VII. ULUSLARARASI BALKAN BÖLGESİ DÜZENLEYİCİ YARGI OTORİTELERİ KONFERANSI MAYIS 2012, İSTANBUL

Transkript

1 VII. ULUSLARARASI BALKAN BÖLGESİ DÜZENLEYİCİ YARGI OTORİTELERİ KONFERANSI MAYIS 2012, İSTANBUL Yargının Bağımsızlığı ve Yasama ve Yürütme Güçleriyle İşbirliği Türkiye Cumhuriyeti Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Tarafından Düzenlenen Konferans İstanbul, 28 ve 29 Mayıs, 2012 MAKEDONYA SUNUMU 1

2 MAKEDONYA CUMHURİYETİ NDE YASALARDA VE UYGULAMADA YARGI BAĞIMSIZLIĞI Makedonya Cumhuriyetin de Yargı Kurulu Yasası (Eylül 2006) ve Mahkemeler Yasasının (Ocak 2007) kabul edilmesinden önceki dönemde en önemli sorunlardan biri, çoğunluğunu Makedonya Cumhuriyeti Parlamentosunun seçtiği ve bir kısmı seçim ile gelen Cumhuriyet Yargı Kurulunun teklifi üzerine bir kısım hâkimlerin politik baskılar nedeniyle görevden alınmaları idi. Bu uygulama nedeniyle hâkimler, kendilerini seçen partilere sadık olmakla suçlanmakta ve kamuoyunda bu hakimlerin bağımlı oldukları, tarafsız olmadıkları görüşü bulunmaktaydı. Yüksek Yargı Kurulu nun oluşumunu düzenleyen yeni yasa ile birlikte Makedonya Cumhuriyetinde hâkimlerin görevlerini yerine getirirken bağımsız ve tarafsız olacakları; yargının daha profesyonel olarak çalışacağı ve etkinliğinin ve sorumluluklarının artacağı beklenmektedir. Anayasamızda yer alan yargının bağımsızlığı ile ilgili ilke ve hükümler beklenen sonuçlar için iyi temeller oluşturmaktadır. Yüksek Yargı Kurulu nun yapısını düzenleyen yeni yasasında, Anayasa ve yasalar doğrultusunda yapacağı yerine getireceği görevlerinde hâkimlerin bağımsızlık ve tarafsızlığını sağlayıp güçlendirecek bir yapıda olduğu, bunları temin etmek noktasında özerk bir yapıya sahip devlet birimi olduğu belirtilmiştir. Yasal tanımında Yüksek Yargı Kurulu nun özerk bir konuma sahip olduğu belirtilmiştir. Yani Kurul yetkilerini kullanırken yasama ve yürütme organından veya başka kurum veya kuruluş ya da siyasi partiden bağımsızdır. Yüksek Yargı Kurulu nun özerk ve tarafsız konumunu güçlendirmeye yönelik etkinlikler gerçekleştirmesi, daha etkin, profesyonel ve güvenilir bir yargı sisteminin temini açısından önemlidir. Yargı reformlarının amacı da budur. Makedonya Cumhuriyeti nde yargı bağımsızlığı konusunda temel güvenceler Makedonya Cumhuriyeti yasalarında belirtilmiştir: 2

3 Yargıçların göreve başlaması ve görevden alınması ve seçilmesi yetkilerine sahip olan Makedonya Cumhuriyeti Yüksek Yargı Kurulu, yargıçlar arasından ve yargıçlar tarafından bağımsız bir seçim sonucu ile seçilen yargıçların çoğunlukta olduğu bir oluşuma sahiptir. Eğer bir yargıç kurulun üyesi olarak seçilirse kendisine ait yargı işi/kariyeri üye olarak görevlerini yerine getirmek için seçildiği andan itibaren geçici olarak durdurulur. Yargıçların seçim ve terfisi, bağımsız birim tarafından, nesnel ölçütler temelinde, yargıçlık görevinin, işlerinin, yeteneğinin, dürüstlüğünün, deneyiminin ve etkinliğinin nicelik ve niteliği göz önünde bulundurularak açıklanır. Yargıçlar, yaş haddinden emekli olana kadar görevlerini devam ettirirler. Yargıçların görevden alınması, bağımsız birim tarafından, hızlı ve gizli bir işlemle yargıcın ün ve asaletine saygı gösterilerek ve savunma hakkı saklı tutularak açıklanır. Yargıçlar görevlerini yerine getirirken dokunulmazlığa sahiptir. Yargıçlar mahkeme kararlarını verirken açıkladıkları beyanları ve verdikleri kararlardan dolayı sorumlu tutulamazlar. Yargıçlar, asgari haddi 5 yılı gerektiren bir suç nedeniyle yargılanmadıkları sürece, Makedonya Yüksek Yargı Kurulu nun onayı olmaksızın tutuklanamazlar. Yargıçlar güvenlikleri tehlikede olduklarında; kendileri, aileleri ve malvarlıkları için özel korunma talep etme hakkına sahiptir. Yargıçlar görev süreleri boyunca sürekli mesleki eğitim alma hakkına sahiptirler ve gerektiğinde bu bir zorunluluktur. Yargıçlar talepleri olmaksızın bir mahkemeden diğerine tayin edilemezler. Yargıçlık işi bazı görevlerde bulunmayı engeller. Bunlar vekalet ilişkisi, Belediye Meclis üyeliği, Üsküp Şehir Meclisi Üyeliği, belediyelerde ve devletin diğer birimlerinde memuriyet yapma. 3

4 Yargıçlar başka hizmet ya da işte çalıştırılamazlar. Yargıçlar herhangi bir siyasi partiye üye olamaz ya da siyasi işlerde görev alamaz ya da siyasi parti etkinlikleri yapamaz. Yargıçların ücret ve diğer tazminatları yasa ile belirlenir. Yargıçların ücretleri görevleri sırasında yasalarca belirtilen istisnai durumlar dışında azaltılamaz. Yargıçların bağımsızlığını ve tarafsızlığını zedeleyecek, bunlara gölge düşürecek her türlü iş ve eylem yasaktır. Mahkeme kararları yalnızca yasalarda belirtilen yetkili mahkeme ya da mahkemelerce değiştirilebilir ya da geçersiz kılınabilir. He türlü devlet birimi, yetkisi dahilinde olan mahkeme kararlarını uygulamakla görevlidir. Son derece mahkeme kararlarının uygulanması başka bir devlet otoritesi tarafından engellenemez. Mahkemelerin bütçeleri yargı bütçesinden karşılanır. Sözü edilen bu güvencelerin tamamı Makedonya Cumhuriyeti Yasalarında vardır ve Makedonya Cumhuriyeti yargı sisteminin bağımsızlığını ve tarafsızlığını güvence altına alır. Bu bağlamda, şunu da belirtmeliyiz ki, yargı etik ilkelerini kabul ederek yargıçlar ve yargının bağımsızlığı sağlanmaktadır. Bu ilkeler iki temele dayanmaktadır: Bu ilkeler yargıçlar tarafından yazılır. Bu ilkeler yargıç yükümlülüklerini belirleyen kurallardan bağımsız ve ayrıdır. Yargı bağımsızlığı, hukukun üstünlüğünü ve insan hak ve özgürlüklerini sağlayacak tek koşuldur. Yalnızca tarafsız bir yargı, yürütme erkinin hareketlerinden sorumlu olmasını ve yasama erkinin anayasaya uygun olarak yasaları yürürlüğe koymasını sağlayabilir. Makedonya Cumhuriyeti Yüksek Yargı Kurulu, bağımsız uygulanan yasalara göre, insan hak ve özgürlüklerini koruyarak yücelterek ve onlara saygı duyarak, eşitliği ve fırsat eşitliğini sağlayarak 4

5 ve hiçbir nedenle ayrım gözetmeksizin ve hukukun üstünlüğüne dayalı yasa güvenliğini sağlayarak ki yargı erkinin de amacı budur yargıyı denetler. 5