BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ

Transkript

1 BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ Volkan YANMAZ Y.Kimyager Nisan 2016 İstanbul - REW

2 Bitkisel Yağlar Bitkisel yağlar, zeytin, ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, kanola ve aspir gibi yağlı bitki tohumlarından elde edilen yağların genel adıdır. Yağlar, insan vücudundaki hücre, doku ve organ yapılarında yer aldığından yaşam ve vücut işlevleri için mutlak alınması gerekli besin öğesidir. Yağlar beslenme açısından iştah açıcı bir etkiye sahip olup yemeklere lezzet ve tat kazandırırlar.

3 Bitkisel Yağlar Bitkisel Yağlar-Tüketim Miktarları Dünyada kişi başı yağ tüketim ortalaması 15 kg/yıl, Gelişmiş ülkelerde tüketim kg/yıl arasında değişmekte, Türkiye de 20 kg/yıl, Ülkemizde yıllık yaklaşık olarak 1,5 Milyon ton bitkisel yağ tüketilmektedir.

4 Yönetmelik Bitkisel atık yağlar ekotoksik özelliklerinden dolayı çevreyle uyumlu olarak yönetilmesi gereken atıklar arasında yer almaktadır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

5 Yönetmelik AMAÇ: Bitkisel atık yağların üretiminden bertarafına kadar, Çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetiminin sağlanması, yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların oluşturulması ve buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Çöp içerisine Yüzey sularına Toprağa Kanalizasyona dökülmesi yasaktır!!!

6 Yönetmelik KAPSAM: Bu Yönetmelik; 2/4/2015 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliğinin ek-4 Atık Listesinde yer alan; * dışındaki sıvı ve katı yağlar (A) kodu kapsamında değerlendirilen kullanılmış kızartmalık yağlar ile Yenilebilir sıvı ve katı yağlar kodu kapsamında değerlendirilen diğer bitkisel atık yağları kapsar.

7 Kızartma Yağları Kızartma işlemi: Gıda maddesinin sıcak yağ içinde suyunu kaybederek özel bir kabuk, renk, tat ve doku oluşturarak pişmesidir. Dünyada 20 milyon ton civarında bitkisel ve hayvansal yağ kızartma amaçlı kullanılmaktadır.

8 Kızartma Yağları Kızartma sırasında yağda oluşan fiziksel değişimler sonucu; viskozite artar renk koyulaşır köpürme olur dumanlanma noktası azalır. Serbest yağ asitleri, karbonil bileşikleri ve yüksek molekül ağırlıklı maddeler artar. Kullanılmış Kızartmalık Yağ: Yüksek sıcaklık altında okside olmuş, tekrar kullanımı sağlık açısından uygun olmayan kızartma yağları.

9 Kızartma Yağları Yağların Gıdadan Çekilme Süreci TOPLAM POLAR MADDE ASİT SAYISI (mg KOH/g yağ) % 25 2,5 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; 12 Mayıs 2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete; Kızartmada Kullanılmakta Olan Katı ve Sıvı Yağlar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği

10 Silivri Belediyesine ait kanalizasyon sisteminden çıkarılmış taşlaşmış atık yağ Çevresel Etkileri Bitkisel atık yağlar atıksu toplama sistemlerinin (kanalizasyon, kollektörler vs.) daralmasına ve tıkanmasına neden olmaktadır!!! Atık su arıtma tesislerine zarar verir ve işletme maliyetini artırır!!!

11

12 Bitkisel Atık Yağların Çevresel Etkileri Atık bitkisel yağlar su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önlemektedir. Atık su kirliliğinin % 25 oranında kaynağını kullanılmış bitkisel ve hayvansal yağlar oluşturduğu bildirilmektedir.

13 Çevresel Etkiler BAY içerdikleri organikler, ağır metal ve klor bileşiklerinin kontrolsüz yakılmaları sonucunda hava kirliliğine sebep olmakta ve canlı yaşamını olumsuz etkilemektedir. BAY ın toprağa gelişi güzel bırakılması, toprağın biyokimyasal yapısını ve dolayısıyla etkin kullanılabilirliğini olumsuz etkilemektedir. BAY bünyesinde suda çözünebilen kirleticiler yağışlar vasıtasıyla yer altı suyuna taşınarak toprak kirlenmesi ile beraber yer altı suyu kirlenmesine sebep olmaktadır.

14 Genel İlkeler Bitkisel atık yağ üreten kurum, kuruluş veya işletmeler, bu yağların toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya bitkisel atık yağ ara depolama tesisleri ile yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Bitkisel atık yağlar ilgili teknik düzenlemelere uygun olarak sadece biyodizel ve biyogaz üretiminde kullanılabilir. Başka bir kurum veya kuruluşun bünyesinde yemek hizmeti veren işletmelerden kaynaklanacak bitkisel atık yağlar için yemek hizmetini veren işletme, bitkisel atık yağ üreticisi olarak değerlendirilir.

15 Mevcut Durum 26 tane lisanslı 4 tane GFB almış bitkisel atık yağ geri kazanım tesisi bulunmaktadır. 15

16 Mevcut Durum Toplanan Kullanılmış Kızartmalık Yağlar (ton) 16

17 Güncellenen Kavramlar Kapsam Önceki Durum Mevcut durumda yönetmelik soapstock ları, tank dibi tortuları, yağlı toprakları, kullanılmış kızartmalık yağları, çeşitli tesislerin yağ tutucularından çıkan yağları ve kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağları kapsamaktaydı. Yeni Durum Bu Yönetmelik; 2/4/2015 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliğinin ek-4 Atık Listesinde yer alan ; Yenilebilir sıvı ve katı yağlar kodu kapsamında değerlendirilen kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağları ve * dışındaki sıvı ve katı yağlar (A) kodu kapsamında değerlendirilen kullanılmış kızartmalık yağları kapsar. 17

18 Güncellenen Kavramlar Bitkisel Atık Yağ Tanımı Eski Tanım Bitkisel atık yağ: Rafine sanayinden çıkan soap-stock ları, tank dibi tortuları, yağlı toprakları, kullanılmış kızartmalık yağları, çeşitli tesislerin yağ tutucularından çıkan yağları ve kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağları ifade eder. Yeni Tanım Bitkisel atık yağ: Kullanılmış kızartmalık yağlar ile kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağları, ifade eder. 18

19 Güncellenen Kavramlar Geçici Depolama Eski Tanım Geçici Depolama: Atık yağların geri kazanımı veya bertarafından önce tesis sahasında veya ayrı bir alanda bu Yönetmelikteki teknik koşullara göre belirli bir süre depolanmasını, Yeni Tanım Geçici depolama: Bitkisel atık yağların, atık üreticisi/sahibi tarafından işleme tesislerine ulaştırılmadan önce üretildikleri yerde güvenli bir şekilde bekletilmesini, Bitkisel atık yağ ara depolama tesisi: Bitkisel atık yağların işleme tesislerine ulaştırılmadan önce, atık miktarı yeterli kapasiteye ulaşıncaya kadar güvenli bir şekilde depolandığı tesisi, 19

20 Güncellenen Kavramlar Bitkisel Atık Yağ Üreticisi Eski Tanım Atık yağ üreticisi: Bitkisel atık yağ oluşmasına neden olan, kaynağın bilinmemesi durumunda ise bu tür atıkları mülkiyetinde bulunduran gerçek ve tüzel kişileri, Yeni Tanım Bitkisel atık yağ üreticisi: Bitkisel atık yağ üreticisi: Kullanım süresi geçmiş bitkisel yağlar ile lokanta, yemek fabrikaları, otel, yemekhaneler ve yemekhane işletmeciliği, turistik tesisler gibi faaliyetleri sonucu bitkisel atık yağ oluşumuna neden olan, tesisler ile yemek hizmeti konusunda anlaşmalı olan kurum, kuruluş veya işletmeyi, Bitkisel atık yağ sahibi: Bitkisel atık yağ üreticisi ya da atığı zilyetliğinde veya mülkiyetinde bulunduran gerçek ve/veya tüzel kişiyi, 20

21 Güncellenen Kavramlar Toplama Önceki Durum Atık yağlar, çevre lisanslı geri kazanım tesisleri ile geçici depolama izni almış toplayıcılar tarafından toplanır. Bunun dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından atık yağlar toplanamaz, alınıp satılamaz. Yeni Durum Bitkisel atık yağlar, çevre lisanslı geri kazanım tesisleri ile bitkisel atık yağ ara depolama tesisleri tarafından toplanır. Bunun dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından bitkisel atık yağlar toplanamaz, alınıp satılamaz. 21

22 Güncellenen Kavramlar Genel İlkeler Önceki Durum Kullanılmış kızartmalık yağ üreten lokanta, yemek fabrikaları, otel, motel, yemekhaneler, turistik tesisler ve tatil köyleri ile diğer benzeri tesisler, bu yağların toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Bu yağların ücretsiz olarak geri kazanımcıya veya toplayıcılara teslim edilmesi esastır. Yeni Durum Bitkisel atık yağ üreten kurum, kuruluş veya işletmeler, bu yağların toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya bitkisel atık yağ ara depolama tesisleri ile yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. 22

23 Güncellenen Kavramlar Bakanlığın Görevleri Önceki Durum Yetkilendirilmiş Kuruluş oluşturulmasına imkan tanıyan herhangi bir hüküm bulunmamaktaydı. Yeni Durum Bakanlık, yemeklik bitkisel yağ üreticilerinin bir araya gelerek kuracakları bitkisel atık yağ toplama organizasyonuna yetki vermekle görevli ve yetkilidir. 23

24 Güncellenen Kavramlar İl Müdürlüklerinin Görev ve Yetkileri Önceki Durum Geçici depolama alanlarının 17 nci madde ve Ek-1 de verilen teknik özelliklere göre kurulmasını sağlamak, bunlara 23 üncü maddeye göre izin vermek, izin verilen ve izni iptal edilen depolama alanlarını Bakanlığa bildirmekle görevli ve yetkilidir. Yeni Durum Bitkisel atık yağ ara depolama tesislerine çevre lisansı vermek, bu tesisleri düzenli olarak izlemek, denetlemekle, görevli ve yetkilidir. 24

25 Güncellenen Kavramlar Belediyelerin Görev ve Yetkileri Önceki Durum Önceki yönetmelikte; Belediyelerin görevleri Büyükşehir, il, ilçe ve belde belediyeleri olarak ayrılmadığından, hanelerden kaynaklanan bitkisel atık yağların hangi belediyelerce toplanacağı net değildi. Yeni Durum İl, ilçe ve belde belediyeleri; a) Sınırları dâhilinde bitkisel atık yağ üreticilerinin, çevre lisansı almış geri kazanım tesisleriyle veya bitkisel atık yağ ara depolama tesisleri ile yıllık sözleşme yapmalarını sağlamak, buna ilişkin kayıtları ilgili il müdürlüğüne bildirmek, sözleşme yapmayanlara gerekli cezai işlemi uygulamakla, b) Bitkisel atık yağların hanelerden ayrı toplanması için yetkilendirilmiş Kuruluş, çevre lisansı almış geri kazanım tesisleriyle veya bitkisel atık yağ ara depolama tesisleri ile işbirliği yaparak toplama sistemini oluşturmak, bitkisel atık yağ toplama faaliyetleri konusunda halkı bilgilendirmek ve toplama miktarları hakkında ilgili il müdürlüğüne bilgi vermekle, görevli ve yetkilidir. 25

26 Güncellenen Kavramlar Biyodizel Tesisleri Önceki Durum Önceki Yönetmelikte bitkisel atık yağlardan; Endüstriyel Yağlama Yağı, Biyodizel Yemlik Yağ Sabun Gliserin gibi ürünler elde edilmektedir. Yeni Durum Yeni Yönetmelik ile bitkisel atık yağlardan sadece Biyodizel ve Biyogaz üretilmesine ilişkin aşağıdaki hüküm getirilmiştir. Bitkisel atık yağlar ilgili teknik düzenlemelere uygun olarak sadece biyodizel ve biyogaz üretiminde kullanılabilir. 26

27 Biyodizel Tesisleri Yeni durum Biyodizel Tesisleri için mevcut duruma ek olarak aşağıdaki maddeler eklemiştir. TS kapsamında yapılacak biyodizel ürün belgelendirme işleminde numune alım işlemi; Bakanlık ve il müdürlüğü nezaretinde, Bakanlıkça belirlenen kriterlere uygun olarak yetkilendirilmiş Ulusal veya uluslararası akreditasyona sahip kuruluşlarca veya TUBİTAK tarafından yapılarak raporlanır. Hazırlanan raporlarda biyodizel üretim tesisinde yapılan üretim faaliyetinin performansı, tesisin kapasitesi ve üretim ve ürün kalitesi açısından yetkinliği de değerlendirilir. 27

28 Üründen numune alınması ve analizler Yeni durum Biyodizel üretiminde alınacak numunelerin, yapılacak raporlamalara ilişkin hüküm eklenmiştir. (1) Bitkisel atık yağ geri kazanım işlemleri sonucu elde edilen biyodizel numuneleri yetkilendirilen kişiler tarafından numune alma kriterlerine uygun olarak alınır. (2) TS kapsamında yapılacak ürün belgelendirme işleminde numune alım işlemi; bitkisel atık yağın biyodizel elde edilmek üzere sisteme yüklenmesinden biyodizel elde edilmesine kadarki süreçlerin takibi, bitkisel atık yağdan, ara proses çıkışlarından numune alımı ve üretim faaliyetinin belgelendirme sürecinde sürekli kontrolü ile gerçekleştirilir. 28

29 Mevcut Tesisler Yeni durum Mevcut tesisler: Mevcut geri kazanım ve geçici depolama alanlarına aşağıdaki hüküm doğrultusunda lisans yenileme süresi verilmiştir. Bu Yönetmelik yürürlüğe girdiği tarihte il müdürlüklerinden izin almış mevcut Geçici depolama alanları ile Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre Lisansına sahip mevcut tesisler, Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre Lisansı aldıkları tarihte yürürlükte olan Bitkisel Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre faaliyetlerini yürütürler. Bu tesislerin mülga olan yönetmelik çerçevesindeki yetki, yükümlülük ve faaliyetleri yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir (1) yıl devam eder ve bu sürenin sonunda sona erer. Söz konusu tesisler Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğinde belirtilen şartları yerine getirdiklerini belgelemek üzere tekrar lisans başvurusunda bulunurlar. 29

30 TEŞEKKÜR EDERİM Tel: volkan.yanmaz@csb.gov.tr 30