BÖLÜM 2 DİYOTLU DOĞRULTUCULAR

Transkript

1 BÖLÜM 2 DİYOTLU DOĞRULTUCULAR A. DENEYİN AMACI: Tek faz ve 3 faz diyotlu doğrultucuların çalışmasını ve davranışlarını incelemek. Bu deneyde tek faz ve 3 faz olmak üzere tüm yarım ve tam dalga doğrultucuları, omik ve indüktif yükler altında incelenecektir. B. Teori: Diyotlu Doğrultucular GİRİŞ Pek çok güç elektroniği uygulamasında, giriş gücü şebekeden alınan Hz lik AC güç şeklindedir ve uygulamada DC ye çevrilir. Endüstride kontrollü gerilim ya da güç aktarımı gerekmeyen uygulamalarda maliyet açısından genel eğilim diyotlu doğrultucular kullanmak yönündedir. Diyotlu doğrultucularda güç akışı, şebekeden yüke doğru olup sadece tek yönlüdür. DC güç kaynağı, AC motor sürücüleri ve daha pek çok alanda diyotlu doğrultucular tercih edilmektedir. Diyotlu doğrultucular, gerilimi şebekeden doğrulttukları için üzerlerinde, doğrultucunun türüne göre şebekenin harmoniklerinin frekansında gerilim salınımları olur. Bunları azaltmak için çıkışa yükten önce bir kapasitör eklenir. Kapasitör ne kadar büyük olursa çıkış gerilimindeki salınımlar da o kadar az olacaktır. Diyotlu doğrultucuların kötü özelliklerinden bir tanesi ise şebekeden oldukça yüksek distorsiyonlu akım çekmeleridir. Bu da harmonik standartlarıyla sınırlandırıldığı için her durumda diyotlu doğrultucular kullanılamayabilir. Bunların yerine kontrollü doğrultucular kullanılarak çeşitli denetim stratejileriyle birlikte akım sinüse benzetilir. Diyotlu doğrultucuları, tek faz, üç faz ve yarım dalga doğrultucu, tam dalga doğrultucu şeklinde sınıflandırabiliriz. Şimdi bunları inceleyelim. Tek Faz Yarım Dalga Doğrultucu: Tek faz yarım dalga doğrultucular pek kullanılmasalar da, doğrultucu çalışmasının anlaşılması açısından iyi bir örnek teşkil ederler. Şekil 2.1 de tek fazlı bir yarım dalga doğrultucu görülmektedir. Şekil 2.1 Tek faz, yarım dalga doğrultucu Yarım dalga doğrultucu, diyotun üzerine gelen negatif gerilimi iletmemesinden dolayı, sinüs şeklindeki gerilimin sadece pozitif kısmını doğrultacaktır. GÜÇ ELEKTRONİĞİ 40

2 Yük omik, ya da indüktif olabilir. Eğer yük omik bir yük ise, diyot sadece pozitif evreyi doğrultur ve kesim durumuna geçer, ancak yük indüktif bir yük ise, yük akımı, gerilim sıfıra düştükten sonra, bir süre daha pozitif yönde akmaya devam edeceği için diyot hemen kesime geçemez ve üzerindeki akım sıfıra düşene kadar negatif gerilimi iletir. Bütün bu durumlar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Şekil 2.2 Omik ve indüktif yük ile gerilim-akım ilişkisi Gerilimin negatife düştüğü durumları engellemek için indüktif yüklü uygulamalarda çıkışa, boşta çalışma diyodu(fwd) bağlanır. Bu, yüke ters paralel olarak bağlanan standart bir diyottur ve gerilim negatife düşme eğilimi gösterdiği zaman iletime geçerek, şebeke diyodunun üzerindeki akımı kendi üzerine alır. Böylece yük akımı boşta çalışma diyodu üzerinden akmaya devam eder ve yük üzerinde sadece oldukça küçük olan diyodun negatif gerilimi gözlenir. Çıkışta gözlenen gerilimin tepe değeri, diyot üzerindeki gerilim düşümü ihmal edilirse yaklaşık olarak giriş işaretininkiyle aynıdır. Bu dalga şeklinin ortalama ve etkin değerleri integral alınarak hesaplanabilir. Aşağıda yarım dalga doğrultucunun çıkış geriliminin ortalama ve etkin değerleri ve nasıl hesaplandığı verilmiştir. V ORT 1 T V T 0 ORT V ( t) dt V 0 t V Sinwt 1 VORT VM Sin( wt) d( wt) 2 VM Cos ( Cos0) 2 VM VORT V RMS 1 T T 0 V 2 ( t) dt 0.5 M V V 2 M ORT ( Coswt ) 0 VM VM VORT 2 VORT 2 I M I ORT VM VRMS 2 I M I RMS 2 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 41

3 Tek Faz Tam Dalga Doğrultucu: Tek fazlı uygulamalar için oldukça sık kullanılan tam dalga ya da köprü doğrultucu devresi şekil 2.3 te gösterilmiştir. Şekil 2.3 Tek Fazlı Köprü Doğrultucu 4 tane diyottan oluşan devrede, D1 ve D4 diyotları alternatif gerilimin pozitif evresini geçirecek, D2 ve D3 diyotları da gerilimin negatif evresinde aktif olarak bu bölgeyi doğrultacaktır. Böylece çıkışta, girişteki ac gerilimin iki katı frekansında dc bir gerilim elde edilecektir. Eğer yük indüktif olursa akım gerilimin gerisine düşecek, ancak akımı üzerine alacak pozitif gerilim evresine geçmekte olan başka bir diyot olduğu için yarım dalga doğrultucuda gözlenen negatif voltaj durumu köprü diyotta gerçekleşmeyecektir. Bunlara dair dalga şekilleri şekil 2.4. te gösterilmiştir. Şekil 2.4. Omik ve indüktif yükle köprü doğrultucu gerilim-akım ilişkisi Tek fazlı köprü diyotta da yük gerilim, akımlarının ortalama ve etkin değerleri aynı şekilde integral alarak hesaplanır. Sonuçlar aşağıda verilmiştir. 2V M 2I M VORT I ORT VM I M VRMS I RMS 2 2 Bu formüllerle verilen akım değerleri sadece omik yükler için kullanılabilir. Çünkü sadece bu durumda akım ve gerilimlerin dalga şekilleri aynıdır. GÜÇ ELEKTRONİĞİ 42

4 Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu: Şekil 2.5 te görüldüğü gibi 3 tane tek faz yarım dalga doğrultucunun ortak bir uçta birleşmesiyle oluşmuştur. 3 faz dönüştürücüler, daha yüksek frekanslı ve daha düşük salınımı olan çıkış gerilimleri üretirler. Böylece maliyet ve boyut açısından daha kolay filtrelenen çıkış gerilimleri elde edilmiş olur. Şekil 2.5. Üç faz yarım dalga doğrultucu Üç faz yarım dalga doğrultucuda, hangi faz daha pozitif ise o faza bağlı olan diyot iletime geçer ve bir sonraki faz daha pozitif olup iletimi üzerine alana kadar kapanmaz. Bu durumdan da anlaşılacağı gibi her diyot, fazlar arası gerilimin sıfır olduğu noktadan itibaren iletime geçer ve 120 o boyunca iletimde kalır. İndüktif yük durumunda da bir sonraki diyot, akımı üzerine alacağı için, gerilimin negatife düşmesi durumu, dolayısıyla da boşta çalışma diyotu kullanımına ihtiyaç yoktur. Üç faz yarım dalga doğrultucu yük üzerinde, giriş geriliminin 3 katı frekansında bir salınım oluşturur. Bu sebeple 3-darbeli doğrultucu şeklinde de adlandırılır. Çıkış geriliminin ortalama ve etkin değerleri ise aşağıda verilen formüllerle hesaplanabilir. 3 3V M VORT VRMS VM 0. 84V M GÜÇ ELEKTRONİĞİ 43

5 Üç Faz Tam Dalga Doğrultucu: 3 fazlı gerilimin mevcut olduğu endüstriyel uygulamalarda, üç faz doğrultucular, tek faza tercih edilen bir doğrultucu çeşididir. Bunun sebebi ise, üç faz doğrultucunun, çıkışta daha düşük gerilim salınımları vermesi ve daha yüksek güç aktarabilmesidir. Devre şeması şekil 2.6 da verilmiştir. Şekil 2.6. Üç faz köprü doğrultucu Üç faz köprü doğrultucuda her koldaki diyotlar(d1-d4, D2-D5, D3-D6) birbiriyle 180 o faz farkıyla çalışırlar. Ayrıca alt ve üst grup diyotları da (D1-D3-D5, D2-D6-D4) kendi içlerinde birbirleriyle 120şer derece faz farkıyla çalışırlar. Bu doğrultucu da üç faz yarım dalga doğrultucu gibi fazlar arası gerilim prensibine göre çalışır. Yani hangi fazlar arasındaki gerilim daha büyükse o fazlara ait, alt ve üst grup diyotları iletime geçer. Köprünün çalışmasını incelemek için R fazının açısını 0 olarak ve diğer fazların da sırayla 120şer derece geriden geldiğini varsayalım. Dalga şekilleri ve bu duruma göre diyotların iletim sıraları aşağıda gösterilmiştir. D1 D3 D5 D1 D3 D5 V M -V M D6 D2 D4 D6 D2 D4 Şekil 2.7 Üç faz hat gerilimleri ve diyot iletim periyotları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 44

6 Üstteki şekilde açıkça görülüyor ki her diyot 120 derece iletimde kalıyor ve her 60 derecede bir, diyotlardan biri kesime giderken bir diğeri iletime geçiyor. Bu duruma göre elde edilecek olan çıkış gerilimi aşağıda verilmiştir. V O (t) 3V M V IN (t) V M -V M t(ms) Şekil 2.8 Üç faz köprü doğrultucu çıkış gerilimi dalga şekli Şekil 2.8 den de görüldüğü gibi 2 periyotluk sinüs için, konvertörün çıkışı 12 darbeli bir gerilim üretmiştir. Yani tek periyotta 6 darbeli, bir başka deyişle giriş işaretinin frekansının 6 katı frekansta bir gerilim elde ediyoruz. Bu sebeple bu doğrultucuya 6-darbeli dönüştürücü de denmektedir. Omik yükler için yük akımının dalga şekli de aynı olacaktır ancak indüktif yük durumunda akım gerilimin gerisine düşecektir. Bu durum şekil 2.9 da gösterilmiştir. V O (t),i O (t) Şekil 2.9 İndüktif yük için oluşan akım- gerilim faz farkı 3 faz köprü doğrultucunun çıkış geriliminin ortalama ve etkin değerleri de aşağıda verilmiştir ve gerekirse daha önceki doğrultucular için açıklandığı şekilde türetilebilir. 3V M V V VRMS V M ORT M t GÜÇ ELEKTRONİĞİ 45

7 2. 1 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (Omik Yükle) Şekil 2.10 da görünen devreyi kurunuz. Şekil 2.10 Şekil 2.11 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 46

8 Girişten verilen 55 Vrms lik alternatif gerilimin pozitif evresi diyot tarafından geçirilecek, negatif evresi ise, diyotun geri bloklama durumuna geçmesi sebebiyle kesilecektir. Alternatif gerilimin sadece bir evresi geçirildiği için bu devreye yarım dalga doğrultucu denmektedir. Bağlantıları kontrol ettikten sonra devreyi çalıştırınız. Y1 kanalındaki çıkış dalga şeklini çiziniz. Aşağıdaki ölçümleri not ediniz. Y1 Kanalında gördüğünüz gerilim dalga şekline göre, akım dalga şeklinin nasıl olmasını beklersiniz? Direnç üzerinden alınan yük geriliminin ortalama ve etkin değeri (Vo mean, Vo rms ) Direnç üzerinden geçen yük akımının ortalama ve etkin değeri. (Io mean, Io rms ) Giriş akımının etkin değeri. (Iin rms ) Yük gerilimi Diyot voltajı GÜÇ ELEKTRONİĞİ 47

9 Yük ve giriş voltajı Şekil 2.12 Tek faz, yarım dalga doğrultucu için elde edilen dalga şekilleri Tablo 2.1 Omik Yük İçin Deney Sonuçları Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 76V 25V 0.2A 320mA GÜÇ ELEKTRONİĞİ 48

10 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (Omik Yükle) (DLAB) Şekil 2.13 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 49

11 Diyot voltajı Yük voltajı Şekil 2.14 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 50

12 2.1.2 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (İndüktif Yükle) Şekil de görülen devreyi FWD diyotunu bağlamadan kurunuz. Şekil 2.15 Şekil 2.16 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 51

13 Osiloskopun,Y1 kanalındaki çıkış geriliminin ve Y2 kanalındaki direnç geriliminin dalga şekliniçiziniz. Elimizdeki dalga şekillerinden çıkış akımının dalga şeklini bulabilir miyiz; nasıl? Aşağıdaki ölçümleri alınız. Toplam yük üzerinden alınan çıkış geriliminin ortalama ve etkin değeri. Toplam yük üzerinden geçen akımın ortalama ve etkin değeri. Giriş akımının etkin değeri. Aşağıda belirtilen indüktif yükleri uygulayarak çıkış geriliminin dalga şekillerini çiziniz R=50 ohm--l=25mh R=50 ohm L=100mH Çıkış akım ve gerilimi 50 ohm-25 mh Çıkış akım ve gerilimi 50 ohm-25 mh GÜÇ ELEKTRONİĞİ 52

14 Diyot gerilimi 50 ohm-25 mh Çıkış akım ve gerilimi 50 ohm-100 mh Diyot gerilimi 50 ohm-100 mh GÜÇ ELEKTRONİĞİ 53

15 Diyot gerilimi 50 ohm-100 mh FWD Şekil 2.17 İndüktif yüklü, yarım dalga doğrultucu için dalga şekilleri Max Vo Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 50 ohm 100mH 76V 22V 0.4A 0.48A 100ohm 25mH 76V 25V 0.2A 0.32A 50 ohm 100mH FWD ile 76V 25V 0.4A 0.48A Tablo 2.2 İndüktif Yük İçin Deney Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 54

16 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (İndüktif Yükle)(DLAB) Şekil 2.18 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 55

17 Diyot voltajı Çıkış voltaj ve akımı 50 ohm-25 mh GÜÇ ELEKTRONİĞİ 56

18 Çıkış voltaj ve akımı 50 ohm-100 mh Şekil 2.19 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 57

19 2.1.3 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu Boşta Çalışma Diyotu İle (FWD) Şekil de görülen devreyi kurunuz. Şekil 2.20 Şekil 2.21 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 58

20 Y1 ve Y2 kanallarındaki dalga şekillerini çiziniz. Bu yük altında, deney de aldığınız ölçümleri alınız. FWD devrede neyi etkilemiştir? Diyot gerilimi 50 ohm-100 mh Diyot gerilimi 50 ohm-100 mh FWD eklenince Şekil 2.22 İndüktif yüklü ve serbest dolaşım diyotlu yarım dalga doğrultucu için dalga şekilleri 50 ohm 100mH 76V 22V 0.4A 0.48A 50 ohm 100mH FWD ile 76V 25V 0.4A 0.48A Tablo 2.3 Serbest Dolaşım Diyodu İçin Deney Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 59

21 Tek Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu Boşta Çalışma Diyotu İle (FWD) (DLAB) Şekil 2.23 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 60

22 Diyot gerilimi Yük gerilimi ve akımı Şekil 2.24 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 61

23 2. 2 Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucu-Köprü Doğrultucu Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucu (Omik yükle) Şekil 2.25 Şekil 2.26 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 62

24 Şekil 2.25 da görülen tam dalga doğrultucu devreyi kurunuz. Bu kez giriş geriliminin pozitif evresini D1-D4 diyot çifti negatif evresini de D2-D3 diyot çifti geçirecektir. Bu sayede sinüs eğrisi şeklinde bir gerilimin her iki evresi de pozitif bir gerilime dönüştürülmüş olacaktır. Bağlantıları kontrol ederek devreyi çalıştırınız. Osiloskobun Y1 kanalından görülen çıkış geriliminin dalga şeklini çiziniz. Çıkış geriliminin ve akımının, ortalama ve etkin değerlerini not ediniz. Giriş geriliminin bir periyodunda, çıkış geriliminde 2 darbe gözlendiği için bu doğrultucuya 2 darbeli doğrultucu da denmektedir. Şekil 2.27 Diyotlu köprü doğrultucu için dalga şekilleri 100 ohmluk yük üzerinde D1 ve D2 diyot gerilimleri Tablo 2.4 Tek Faz Köprü Diyot İçin Deney Sonuçları Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin GÜÇ ELEKTRONİĞİ 63

25 Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucu (Omik yükle) (DLAB) Şekil 2.28 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 64

26 D1 gerilimi Yük gerilimi Şekil 2.29 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 65

27 Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucu(İndüktif yükle) Şekildeki devreyi kurunuz. Şekil 2.30 Şekil 2.31 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 66

28 Devreyi çalıştırarak Y1 kanalındaki çıkış geriliminin ve Y2 kanalındaki direnç geriliminin dalga şeklini çiziniz. Çıkış geriliminin ve akımının ortalama ve etkin değerlerini ölçerek not ediniz. İndüktif yük köprü doğrultucuda ne gibi etkilere sebep oldu? Köprü doğrultucularda da, endüktif yük altında, yarım dalga doğrultucuları gibi serbest dolaşım diyotuna(fwd) ihtiyaç var mıdır? Şekil 2.32 İndüktif yüklü köprü doğrultucu için dalga şekilleri Tek faz tam dalga çıkış akım ve gerilimleri 100 ohm-100 mh D1-D2 diyot gerilimleri 100 ohm-100 mh GÜÇ ELEKTRONİĞİ 67

29 Tek faz tam dalga çıkış akım ve gerilimleri 100 ohm-100 mh Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin Tablo 2.5 Endüktif Yük İle Tek Faz Köprü Diyot İçin Deney Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 68

30 Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucu(İndüktif yükle) (DLAB) Şekil 2.33 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 69

31 D1 gerilimi Yük gerilim ve akımı Şekil 2.34 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 70

32 2. 3 Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu (Omik Yükle) Şekildeki devreyi kurunuz. Şekil 2.35 Şekil 2.36 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 71

33 Üç faz yarım dalga doğrultucu, şekil 2.35 de de görüldüğü gibi 3 tane tek faz yarım dalga doğrultucunun yüke giden ortak uçlarının bağlanması ile oluşmuştur. Deney düzeneği de şekil 2.36 de gösterilmiştir. Devreyi kurarak osiloskobun Y1 kanalında görülen yük geriliminin dalga şeklini çiziniz. Yük gerilim ve akımının ortalama ve etkin değerlerini not ediniz. Giriş geriliminin bir periyodunda yük gerilimi üzerinde 3 darbe oluştuğundan bu doğrultucuya 3 darbeli doğrultucu da denmektedir. Şekil 2.37 Üç faz yarım dalga doğrultucu için dalga şekilleri 100 ohmluk yük ve giriş gerilimi D1 gerilimi GÜÇ ELEKTRONİĞİ 72

34 D1 ve D2 gerilim Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 76V 65V 662mA 325mA(tek faz) Tablo 2.6 Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu İçin Deney Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 73

35 Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu (Omik Yükle) (DLAB) Şekil 2.38 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 74

36 D1 gerilimi Giren dalga şekli GÜÇ ELEKTRONİĞİ 75

37 Çıkan dalga şekli Şekil 2.39 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 76

38 2.3.2 Üç Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (Endüktif Yükle) Üç fazlı yarım dalga doğrultucuyu şekil 2.40 de gösterildiği gibi dirence 100mH lik seri bir indüktans ekleyerek değiştiriniz. Şekil 2.40 Şekil 2.41 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 77

39 Osiloskobun Y1 ve Y2 kanallarındaki gerilim dalga şekillerini çiziniz. 100 ohm-100mh yük akım ve gerilimi 100 ohm-100mh yük akım ve gerilimi 100 ohm-100mh yük varken yük gerilimi ve giriş gerilimi Şekil 2.42 İndüktif yüklü, üç faz yarım dalga doğrultucu için dalga şekilleri Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 76V 65.6V 643mA 325mA(tek faz) Tablo 2.7 Endüktif Yük ile Üç Faz Yarım Dalga Doğrultucu İçin Deney Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 78

40 Üç Fazlı Yarım Dalga Doğrultucu (Endüktif Yükle) (DLAB) Şekil 2.43 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 79

41 Yük gerilim ve akımı Şekil 2.44 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 80

42 2. 4 Üç Faz Köprü Doğrultucu Üç Faz Köprü Doğrultucu (Omik Yükle) Şekil 2.45 Şekil 2.46 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 81

43 Şekil 2.45 de üç faz köprü doğrultucu görülmektedir. Yarım dalga doğrultucular şebekeye etkilerinden dolayı genelde kullanılmazlar. Tek faz ve üç faz köprü doğrultucular yaygın olarak kullanılan doğrultucu devreleridir. Bu deneyde üç faz köprü doğrultucunun özellikleri gösterilecektir. Devreyi şekilde gösterildiği gibi kurup çalıştırınız. Yük geriliminin dalga şeklini çiziniz. Yük gerilim ve akımının ortalama ve etkin değerlerini not ediniz. 300 ohmda D1 ve D2 üzerindeki gerilim 300 ohm üzerindeki voltaj Şekil 2.47 Üç faz köprü doğrultucu için dalga şekilleri Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 131.5V 127V 442mA 320mA (tek faz) Tablo 2.8 Üç Faz Köprü Doğrultucu İçin Deney Sonuçları Giriş gerilimlerinin bir periyoduna göre yük üzerinde 6 darbeli bir gerilim oluştuğu için bu doğrultucuya 6 darbeli doğrultucu da denmektedir. GÜÇ ELEKTRONİĞİ 82

44 Üç Faz Köprü Doğrultucu (Omik Yükle) (DLAB) Şekil 2.48 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 83

45 D1 gerilimi Yük gerilim ve akım Şekil 2.49 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 84

46 2.4.2 Üç Fazlı Köprü Doğrultucu (İndüktif Yükle) Şekil 2.50 Şekil 2.51 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 85

47 Şekil 2.50 de verilen devredeki yük direncine seri olarak 100 mh lik bir indüktans bağlayınız. Yük geriliminin dalga şeklini çiziniz. Yük gerilim ve akımının ortalama ve etkin değerlerini ölçerek not ediniz. 300 ohm 100 mh yük akım ve gerilimi 300 ohm 100 mh yük akım ve gerilimi 300 ohm 100 mh yük akım ve gerilimi Şekil 2.52 İndüktif yüklü üç faz köprü doğrultucu için dalga şekilleri. Max. Vo(Yük gerilimi) Ortalama Vo Ortalama Io RMS Iin 131.5V 127V 435mA 320mA (tek faz) Tablo 2.9 Endüktif Yük İle Üç Faz Köprü Doğrultucu İçin Simülasyon Sonuçları GÜÇ ELEKTRONİĞİ 86

48 Üç Fazlı Köprü Doğrultucu (İndüktif Yükle) (DLAB) Şekil 2.53 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 87

49 Yük gerilim ve akımı Şekil 2.54 GÜÇ ELEKTRONİĞİ 88

50 SONUÇLAR Deney deki tek fazlı yarım dalga doğrultucu için ölçtüğünüz gerilimleri teorik olarak hesaplayarak ölçülen değerlerle karşılaştırınız. Sonuçlar uyumlu mu? Değilse neden değil belirtiniz. Yük geriliminin ve akımının dalga şeklini çiziniz. FM FM (Tek fazlı yarım dalga doğrultucu için : FOrt FRMS F M :Akım ya da 2 gerilimin tepe değeri.) Deney deki ölçümlerde elde ettiğiniz değerleri yazarak değerleri ilk deneyle karşılaştırınız. Yük geriliminin ve yük akımının dalga şeklini çiziniz. İndüktif yükte gerilimin niçin negatif değere düştüğünü açıklayınız. İndüktör değerinin değiştirilmesi devreyi nasıl etkiliyor? Neden? Açıklayınız. Deney te elde ettiğiniz dalga şekillerini çizerek deney ile karşılaştırınız. Serbest dolaşım diyotu (FWD) devrede neyi değiştirmiştir? Her iki deneyde aynı yük için ölçtüğünüz ortalama değerleri karşılaştırınız. Sonuçları yorumlayınız. Deney 2.2 de elde ettiğiniz gerilim ve akım dalga şekillerini çiziniz. Ölçülen gerilim ve akım değerlerinin ortalama ve etkin değerlerini teorik olarak hesaplayarak elinizdeki değerlerle karşılaştırınız. 2FM FM (Tek fazlı köprü doğrultucu için: FOrt FRMS ) 2 Deney de elde ettiğiniz dalga şekillerini çiziniz. Yük akım ve geriliminin teorik hesaplarını yaparak ölçtüğünüz değerlerle karşılaştırınız. 3 3FLL (Üç fazlı yarım dalga doğrultucu için: FOrt ) 2 Deney 2.4 te elde ettiğiniz yük geriliminin ve akımının dalga şeklini çiziniz. Gerekli teorik hesapları yaparak ölçülenlerle karşılaştırınız. FLL (Üç fazlı köprü doğrultucu için: FOrt 3 ) GÜÇ ELEKTRONİĞİ 89