MODERN MANTIK ARASINAVI (SOSYOLOJİ) ÇÖZÜMLERİ B GRUBU

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MODERN MANTIK ARASINAVI (SOSYOLOJİ) ÇÖZÜMLERİ B GRUBU"

Iskander Özoğuz
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 MODERN MANTIK ARASINAVI (SOSYOLOJİ) ÇÖZÜMLERİ B GRUBU 1. Aşağıdaki kanıtlamaların çıkarım belirticilerini, öncül ve sonuç önermelerini, tümdengelimli mi (geçersiz, geçerli veya sağlam), tümevarımlı mı (zayıf veya güçlü) olduklarını belirtiniz ve şemalarını oluşturunuz. (20 P) A) Munzur Vadisinde muhtemelen altın var çünkü o bölgede terk edilmiş pek çok altın madeni var ve MTA nın jeoloji kılavuzunda bu bölge altın aranabilecek yerler arasında geçiyor. [Munzur Vadisinde muhtemelen altın var] çünkü [o bölgede terk edilmiş pek çok altın madeni var] ve [MTA nın jeoloji kılavuzunda bu bölge altın aranabilecek yerler arasında geçiyor.] çünkü : öncül belirtici. (2) ve (3) önermeleri öncül, (1) önermesi sonuçtur. Tümevarımlıdır, çünkü öncüller doğru kabul edildiğinde sonuç doğru olmak zorunda değildir ( muhtemelen sözcüğü olasılık belirtir). Zayıftır, çünkü daha önce altın aranmış, bulunan çıkarılmış ve madenler terk edilmiş. Şeması: B) Japon arkadaşım bugüne kadar hiç hamburger yemediğini söyledi. Hamburgeri hiç sevmez zira hiçbir Japon hamburger sevmez. zira : öncül belirtici. [Japon arkadaşım bugüne kadar hiç hamburger yemediğini söyledi.] [ Hamburgeri hiç sevmez] zira [ hiçbir Japon hamburger sevmez.] (1) ve (3) önermeleri öncül, (2) önermesi sonuçtur. Tümdengelimlidir, çünkü öncüller doğru kabul edildiğinde sonuç doğru olmak zorundadır. Burada olayın kişilerinin kim oldukları bilinmediği ve kurgusal bir olaydan bahsedildiği için öncüllerin fiiliyatta doğru olduklarını kabul edemeyiz. Dolayısıyla sağlam değil, geçerli bir tümdengelimli kanıtlamadır.

oluşturunuz. (20 P) A) Munzur Vadisinde muhtemelen altın var çünkü o bölgede terk edilmiş pek çok altın madeni var ve MTA nın jeoloji kılavuzunda bu bölge altın aranabilecek yerler arasında geçiyor.

2 Şeması: Aşağıda verilen on tane cümleyi, P, K, R ve S cümle harfleri için şu yargılar karşılık gelecek şekilde biçimselleştiriniz (20 P): P K R S Pelin gidiyor. Kerim gidiyor. Recep gidiyor. Selin gidiyor. (1) Pelin gidiyor ama Kerim gitmiyor. P K Açıklama: ama deyimi, birlikte evetleme anlamı verir. Bkz. ders notlarında Mantıksal Operatörler konusu. (2) Pelin gidiyor eğer Kerim gidiyorsa. K P Açıklama: eğer deyiminden sonra gelen yargı daima önbileşendir. (3) Pelin gidiyor eğer ve ancak eğer Kerim gidiyorsa. P K Açıklama: eğer ve ancak eğer deyimi, karşılıklı koşul anlamı verir. (4) Pelin ve Kerim gitmiyorlar. P K yahut (P K) Açıklama: burada bu cümleyi Pelin gitmiyor ve Kerim gitmiyor olarak anlamak mümkün olduğu gibi, Pelin ve Kerim in gittiği doğru değildir olarak da anlamak mümkündür. (5) Pelin gitmiyor eğer Kerim gidiyorsa. K P Açıklama: eğer deyiminden sonra gelen yargı daima önbileşendir. (6) Eğer Pelin gidiyorsa hem Recep hem de Kerim gidiyor. P (R K) Açıklama: eğer deyiminden sonra gelen yargı daima önbileşendir. hem hem de deyimi birlikte evetleme anlamı verir. Bkz. ders notlarında Mantıksal Operatörler konusu.

(2) Pelin gidiyor eğer Kerim gidiyorsa. K P Açıklama: eğer deyiminden sonra gelen yargı daima önbileşendir. (3) Pelin gidiyor eğer ve ancak eğer Kerim gidiyorsa.

3 (7) Eğer Recep gidiyorsa, bu durumda eğer Pelin kalıyorsa Kerim gidiyor. R ( P K) Açıklama: birinci eğer deyiminden sonra gelen yargı burada önbileşendir, bu durumda deyiminden sonra ikinci bir eğer deyimi geldiği için ardbileşen yine bir koşullu olacak demektir. İkinci koşullunun önbileşeni Pelin kalıyor ardbileşeni Kerim gidiyor olur. (8) Recep gidiyor ancak eğer Pelin ve Kerim kalıyorsa. R ( P K) yahut R (P K) Açıklama: ancak eğer deyiminin koşullu anlamı verdiği ders notlarında anlatılıyor. Fakat eğer deyiminden farklı olarak, bu deyimden sonra gelen yargı daima ardbileşendir. Bkz. ders notlarında Mantıksal Operatörler konusunda karşılıklı koşul maddesi ve hemen ondan sonra gelen örnek 1.1 de (a) şıkkı. Burada Pelin ve Kerim kalıyor cümlesini Pelin gitmiyor ve Kerim gitmiyor olarak anlamak mümkün olduğu gibi, Pelin ve Kerim in gittiği doğru değildir olarak da anlamak mümkündür. (9) Eğer ya Recep veya Kerim gidiyorsa Pelin gidiyor ve Selin kalıyor. (R K) (P S ) Açıklama: burada ya Recep veya Kerim gidiyor cümlesi önbileşendir. (10) Eğer Selin gidiyorsa ya Recep veya Pelin gidiyor ve eğer Selin gitmiyorsa hem Pelin hem de Kerim gidiyor. (S (R P )) ( S (P K )) Açıklama: bu cümle iki koşullunun birlikte evetlenmesidir. Burada ya Recep veya Pelin gidiyor cümlesi ilk koşullunun ardbileşeni, hem Pelin hem de Kerim gidiyor cümlesi ikinci koşullunun ardbileşenidir. Sonuç belirticiler: öyleyse, için, bunun için, o halde, demek ki, sonuç olarak, bu yüzden, bu sebeple/nedenle, dolayısıyla, yani, bundan ötürü/dolayı, buna binaen, ilke olarak, sonuç olarak, buradan hareketle, bunun bir sonucu olarak, bu şu anlama gelir ki, bu şunun ispatıdır ki, olduğuna göre, böylece, bu suretle, bu durumda, herhalde. Öncül belirticiler: zira, ayrıca, nitekim, çünkü, keza, hakeza, üstelik, aynı biçimde, varsayın ki, farz edin ki, buna binaen, diyelim ki, düşünün ki, bunun sebebi/nedeni, dahası, şu bir gerçek ki, şundan şüphe edilemez ki, bundan başka, yanı sıra, ek olarak, bununla beraber/birlikte, ilaveten. 3. İyi kurulmuş biçimleri (ikb) belirlemeye yarayan oluşturma kuralları nelerdir? Yazınız. Bu kurallara göre aşağıdaki biçimlerden hangileri bir ikb hangileri değildir. Her biri için nedenini, oluşturma kurallarına dayanarak açıklayınız. (20 P) Oluşturma kuralları: (1) Herhangi bir cümle harfi bir ikb dir. (2) Eğer Φ bir ikb ise Φ de bir ikb dir. (3) Eğer Φ ve Ψ birer ikb ise (Φ Ψ), (Φ Ψ), (Φ Ψ), (Φ Ψ) de birer ikb dir.

İkinci koşullunun önbileşeni Pelin kalıyor ardbileşeni Kerim gidiyor olur. (8) Recep gidiyor ancak eğer Pelin ve Kerim kalıyorsa.

4 (1) P Q ikb değil. Açıklama: değilleme bir ikili operatör değildir (kural-3). (2) P P ikbdir ama resmi olarak ikb değil. Açıklama: P bir ikb (kural-1), o halde (P P) bir ikb (kural-3), burada en dış parantezler kullanılmamış, bu durum oluşturma kurallarının tek istisnasını oluşturur. (3) ((P Q)) ikb değil. Açıklama: en dıştaki parantez ikili operatör ile kullanılmamış (kural-3). (4) (P (P (P P))) ikb. Açıklama: P bir ikb (kural-1), o halde (P P) bir ikb (kural-3), o halde (P (P P)) bir ikb (kural-3), o halde (P (P (P P))) bir ikb (kural-3). (5) (P (Q R S)) ikb değil. Açıklama: (Q R S) bir ikb değil çünkü ikili operatörlerde iki cümle harfi için bir parantez kullanmak gerekir (kural-3). 4. Aşağıda verilen ikb ler için bir doğruluk tablosu oluşturarak her birinin bir totoloji mi, tutarsız mı ya da olumsal mı olduğunu gösteriniz. (20 P) (1) (P Q) P totolojidir. P Q (P Q) P D D D D D D D D Y D Y Y D D Y D Y Y D D Y Y Y Y Y Y D Y

Açıklama: en dıştaki parantez ikili operatör ile kullanılmamış (kural-3). (4) (P (P (P P))) ikb.

5 (2) ((P Q) (P Q)) olumsaldır. P Q ((P Q) (P Q)) D D Y D D D D D D D D Y D D Y Y Y D D Y Y D D Y Y D Y Y D D Y Y Y Y Y Y D Y Y Y 5. Aşağıda verilen kanıtlama biçiminin geçerli olup olmadığını doğruluk tablosu yöntemi ile denetleyiniz. (20 P) (P Q), R P R P Q R (P Q), R P, R D D D Y D D D D D D Y D D Y Y D D D Y Y D D D Y D D D Y Y D D D Y D Y Y D D Y Y Y Y D D Y D D D Y Y D D Y Y Y Y D Y D Y Y D Y D Y D Y Y D D Y Y Y D Y Y Y Y Y Y D Y Y Y Y D Y D 3. satırda öncüller doğru iken sonuç yanlış olduğu için kanıtlama geçersizdir.

(20 P) (P Q), R P R P Q R (P Q), R P, R D D D Y D D D D D D Y D D Y Y D D D Y Y D D D Y D D D Y Y D D D Y D Y Y D D Y Y Y Y D D Y D

Benzer belgeler

Mantıksal Operatörlerin Semantiği (Anlambilimi)

Mantıksal Operatörlerin Semantiği (Anlambilimi) Şimdi bu beş mantıksal operatörün nasıl yorumlanması gerektiğine (semantiğine) ilişkin kesin ve net kuralları belirleyeceğiz. Bir deyimin semantiği (anlambilimi),