OHSAS İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KALİTE YÖNETİM. Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat

Transkript

1 OHSAS İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KALİTE YÖNETİM Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat HAFTA 3: İş Kazaları 1/29

2 Önce Birkaç Cümle? 2 2/29

3 Hallederiz abi. Sen hiç merak etme, bir şey olmaz! Forklift mi, tabii kullanırım abi, ben çocukken el arabası kullanmıştım, iyi bilirim bu işleri. Sigortayı sökmeden de yaparım abi, kaç yıllık ustayım. Abi, boş ver, ben kaç yıllık kamyon şoförüyüm, hem köfte yerim, hem sürerim. Abi, en son geçen yıl kontrol etmiştim, kaçak filan yoktu. Oksijen tüpü kaçırıyor mu, şimdi bir kibrit çakar anlarız! Abi, bu hızarla on yıldır çalışıyorum; bunca yıldır bir yerimi koparmadım, bundan sonra da koparmam 3 3/29

4 ? 4 4/29

5 Ölmeden Önceki Son Sözleriydi. 5 5/29

6 Birkaç Fotoğraf? 6 6/29

7 7 7/29

8 8 8/29

9 9 9/29

10 ? 10 10/29

11 Kazadan Önceki Son Halleriydi. VE SONRA 11 11/29

12 12 12/29

13 13 13/29

14 14 14/29

15 15 15/29

16 16 16/29

17 17 17/29

18 18 18/29

19 19 19/29

20 20 20/29

21 21 21/29

22 22 22/29

23 23 23/29

24 24 24/29

25 25 25/29

26 26 26/29

27 27 27/29

28 28 28/29

29 29 29/29

30 30 30/29

31 31 31/29

32 32 32/29

33 33 33/29

34 34 34/29

35 35 35/29

36 Kaza Kavramı Genel olarak kaza kavramı, herhangi bir kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen bir olayı belirtmektedir. Kaza, dıştan ve ani bir etkiyle meydana gelen ve kişilere zarar veren istenmeyen bir olaydır. Kazanın oluşumunu inceleyen araştırmacıların, ilginç bir açıklama örneği olarak dik duran domino taşları modelini kullandıkları görülmektedir. Bu modele göre, kaza zinciri faktörleri şöyle sıralanmaktadır: Doğa koşulları (doğal yapı) Kişisel eksiklikler Güvensiz durum ve davranışlar Kaza Zarar (ölüm veya yaralanma) 36 36/29

37 İş Kazası 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. maddesine göre, iş kazası; 1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, 3. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 4. Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen 37 özüre uğratan olaydır. 37/29

38 Meslek Hastalığı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14. maddesine göre, meslek hastalığı, Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir /29

39 Tazminat İş kazası ya da meslek hastalığı sonucunda, meslekte kazanma gücü kaybının oranı ne olursa olsun, beden tamlığının korunması ilkesi nedeniyle, sigortalının işvereni hakkında maddi ve manevi tazminat davası açması hakkı mevcuttur. Açılacak davanın, Borçlar Kanunu hükümlerine göre, akde muhalefetten doğan davalarda olduğu gibi, 10 yıllık zaman aşımı süresi içinde, İş Mahkemelerine başvurularak açılması gerekmektedir. Bundan başka, işveren hakkında, işçinin tazminat davası açma hakkı mevcut olduğu gibi, 39 39/29

40 Manevi Tazminat İşçinin, işverenden isteyebileceği manevi tazminat, 818 sayılı Borçlar Kanununun 47. maddesine göre, cismani zarara uğrayan kişiye veya bu nedenle vefat eden kişinin ailesine, çekilen acı, elem ve ıstıraplarını hafifletmek amacıyla, hakimin takdir edeceği uygun bir miktar paradan ibaret olup, matematiksel yönden herhangi bir hesabı gerektirmemektedir /29

41 Maddi Tazminat İşçinin, işverenden isteyebileceği maddi tazminat ise, daima matematiksel yönden hesaplamayı gerektiren ve zararın gerçek miktarını bulmaya ve karşılamaya yönelik bir tazminat çeşididir. Maddi tazminat üç çeşittir: 41/29

42 1. Rücu Tazminatı : Sosyal Güvenlik Kurumunun da, işveren ve üçüncü şahıslar hakkında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 21. ve 23. maddelerine göre rücu tazminatı davası açma hakkı bulunmaktadır /29

43 2. İş Göremezlik Tazminatı : Bu tazminat, Borçlar Kanununun 46. maddesi ile tanımlanmıştır. Buna göre, cismani bir zarara uğrayan kimsenin, iş göremezliği ölçüsünde çalışmasının aksayacağı ve bu nedenle maruz kalacağı zarar ve ziyanın, kendisini çalıştırandan isteyebileceği prensip olarak kabul edilmiştir. İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda, meslekte kazanma gücünü az veya çok kaybeden bir işçinin, kaybı ile ilgili gerçek zararını, kendisinin olayda tam kusurlu olması dışında, işverenden talep etmeye hakkı bulunmaktadır. 43/29

44 3. Destekten Yoksunluk Tazminatı : Bu tazminat, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, ölen kimsenin destek olduğu kişiler tarafından işverenden istenebilecek bir tazminat türüdür. Bu kişiler tarafından, işverenden tazminat istenebilmesi için, destek durumundaki işçinin ölümü ile yardım gören kişilerin para ile ölçülebilecek bir zarara uğramış olmaları gerekmektedir. Bu durum, Borçlar Kanununun 45. maddesinin 2. fıkrasındaki, Ölüm neticesi olarak, diğer kimseler müteveffanın yardımından mahrum kaldıkları takdirde, onların bu zararını da tazmin etmek lazım gelir hükmü ile düzenlenmiştir. 44/29

45 İş Kazası İstatistikleri Ulusal mevzuatlardaki farklılıklar nedeniyle, ülkeden ülkeye, hatta bir ajanstan diğerine endüstriyel kazalar hakkındaki istatistiklerin hazırlanmasında kullanılan metotlar çok geniş çapta değişiklik gösterebilmektedir. Endüstriyel kazalarla ilgili istatistik bilgilerini derleyen kaynaklar aşağıda gösterilmiştir: 1-Ulusal istatistik ofisleri 2-Tazminat ajansları 3-Ulusal sigorta veya sosyal sigorta ajansları 4-İş Teftiş Kurulları 5-Kaza önleme ajansları 45/29

46 1998 yılında Cenevre de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararında (Resolution) aşağıdaki istatistik terimlerinin göz önüne alınması kararlaştırılmıştır: 1-Mesleki kaza 2-Mesleki yaralanma 3-İş göremezlik 46/29

47 Söz konusu konferansta alınan ilke kararına göre, toplanan veriler, istihdamdaki statülerine bakılmaksızın ülke çapında ekonominin tüm dallarındaki ve sektörlerindeki işçi, işveren ve kendi adına çalışanlar olmak üzere çalışanların tamamını kapsayacaktır. İş günü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları aşağıdaki hususlar için dikkate alınacaktır: 1-Toplam olay sayısı 2-Ölümlü olaylar sayısı 3-Ölümlü olmayan olaylar sayısı 4-Geçici iş göremezlik olayları sayısı 47/29

48 Meslek hastalığı olayları, kaza istatistikleri kapsamı dışında tutulmaktadır. İş kazası istatistiklerinin oluşturulmasında kullanılan sayısal değerler arasındaki farklılıklar, karşılaştırmalı ölçüm değerlerinin dikkate alınmasıyla anlamlı hale getirilmektedir. Bu ölçüm değerleri, kaza sıklık oranı, kaza ağırlık oranı ve kaza olabilirlik oranıdır. 48/29

49 1-Kaza Sıklık Oranı (Accident Frequency Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin katsayılı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Kaza sıklık oranı, aşağıdaki formüle göre hesaplanır: Kaza Sıklık Oranı = (Toplam Kaza Sayısı / Toplam İnsan Saat Çalışma Süresi) x /29

50 Bununla ilgili bir örnek aşağıda gösterildiği gibidir: 850 işçinin çalıştığı bir işletmede, bir yıl içerisinde toplam 100 adet iş kazasının meydana geldiği ve kaybedilen iş günü toplamının (yıllık izin + işe gelmeme + hastalık + iş kazası) olduğu varsayılsın. (Bir yıl içerisinde 300 iş gününün bulunduğu ve bir iş gününde 7.5 saat çalışıldığı kabul edilmektedir.) Bu durumda, kaza sıklık oranı; KSO = [100 /(850x300x7.5)-(40.000x7.5)] x = Bu değer, söz konusu işletmede, 300 iş gününde beher milyon insan-saat çalışma süresi başına, 67 adet kaza meydana geldiğini gösterir /29

51 2-Kaza Ağırlık Oranı (Accident Severity Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmalardan dolayı toplam kayıp gün sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin 1000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Kaza ağırlık oranı, aşağıdaki formüle göre hesaplanır: Kaza Ağırlık Oranı = Kazalardan Dolayı Toplam Kayıp Gün Sayısı / Toplam İnsan Saat Çalışma Süresi x /29

52 Yukarıda, kaza sıklık oranının hesaplanmasında verilen örnek, bu defa, kaza ağırlık oranı için aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. (Yalnızca kazalardan dolayı kaybedilen gün sayısının ise 3000 olduğu varsayılsın): KAO = [3000 / (850x300x7.5)-(40.000x7.5) ]x 1000 = 1.86 Bu değer, söz konusu işletmede, 300 iş gününde beher 1000 insansaat çalışma süresi başına, 1.86 gün kazalardan dolayı kaybedildiğini gösterir. Bu oranın hesaplanması sırasında, eğer ölümlü iş kazası veya sürekli iş göremezlik durumu mevcutsa, kazalardan dolayı toplam kayıp gün sayısına, her ölümlü veya sürekli iş göremezlik olayı için, ayrı ayrı 7500 gün eklenmesi gerekmektedir. Geçici iş göremezlik olaylarında ise, tıbbi işlemlerin 1 günden daha az sürmesi durumları dikkate alınmamaktadır. 52/29

53 3-Kaza Olabilirlik Oranı (Accident Insidence Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin toplam sayısına bölünmesiyle elde edilen değerin katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Bu oran, istatistik verilerinin elde edilmesi ve değerlendirilmesi açısından daha basit ve sade bir oranı temsil etmektedir. Oran tipleri, çeşitli ülkelerde, istihdam edilen her işçi, her çalışan veya her sigortalı işçi olarak dikkate alınmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) istatistiklerinde, Türkiye için, her sigortalı işçi sayısına göre değerlendirme yapılmaktadır. 53/29

54 Buna göre, yukarıda, kaza sıklık oranının hesaplanmasında verilen örnek, kaza olabilirlik oranı için aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır: Kaza Olabilirlik Oranı = (Toplam İş Kazası Sayısı / Toplam İşçi Sayısı) x KOO = (100 / 850) x = Bu değer, söz konusu işletmede, bir yılda, beher işçi başına adet iş kazası meydana gelebileceğini göstermektedir. 54/29

55 Yıl Sigortalı Sayısı İş Kazası Sayısı Kaza Sıklık Oranı Kaza Sıklık Hızı /29

56 İŞ KAZASI 73/29

57 Sayın Şantiye Şefim İş kazası tutanağına planlama hatası diye yazmıştım, bunu yeterli görmeyerek ayrıntılı olarak yazmamı istemişsiniz. Şu anda hastanede yatmama neden olan iş kazası aynen aşağıda anlattığım gibi olmuştur. 74/29

58 Bildiğiniz gibi ben bir duvar ustasıyım. İnşaatın altıncı katındaki işimi bitirdiğim zaman biraz tuğla artmıştı. Yaklaşık 250 Kg. kadar olduğunu tahmin ettiğim bu tuğlaları aşağıya indirmek gerekiyordu 75/29

59 Aşağıya indim, bir varil buldum, ona sağlam bir ip bağladım, altıncı kata çıktım. İpi bir çıkrıktan geçirip ucunu aşağıya saldım. Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili altıncı kata çıkardım. İpin ucunu sağlam bir yere bağlayıp tekrar yukarı altıncı kata çıktım. Bütün tuğlaları varile doldurdum. 76/29

60 Aşağıya indim, bağladığım ipin ucunu çözmemle birlikte birden kendimi havalarda buldum. Nasıl bulmayayım? Ben yaklaşık 70 kiloyum.250 Kg.lık varil süratle aşağıya düşerken beni yukarıya çekti. Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akıl edemedim. Yolun yarısında varille çarpıştık. 77/29

61 Sağ iki kaburgamın bu sırada kırıldığını sanıyorum. Tam yukarı çıkınca, iki parmağım iple beraber çıkrığa sıkıştı, parmaklarımda bu sırada kırıldı. Bu esnada yere çarpan varilin dibi çıktı ve tuğlalar etrafa saçıldı, varil hafifleyince, bu sefer ben aşağı inmeye varil yukarı çıkmaya başladı 78/29

62 yolun yarısında yine varille çarpıştık. Sol bacağımın kaval kemiği de bu sırada kırıldı. Can havli ile ipi bırakınca.yere düştüm,kalça kemiğimde bu anda kırılmış. Başımı yukarıya kaldırdığımda boş varilin süratle üzerime geldiğini gördüm. 79/29

63 Kafatasımın da böyle çatladığını sanıyorum. Bayılmışım, gözümü hastanede açtım. Cenab-ı Haktan tüm kullarını böyle görünmez kazalardan korumasını niyaz eder, hürmetle ellerinizden öperim Duvarcı Ustanız... 80/29