T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) AHŞAP TEKNOLOJİSİ MAKİNEDE KOLÇAK YAPMA

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) AHŞAP TEKNOLOJİSİ MAKİNEDE KOLÇAK YAPMA ANKARA 2008

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 - i - İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ MAKİNEDE DÜZ KOLÇAK YAPMAK Şablon Hazırlama Şablonun Tanıtılması Şalonun Hazırlanması Şablona Göre Kolçağın Kesilmesi Kolçağın Temizlenmesi Temizleme Kalıbının Hazırlanması ve Kolçağın Freze Makinesinde Temizlenmesi Kolçağın Zımpara Makinesinde Temizlenmesi Kolçağın Montajı Zıvana Deliklerinin Delinmesi Kolçak Yüzeyinin İşlenmesi Kolçağın Ayağa Montajı Perdah ve Üst Yüzey İşlemleri...9 UYGULAMA FAALİYETİ...11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...13 ÖĞRENME FAALİYETİ MAKİNEDE EĞMEÇLİ KOLÇAK YAPMAK Şablon Hazırlama Şablonun Hazırlanması ve Çizilmesi Şablona Göre Kolçağın Kesilmesi Kolçağın Temizlenmesi Temizleme Kalıbının Hazırlanması ve Kolçağın Freze Makinesinde Temizlenmesi Kolçağın Zımpara Makinesinde Temizlenmesi Kolçağın Montajı Zıvana Deliklerinin Delinmesi Kolçak Yüzeyinin İşlenmesi Kolçağın Ayağa Montajı Perdah ve Üst Yüzey İşlemleri...22 UYGULAMA FAALİYETİ...23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...25 MODÜL DEĞERLENDİRME...28 CEVAP ANAHTARLARI...30 KAYNAKLAR...32 i

4 - ii - AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR MODÜLÜN KODU 543M00113 ALAN Ahşap Teknolojisi DAL / MESLEK Ahşap İskelet İmalatı MODÜLÜN ADI Makinede Kolçak Yapma MODÜLÜN TANIMI Makinede, düz kolçak ve eğmeçli kolçak yapma işlemlerinin yapılışı ve bu işlemler sırasında izlenecek tekniklerinin uygulamayla anlatıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK Makinede Kolçak Yapmak MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Genel Amaç Uygun ortam sağlandığında, bu modülle; düzgün, ölçüsünde, tekniğine uygun olarak makinede kolçak yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Tekniğine uygun bir şekilde uygun araç ve gereçlerle makinede düz kolçak yapabileceksiniz. 2. Tekniğine uygun bir şekilde uygun araç ve gereçlerle makinede eğmeçli kolçak yapabileceksiniz. Genel Makineler, El Araçları, Ahşap Gereçler, Tezgah, Uygun Atölye Ortamı. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

5 - 1 - GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Ahşap teknolojisi alanı işlevsel değerleri ile mekânların kullanışlığını, estetik değeriyle de yaşadığımız ve çalıştığımız mekânların sıcak, sevimli ve renkli bir ortam hâline gelmesini sağlar. Bu alan sanatı ve tekniği birleştirerek ürünü ortaya çıkarır. Alanda ahşap ve ahşap ürünleriyle birlikte boya, vernik, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de kullanılmaktadır. Bu alanın sağladığı istihdam olanakları, mevcut ve potansiyel olarak sahip olduğu katma değer yaratma gücüyle, ülkemizin önemli faaliyet sektörlerinden birisidir. İskelet mobilyacılığı; tarih boyunca mobilya sektörünün her zaman vazgeçilmezleri arasında olmuştur. Geçmişte el işçiliğinin çok fazlasıyla ön planda olduğu bir daldır. Günümüzde ise gelişen teknolojinin etkisiyle önemini biraz yitirmiştir. Daha önceleri elde şekillendirilen kolçaklar günümüzde makinede işlenmeye başlamıştır. Makineler sayesinde işlemler biraz daha hızlanmış ve kolaylaşmıştır. Ancak yapım şekli nasıl olursa olsun iskelet mobilyacılığı mobilya sektörünün vazgeçilmezlerindendir. Bu modülü aldıktan sonra kolçak yapım aşamalarını, işlem sırasını ve şablon hazırlama tekniklerini kavrayacaksınız. Freze Makinesinde kalıp yardımıyla iş parçası temizlemeyi kavrayacaksınız. Eğmeçli parçaların zımparalanmasında kullanılan makineleri kavrayacaksınız. Sonrasında tüm bunların ışığında tekniğine uygun olarak Makinede Düz ve Eğmeçli Kolçak yapmayı uygulamalar yaparak kavrayacaksınız. 1

6 2-2 -

7 - 3 - ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Tekniğine uygun bir şekilde uygun araç ve gereçleri kullanarak makinede Düz Kolçak yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Düz kolçak yapımında kullanılan ağaçları araştırınız. Düz kolçak yapımında kullanılan şablonları ve hazırlama tekniklerini araştırınız. Düz kolçak yapımında kullanılan kalıpları ve hazırlama tekniklerini araştırınız Düz kolçak yapımında kullanılan makineleri araştırınız. Araştırma işlemleri için internet ortamını, kereste satıcılarını ve iskelet mobilya yapan işyerlerini gezmeniz gerekmektedir. Şablon hazırlama ve makinede kesim yapabilmek için bu işlemleri yapan kişilerden ön bilgi edininiz. 1. MAKİNEDE DÜZ KOLÇAK YAPMAK Düz bir zemine oturmak dinlenme konforu açısından yetersizdir. Oturulan düzlemin kan dolaşımını kolaylaştıracak bir yumuşaklıkta olması, omurgadaki basıncı azaltmak için sırtın bir yere dayanması kol ağırlıklarının da yardımcı bir yüzeye aktarılması gerekmektedir. Bunun için konforun ve rahatlığın ön planda tutulduğu mobilyalarda kolçak dediğimiz parçalar kullanılmaktadır. Kolçaklar genelde sandalye, koltuk, kanepe, t.v. koltuğu gibi mobilyalarda kullanılır. Yapılan mobilyanın durumuna ve kullanılan malzemelerin özelliklerine göre metal veya ahşaptan; döşemeli veya döşemesiz olarak çok değişik şekillerde ve formlarda kolçaklar yapılabilir. Kolçağın şekli ve kullanılan malzemelerin özellikleri hem rahatlık hem de yapılan mobilyanın görünüş güzelliği açısından çok önemlidir Şablon Hazırlama Şablonun Tanıtılması Klasik mobilya üretiminde; mobilyanın eğmeçli parçalarının kesilmesi, temizlenmesi, delik delinmesi gibi işlemlerin yapılmasında kullanılan aygıtlara şablon denir. (Resim 1.1) 3

8 - 4 - Resim 1.1:Düz kolçak şablonu Şalonun Hazırlanması Şablon hazırlama aşamaları:.. Mobilyanın 1/1 detay resmi çizilir. Detay resminden faydalanılarak kesilecek olan eğmeçli parçanın şablonu çizilir. Şablon çizimleri; araya karbon kağıdı konularak, şablon yapılacak kontrplak ya da mukavva üzerine sert ve ince uçlu kurşun kalem ile çizilir ya da üzerine şablon çizilmiş kağıt, kontrplağa yapıştırılır. Üzerine şablon resmi çizilmiş ya da yapıştırılmış kontrplak parçası, çizgi dışından, ince dişli dar testere takılmış şerit testere makinesinde kesilir. Şablon şerit testere makinesi yerine dekupaj makinesi ile de kesilebilir. Kesilen şablonun kenarları eğe, törpü ya da zımpara ile düzeltilerek kullanılmaya hazır hale getirilir(resim 1.1) Resim 1.2:Şablonla düz kolçak çizimi Şablon hazırlamada dikkat edilecek en önemli husus; şablon kontrplak üzerine karbon kâğıdı ile aktarma şeklinde değil de, yapıştırma şeklinde yapılacaksa kağıdın tutkaldan dolayı uzamaması ve düzgün yapışmasıdır. Aksi takdirde kesilen parça ile şeklin boyları farklı olabilir. Şablon mukavva veya kontrplaktan yapıldı ise; iş parçası üzerine yerleştirilir. Sağlamca tutularak ince ve yumuşak uçlu ir kalem ile iş parçası üzerine çizilir(resim 1.2). Hassas bir çizim işleminin ardından kolçağın kesim işlemine geçilir. 4

9 Şablona Göre Kolçağın Kesilmesi Şablonla çizim işleminin ardından kesim işlemine geçilir. Şablonla kesim işlemleri genelde şerit testere makinesinde yapılır. Öncelikle işin özelliğine göre uygun kalınlıkta şerit testere laması makineye takılır. Ardından çizginin dışından yeterli temizleme payı bırakılarak kolçağın kesimi yapılır. Düz kolçaklarda eğim tek taraflı olduğundan kesim işlemi bir seferde bitirilir(resim ). Resim 1.3:Şerit testere makinesinde kolçak kesimi 1.2. Kolçağın Temizlenmesi Resim 1.4:Şerit testere makinesinde kolçak kesimi Temizleme Kalıbının Hazırlanması ve Kolçağın Freze Makinesinde Temizlenmesi İşleme kolçak parçasının formuna uygun bir freze bıçağı ayarlanarak başlanır. Ardından yatay freze makinesine bıçak formuna uygun makine siperi takılır. İş parçası sağlam bir şekilde tutularak önce sipere dayanır. Sonra iş parçası sipere dayalı şekilde sağlamca tutularak bıçak dönüş yönünün karşısından itilir. İş parçası ile bıçağın ilk temas anı çok önemlidir. Bu anda parça mümkün olduğu kadar sağlam tutulmalı ve bıçakla temasından sonra kaymasına mkân tanınmamalıdır. Ardından iş parçası devamlı sipere yapışık vaziyette sağlam ve sabit bir hızla itilerek ilk yüzeyin temizlenme işlemi tamamlanır. İlk yüzeyin temizlenmesinin ardından sırayla aynı işlem diğer yüzeylere de uygulanır (Resim ). 5

10 - 6 - Resim 1.5:Kolçağın freze makinesinde temizlenmesi Resim 1.6:Kolçağın freze makinesinde temizlenmesi Kolçağın Zımpara Makinesinde Temizlenmesi Kolçakların freze makinesinde kaba temizliği yapıldıktan sonra zımpara makinelerinde ince temizliğine başlanır. Bu işlem için balon zımpara ve iskeletçi zımpara makineleri kullanılır. Bu makinelere iş parçalarının eğmeçlerine göre kullanılabilecek değişik çapta başlıkları vardır.(resim 1.7) Makineye iş parçasının eğmecine uygun mil takılarak işleme başlanır. İş parçası sağlam bir şekilde tutularak Tüm parça yüzeyinden eşit miktarda talaş kaldırılmak şartıyla üzerindeki makine izleri kayboluncaya kadar zımparalanır.(resim 1.8) Resim 1.7:Balon Zımpara makinesinde kullanılan zımpara topu çeşitleri 6

11 - 7 - Resim 1.8:Kolçağın zımparalanması Resim 1.9:İskeletçi zımpara makinesi Resim 1.10:Montaja hazır kolçak parçası 7

12 Kolçağın Montajı Zıvana Deliklerinin Delinmesi Zıvana deliklerinin delinmesinde genellikle zincirli delik makinesi veya zincirli freze denilen makineler kullanılır. Bu makinelerde zincirin özel biçiminden dolayı açılan zıvana deliğinin yanları köşeli, dibi ise yuvarlak olur. Resim 1.11: Yatay delik makinesi Düz kolçaklara zıvana deliği şu işlem sırasıyla yapılır. Makineye, öncelikle istenilen delik kalınlığına uygun zincir düzeni takılır. Kolçak; markalaması yapıldıktan sonra makinenin mengenesine sağlamca bağlanır. Deliğin parça yüzeyinden uzaklığına göre, tablanın ön arka pozisyonu ayarlanır. Tablanın sağ sol ayar kolu yardımıyla delik ile zincir hizalanır. Delik genişliği zincir genişliğinden fazla ise, zincir önce deliğin bir tarafına göre hizalanır. Zincir indirilerek iş parçasına dokundurulur ve delik derinliğine göre derinlik ayar çubuğu ayarlanır ve sıkılır. Makine çalıştırılır. Zincir hareket kolu veya ayak pedalı normal hızla bastırılarak deliğin bir tarafı delinir ve tekrar yukarı kaldırılır. Volan yardımıyla tabla yana kaydırılarak deliğin diğer kenarı ile zincir hizalanır ve aşağı bastırılarak delinir. Volan çevrilerek tabla başlangıç noktasına doğru kaydırılmak suretiyle delik temizlenir ve zincir kaldırılır. İşlem bittiğinde makine durdurulur, parça sökülür ve talaşları temizlenir.(resim ) 8

13 - 9 - Resim 1.12:Zincirli delik makinesinde zıvana deliği delme işlemi Kolçak Yüzeyinin İşlenmesi Kolçak yüzeyini işlemede genellikle freze makinesi kullanılır. Öncelikle makine miline işin özelliğine uygun bıçak takılır ve ayarlanır. Parçaların içine ve dışına uygun olarak eğmeçli siperler hazırlanır ve istenilen talaş miktarına göre makine tablasına bağlanır. Makine çalıştırılır, iş parçası sipere dayanıp itilerek yüzeyi işlenir Kolçağın Ayağa Montajı Zıvana deliği delinen kolçak önceden zıvanası açılan ayağa monte edilir. Montaj işleminde öncelikle zıvana deliği zıvanaya alıştırılır. Rahat bir şekilde iki parçanın birleşmesi sağlandıktan sonra kolçak tutkallanarak ayağa sıkılır Perdah ve Üst Yüzey İşlemleri Kolçağın ayağa montajı tamamlandıktan sonra sıra temizliğine gelir. Öncelikle yapıştırma esnasında oluşan tutkal atıkları temizlenmelidir. Ardından kolçak yüzeyi kontrol edilerek ince zımparası yapılmalıdır. Bu işlemlerin ardından yüzeyde kalıntı ve pürüz yoksa iş parçamız boya ve vernik işlemine hazır demektir. 9

14 Resim 1.13:Düz kolçaklı t.v. sandalyesi 10

15 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Makinede düz kolçak parçasını hazırlayınız. İşlem Basamakları Öneriler Yapılacak kolçağın şekline göre şablon hazırlayınız. Şablonun şeklini çizerken veya resmi yapıştırırken dikkatli olunuz. Şablona uygun olarak kolçağı kesiniz. Kesim sırasında temizleme payını hesaplayıp bırakınız. 11

16 Siper yardımıyla kolçakları freze makinesinde temizleyiniz. Çalışma esnasında bıçağın dönme yönüne dikkat ediniz. Kolçağa zincirli delik makinesi yardımıyla zıvana deliği açınız. Delme işleminden sonra zıvananın dibini temizleyiniz. Kolçağın ayağa montajını yapınız. Montaj öncesi kolçağı ayağa alıştırınız. Kolçağın perdahını yaparak kontrol ediniz. Kolçak yüksekliğine ve genişliğine dikkat ediniz. 12

17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1. Kolçak çiziminde kullanılan alete ne denir? A) Model B) Şablon C) Örnek parça D) Kılavuz 2. Çizilmiş kolçak parçaları hangi makinede kesilir? A) Şerit testere makinesi B) Daire testere makinesi C) Baş kesme makinesi D) Zıvana kesme makinesi 3. Kolçakların zıvana delikleri genelde hangi makinede delinir? A) Çoklu delik makinesi B) Dikey delik makinesi C) Zincirli delik makinesi D) Yatay freze makinesi 4. Aşağıdaki makinelerden hangisi kolçakların zımparalanmasında kullanılır? A) Balon zımpara makinesi B) Palet zımpara makinesi C) Taç zımpara makinesi D) Disk zımpara makinesi 5. Kolçak yüzeyleri genellikle hangi makinede işlenir? A) Daire testere makinesi B) Şerit testere makinesi C) Çoklu delik makinesi D) Freze makinesi 13

18 Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine (D), yanlış ise (Y) harfini koyunuz) 1. ( ) Kolçakları iş parçasının yüzeyine çizmede şablon kullanılır. 2. ( ) Kolçaklar kesilirken şerit testere makinesine genişliği fazla testere laması takılmalıdır. 3. ( ) Kolçakların temizliğinde genelde balon zımpara makinesi kullanılır 4. ( ) Kolçaklar freze makinesinde temizlenirken kalıp kullanılmalıdır. 5. ( ) Kolçaklar ayağa genelde vidayla birleştirilir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız. Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz. 14

19 Makinede düz kolçak hazırlayınız. Bu uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz. Açıklama: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz Hayır, gözlediyseniz Evet şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz. Değer Ölçeği Değerlendirme Kriterleri Evet Hayır Kolçağa uygun şablonu hazırladınız mı? Şerit testere makinesine uygun genişlikte testere laması taktınız mı? Freze makinesinde kullanılacak temizleme kalıbını hazırladınız mı? Kolçağın zımpara makinesinde temizliğini yaptınız mı? Zıvana deliğini markalayıp deldiniz mi? Kolçağı ayağa monte ettiniz mi? Elle ve gözle ölçü ve biçim kontrolü yaptınız mı? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, hayır cevaplarınız var ise bu cevaplarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 15

20 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Tekniğine uygun bir şekilde uygun araç ve gereçlerle makinede eğmeçli kolçak yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Eğmeçli kolçak yapımında kullanılan ağaçları araştırınız. Eğmeçli kolçak yapımında kullanılan şablonları ve hazırlama tekniklerini araştırınız. Eğmeçli kolçak yapımında kullanılan makineleri araştırınız. Araştırma işlemleri için internet ortamını, kereste satıcılarını ve iskelet mobilya yapan işyerlerini gezmeniz gerekmektedir. Şablon hazırlama ve makinede kesim yapabilmek için bu işlemleri yapan kişilerden ön bilgi edininiz. 2. MAKİNEDE EĞMEÇLİ KOLÇAK YAPMAK 2.1. Şablon Hazırlama ÖĞRENME FAALİYETİ Şablonun Hazırlanması ve Çizilmesi Sandalye ve koltukların eğmeçli kolçakları için şablonlar üstten ve yandan görünüşlerine göre çıkartılıp hazırlanır. Zıvana kalınlık ve genişleri şablonlara işaretlenir. Dikdörtgen prizma şeklindeki bir ahşabın ortak kenarlı iki yüzüne şablonlar çizilir. Çizilen üst ve yan şablon aynı hizada olmalıdır (Şekil 2.1). Resim 2.1:Şablonla kolçak çizimi 16

21 Şekil 2.1:Şablonla çizilmiş kolçak örneği Resim 2.2:Şablonla kolçak çizimi Şablona Göre Kolçağın Kesilmesi Kolçakların şablonlara göre düzgün ve rahat kesilebilmesi için 1-1,5 cm. genişliğinde çaprazlı şerit testereler kullanılır. Kesime herhangi bir yüzeyden başlanır ve çizgi dışındaki fazlalıklar kesilir. Kesimde çıkan parçalar atılmamalıdır. Kesim tamamen bittikten sonra kesilen parçalar tekrar yerine ince tel çivi ile uygun yerlerden iş parçasına tutturulur. Diğer yüzey kesilirken bu yüzey tablaya konularak kullanılacağından bu işlem önemlidir. Ya da kesim sırasında yüzeyden parçalar tam kopartılmadan kesim işlemi yapılmalıdır. Bu şekilde yapılan kesimlerde fire oranı oldukça fazladır. Fire oranını düşürmek için ise şu şekilde bir yol izlenmelidir(resim ). 17

22 Resim 2.3:Şablona göre kolçak kesimi Kalınlığı üst şablonun genişliği kadar, genişliği ise yan şablonu iç içe çizilecek şekilde içine alacak yeterli ölçüde bir parça hazırlanır. Yan şablonlar iç içe çizilerek kesim yapılır. (Resim ) Resim 2.4:Şablona göre kolçak kesimi Kesilen bu parçaların daha önce hazırlanmış olan üst şablonla kesilerek tamamlanması mümkün değildir. Çünkü bu şablonlar kısa gelecektir. Bunun için açılım şablonu çizilmelidir. Bu şablon mukavva veya kontrplak üzerine aynen aktarılarak kesilir. Daha önce yan şablon ile kesilen kolçaklar üzerine yatırılarak üst görünüş çizilir ve kesim yapılır. Böylece fire azaltılarak ekonomik bir çalışma yapılmış olur.(şekil 2.2) 18

23 Şekil 2.2:Kolçak şablonu ile markalama 2.2. Kolçağın Temizlenmesi Temizleme Kalıbının Hazırlanması ve Kolçağın Freze Makinesinde Temizlenmesi Öncelikle kolçağın net ölçüsünde bir temizleme kalıbı hazırlanır. Kalıbın işin ölçüsüne tam olarak uygun olmasına ve temizliğinin eksiksiz yapılmasına dikkat edilmelidir. Bu işlemin ardından kalıp uygun bir gereçle kenar fazlalıkları tüm kenarlardan eşit olmak şartıyla kolçağa tutturulur(resim 2.5). Resim 2.5:Kalıbın kolçağa tutturulması Resim 2.6:Kalıba tutturulmuş kolçak 19

24 Ardından freze makinesine kolçağın ölçülerine uygun temizleme bıçağı takılır. Bıçağın üzerine de kalıbın özelliklerine uygun bir rulman takılır. Resim 2.7:Kolçak temizlenmede kullanılan rulman örnekleri Temizleme işlemlerinde değişik ölçülerde rulmanlar vardır(resim 2.7). Burada dikkat edilmesi gereken unsur rulmanın kullanılacak bıçağın ölçüsüyle olan uyumudur. Öncelikle kullanılacak rulmanın çapı bıçağın çapından verilecek talaş miktarı kadar küçük olmalıdır. Ancak talaş miktarına çok dikkat edilmeli tehlikeli olabilecek seviyede çok talaş verilmemelidir. Resim 2.8:Bıçakla kolçağın ilk temas anı Makine çalıştırılır. Bıçakların dönme yönünün tersine kalıp rulmana dayanarak bıçaklara yaklaştırılır. İş parçasının bıçağa ilk temas anına çok dikkat edilmelidir. İş parçası mümkün olduğu kadar sağlam tutulmalı ve itinalı bir şekilde bıçağa itilmelidir. Parça rulmana dayalı pozisyonda itilmek suretiyle bütün yüzeyi temizlenir. (Resim 2.7) Ardından kalıp söküler ve diğer yüzeyin kalıbı kolçağa tutturulur. Aynı işlemler diğer yüzeyler içinde tekrar edilerek kolçağın temizlenmesi tamamlanır. 20

25 Resim 2.9:Kolçağın freze makinesinde temizlenmesi Kolçağın Zımpara Makinesinde Temizlenmesi Kolçakların freze makinesinde kaba temizliği yapıldıktan sonra zımpara makinelerinde ince temizliğine başlanır. Bu makinelere iş parçalarının eğmeçlerine göre kullanılabilecek değişik çapta başlıkları vardır. Makineye iş parçasının eğmecine uygun mil takılarak işleme başlanır. İş parçası sağlam bir şekilde tutularak tüm parça yüzeyinden eşit miktarda talaş kaldırılmak şartıyla üzerindeki makine izleri kayboluncaya kadar zımparalanır.(resim 2.9) Resim 2.10:Kolçağın zımpara makinesinde temizlenmesi Resim 2.11 Balon zımpara makinesi 21

26 Kolçağın Montajı Zıvana Deliklerinin Delinmesi Zıvana deliklerinin delinmesinde genellikle zincirli delik makinesi veya zincirli freze denilen makineler kullanılır. Bu makinelerde zincirin özel biçiminden dolayı açılan zıvana deliğinin yanları köşeli, dibi ise yuvarlak olur. Resim 2.12:Yatay delik makinesi Kolçak Yüzeyinin İşlenmesi Kolçak yüzeyini işlemede genellikle freze makinesi kullanılır. Öncelikle makine miline işin özelliğine uygun bıçak takılır ve ayarlanır. Parçaların içine ve dışına uygun olarak eğmeçli siperler hazırlanır ve istenilen talaş miktarına göre makine tablasına bağlanır. Makine çalıştırılır, iş parçası sipere dayanıp itilerek yüzeyi işlenir Kolçağın Ayağa Montajı Zıvana deliği delinen kolçak önceden zıvanası açılan ayağa monte edilir. Montaj işleminde öncelikle zıvana deliği zıvanaya alıştırılır. Rahat bir şekilde iki parçanın birleşmesi sağlandıktan sonra kolçak tutkallanarak ayağa sıkılır Perdah ve Üst Yüzey İşlemleri Kolçağın ayağa montajı tamamlandıktan sonra sıra temizliğine gelir. Öncelikle yapıştırma esnasında oluşan tutkal atıkları temizlenmelidir. Ardından kolçak yüzeyi kontrol edilerek ince zımparası yapılmalıdır. Bu işlemlerin ardından yüzeyde kalıntı ve pürüz yoksa iş parçamız boya ve vernik işlemine hazır demektir. Resim 2.13:Kullanılmaya hazır kolçaklı sandalye örnekleri 22

27 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Makinede eğmeçli kolçak hazırlayınız. İşlem Basamakları Öneriler Yapılacak kolçağın şekline göre şablon hazırlayınız ve şablona göre iş parçasını markalayınız Şablonu çok dikkatli temizleyiniz, formunu bozmayınız. Şablon yardımıyla çizilen çizgilere göre kolçağı kesiniz. Kesim sırasında işe uygun genişlikte testere laması kullanınız. Kalıp yardımıyla kolçakları freze makinesinde temizleyiniz. Çalışma esnasında iş parçasını iyi sağlam kavrayınız. 23

28 Kolçağa delik makinesi yardımıyla zıvana deliği açınız. Zıvana diplerinin temizliğine özen gösteriniz. Kolçağın ayağa montajını yapınız. Montaj sonrası işin gönyesine dikkat ediniz. Kolçağın perdahını yaparak kontrol ediniz. İşin formuna ve estetiğine özen gösteriniz. 24

29 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1. Şablonlar hangi malzemeden yapılır. A) Metal saç B) Yonga levha C) Kontrplak D) Mdf 2. Eğmeçli kolçak yapımında fire oranını düşürmek için aşağıdakilerden hangisi yapılabilir? A) Kolçak mümkün olduğu kadar küçük yapılır B) Kesim elde yapılır C) Şablonsuz göz kararı kesim yapılır D) Kolçak açılım şablonu çizilerek kesim yapılır 3. Kolçakları makinede zımparalamadaki en büyük amaç nedir? A) Kolçağı ölçülendirmek B) Yüzeye şekil vermek C) Makine izlerini yok etmek D) Parçaya zıvana açmak 4. Zincirli freze makinesinde kolçaklara hangi işlem yapılır A) Zıvana deliği açılır B) Parça fazlalıkları kesilir C) Yüzey şekillendirilir D) Kolçağa kordon açılır 5. Freze makinesinde kolçağın temizlenmesinde kullanılan alet hangisidir? A) Şablon B) Kalıp C) Mastar D) Siper 25

30 Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine (D), yanlış ise (Y) harfini koyunuz. 1. Kolçak şablonla çizilen çizginin tam üstünden kesilmelidir. 2. Freze makinesinde temizleme işlemi yapılırken kalıp kullanılmalıdır. 3. Kalıp iş parçasına tutkallanarak tutturulur. 4. İş parçası önce zımparalanır, sonra şerit testere makinesinde kesilir. 5. Freze makinesinde kolçak temizlenirken kalıp devamlı rulmana dayalı vaziyette parça itilmelidir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız. Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz. 26

31 Makinede eğmeçli kolçak hazırlayınız. Bu uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz. Açıklama: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz Hayır, gözlediyseniz Evet şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz. Değer Ölçeği Değerlendirme Kriterleri Evet Hayır Kolçağa uygun şablonu hazırladınız mı? Şerit testere makinesine uygun genişlikte testere laması taktınız mı? Freze makinesinde kullanılacak temizleme kalıbını hazırladınız mı? Kolçağın zımpara makinesinde temizliğini yaptınız mı? Zıvana deliğini markalayıp deldiniz mi? Kolçağı ayağa monte ettiniz mi? Elle ve gözle ölçü ve biçim kontrolü yaptınız mı? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, hayır cevaplarınız var ise bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 27

32 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Performans Testi Değerlendirme Kriterleri Listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz Hayır, gözlediyseniz Evet karşısındaki kutucuğu (X) ile işaretleyiniz. Makinede Düz Kolçak Kesme ile İlgili Kriterler 1 Uygun bir iş önlüğü giydiniz mi? 2 Kolçak formuna uygun şablon hazırladınız mı? 3 Şablona göre çizim yapmanın önemini kavradınız mı? 4 Kolçak keserken kullanılacak özelliklerini kavradınız mı? 5 İşe uygun kalıp hazırladınız mı? 6 Kolçağı freze makinesinde güvenli bir şekilde temizlediniz mi? 7 Zıvana deliği delmeden önce markalama yaptınız mı? 8 Estetik ve sağlam bir şekilde kolçağı ayağa monte ettiniz mi? şerit testere lamasının Makinede Eğmeçli Kolçak Kesme ile İlgili Kriterler 1 Kolçak açılım şablonu çizimini kavradınız mı? 2 Eğmeçli kolçağın kesim tekniklerini kavradınız mı? 3 Kolçak yapımında kullanılan zımpara makinelerini tanıdınız mı? 4 Kolçak yüzeyini işlemeyi kavradınız mı? 5 Zıvana deliği delme temizlediniz mi? 6 Estetik ve sağlam bir şekilde kolçağı ayağa monte ettiniz mi? işlemi sırasında delik diplerini Düzenli Çalışma için Kriterler 1 Çevreyi koruma ile ilgili etik kurallara uygun davrandınız mı? 2 Kullandığınız alet ve avadanlıkları yerlerine kaldırdınız mı? 3 Makinelerle ilgili çalışma kurallarına uydunuz mu? 4 Şablon hazırlama yöntemlerini öğrendiniz mi? 5 Kalıp hazırlama yöntemlerini öğrendiniz mi? 6 Her çalışma sonunda çalıştığınız yeri ve makineyi temizlediniz 28 Evet Hayır

33 mi? 7 Mesleğinizle ilgili etik kurallara uygun davrandınız mı? 8 Çalışma anında iş elbisenizi giydiniz mi? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz. 29

34 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI Öğrenme faaliyetindeki sorulara verdiğiniz cevapları cevap anahtarı ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz. ÖĞRENME FAAALİYETİ 1 İN ÇOKTAN SEÇMELİ CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar B A C A D ÖĞRENME FAALİYETİ 1 İN DOĞRU -YANLIŞ CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar D Y D D Y ÖĞRENME FAAALİYETİ 2 NİN ÇOKTAN SEÇMELİ CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar C D C A B 30

35 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 NİN DOĞRU -YANLIŞ CEVAP ANAHTARI Sorular Cevaplar Y D Y Y D DEĞERLENDİRME Makinede kolçak yapma modülü, faaliyetleri ve çalışmaları sonunda kazandığınız davranışların değerlendirilmesi için öğretmeniniz size ölçme aracı uygulayacaktır. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz. Makinede kolçak yapma modülünün bitiminde değerlendirmesi için öğretmeniniz ile iletişim kurunuz. 31

36 KAYNAKLAR KAYNAKLAR AFYONLU A.Safa, Ağaç İşleri Endüstrisinde Makine Kalıpları, Ankara, GÜRTEKİN Ali OĞUZ Mehmet, Mobilya ve Dekorasyon Gereç Bilgisi, İstanbul, AFYONLU A.Safa Ağaç İşleri Takım ve Makine Bilgisi İstanbul, Atasan Sandalye ve Masa İmalatı, Serinhisar/DENİZLİ ÇARK H. İbrahim, Yayınlanmamış Ders Notları,