Örn: İddiamı ispat için, bu odanın duvarlarına gül. yazdırdım. Yüklem

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Örn: İddiamı ispat için, bu odanın duvarlarına gül. yazdırdım. Yüklem"

Batur Nabi
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ TÜRKİYE TÜRKÇESİ - IV DERS NOTLARI 2. Sınıf - 2. Dönem İsa SARI

2 KISALTMA GRUPLARI Türkçede kısaltma grupları, çeşitli kelime gruplarının (sıfat-fiil grubu, isim-fiil grubu ve zarf-fiil grubu) kalıplaşmasıyla ortaya çıkar. Bir tasarruf şeklidir. İsnat (dayanma), yönelme, yükleme, bulunma, çıkma, vasıta gibi alt gruplara sahiptir. 1. İsnat Grubu Birinci unsur isimdir (teklik üçüncü şahıs iyelik eki taşır). İkinci unsur ise (sıfat) vasıf ismidir. eli açık adam : tamlaması eli açık : İsnat grubu boynu bükük çocuklar : tamlaması boynu bükük : İsnat grubu boynu bükülmüş : İsnat grubu / sıfat-fiil grubu Mum ışığında çehresi soluk ve yorgun bir şekilde bekliyordu. 1. mum ışığı : Belirtisiz isim tamlaması 2. çehresi soluk ve yorgun bir şekil : Sf. Tamlaması 3. bir şekil : tamlaması isim 4. çehresi soluk ve yorgun : Bağlama grubu Bğ. 5. çehresi soluk : İsnat grubu İs. + İ.E. Vas. İsm. Bununla birlikte artık şimdi hayatını o kadar tedavisi B.N. imkansız görmüyordu. 1. bunun-la birlikte : Edat grubu Ç. Edatı 2. o kadar tedavisi imkansız : tamlaması 3. o kadar : tamlaması 4. tedavisi imkansız : İsnat grubu Vasıf ismi 2. e Grubu Birinci unsur isimdir (belirtme hali eki taşır). İkinci unsur da isimdir. ustalar evi tamire geldiler Zarf evi tamir (etmek) : e grubu kitabı tetkik zor iştir kitabı tetkik : e grubu İddiamı ispat için, bu odanın duvarlarına gül Y.T. kelimesiyle oluşturulan bütün kadın isimlerini Belirtili nesne yazdırdım. 1. iddiamı ispat için : Edat grubu ÇE. 2. iddiamı ispat : e grubu İs. + B.h.e. 3. bu odanın duvarları : Belirtili isim tamlaması Tamlayan Tamlanan 4. bu oda : tamlaması 5. gül kelimesiyle oluş. bütün kadın isimleri : S.T. 6. gül kelimesiyle oluşturulan : -ffil grubu 7. gül kelimesi : Belirtisiz isim tamlaması 8. bütün kadın isimleri : tamlaması isim 9. kadın isimleri : Belirtisiz isim tamlaması Yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle yakan, imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi elleriyle fakirlere ve gariplere dağıtan Orhan Gazi nin yarı evliya çehresi bu destanın asıl merkezidir.

3 1. Yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle yakan, imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi elleriyle fakirlere ve gariplere dağıtan Orhan Gazi nin yarı evliya çehresi : Belirtili Tamlaması Tamlayan Tamlanan 2. yarı evliya çehre : tamlaması 3. evliya çehre : tamlaması 4. Yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle yakan, imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi elleriyle fakirlere ve gariplere dağıtan Orhan Gazi : tamlaması 5. Orhan Gazi : Bileşik isim 6. yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle Belirtili Nesne yakan : -fiil grubu 7. kendi elleri : tamlaması 8. yaptırdığı camilerin kandilleri : B.li. İs. Tam. Tamlayan Tamlanan 9. yaptırdığı camiler : tamlaması 10. imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi B.N. elleriyle fakirlere ve gariplere dağıtan : S-f. Grubu 11. fakirler ve garipler : Bağlama grubu Bğ. 12. imaretlerinde pişirttiği ilk yemek : taml. 13. ilk yemek : tamlaması isim 14. imaretlerinde pişirttik : -fiil grubu 3. Yönelme Grubu Birinci unsuru yönelme hali eki (-a, -e) almış isimdir. İkinci unsuru da isimdir. Daireye ait bir inşaatın gerekli olduğunu savunmak için belediye mimarının karşısında öğleye kadar ter döktüm. 1. daireye ait bir inşaatın gerekli olduğunu savunmak için : Edat grubu Ed. 2. daireye ait bir inşaatın gerekli olduğunu savunmak : İf. g B.li Nesne 3. daireye ait bir inşaatın gerekli olduğu : B.li. İ. T. Tamlayan Tamlanan 4. daireye ait bir inşaat : tamlaması 5. bir inşaat : tamlaması 6. daireye ait : Yönelme grubu İs. + Y.H.E. 7. gerekli ol- : Bileşik fiil Y.F. 8. belediye mimarının karşısı : B.li. tamlaması 9. belediye mimarı : Belirtisiz isim tamlaması 10. öğley-e kadar : Edat grubu Edat 11. ter dök- : Bileşik fiil Y.F. 4. Vasıta Grubu Birinci unsuru vasıta hali eki (-la) almış isimdir. İkinci unsuru da isimdir. Vahşi ve yırtıcı bakışlarıyla tezat teşkil eden sakin duruşları, seyredenlerde hayretle karışık bir korku Belirtisiz nesne uyandırıyordu. 1. vahşi ve yırtıcı bakışlarıyla tezat teşkil eden sakin duruşlar : tamlaması 2. sakin duruşlar : tamlaması 3. vahşi ve yırtıcı bakışlarıyla tezat teşkil eden : Ed. Tüm. -fiil grubu 4. tezat teşkil eden : Birleşik fiil grubu Yard. Fiil Hazırlayan: İsa SARI / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları / / Sayfa: 3/6

Yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle yakan, imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi elleriyle fakirlere ve gariplere dağıtan Orhan Gazi : tamlaması 5. Orhan Gazi : Bileşik isim 6.

4 5. teşkil et- : Birleşik fiil grubu Y.F. 6. vahşi ve yırtıcı bakışları ile : Edat grubu Ç.E. 5. Nedim den daha büyük : Çıkma grubu İs. + Ç.H.E. Vasıf İsmi 6. daha büyük : tamlaması 7. onun vahşi ve yırtıcı bakışları : B.li. isim tamlaması Tamlanan 8. vahşi ve yırtıcı bakışlar : tamlaması 9. vahşi ve yırtıcı : Bağlama grubu Bğl. 10. hayretle karışık bir korku : tamlaması 11. bir korku : tamlaması 12. hayretle karışık : Vasıta grubu İs. + Vas. Ek. 5. Çıkma Grubu Birinci unsur çıkma hali eki (-DAn) almış isimdir. İkinci unsur ise vasıf ismidir. Bir yıldan uzun bir gecenin bestesidir bu. Öz. 1. bir yıldan uzun bir gecenin bestesi : B.li İs. Tam. Tamlayan Tamlanan 2. bir yıldan uzun bir gece : tamlaması 3. bir yıldan uzun : Çıkma grubu İs. + Ç.H.E. Vs. İsm. 4. bir yıl : tamlaması Sf. İs. Keder, sevinçten daha derdin göründüğü için, Fuzulî Nedim den daha derin görünür. 1. keder, sevinçten daha derin göründüğü için : EG. Ed. 2. keder, sevinçten daha derin göründük : S-f. G. Yük. 3. sevinçten daha derin : Çıkma grubu İs. + Ç.H.E. Vasıf İsm. 4. daha derin : tamlaması Sıf. İs. CÜMLE ÇEŞİTLERİ 1. Basit Cümle İçerisinde tek bir yargı bulunan cümlelerdir. Bu cümlelerde isim veya fiil soyundan tek yüklem bulunur. Hayatımın ilk maçını seyredeceğimi dünkü yazımdan öğrenen kadın-erkek, çoğu tanımadığım okuyucular, havanın çok sert olduğunu, sıkı giyinmem ve erken gitmem lazım geldiğini söylüyorlardı. 1. hayatımın ilk maçını seyredeceğimi dünkü yazımdan öğrenen kadın-erkek, çoğu tanımadığım okuyucular : tamlaması 2. hayatımın ilk maçını seyredeceğimi dünkü yazımdan öğrenen : -fiil grubu 3. benim hayatımın ilk maçını seyredeceğim : B li..i.t 4. hayatımın ilk maçını seyredecek : -fiil grubu 5. hayatımın ilk maçı : B li İ.T. 6. ilk maç : tamlaması Sf. İs. 7. dünkü yazım : tamlaması Sf. İs. 8. kadın-erkek : Bağlama grubu İs. İs. 9. benim çoğu tanımadığım : B li. İ.T. 10. çoğu tanımadık : -fiil grubu B.siz Nes. 11. havanın çok sert olduğu : B li İ.T. Hazırlayan: İsa SARI / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları / / Sayfa: 4/6

bir korku : tamlaması 12. hayretle karışık : Vasıta grubu İs. + Vas. Ek. 5. Çıkma Grubu Birinci unsur çıkma hali eki (-DAn) almış isimdir. İkinci unsur ise vasıf ismidir.

5 12. çok sert olduk : -fiil grubu 13. çok sert : tamlaması Sf. İsm. 14. sıkı giyinmem ve erken gitmem lazım geldiği : B li İ.T. 15. lazım gel-: Birleşik fiil grubu İsm. Fiil 16. sıkı giyinmem ve erken gitmem : Bağlama grubu 17. sıkı giyinme : -fiil grubu 18. erken gitme : -fiil grubu 2. Birleşik Cümle Bir ana cümle ile onun anlamını tamamlayan bir ya da daha fazla yardımcı cümleden oluşur. Cihanın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez Yk. senin yurdun. 1. cihanın yurdu hep çiğnense : Z-F. Grb. 2. cihanın yurdu : Belirtili isim tamlaması 3. senin yurdun : Belirtili isim tamlaması İç İçe Birleşik Cümle Bir cümlenin herhangi bir görevle başka bir cümle içinde bulunduğu cümlelerdir. İçteki cümle yargı bildirir. Ana cümlenin yüklemi şu fiillerin çekimlenmiş şeklidir: 3. Bağlı Cümle de- san- görün- zannetbil - gör- düşün- farz et- Bağlanma edatlarıyla bağlanmış cümlelerden ibarettir. ki, ve, veya, da, fakat, ama, lakin, halbuki, meğer... edatlarıyla bağlanırlar. Gönlüm isterdi ki mazini dirilten sanat, sana tarihini Ed. B.li.Ns. her lafza hayal ettirsin. 1. hayal ettir- : Birleşik fiil grubu Fiil 2. her lafza : tamlaması 3. mazini dirilten sanat : tamlaması 4. mazini dirilten : -fiil grubu B.li Nes. Büyük bir karışıklık ve çöküntü içinde bulunan sinirleri her türlü üzüntüyü kabule hazır ve acıklı Bğ. bir umutsuzluk içinde bulunan düşünce gücü kafasından geçen korkunç tasarılardan birisine karar vermeye son derece uygun görünüyordu. 1. onun büyük bir karışıklık ve çöküntü içinde bulunan sinirleri : Belirtili isim tamlaması 2. büyük bir karışıklık ve çöküntü içinde bulunan sinirler : tamlaması 3. büyük bir karışıklık ve çöküntü içinde bulunan : S-f. g. 4. büyük bir karışıklık ve çöküntü içi : Belirtisiz İ.T. 5. büyük bir karışıklık ve çöküntü : Bağlama grubu Bğ. 6. büyük bir karışıklık : tamlaması 7. bir karışıklık : tamlaması 8. her türlü üzüntüyü kabule hazır : e grubu İs. + Y.H.E. Vasıf İsmi 9. her türlü üzüntü : tamlaması 10. her türlü : tamlaması 11. kabule hazır : Yönelme grubu İs. + Y.H.E. Vs. İsm. 12. acıklı bir umutsuzluk içinde bulunan düşünce gücü : tamlaması Hazırlayan: İsa SARI / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları / / Sayfa: 5/6

Birleşik Cümle Bir ana cümle ile onun anlamını tamamlayan bir ya da daha fazla yardımcı cümleden oluşur. Cihanın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez Yk. senin yurdun. 1. cihanın yurdu hep çiğnense : Z-F.

6 13. acıklı bir umutsuzluk içinde bulunan : S-f. gr. 14. acıklı bir umutsuzluk içi : Belirtisiz isim taml. 15. acıklı bir umutsuzluk : tamlaması 16. bir umutsuzluk : tamlaması Sf. İism 6. pantolonunun arkası parlamasın diye : Z-f. gr. B.siz Nesne 7. pantolonunun arkası parlamasın : Basit cümle 8. pantolonunun arkası : B.li isim tamlaması 9. her gün : tamlaması 17. kafasından geçen korkunç tasarılardan birisine karar vermeye son derece uygun : Yönelme grubu İs. + Y.H.E. Vs. İsmi 18. kafasından geçen korkunç tasarılardan birisine karar verme : -fiil grubu 19. kafasından geçen korkunç tasarılardan birisi : B.li İ.T. 20. kafasından geçen korkunç tasarılar : taml. 21. kafasından geçen : -fiil grubu 22. korkunç tasarılar : tamlaması 23. karar verme : -fiil grubu B li Nes. 24. son derece uygun : tamlaması 25. son derece : tamlaması Zarif hareketlerle dolaşır, altın sarısı saçlarını alnına doğru iter ve pantolonunun arkası parlamasın Yk. diye sınıfa her gün minder getirirdi. z.t. B.siz Nesne 1. zarif hareketler : tamlaması 2. onun altın sarısı saçları : B.siz isim tamlaması 3. altın sarısı saçlar : tamlaması 4. altın sarısı : Belirtisiz isim tamlaması 5. alnına doğru : Edat grubu Edat Hazırlayan: İsa SARI / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları / / Sayfa: 6/6

kafasından geçen korkunç tasarılardan birisine karar vermeye son derece uygun : Yönelme grubu İs. + Y.H.E. Vs. İsmi 18. kafasından geçen korkunç tasarılardan birisine karar verme : -fiil grubu 19.

Benzer belgeler

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar.

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar. Mustafa Öğretmenim, cümlenin asıl öğeleri Yüklem ve Özne dir. Öğretmenim, Zarf Tümleci, Dolaylı Tümleç ve Nesne (Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne) de yardımcı öğeleridir.