk erkek vatandaşının bir mebus seçebilme hakkı1934'e kadar 1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler : 1928'de "Devletin dini İslam dır" maddesi çıkarılarak Anayasa laikleştirildi. Seçmen yaşı 18'den 22'ye çıkarılmıştır. 1934'de kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi. Toprak reformu ve ormanların devletleştirilmesi anayasa güvencesine alınmıştır. 1937'de Atatürk ilkelerinin tamamı, Anayasaya alınmıştır Anayasası 27 Mayıs 1960 ihtilali sonucu Kurucu Meclis hazırlamıştır. Kuvvetler ayrılığı prensibi getirilmiştir. (yasama - yürütme - yargı) iki meclisli sistem getirilmiştir. (millet meclisi - Cumhuriyet Senatosu) Halk + Cumhurbaşkanı Yasama: TBMM, Yürütme : Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı,Yargı :

3 Bağımsız mahkemeler (Y == Y == Y) Nispi temsil sistemi benimsenmiştir. Cumhurbaşkanlığı 7 yıl süre ile, tarafsız, bir daha seçilme hakkı yok. Cumhuriyetin nitelikleri, devletin dili, bayrağı, marşının değiştirilemeyeceği hükümleri içerir. Kişi hak ve özgürlüklerinin en fazla olduğu Anayasasıdır Anayasası : Cumhuriyet Senatosu kaldırıldı. (Tek meclis sistemi) Meclis önce 450, 1995'te ise 550 üye olmuştur. Türk Dil ve Tarih Kurumu birleştirildi. TBMM üyeliği 5 yıla çıkarılmıştır. Cumhurbaşkanının bir defaya mahsus olmak üzere 7 yıllığına seçilmesi benimsenmiştir. Devletin nitelikleri, devletin bütünlüğü, bayrak, başkent ve resmi dilin değiştirilemeyeceği hükümleri anayasada yer almıştır. 1924, 1961, 1982 Anayasaları millet bütünlüğünü esas almıştır. TBMM'nin üstünlüğü korunmuştur. Her üç anayasada da rejimin değiştirilemeyeceği hükmü korunmuştur. HUKUKTA LAİKLİĞE GEÇİŞ AŞAMALARI : Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) Şeriye ve Evkaf Vekaletinin Kaldırılması (3 Mart 1924) Tevhid-i Tedrisat'ın Kabulü (3 Mart 1924) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925) Medeni Kanunun Kabulü (17 Şubat 1926) Anayasadan "Devletin dini İslam dır" maddesinin çıkarılması (10 Nisan 1928) Anayasadan "TBMM dini hükümlerini yerine getirecektir" maddesinin çıkarılması (10 Nisan 1928) Altı Atatürk ilkesinin anayasaya girmesi (5 Şubat 1937) TÜRK MEDENİ KANUNUN KABULÜ (17 Şubat 1926) (Yürürlüğe girmesi 4 Ekim 1926) XIX. Yy'ın ikinci yarısında uygulanmaya başlayan "Mecelle" ihtiyaçları karşılayamıyordu. (miras, borçlar, aile, ticaret hayatı, ceza hukuku konularında) T.C. nin çağdaş bir yapıya kavuşma isteği' İsviçre Medeni Kanunu örnek alınarak hazırlanan Medeni Kanun, belirtilen sorunları çözüldü. İsviçre Medeni Kanununun kabul edilme nedenleri: Avrupa'daki medeni yasaların en yenisi olması Kavram karmaşasının az olması Sorunlara akılcı - pratik çözümler getirmesi Kadın - erkek eşitliğine dayalı aile hukukunu düzenlemesi Demokratik olması (din ve mezhep ayrılıkları gözetmeksizin hak ve ödevler bakımından eşitlik sağladı). Türk Medeni Yasasının Getirdiği Yenilikler: Türk Hukuk Sistemi Laikleşmiş oldu. Kadınlara çalışma izni Erkeklerle eşit haklar (boşanma, şahitlik, evlilik... ) Tek eşle evlilik Kadınlara toplumsal haklar sağlanmıştır. Miras, kişi - mülkiyet ilişkileri, kişilerin hak ve borçları Patrikhanenin din işleri dışında günlük işlerle uğraşması yasaklanmıştır. Devletin azınlıklar Üzerindeki egemenliği pekişmiştir. Kadınlara Siyasi haklar verilmesi: Belediye seçimlerine katılma 1930 Muhtarlık seçimlerine' katılma 1933 Seçme ve seçilme (milletvekili seçimlerine katılma) 1934 EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR Tevhid-i Tedrisat (Öğretimin Birleştirilmesi Yasası) Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı. Eğitim ve öğretim Tevhid-i Tedrisat yasası ve Maarif Teşkilatı (2 Mart 1926) hakkındaki yasalar ile Türk Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlandı. Bağlanmak istemeyen yabancı okullar kapatıldı. İlköğretim kız ve erkek çocuklara zorunlu oldu. Bilimsel, laik, çağdaş, milli, demokratik eğitim anlayışı getirildi. Medreseler kaldırıldı Latin Harflerinin Kabulü (1 Kasım 1928) Okuma yazmayı kolaylaştırıp, okur - yazar oranını arttırabilmek Bilgi ve kültürün yaygınlaşmasını sağlamak

4 Yapılan inkılapları halka benimsetebilmek Eğitimde çağı yakalayabilmek Okur - yazar oranı arttı. Belirtilen hedeflere ulaşabilmek için eğitim seferberliğine (Millet Mektepleri) gidildi. ilköğretimin zorunlu ve parasız olması kabul edildi. 1925'te ilk yüksekokul Ankara Hukuk Mektebi, sonra Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Yüksek Ziraat Enstitüsü açılmıştır. 1933'te Darülfünun kaldırılarak yeni bir üniversitenin kurulmasına karar verildi. (İstanbul Üniversitesi) Ulusal sanat anlayışını yaratmak ve yerleştirmek için Güzel Sanatlar Akademisi ve Devlet Konservatuarları kuruldu. (1934) Türk Tarih Kurumu (12 Nisan 1931) Ulusal tarihimizi yaratmak Türklerin binlerce yıllık tarihi olduğunu kanıtlamak Dünya uygarlığına katkılarını kanıtlamak Ümmet tarihinin yerine, ulusal tarihimizi yerleştirmek Türk Dil Kurumu ( 12 Temmuz 1932) Türkçe'yi yabancı dillerin etkisinden kurtararak ulusal bir dil yaratmak. Aydınlarla halk arasındaki kültür farklılığını kaldırmak Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu'nun açılması Milliyetçilik ilkesi yolunda yapılan inkılaplardır. TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN inkilaplar Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) Şapka inkılabı ve Kıyafette Değişiklik (25 Kasım 1925) Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Toplumda ayrıcalık ifade eden unvanlar (molla, paşa, hacı, bey... ) kullanılması yasaklandı. Kanun önünde eşitlik getirildi Ölçü, Saat ve Takvimlerde Değişiklik 1 Nisan 1931 'de yapılan bir değişiklik ile ölçülerde birlik sağlandı. *Okka yerine kilo, arşın, endaze, kulaç yerine metre kabul edildi. Uluslararası saat sistemi kabul edildi. Alaturka saat yerine alafranga saat (26 Mart 1931) 26 Aralık 1925'te çıkarılan bir kanunla Miladi Takvimin kullanılması kabul edildi. (1 Ocak 1926'da yürürlüğe girmiştir) Resmi tatil günü cumadan pazara alınmıştır. (1935) EKONOMİ ALANINDA YAPILAN inkilaplar Ülkenin geri kalmışlığına son vermek, ekonomik bağımsızlığı sağlamak. İlk ekonomi kongresi: İzmir İktisat Kongresidir. (17 Şubat 1923) Milli ekonomi ilkesi belirlendi. Misak-ı iktisadi kabul edildi. Tarım Alanında Devletin ekonomisinin temelini oluşturan tarımı geliştirmek, köylünün durumunu iyileştirmek. Aşar (öşür) vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1926) Yerli malı kanunu (9 Aralık 1925) Ziraat Bankasının olanakları arttırıldı. Yüksek Ziraat Enstitüsü, Tarım Kredi Kooperatifleri, örnek çiftlikler kuruldu. 1929'da Toprak Reformuna gidilmek istendiyse de başarılı olunamadı. Ticaret Alanında Kabotaj Kanunu (1 Temmuz 1926) Kapitülasyonların kaldırılmasını tamamlar. Bir ülkenin kendi karasularında gemi işletme hakkıdır. İş Bankası kuruldu. Kara, Demir, Deniz, Hava Yolları devlet eliyle işletilmeye başlandı. Sanayi Alanında Sanayiyi Özendirme Yasası Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. (1926) Türk Sanayi ve Maden Bankası kuruldu. Yerli sanayiyi korumak için Yüksek Gümrük uygulamasına gidildi. (1929) Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulandı. (1933,1938) Karabük Demir - Çelik İşletmesi kuruldu. Etibank, Maden Teknik Arama Enstitüsü açıldı. Emlak ve Ey tam Bankası kuruldu. Devletçiliğe geçilmesinde 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve özel girişimcilerin başarısız oluşu etkili olmuştur. II. Beş Yıllık Plan hazırlandıysa da IL Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamadı.

5 TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN DIŞ SİYASETİ Dış siyaset Dış siyasette ilke "Yurtta Barış, Dünyada Barış" dır. Nüfus Değişimi (Mübadelesi) (Etabii Sorunu) o Lozan'a göre, İstanbul dışındaki Rumlar ile Batı Trakya dışındaki Türkler değiştirilecekti. Fakat Mondros Ateşkesi sırasında İstanbul a yerleşen Rumlar sorun oldu. Uzun süren görüşmelerden sonra, Uluslararası Adalet Divanında çözüm bulamayınca iki taraf savaş ortamına kadar geldi. Sonuçta Yunan Başbakanı Venizelos'un Türkiye'yi ziyareti ile sorun Türkiye'nin isteği doğrultusunda çözüldü. o Barış ortamı 1934 yılında Balkan Antantının oluşmasına ortam hazırladı. o 1954 yılında Kıbrıs Krizi çıkınca günümüze kadar süren Ege Adaları, Deniz ve Hava Sahası, adaların silahlandırılması sorunu gündeme geldi. Yabancı Okullar Sorunu ( ) Lozan'a göre, yabancı okullar ve azınlık okulları kalacak, fakat bu okulların müfredatı Türk Milli Eğitim sistemine uygun olacaktı. Uymak istemeyenlerle Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti iç SORUNUMUZ diyerek görüşme yapmadı. Patrikhane ve Fransa alınan kararlara itiraz etmiştir. Türkiye kararın Lozan'da alındığını, itirazın içişlerimize ve bağımsızlığımıza aykırı olduğunu belirtmiştir. Irak Sınırı ve Musul Sorunu (5 Haziran 1926) Musul sorunu, 5 Haziran 1926 Ankara Antlaşması. ile sonuçlandı. Antlaşma T.C. ile İngiltere mandasındaki Irak Hükümeti arasında yapıldı. Koşulları: Bugünkü Türkiye - Irak sınırı çizildi. Musul, Irak sınırları içinde kaldı. Musul'a karşılık Çölemerik (Hakkari'yi) T.C 'ye verildi. Irak Hükümeti, Musul petrollerinden alacağı verginin % 10'unu 25. yıl süreyle Türkiye'ye vermeyi kabul ediyordu. Lozan'da çözümlenemeyip sonraya bırakılan sorunlar: Türkiye - Irak sınırı (Musul sorunu) olumsuz. Nüfus mübadelesi sorunu olumlu. Boğazlar sorunu olumlu. Yabancı okullar olumlu. Hayat sorunu olumlu. Boğazlar sorunu olumlu. Borçlar sorunu olumlu. Osmanlı Borçları Sorunu Lozan'da en çok tartışılan konulardan biri de, Avrupa'nın Osmanlı'dan alacakları olmuştur. T.C. sınırlarımız dışında kalan, Osmanlı'dan ayrılan topraklar için yapılan harcamaları, Yunanistan - Bulgaristan gibi devletlerin de ödemesini istedi. Fransa, borçlarını toplu istedi. Bu yüzden Fransa ile aramızda sorun çıktı Paris Antlaşması ile Türkiye, Fransa'ya borçları eşit taksitlerle Türk parası olarak ödemeyi kabul etti. Kabotaj Kanunu (1 Temmuz 1926) Kapitülasyonlar, Lozan'da kaldırılmasına rağmen, limanlarımız arası gemi işletme hakkını 1926'ya kadar kullanamadık. Kabbtaj Kanunu ile kendi karasularımızda gemi işletme hakkımızı elde ederek kapitülasyonların kalıntılarını bitirdik. Milletler Cemiyetine Girişimiz (18 Haziran 1932) Kuruluş önerisi : Wilson ilkeleri (8 Ocak 1918) Karar : Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Resmi kuruluş : 10 Ocak 1920, Cenevre (İsviçre) Türkiye 'nin Cemiyet-i Akvam'a (Milletler Cemiyetine)çağrılması onun saygın bir ülke olduğunun kanıtıdır. Hatay sorunu nedeniyle Türkiye Birleşmiş Milletler Cemiyetine geç üye oldu. Türkiye, dünya barışının korunması konusunda çaba gösterdiğini kanıtlamak amacıyla Milletler Cemiyetine üye olmuştur. Milletler Cemiyeti, yanlı hareket ettiği için bloklaşmalara engel olamamış, II. Dünya Savaşının çıkması üzerine de dağılmıştır. Balkan Antantı (9 Şubat 1934) Türkiye, Yugoslavya, Romanya, Yunanistan tarafından oluşturuldu. Nedeni: Faşist İtalya nın ve Nazi Almanya'sının saldırgan politikası

6 Atatürk -Venizelos dostluğu Yunanistan'ın ittifaka girmesinde etkilidir. II. Dünya Savaşına kadar kuzeybatı sınırımız karşılıklı olarak güvence altına alınmış oldu. Balkan Antantının bozulma nedeni: Yugoslavya'nın İtalya ve Almanya'ya yakınlaşmasıdır. Bulgaristan'ın Balkan Antantına katılmama nedeni: Yunanistan ile sınır sorunu olması Nöyyi Antlaşması ile deniz bağlantısı kesildiği için yayılmacı politika izlemesidir. Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Etken Faktörler: II. Dünya Savaşı öncesi silahlanma yarışı, Nazi Almanya'sı ve Faşist İtalya nın saldırgan tutumu Lozan'a göre; Türkiye'nin, Boğazlar üzerinde egemenlik hakkı yoktu. Türkiye, komisyon başkanı olmasına rağmen, Boğazlarda 7 km'lik alan silah ve askerlerden arındırılmıştı. Avrupa Devletleri arasındaki silahlanma yarışı Boğazların güvenliğini tehlikeye düşürdü. Bu durumda Türkiye, Milletler Cemiyetinden Boğazlar Statüsü'nün yeniden düzenlenmesini istedi. Türkiye'yi isteğinde haklı bulan batılı devletler Montrö'de bir konferans toplanmasını kabul ettiler. Buna göre; Boğazlar Komisyonu kaldırıldı. Görev ve yetkileri Türkiye Cumhuriyetine bırakıldı. Türkiye, Boğazların her iki yakasında asker bulundurma ve askeri tesis kurma hakkı elde etti. Ticaret gemileri barış zamanında Boğazlardan serbestçe geçebileceklerdi. Boğazlardan yabancı savaş gemilerinin geçişi için sınırlama getirildi. Türkiye savaşa girerse veya savaş tehlikesi ile karşı karşıya kalırsa; Boğazları istediği gibi açıp kapama yetkisine sahip olacaktı. Dış politika olaylarının. hislerle değil, mantıkla. milli çıkarlarla çözümlendiğinin Montrö açık kanıtıdır. Türkiye, Lozan'ın pürüzlü bıraktığı boğazları, Misak-ı Milli doğrultusunda lehine çözümlemiştir. Montrö ile Türkiye 'nin egemenlik hakları kesinleşmiştir. Türkiye 'nin Karadeniz ve Akdeniz'deki önemi bir kat daha artmıştır. Türkiye uluslararası ilişkilerde denge unsuru olmuştur. Sovyet Rusya, ilk kez Montrö Sözleşmesiyle donanmasını sınırlı da olsa Akdeniz'e geçirebilmiştir. Montrö Sözleşmesini, İtalya ve Japonya daha sonra imzalamış devletlerdir. Sadabat Paktı (9 Temmuz 1937) Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında kuruldu. Suriye'nin pakta katılmama nedenleri; Türkiye ile Hatay ve Irak sınırı sorunudur. Doğuda barış ve güvenliği sağlamak, İtalya nın Doğu Akdeniz'deki saldırgan tutumu ve Habeşistan'ı (Etopya) işgali, Sovyet Rusya'nın da Asya'daki yayılmacı politikası, Sadabat Paktına ortam hazırlamıştır. Hatay Sorunu Fransızlarla yapılan 20 Ekim 1921 'de Ankara Antlaşması ile Hatay, Misak-ı Milli sınırları dışında kaldı. Fransa 1936'da Suriye ve Lübnan'a bağımsızlık verip, bölgeden çekilince Hatay ve İskenderun da Suriye'ye kaldı. Türkiye Milletler Cemiyetine başvurdu. Yapılan görüşmeler sonunda yapılan halk oylaması ile Bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu. (2 Eylül 1938) Hatay Meclisinin aldığı kararla Hatay Türkiye 'ye katıldı (23 Haziran 1939) Türkiye 'nin en son belirlenen sınırı, Suriye sınırıdır. Türkiye Cumhuriyeti yılları arasında, Misak-ı Milli ilkelerine uygun antlaşmalar yapmıştır. ATATÜRK İLKELERİ Temel ilkeler: Bütünleyici ilkeler Cumhuriyetçilik => Milli Egemenlik o Yönetim, o Seçim, o Ulus iradesi, Milliyetçilik => Milli Bağımsızlık, o TDK, Milli Birlik ve Beraber o TTK, o Ne Mutlu Türküm Diyene, Halkçılık => Milli Birlik ve Beraber o Eşitlik, o Soyadı yasası, o Türk Medeni kanunu, o Aşar vergisinin kaldırılması, Devletçilik => Barışçılık o Ekonomi

7 Laiklik => Akılcılık, bilimsellik o Din ve vicdan hürriyeti o Din ve devlet işlerinin ayrılması İnkılapçılık => Batıcılık o Çağdaşlaşma o Dogmatik olmama o Diğer ilkelere hız kazandırma İnsanlık ve insan sevgisi (Tüm ilkeleri kapsar) II. DÜNYA SAVAŞI ( ) Nedenleri: Dünya Savaşı'nın ekonomik alanda yarattığı dengesizlik Totaliter rejimlerin saldırgan politikaları (İtalya da Faşizm Mussoli'nin saldırgan tutumu), Almanya'da Nazizm (Nasyonel Sosyalist Partisi) (Hitler'in saldırgan tutumu), Sovyet Rusya'da Kominizim Versay Antlaşmasının getirdiği adaletsizlikler ve diğer antlaşmaların ağır koşulları Silahlanma yarışı Milletler Cemiyeti'nin yanlı tutumu İtalya nın Balkanlarda Almanya'nın Belçika'da Sovyet Rusya'nın Kafkasya ve Orta Asya'da Japonya'nın Kore, Mançurya ve Çin'de saldırgan politika izlemeleri. Mihver Devletler : İtalya,Almanya ve Japonya. Müttefik Devletler : İngiltere, Fransa, Sovyet Rusya, ABD ve Çin. Türkiye savaş başladığında tarafsızlığını ilan etti. Fakat 1941 'de Almanya ile saldırmazlık antlaşması imzalaması ile müttefiklerin baskısı ile karşılaştı. Almanya'nın yenilgisi kesinleşince 1945'de Türkiye, Almanya'ya savaş ilan etti. II. Dünya Savaşı sırasında toplanan Yalta (Kırım) Konferansında ABD, SSCB, İngiltere bir araya gelerek dünyayı nüfuz bölgelerine ayırdılar. Savaşı başlatan olay ve gelişimi : 1 Eylül 1939'da Almanya'nın Polonya'yı işgal i ile başlar İtalya, 1936 Habeşistan'ı ve Arnavutluk'u işgal etti. Japonya Pasifik imparatorluğu kurmak için Çin ve Mançurya'yı işgal etti. Alman üstünlüğü devam ederken Japonların, Amerika'nın Pearl Harbur deniz üstüne saldırması üzerine ABD, müttefikler yanında savaşa girdi İtalya, Sicilya cephesinde çökerken; Almanya, Normandiya çıkarması ile batıdan; doğudan da Sovyet hava saldırılarıyla yenildi. Alman Lideri Hitler intihar ederken, İtalyan lider Mussolini idam edildi. Japonya kamukazileri ile direnişe devam edince, ABD Ağustos 1945'de önce Hiroşima'ya sonra Nagazakiye Atom Bombası atarak Japonya'yı savaş dışı bıraktı. Savaş sonunda ABD, dünya politikasında etkin bir devlet konumuna geldi. Almanya, başlangıçta başarılı bir savaş çıkarıyordu. Polonya, Avusturya, Belçika ve Fransa, Almanya'nın işgaline düşmüştü. Hitler'in yanlış bir taktikle Sovyet Rusya ile savaşa tutulması ve güçlü ABD'nin savaşa katılması, Almanya'nın yenilgi almasında önemli etkenlerdir. Nazizm ve Faşizm etkinliğini kaybetti. Komünist Rusya, saldırgan politikasını başlattı. Böylece soğuk savaş dönemi başladı. Irkçılığa varan Milliyetçi akımlar başarısızlığa uğradı. Sovyet Rusya, savaş sonunda; Polonya, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan'ı değişik yollarla kontrolü altına aldı. Çin ve Yugoslavya'da komünist yönetimler işbaşına geldi. Sömürgecilik dağılmaya, ulusal devletlerin kurulması hızlanmaya başladı. Hindistan, Pakistan, Cezayir, Mısır, İsrail gibi yeni bağımsız devletler kuruldu. Almanya, Doğu - Batı Almanya diye ikiye ayrılarak Sovyet Rusya, ABD, Fransa ve İngiltere nin güdümüne ve kontrolüne geçti. Japonya'da ekonomik ve askeri sınırlamalar başlatıldı. Türkiye 1946 yılından itibaren çok partili rejime geçti. Savaşa katılmadığı halde, Türkiye ekonomisi bu savaştan olumsuz etkilendi. İtalya, 12 Adayı Yunanistan'a bıraktı. Almanya ve İtalya rejim değişikliğine uğradı. Sosyalist yönetimler kuruldu. Çekoslovakya, Macaristan, Polonya, Romanya, Yugoslavya, Bulgaristan, Arnavutluk Dünya iki bloğa bölündü. o Batı Demokratik o Doğu Sosyalist Batılı devletler, Sovyet Rusya'nın

8 yayılımcı politikasına karşı askeri paktını (NATO: Kuzey Atlantik Paktı ) oluşturdular. Türkiye 'de Nato'ya üye olmuştur. (1952) Sosyalist devletlerin askeri paktı Varşova Paktı, ekonomik yardımlaşma örgütleri ise Comecon'du. II. Dünya Savaşı sonrasında en güçlü iki devlet: ABD, SSCB'dir. II. Dünya Savaşı sonrasında barışın koşullarını belirlemek amacıyla galip devletler (müttefikler) Postnam ve Yalta'da bir araya geldiler. Yalta'da dünyayı nüfuz bölgelerine ayırdılar. Truman Doktrini (1947) (siyasi) ABD'nin Avrupa ve dünyayı komünizm tehlikesine karşı koruma altına alması. Marshall Planı (1947) (ekonomik) ABD'nin harap vaziyetteki Avrupa'ya ekonomik yardımı. Türkiye 'de bu yardımdan almıştır. İkinci Dünya Savaşı sonunda, soğuk savaş rüzgarlarının esmesinde NATO ve VARŞOVA paktlarının önemli rolü vardır. 1992'de SSCB dağılınca Rusya Bağımsız Devletler Topluluğu oldu. o Varşova paktı da dağıldı. o Batı ve Doğu Almanya birleşti. o Berlin Duvarı kaldırıldı. o Yugoslavya ve Çekoslovakya parçalandı. o Yugoslavya yerine : Hırvatistan, Bosna-Hersek,Karadağ Makedonya Sırbistan devletleri kuruldu. Çekoslovakya yerine : Çek ve Slovak Cumhuriyeti devletleri kuruldu.