B - GERĐLĐM TRAFOLARI:

Transkript

1 ve Seg.Korum_Hldun üyükdor onrım süresinin dh uzun olmsı yrıc rnın izole edilmesini gerektirmesi; rızlnmsı hlinde r tdiltını d gerektireilmesi, v. nedenlerle, özel durumlr dışınd tercih edilmezler. - GERĐLĐM TRFOLRI: TNIM: Gerilim Trfolrı; "primer" dediğimiz ess devre gerilimini, mnyetik ir kuplj ile, (genellikle) küçülterek "sekonder" dediğimiz ikinci devreye ktrır ve u devreye ğlı cihzlrın gerilime duyrlı elemnlrının enerjilenmesini sğlrlr. Örneğin, voltmetrelere, syç ve wtmetrelerin gerilim devreleri, v. unun sonucund; cihzlrın üyük gerilimler ile zorlnmsı önlenir. ÇLIŞM ĐLKESĐ: Çlışm ilkeleri, kım trfolrın enzerdir. Primerde oluşn mnyetik kı ile, gücün sekonder devreye ktrılmsın ilişkin çıklmlr, gerilim trfolrı için de geçerlidir. Mnyetik devre (nüve) kyıplrı ihml edilerek, primer ve sekonder devre güçlerinin eşitliği ilkesinin mtemtiksel ifdesi şğıdki gii olcktır. U (kv) Şekil:13 yük I p = V s I s ve I s = (1) I p V s yrıc mper srım yssı uyrınc geçerli oln; I p ω p = I s ω s ve I s I p = ω p ω s (2) ğıntısı yzılilir. V s V s ω p (3) ğıntısı elde edilir. = ω (1) ve (2) ğıntısının sonucu s olrk, Ornın, Gerilim Çevirme Ornı vey Gerilim Ornı denir. YPISI: 17

2 ve Seg.Korum_Hldun üyükdor Ypıyı oluşturn elemnlr ve unlrın oyutlndırılm esslrı; kım trfolrı ile enzer olmlrı nedeni ile; urd yrıc söz edilmeyecektir. nck, srım syılrı ile ilgili durumu frklıdır. kım trfolrının tersine, u trfolrd primer srgı syısı, sekondere göre çok dh fzldır. u durum, yukrıdki (3) nolu ğıntının tetkikinden de görülecektir. iri Fz-Nötr ve diğeri Fz-Fz gerilimler için olmk üzere, iki tip frklı formd gerilim trfosu üretilmektedir. Şekil: 14 de u gerilim trfolrının ypısl lok şemsı gösterilmiştir. ŞEMTĐK GÖSTERĐLĐŞ: Elektrik şem ve resimlerde, gerilim trfolrı değişik şekillerde gösterileilirler. Ynd u gösteriliş şekillerine it örnekler verilmiştir. POLRĐTE: ir gerilim trfosunun primer ve sekonderindeki polrite uçlrı, primer srgıy gerilimin giriş vey çıkış yönüne göre, sekonder srgıdki gerilim yönünün elirlenmesi nlmın gelir. Şekil:14 te Primer polrite ucunun ve sekonder polrite ucunun olrk lınmış olduğu ve polrite olmyn sekonder ucunun toprklndığı görülmektedir. Fz-Nötr rsın ğlnn gerilim trfolrının, polrite olmyn primer ucu de, (çlışm ilkesi gereği) toprklnır. KREKTERĐSTĐK DEĞERLER: şğıd sırlnn u krkteristik değerler, gerilim Trfosunun etiketinde elirtilmiş olduklrındn, u değerlere "Etiket Değerleri" demek de mümkündür. 1) nm Gerilim Değerleri [Up ve Us] 2) nm Gücü [Nn] 3) Sınıf (Kls) [ Cl ] 4) Dynm ktsyısı [Uk] u değerlerin ir gerilim trfosund neyi ifde ettikleri ve u değerler için kul edilen stndrtlr şğıd çıklncktır. 1) nm Gerilim Değerleri: [Up ve Us] () Şekil:14 () 18

3 ve Seg.Korum_Hldun üyükdor Trfolrın imltınd, ğlncklrı öngörülen şeekenin fz rsı stndrt gerilimleri, gerilim trfolrının nm primer gerilimlerinin stndrdını oluşturur. Dolyısı ile, primer nm gerilimleri, 34,5 kv, 15 kv, 10,5 kv vey 6,3 kv olcktır. u değerler için üretilmiş gerilim trfolrının, u değerlere ykın gerilim değerlerdeki şeekelere ğlnmsı d mümkündür. Örneğin, 34,5 kv için üretilmiş ir gerilim trfosunun, 33 kv, 31,5 kv vey 30 kv ir şeekeye de ğlnilir. nck, sekonder gerilim de ynı ornd değişecektir. Tlep hlinde, vr oln frklı şeeke gerilimlerine uygun gerilim trfolrının üretilmesi de mümkündür. Örneğin 30 kv, 33 kv vey 15,8 krimer nm değerli trfolr üretileilir. nm sekonder gerilim, fz rsın ğlnn gerilim trfolrınd 100 Volt olrk stndrdize edilmiştir. Fz -Toprk rsın ğlı gerilim trfolrı sekonder nm gerilimleri, için ise stndrt değer Volttur. Fz-Toprk rsın ğlı zı gerilim trfolrınd; izole şeekelerdeki toprk temsını lgılyıp sinyl vermesini sğlyn rezidüel korum rölelerini enerjilemek mcı ile ikinci ir srgı ulunilir. u srgının nm değeri 100/3 V. olmktdır. ir gerilim trfosunun primer ve sekonder gerilim değerleri, genellikle Gerilim Ornlrı formtınd elirtilir. 34,5 kv gerilim trfolrı için örnekler şğıddır. 34,5 Fz rsı ğlı gerilim trfolrınd kv, 0.1 Fz nötr rsı gerilim trfolrınd 34, kv Fz nötr rsı ğlı ve çift sekonderli gerilim trfolrınd 34, /3 kv 34,5 kv için örneklerdir.. kım trfolrının tersine, gerilim trfolrınd kullnılmyn srgılr kesinlikle kıs devre edilmemelidir. (oş ırkılmlıdır) nm Gücü: [Nn] 19

4 ve Seg.Korum_Hldun üyükdor Gerilim trfosunun sekonderinden çekilmesi öngörülen en üyük güç, o trfonun nm Gücüdür. Üretimler; stndrtlr uyrınc; 30 V, 60 V ve 90 V değerlerinde ypılır. Sekondere ğlnck gücün, o gerilim trfosunun nm gücünü şmmsı gerekmektedir. şk ir deyişle, ğlnck empednsın; nm gücünün, empedns krşılığının ltınd olmmsı gerekir. I = U s /Z genel formülünden de görüleceği üzere, Z küçüldükçe kım (I) üyümektedir. u durum, nm kımın göre oyutlndırılmış srgı kesitini zorlycktır. N = U.I ğıntısınd, I yerine yukrıdki eşitini yzrk, N= U s 2 / Z ğıntısı ile gereğinden küçük değerde empednslrın, gücü de üyüttüğü görülmektedir. Nüvenin oyutlndırılmsı, ktrılck nm gücüne göre ypıldığındn, gücün üyümesi; kesit dışınd; nüvenin de zorlnmsı nlmın gelir. Gerilim trfolrınd kullnılmyn srgının kıs devre edilmemesi kurlının gerekçesi de u ğıntı ile çıklnmış olmktdır. Kıs devre edilmesi Z=0 demektir. 3) Sınıf: (Kls) [ Cl ] ir gerilim trfosunun sınıfı (doğruluk sınıfı); primere uygulnn gerilim sonucu, sekonderde indüklenen gerilimin, olmsı gerekenden, % olrk, en fzl, ne kdr spileceğini ifde eder. u spm (+) vey (-) yönde olilir. Örneğin; doğruluk Sınıfı "1" oln ir gerilim trfosunun, sekonder nm geriliminin % 99'u ile % 101'i rsınd ir gerilim indüklenir. Sekonder nm gerilimi 100 V. ise, sekonderden 100 x % 99 =99 V ile 100 x %101 = 101 V rsınd değişen ir gerilim lınilecektir. Gerilim trfolrı, doğruluk sınıfı 05, 1 ve 3 oln üç ktegoride üretilmektedir. Ölçü devrelerinde; genellikle; doğruluk sınıfı 1 vey gerekiyors 0,5, korum devrelerinde ise, doğruluk sınıfı 3 oln gerilim trfolrı kullnılmktdır. Doğruluk sınıflrı, primerden nm geriliminin uygulndığı ve sekonderine nm gücünün çekildiği, durumlr için tnımlnmıştır. Frklı güçlerde, doğruluk sınıf değerinde spmlr olcktır. 4) Dynm ktsyısı: [U k ] 20

5 ve Seg.Korum_Hldun üyükdor u değer, (diğerlerinde olduğu gii) gerilim trfolrının genel krkteristik değerlerinden iri olmyıp, sdece, izole şeekelerde, fz-nötr rsın ğlnn gerilim trfolrı ile ilgili ir değeri ifde eder. Đzole şeekelerde ir fzın toprğ temsı durumund, o fz gerilimi sıfır olurken diğer fz gerilimleri kt 3 rtr. u nedenle, fz toprk rsın ğlı gerilim trfolrının u gerilime dynmsı gerekmektedir. u şeekelere ğlnck gerilim trfolrının dynmlrı gereken değeri elirleyen u ktsyıy Dynm Ktsyısı denir ve değeri dür. DEVREYE ĞLNTI: Şekil:15 de, Fz-Fz ve Fz-Nötr rsı ğlnn gerilim trfolrının OG şeekeye ğlntılrı görülmektedir. yrıc, sekonderde köprülenenerek toprklnck terminller ile, cihz gerilim oinlerine ğlnck terminller de elirtilmiştir. R S T 3 R S T C Ölçü letleri ve sir cihz gerilim oinlerine () Şekil:15 Ölçü letleri ve sir cihz gerilim oinlerine () 21