Irak Türkleri: Maruz Kaldıkları Dışlanma ve Asimilasyon Uygulamaları

Transkript

1 Irak Türkleri: Maruz Kaldıkları Dışlanma ve Asimilasyon Uygulamaları Habib HÜRMÜZLÜ Hukukçu, Yazar ve Gazeteci Ortadoğu Analiz Dergisi Başyazarı, Türkiye Bilindiği üzere, Misak-ı Milli sınırları içinde olan, ancak zamanında kurtarılması mümkün olmayan Irak Türkleri (başka bir deyişle Irak Türkmenleri) Batı ya doğru göç eden ve Irak ın kuzeyinde bu coğrafyayı kendine vatan olarak seçen Oğuz boylarından olan Türklerdir. Irak Türkleri asırlar boyunca bu coğrafyada bir uygarlık oluşturmuşlar ve o topraklarda hâkimiyet kurmuşlardır. Bunlar Türklerin Anadolu ya yerleşmelerinden çok önce bu topraklarda yaşıyor ve tarih boyunca yine bu topraklarda: Karakoyunlu, Akkoyunlu, İlhanlı, Selçuklu, Musul, Kerkük ve Erbil atabeylikleri gibi devlet ve beylikler kurarak bölgenin hakimi ve efendisi olmuşlar ve çok zengin bir kültür birikimi yaratmışlardır. Irak Türkmenleri siyasi varlığı olan bir devlete göç edip orada bir diaspora oluşturmamışlar, tersine Irak devletinin kurulmasından onlarca asır önce ve hatta Türklerin Anadolu ya yerleşmelerinden önce yaşamışlar ve o toprakların asil unsuru olmuşlardır. Irak Türkleri, Irak ın Osmanlı hâkimiyeti boyunca bu topraklarda özgür bir hayat yaşamışlardır. Ancak onların kaderi Birinci Dünya Savaşı ndan sonra İngilizlerin Irak ı işgal etmesiyle ve 1921 yılında Irak devletinin kurulmasıyla değişmiş ve bugüne kadar devam eden acı günleri başlamıştır. Türkmenler, Lozan müzakereleri ve akabinde Haliç Konferansı ve nihayet Ankara Anlaşmasının sonucunda 5 Haziran 1926 yılında Türkiye ile Irak arasında akdedilen İyi Komşuluk ve Dostluk Anlaşması sonucunda 1921 yılında kurulmuş olan Irak devletinin hâkimiyeti altına girmiştir. Irak Türkmenleri, üzerinde yaşadıkları topraklara bağlı oldukları için Lozan Anlaşması akabinde Irak devletinin kurulması aşamasında Anadolu topraklarına göç etmemeyi ve kendi vatanlarında yaşamayı yeğlemişlerdir. Türkmenler, içinde yaşadıkları ülkeye sadakat göstermekle birlikte kendilerini en azından kültürel ve manevi bağlar yönünden hep büyük Türk Dünyasının bir parçası olarak görmüşlerdir. Ancak hem İngilizler hem de yeni kurulan Irak devleti otoriteleri bu topraklarda Türkün yaşamasını içlerine sindirememiş ve bu halkı zamanla ya Araplaştırmaya ya da göç ettirmeye yönelmişlerdir. Türkmenler ülkelerine bu bağlılığa rağmen Arap Irak devletinde hep dışlanmışlar, hakları çiğnenmiş, anayasal yapıda onlara hep yokmuşlar gibi bakılmış ve hep Türkiye nin bir uzantısı gözüyle bakılmıştır. Türkmenlere karşı çeşitli dönemlerde baskı

2 uygulanmış, anayasal hakları çiğnenmiş, topraklarına sürekli el konmuş, defalarca katliamlara maruz kalmışlar, zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve aydın kesimleri ya idam edilmiş ya da zindanlara atılmıştır. İnsan haklarına tamamen aykırı olan bu uygulamalar çerçevesinde Kraliyet döneminde Türklere karşı 1924 ve 1946 yılları olmak üzere iki katliam yaşanmıştır. Kraliyet dönemi boyunca Türkler siyasi ve kültürel haklarından mahrum kalmışlar ve bu topraklarda Türk yokmuş gibi davranılmıştır de vuku bulan askeri darbenin ve cumhuriyetin kurulması sonucunda bu dışlanma yeni Anayasa da tespit edilmiş ve (Arap halkı ile Kürt halkı bu vatanda ortaktırlar) hükmü getirilerek, Türklerin varlıkları yasal olarak yok addedilmiştir. Tabii ki bunun sonucunda da Türkler her türlü haklardan yoksun bırakılmışlardır. Bu devirde Irak Türklerini Türk Dünyasından ayırmak amacıyla bunların ismi bile siyasi bir kararla değiştirilerek, onlara TÜRKMEN ismi takılmıştır. Daha sonraki rejim tarafından da Irak Türklerinin merkezi olan Kerkük şehrinin tarihi ismi değiştirilerek şehre El- Tamim ismi verilmiştir. Irak Cumhuriyeti nin birinci yıl dönümünde (1959) Kerkük şehrinde tarihe Kerkük Katliamı olarak geçen ve üç gün süren korkunç bir katliam sırasında onlarca Türkmen aydını evlerinden alınarak hunharca katledilmiş ve birçoğu diri diri sokaklarda sürüklenmişlerdi. Sekiz yıl süren Irak İran savaşı sırasında ( ) Türkmen gençlerinin kasıtlı olarak cephenin ön saflarına konulması neticesinde binlerce Türkmen genci o savaşta can vermiştir. Özellikle devrik Saddam rejimi zamanında Irak Türkmenlerine en ağır asimilasyon politikaları uygulanmıştır. Yüzlerce insan idam edilmiş, yaklaşık 70 Türkmen köyü ve kasabası tamamen yıktırılmış ve sakinleri güneyden getirtilip Türkmen bölgelerinde iskan ettirilen Arap köylerine zorla dağıtılmıştır. Türkçe konuşmak tamamen yasaklanmış, Türkçe yayın yapan gazete ve dergileri kapatılmış ve ekonomileri çökertilmeye çalışılmıştır. Bahsi geçen asimilasyon politikasının en dramatik tarafı Türkmen insanlarının zorla etnik kimliğini ve kendilerini (Arap) olarak yazdırmaya mecbur edilmeleri idi. Koyu Arap ırkçılığını benimseyen Baas partisi 1968 yılında askeri bir darbeyle iktidara el koymuştur. Irak Türklerinin asıl dramı o zaman başlamıştı. Saddam rejimi Irak Türklerini yok etmek için her türlü gayri insani yollara başvurmuştur. 35 yıl süren bu dikta rejimi sırasında Irak ta Türkmenlere karşı uygulanan asimilasyon politikaları başlıca şu metotlarla gerçekleşmiştir - Türkmenlerin kendi bölgelerinde devlet dairelerinde atanmalarının yasak edilmesi. - Türkmenlerin kendi bölgelerinde bina inşa etmeleri ya da mülklerinin diğer bir Türkmen e satmalarının yasaklanması.

3 - Türkçe konuşmanın tamamen yasaklanması. - Türkçe gazete, dergi ve kitap yayınlanmasının yasaklanması. - Türkmenlere karşı tutuklama, idam ve zorunlu göçe tabi tutulma olayları. - Türkmen liderlerinin yargısız idam edilmeleri. - Türkmenlere şiddetli baskı yaparak etnik kimliklerini Türkmen den Arap olarak değiştirmeye mecbur edilmeleri yılında ABD nin Irak ı işgal etmesinden hemen sonra Amerikan Ordusu ve yönetiminin katkı ve yardımıyla Kürt grupları Kerkük şehrine ve diğer Türk bölgelerine akın ettiler. Bu grupların ilk işi şehirdeki tapu ve nüfus kayıtlarını yağmalamak ve yakmak oldu. Kürt silahlı grupları tüm devlet dairelerini işgal edip, buralara Kürt bölgelerinden getirttikleri müdürleri atamışlardır. Bunu sonucunda vali, il meclisi başkanı ve üyelerinin çoğunluğu, belediye başkanı, polis müdürü Kürtlerden olmuştur. Kürt grupları bu sayede Kerkük şehrine ve diğer Türkmen bölgelerine tamamen hakim olmuşlar ve bu gücü kullanarak Türkmenlere ait yüzlerce ev ve iş yerine el koymuşlardır. Kürt partileri, ABD güçlerinin yardımıyla Irak ın tamamında siyasi ağırlıklarını gerçekleştirerek 2005 yılında çıkan Anayasa ya Kerkük ve birçok Türkmen bölgesini Kürt Federe bölgesine ilhak edebilmelerini sağlayacak bir maddeyi eklemeyi başarmışlardır. Bu şekilde artık Türkmen halkının kendi bölgelerinde bile can ve mal garantileri kalmamış, kâh suikastlara maruz kalmışlar, kâh da göç etmeye zorlanmışlardır. Arz etmiş olduğum bu haksız uygulamaların insan hakları evrensel beyannamesine tamamen aykırı olduğu aşikârdır. Buna rağmen, ne gariptir ki, dünya kamuoyu ve insan haklarını savunan örgütler bu uygulama karşısında susmayı tercih etmiş ve etmektedirler yılından bugüne kadar Irak ta kargaşa, istikrarsızlık ve yolsuzluk günlük hayatı felç etmiş vaziyettedir. Türkmen bölgelerinde sık sık patlamalar ve kanlı olaylar yaşanmaktadır. Bunun en acı örneği, 400 bin nüfuslu, Irak ın en büyük ilçesi ve tamamını Türkmenlerin oluşturduğu Telafer, ilçesi direnişçilerin orada barındıkları bahane edilerek defalarca ABD uçakları ve topçu güçleri tarafından adeta bir katliama maruz kalmış olmasıdır. Bunun yanında Kerkük, Tuzhurmatu, Karetepe, Tazehurmatu, Yengice, Tavuk ve birçok Türkmen yerleşim birimlerinde bomba yüklü kamyonların infilak etmesi sonucunda yüzlerce Türkmen insanı hayatını kaybetmiş ya da sakat kalmıştır. Kerkük şehrinde zengin kimseler ve iş adamlarının çocukları kaçırılarak, fidye karşılığında serbest bırakılmış ya da fidyenin alınmasına rağmen kaçırılan kişi öldürülmüştür ten sonra Kürt partileri tarafından Kerkük e yerleştirilen Kürtlerin sayısı ilk 3 yılda 600 bini aşmıştır. 800 bin nüfuslu bir şehirde

4 başka kültürden bu kadar insanı barındırmak yanında sosyal, ekonomik ve siyasi sorunlar da getirmiştir. Geçen 7 yıl içinde Irak ta yaşamış olduğu olaylar sonucunda 5 milyon Iraklı vatanlarını terk ederek, çeşitli Arap ülkelerine ve sair ülkelere göç etmek zorunda kalmışlardır. Türkmenlerin de elit ve zengin kesimi aynı şekilde yurtlarını terk etmek mecburiyetinde olmuşlardır. Bu zorunlu Türkmen göçü başta Türkiye olmak üzere Avrupa nın çeşitli ülkelerine doğru yönelmiş ve Türkmenlerin milli ve insani davalarını oralardan yürütülmeye başlanmıştır. Bugün Türkiye de birçok dernek, vakıf ve sair sivil toplum kuruluşu faaliyet göstermektedir. Avrupa nın çeşitli ülkelerinde de (Almanya, Hollanda, İngiltere gibi) onlarca dernek ve insan haklarını savunma kuruluşları tesis edilmiştir. Bu zorunlu göç Avustralya ya kadar uzanmış ve bugün orada bir Türkmen Derneği ve Türkçe yayın yapan bir radyo bile kurulmuştur. Bu ülkelere göç eden Türkmenler oralarda bir diaspora oluşturmuşlar, ancak ne yazık ki hala varlıklarını ve uğradıkları mağduriyeti dünya kamuoyuna ve hatta yeterince Türk kamuoyuna iletememişlerdir. Konuyu özetlersek, Irak Türkmenlerine karşı bugün de devam eden siyasi, ekonomik yönden ciddi tehditlerin var olduğu ortadadır. Özellikle Irak ın toprak bütünlüğünü savunan Türkmen toprakları bugün kendilerinden olmayan başka bir siyasi bölgeye ilhak edilme konusunda ciddi bir tehdit altındadırlar. Büyük Türk Dünyasının önemli bir parçası olan Irak taki Türkmen halkının dramını bu seçkin topluluğun gözleri önüne sermek vesilesiyle Türk devletleri, Türk toplulukları, Türk bölgelerindeki sivil toplum örgütleri ve insan haklarını koruma teşkilatlarına burada bir çağrıda bulunarak bu toplumla dayanışmayı sağlamak üzere uluslararası arenada seslerini yükseltmelerini ve destek vermelerinin umuduyla hepinizi saygıyla selamlarım. Ancak, ne yazık ki, ABD nin 2003 tarihinde Irak ı işgal etmesiyle Türkmenlerin durumu daha vahim bir hale gelmiştir; zira toprakları Amerikan işgaline ilaveten Kürt siyasi partilerine bağlı milis güçlerinin işgaline uğramıştır yılında çıkarılan Anayasa ya bir madde eklenerek Irak Türklerinin merkezi olan Kerkük şehri ve birçok Türkmen bölgeleri Kürt federe bölgesine ilhak edilmeye çalışılmaktadır. Bütün bu acı tablonun yanında Irak Türkmenleri Irak ın diğer halklarıyla eşit haklara sahip olabilmeleri için çetin mücadele vermişler ve vermektedirler. Irak ta yeni dönemde hemen hemen tüm siyasi, etnik ve mezhepsel kesimlerin kendilerine bağlı milis güçleri varken, Türkmenlerinin çeşitli sebeplerle silahlı milis güçleri olmadığı için de bu mücadeleyi demokratik yollarla sürdürmeden başka bir çareleri olmamıştır.

5