AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE 2015 YILI PAMUK RAPORU Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu

2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 DÜNYA PAMUK EKİM ALANLARI... 3 DÜNYA PAMUK VERİMLERİ... 4 DÜNYA PAMUK ÜRETİMİ... 5 DÜNYA PAMUK TÜKETİMİ... 6 TÜRKİYE PAMUK ÜRETİMİ... 7 Ege Bölgesi Pamuk Üretimi... 8 DÜNYA PAMUK İHRACATI... 9 DÜNYA PAMUK İTHALATI... 9 TÜRKİYE NİN PAMUK İTHALAT VE İHRACATI PAMUKTA YAŞANAN SORUNLAR

3 GİRİŞ Değişik kullanım alanlarıyla dünyada tarım, sanayi ve ticaret sektörlerinde önemli bir konuma sahip olan pamuğun insanlar tarafından tarımının yapılma tarihi çok eski dönemlere rastlamaktadır. Pamuk işlenmesi açısından çırçır sanayisinin, lifi ile tekstil sanayisinin, çekirdeği ile yağ ve yem sanayisinin, linteri ile de kağıt sanayisinin hammaddesi durumundadır. Petrole alternatif olarak pamuğun çekirdeğinden elde edilen yağ, giderek artan miktarda biodizel üretiminde de hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu sebeplerin yanında nüfusun hızla artması, diğer yandan sanayileşen ve kalkınan toplumlarda hayat seviyesinin yükselmesi pamuğun tüketim ve gereksinimini arttırmıştır. Dünyada sınırlı sayıda ülkenin ekolojisi pamuk tarımına el verdiğinden, dünya üretiminin %80 ine yakınını Türkiye nin de içinde bulunduğu az sayıda ülke üretmektedir. Ülkemiz açısından stratejik bir niteliği bulunan pamuğun üretimi ve kullanımı, diğer bir ifade ile pamuk politikası, izlenen tarım, sanayi ve ticaret politikaları ile uluslararası gelişmelerden yoğun bir şekilde etkilenmektedir. Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu nun verilerine göre Türkiye, pamuk ekim alanı yönünden Dünyada dokuzuncu, birim alandan elde edilen lif pamuk verimi yönünden altıncı, pamuk üretim miktarı yönünden sekizinci; pamuk tüketimi yönünden dördüncü, pamuk ithalatı yönünden üçüncü ülke konumundadır. Ayrıca GDO suz pamuk üretimi yapan ülkeler değerlendirildiğinde Türkiye bu alanda verimli pamuk üretimi gerçekleştiren ülkedir. DÜNYA PAMUK EKİM ALANLARI Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) verilerine göre; 2012/13 dönemi ile 2015/16 dönemi arasında dünyada ortalama 33 milyon hektar alanda pamuk üretimi yapıldığı, son dönem olan 2015/16 döneminde tahmin edilen yaklaşık 31 milyon hektar ekim alanı ile ortalamanın oldukça altında kalacağı görülmektedir. 2016/17 dönemi için öngörülen üretim miktarı da yine bir önceki döneme göre farklılık göstermemektedir. Pamuk ekim alanlarında son 5 dönem incelendiğinde 2012/13 döneminde ekim alanlarının 34 milyon hektar olduğu, bu dönemden sonra da ciddi düşüşlerin meydana geldiği görülmektedir. 2013/14 döneminde 32,8 milyon hektar olarak gerçekleşen ekim alanları 2014/15 döneminde toparlanarak 34,1 milyon hektar olarak gerçekleşmiştir. 2015/16 3

4 döneminde tekrar düşüş yaşayarak 31,1 milyon hektar olarak gerçekleşen ekim alanları 2016/17 tahminlerine göre de şuan için herhangi bir yükseliş yaşamayacağı öngörülmektedir. Tablo 1: Dünya Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Ülkeler 2012/ / / /16* 2016/17** Hindistan ABD Çin Pakistan Özbekistan Brezilya Burkina Faso Mali Türkmenistan Arjantin Türkiye Diğer DÜNYA Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon Dünya pamuk ekim alanlarının en geniş olduğu ülke yaklaşık 11,8 milyon hektar alan (%38 pay) ile Hindistan dır. Ekim alanlarının genişliğinde Hindistan ı Çin, ABD, Pakistan ve Özbekistan takip etmektedir. Türkiye pamuk ekim alanı açısından değerlendirildiğinde 9. sırada (%1,4 pay) yer almaktadır. 2016/17 tahminlemelerine göre ise Türkiye 11. sıraya Çin ise 3. sıraya gerilemiştir. DÜNYA PAMUK VERİMLERİ Dünya lif pamuk verimlerinde son 5 dönem incelendiğinde 2012/13 döneminde dünya pamuk veriminin 781 kg/hektar olduğu, bu dönemden sonra 2013/14 döneminde artış göstererek 799 kg/hektar olarak gerçekleştiği ve bu dönemden sonra düşüş sergilediği görülmektedir. 2016/17 dönemi tahminlerine göre %3,8 lik bir artış,le 732 kg/ hektar olması öngörülmektedir. 4

5 Tablo 2: Dünya Lif Pamuk Verimleri (Kg/Ha) ÜLKELER 2012/ / / /16* 2016/17** Avustralya İsrail Türkiye Meksika Brezilya Çin Güney Afrika Yunanistan Suriye ABD DÜNYA ORT Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere dünya lif pamuk veriminin en yüksek olduğu ülke Avusturalya dır. Avustralya yı sırayla İsrail ve Türkiye takip etmektedir. Dünya pamuk ekim alanlarında önemli pay alan Hindistan, Pakistan ve Türkmenistan ortalama verim düzeylerinin altında bir verimle üretim yapmaktadırlar. Bu ülkelerin verim düzeylerinde yaşanacak artış dünya pamuk üretiminde de önemli artışların yaşanmasına neden olacaktır. DÜNYA PAMUK ÜRETİMİ Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) verilerine göre; 2012/13 dönemi ile 2015/16 dönemi arasında dünyada ortalama 25,2 milyon ton lif pamuk üretimi gerçekleştiği, son dönem olan 2015/16 döneminde tahmin edilen yaklaşık 21,9 milyon ton pamuk üretimi ile ortalamanın oldukça altında kalacağı görülmektedir. 2016/17 dönemi tahminleri incelendiğinde bir önceki döneme göre %4,4 lük artışla bin ton olacağı öngörülmektedir. Son dönemde yaşanan ani üretim düşüşünde Çin, ABD ve Pakistan da yaşanan pamuk üretiminin azalması büyük etki yaratmıştır. Böylece uzun yıllardan beri pamuk üretiminde birinci sırada yer alan Çin ikinci sıraya gerilemiş, Hindistan ilk sıraya yükselmiştir. Hindistan ve Çin i sırayla ABD, Pakistan ve Brezilya takip etmektedir. 5

6 Tablo 3: Dünya Lif Pamuk Üretimi (1000 Ton) ÜLKELER 2012/ / / /16* 2016/17** Hindistan Çin ABD Pakistan Brezilya Özbekistan Türkiye Avustralya Türkmenistan Burkina Faso Diğer TOPLAM Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon 2015/16 döneminde dünya lif pamuk üretimine bakıldığında ilk beş ülke toplam dünya üretiminin yaklaşık %77 sini oluşturmaktadır. Türkiye üretiminin dünya üretimine katkısı yaklaşık %3 lük bir paydır. DÜNYA PAMUK TÜKETİMİ Dünya lif pamuk tüketim verileri incelendiğinde son 5 dönemde tüketimin çok fazla değişmediği, hemen hemen aynı rakamlarda seyir ettiği gözlenmektedir. 2015/16 döneminde de dünya lif pamuk tüketiminin bin ton civarında olacağı görülmekte, 2016/17 dönemi tahminlemelerine göre ise tüketimin çok büyük bir artış göstermeden bin ton olacağı öngörülmektedir. Tablo 4: Dünya Lif Pamuk Tüketimi (1000 Ton) ÜLKELER 2012/ / / /16* 2016/17** Çin Hindistan Pakistan Türkiye Vietnam Bangladeş ABD Brezilya Endonezya Meksika Diğer TOPLAM Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon 6

7 Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere dünya lif pamuk tüketiminin en yüksek olduğu ülkeler yine en çok üretim payına ve pamuğu işleme kapasitesine sahip olan Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerdir. Buna nazaran ABD nin lif pamuk üretiminde üçüncü sırada olmasına rağmen lif pamuk tüketiminde yedinci sırada yer aldığı dikkat çekmektedir. 2015/16 dönemi dünya lif pamuk tüketiminden en büyük payı 7,3 milyon ton ile Çin almaktadır. Çin i sırayla Hindistan, Pakistan ve Türkiye izlemektedir. Ülkemiz tahmini 1,5 milyon tonluk tüketim değeri ile en çok lif pamuk tüketen ülkeler arasında dördüncü sırada yer almaktadır. 2016/17 dönemi tahminlerinde ise pamuk tüketiminde %5 lik bir azalma ile Çin yine ilk sırada yer alıp, diğer ülkelerinde de sıralamasının değişmeyeceği öngörülmektedir. TÜRKİYE PAMUK ÜRETİMİ Türkiye de pamuk tarımı genelde Ege Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz ve Batı Marmara bölgelerinde yapılmaktadır. Son 10 yıllık süreçte pamuk ekim alanlarının yaklaşık %26,5 oranında gerilediği aşağıdaki tablodan görülebilmektedir. Bölgeler bazında incelendiğinde ekim alanlarında en önemli düşüşlerin sırasıyla Batı Marmara, Akdeniz ve Ege bölgelerinde olduğu görülmektedir. Tablo 5: Bölgeler İtibariyle Türkiye Pamuk Ekim Alanları (Dekar) Sezon G.doğu Batı Ege Akdeniz Anadolu Marmara TOPLAM Kaynak: TÜİK Ülkemiz pamuk üretiminde son yıllarda yaşanan düşüşe paralel olarak, dünyanın en kaliteli pamuklarının yetiştirildiği Ege bölgesinde de pamuk üretim alanları önemli ölçüde gerilemiştir yılında bin dekar seviyelerinde olan Ege bölgesi pamuk ekim alanları 2015 yılında 548 bin dekar gerileyerek 917 bin dekar seviyelerinde gerçekleşmiştir. Son 10 yılda Ege bölgesindeki düşüş oranı %37,4 olarak gerçekleşmiştir. 7

8 Lif pamuk üretimimizde en fazla üretim olan bölge Güneydoğu Anadolu bölgesidir sezonunda üretimin yaklaşık %57,9 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %22,3 Ege ve %19,6 Akdeniz bölgesinde gerçekleşmiştir. Tablo 6: Bölgeler İtibariyle Türkiye Lif Üretimi (Ton) Sezon G.doğu Batı Ege Akdeniz Anadolu Marmara TOPLAM Kaynak: TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre son 10 yıllık süreçte en yüksek lif pamuk üretimi 976,5 bin ton ile 2006 yılında, en düşük lif pamuk üretimi ise 638,2 bin ton ile 2009 sezonunda gerçekleşmiştir yılı sezonunda lif pamuk üretimi bir önceki sezona göre %12,7 lik bir düşüşle 738 bin tona gerilemiştir sezonunda bir önceki sezona göre tüm bölgelerde üretim miktarı düşmüştür. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde %13,6, Ege Bölgesinde %10,3, Akdeniz Bölgesinde %12,6 ve Batı Marmara Bölgesinde %57,9 oranında düşüş yaşanmıştır. Ege Bölgesi Pamuk Üretimi Ege bölgesinde pamuk ekim alanları itibariyle en yüksek alana sahip olan Aydın aynı zamanda üretim miktarıyla da birinci sırada yer almaktadır. Aydın ı sırasıyla İzmir, Denizli ve Manisa takip etmektedir. 8

9 Tablo 7: 2015/16 YILI EGE BÖLGESİ PAMUK EKİLİ ALAN VE KÜTLÜ ÜRETİM TAHMİNLERİ İLLER Ekim Alanı Toplam Kütlü Ortalama Verim Mahlıç (Kg) (Ha) Üretim (Kg) (Kg/Ha)** (%38 Randıman) AYDIN İZMİR BALIKESİR DENİZLİ MANİSA MUĞLA EGE BÖLGESİ Kaynak: İzmir Ticaret Borsası DÜNYA PAMUK İHRACATI Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) verilerine göre; 2012/13 dönemi ile 2015/16 dönemi arasında dünyada ortalama 8,5 milyon ton lif pamuk ihracatı gerçekleştiği, son dönem olan 2015/16 döneminde yaklaşık 7,3 milyon ton pamuk ihracatı ile ortalamanın oldukça altında kalacağı görülmektedir. 2013/14 dönemi ile başlayan düşüş, 2014/15 ve 205/16 dönemlerinde de düşmeye devam etmiştir. 2016/17 dönemi tahminlerine göre ise dünya lif pamuk ihracatının 7,4 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Son 5 yılda dünya ihracatında %25,9 luk bir düşüş meydana gelmiştir. Tablo 8: Dünya Lif Pamuk İhracatı (1000 Ton) ÜLKELER 2012/ / / /16* 2016/17** ABD Hindistan Brezilya Avustralya Özbekistan Burkina Faso Yunanistan Mali Fildişi Arjantin Diğer DÜNYA TOPLAM Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon Dünyanın en büyük pamuk ihracatçısı ülkeleri yıllara göre değişmekle birlikte, 2015/16 dönemi incelendiğinde %28,2 lik payla ilk sırayı alan ABD yi, %14,8 lik payla Hindistan ve 9

10 %12,6 lık payla Brezilya takip etmektedir. Dünya ihracatının yaklaşık %70 i ilk beş sırada yer alan ülkeler tarafından gerçekleştirilmektedir. DÜNYA PAMUK İTHALATI Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) verilerine göre; 2012/13 dönemi ile 2015/16 dönemi arasında dünyada ortalama 8,3 milyon ton lif pamuk ithalatı gerçekleştiği, son dönem olan 2015/16 döneminde yaklaşık 7,3 milyon ton pamuk ithalatı ile ortalamanın oldukça altında kalacağı görülmektedir. 2013/14 dönemi ile başlayan düşüş, 2014/15 ve 205/16 dönemlerinde de düşmeye devam etmiştir. 2016/17 dönemi tahminlerine göre ise dünya lif pamuk ithalatının 7,4 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Son 5 yılda dünya ihracatında %24 lük bir düşüş meydana gelmiştir. Tablo 9: Dünya Lif Pamuk İthalatı (Bin Ton) ÜLKELER 2012/ / / /16* 2016/17** Vietnam Bangladeş Çin Türkiye Endonezya Pakistan Tayland Kore Cumhuriyeti Hindistan Meksika Diğer DÜNYA TOPLAM Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin / (**) Projeksiyon Çin, Türkiye ve Bangladeş yıllara göre değişmekle birlikte dünyanın en büyük pamuk ithalatçıları konumundadır. Çin diğer iki ülkeden farklı olarak dünyanın başta gelen pamuk üreticisi olmasına karşın tekstil ve konfeksiyon sektörünün artan ihtiyaçları sebebiyle aynı zamanda küresel olarak büyük ithalatçılar arasında yer almaktadır. Daha önce alt sıralarda yer almasına rağmen özellikle son iki dönemde ciddi artış gösteren ithalat rakamıyla Vietnam ilk sırada yerini almıştır. 10

11 TÜRKİYE NİN PAMUK İTHALAT VE İHRACATI Ülkemizde yıllar itibariyle tekstil sektöründe yaşanan genişlemeye paralel olarak, pamuk tüketimindeki artış iç üretim artışıyla karşılanamadığından, pamuk ithalat miktarı artmış ve ülkemiz bu sebeple dünyanın en fazla pamuk ithal eden dördüncü ülkesi konumuna gelmiştir. Tablo 10: Türkiye Lif Pamuk İhracat ve İthalatı Sezon İhracatın Dış Ticaret Dış Ticaret İharacat İthalat İthalatı Dengesi Hacmi (milyon $) (milyon $) Karşılama (milyon $) (milyon $) Oranı % , , , , , , , , , ,22 Kaynak: TÜİK TÜİK verilerine göre, ülkemizin (pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat) ihracat ve ithalat rakamları sezonlar itibariyle incelendiğinde, son on yıllık dönemde en fazla ihracat milyon dolar ile 2013 sezonunda, en düşük ihracat ise milyon dolar ile 2009 sezonunda yapılmıştır. İthalat rakamlarında en fazla ithalat milyon dolar ile 2011 sezonu, en düşük ithalat ise milyon dolar ile 2006 sezonunda gerçekleşmiştir. 11

12 Tablo 11: Türkiye Pamuk İhracatının Ülkelere Göre Dağılımı (Bin $) ÜLKELER İTALYA ALMANYA PORTEKİZ İSPANYA POLONYA TUNUS MISIR FAS HONG KONG ROMANYA DİĞER GENEL TOPLAM Kaynak: TÜİK Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ülkemizin pamuk ihracatının yaklaşık %14,7 sini İtalya ya, %6,8 ini Almanya ya, %5,2 sini Portekiz e yapılmıştır. Bu ülkeleri sırasıyla İspanya, Polonya ve Tunus gibi ülkeler takip etmektedir. Tablo 12: Türkiye Pamuk İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (Bin $) ÜLKELER ABD TÜRKMENİSTAN YUNANİSTAN ÇİN PAKİSTAN MISIR BREZİLYA İTALYA HİNDİSTAN VİETNAM DİĞER GENEL TOPLAM Kaynak: TÜİK Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ülkemizin pamuk ithalatının yaklaşık %23,5 ini ABD ye, %19 unu Türkmenistan a, %8,1 ini Yunanistan a yapılmıştır. Bu ülkeleri sırasıyla Çin, Pakistan ve Mısır gibi ülkeler takip etmektedir. Ülkemiz pamuk ithalatının yaklaşık %50 si ilk üç ülkeden gerçekleştirmektedir. 12

13 PAMUKTA YAŞANAN SORUNLAR 1. Türkiye de pamuk üretimi ihtiyacın oldukça altında gerçekleşmekte ve dolayısıyla tüketimi karşılayamamaktadır. Bu durum pamuk ithalatında dünyada dördüncü sıraya kadar yükselmemize neden olmuştur. 2. Pamuk üretiminde ülkemiz verimliliği dünya ortalamasının üzerinde olmasına rağmen, girdi fiyatlarının artışı, üretimi azaltmakta, sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Girdi fiyatları, küçük işletme yapısının getirdiği sorunlar, işçilik giderleri, tarıma yönelik mal ve hizmetlere uygulanan vergi oranları, üretici için önemli maliyet unsurlarıdır. 3. Ülkemizde pamuk üretiminde destekleme primi verilmektedir. Ancak söz konusu destek miktarları, girdi maliyetlerini karşılayarak pamuk üretimini karlı hale getirme ve teşvik etme yönlerinden rakip ülkelere göre yetersiz kalmaktadır. Bunun sonucu olarak, son yıllarda pamuk üretimine elverişli alanlarda başka ürünlerin tercih edilmesi üretimdeki düşüşün en önemli nedenleri arasındadır. 4. Pamukta standardizasyon ve kalite kontrolü halen bir sorun olmaya devam etmektedir. 5. Üretimi daha kolay olan çekirdeksiz kuru üzüm, mısır ve ayçiçeği gibi ürünlerin fiyatlarının nispeten yüksek oluşması ve bu ürünler için verilen destekler pamuk üretimini olumsuz yönde etkilemektedir. Pamuk ekilen alanlarda söz konusu ürünlere geçilmesi nedeniyle, pamuk üretiminde iç talebi karşılayacak miktarda artış sağlanamamıştır. 6. Pamukta kirlilik halen önemli bir sorun olarak devam etmektedir. Bu sorunun devam etmesi pamuklarımızın iç ve dış piyasa değerini düşürmekte ve ithal pamukların tercih edilmesine neden olmaktadır. 7. Ülkemizde pamuk alanlarında ortalama 70 dekar düzeyindeki küçük ve çok parçalı arazi yapısı, pamuk üretiminin ekonomik işletme yapısına dönüşümünü ve makineli hasadın yaygınlaşmasını engellemektedir. Yüksek verim ve kaliteye rağmen küçük ölçek yapısı maliyet dezavantajına neden olmaktadır. 8. Pamuğun tarla aşamasında tarım ürünü, işlenmesi açısından sanayi ürünü olarak değerlendirilmesi ve pazarlama yönü gibi çok boyutlu yapısı, pamukla ilgili bütüncül politika üretiminde sorunlara yol açmaktadır. 9. Getirilen yasaklayıcı düzenlemelere rağmen, bölgeler arasında kütlü pamuk nakli devam etmektedir. Bu durum, beraberinde kalite sorununu ve Türk Pamuğu imajını zedelemektedir. 13