K MYA ATOM VE PER YOD K CETVEL. Kavram Dersaneleri 10 ÖRNEK 1 :

Transkript

1 K MYA ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 1 : Bir elementin 60 X +2 iyonunda 25 elektron vard r. Ayn elementin, 58 X izotopunun atomundaki proton (p), nötron (n) ve elektron (e) say lar kaçt r? ÖRNEK 2: Bir elementle ilgili afla daki bilgilerden hangisine ulaflabilmek için, o elementin temel haldeki atomlar n n elektron da l m n n bilinmesi yeterli de ildir? E p n e A) B) C) D) ) A) Kütle numaras B) Atom numaras C) De erlik elektron say s D) Grup numaras E) Periyot numaras (ÖSS 1999) (ÖSS 1999) ÇÖZÜM 1: X iyonunda 25 elektron bulunmaktad r. p = e + yük eflitli inden yararlan larak p = den proton say s 27 olarak bulunur. Proton say lar ayn, nötron say lar farkl olan atomlara izotop atomlar denir. zotoplarda proton say s eflit olaca ndan 58 X dir. 27 Bu atomun nötron say s = 31 dir. X atomu nötr oldu undan p=e dir. Bu nedenle X atomunda; 27 proton, 27 elektron, 31 nötron bulunur. ÇÖZÜM 2: Bir elementin atomlar n n temel haldekielektron da l m, toplam elektron say s n verir. Nötr atomlarda elektron say s, proton say s na eflit oldu- undan toplam elektron say s ndan proton say s - na ulafl l r. Nötron say s bilinmedi inden kütle numaras ise hesaplanamaz. Atom numaras = proton say s d r. Elementlerin de erlik elektron say - s n ve periyodik cetveldeki yerlerini belirleyen atom numaras oldu undan soruda kütle numaras (p + n) d fl nda di er bilgiler toplam elektron say s ndan bulunabilir. Yan t: A Yan t: D Kavram Dersaneleri 10

2 ÖRNEK 3: Periyodik cetvelin üçüncü periyodunun I. elementi X, III. elementi ise Y dir. X ve Y ile ilgili afla daki ifadelerden hangisi yanl flt r? A) Her iki element de kat haldeyken elektrik ak m n iletir. B) X in atom numaras 11 dir. C) Y atomunun çekirde inde 13 proton vard r. D) Y, kararl bilefliklerinde +3 de erliklidir. E) X in X O bilefli inin sulu çözeltisi asidiktir. 2 (ÖSS 1999) ÖRNEK 4: X, Y, Z elementlerinin, 2n+1 X n 2n+2, n Y 2n+2, Z n+1 atomlar nda, afla dakilerin hangisinde verilenler birbirine eflit de ildir? A) X ile Y nin proton say lar B) X ile Y nin nötron say lar C) X ile Z nin nötron say lar D) Y ile Z nin kütle numaralar E) Z nin nötron say s ile proton say s (ÖSS 2000) ÇÖZÜM 3: Periyodik cetvelin 1., 2. ve 3. periyodunda sadece A grubu elementleri vard r. B grubu elementleri yoktur. B gruplar 4. periyottan itibaren bafllar. B grubu elementleri metaldir. A grubu elementlerinin bir k sm metal bir k sm ametal ve bir k sm da soygazd r. 3. periyotta 1A, 2A ve 3A grubu elementleri metal, 4A, 5A, 6A ve 7A grubu elementleri ametal, 8A grubu elementi soygazd r. Soruda verilen X ve Y elementleri periyodik cetveli 3. periyodunun I. ve III. elementi oldu una göre; I. elementi X, 1A grubundad r, III. elementi Y, 3A grubundad r. Periyodik cetveldeki yerleri bilindi ine göre, elektron dizilifli yard m yla atom numaralar belirlenebilir. Nötr haldeki elektron say s, atom numaras na ve proton say s na eflittir. X için elektron dizilifli; 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 oldu undan atom numaras 11 dir. Y için elektron dizilifli; 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 1 oldu- undan atom numaras 13 dür. kisi de metal oldu undan kat halde elektrik ak - m n iletir. X kararl bilefliklerinde +1, Y ise +3 de erliklidir. Metal oksitlerin sulu çözeltisi asidik de il, bazik özellik gösterir. Yan t: E ÇÖZÜM 4: Bir element sembolünün sol üst köflesindeki say kütle numaras na (p + n), sol alt köflesindeki say atom numaras na (p) eflittir. Kütle numaras ile atom numaras aras ndaki fark nötron say s n verir. Soruda verilen X ve Y nin proton say lar eflittir. X ve Z nin nötron say lar eflittir. Y ve Z nin kütle numaralar eflittir. Z nin nötron say s, proton say s na eflittir. (2n + 2) (n + 1) = n Kütle no Atom no Nötron say s 2n+1 X nötron = 2n + 1 n = n + 1 n 2n+2 Y nötron = 2n + 2 n = n + 2 n oldu undan X ve Y nin nötron say lar eflit de ildir. Yan t: B 11 Kavram Dersaneleri

3 ÖRNEK 5: 1 I. H 1 II. 19 K ve ve 63 III. Cu D 20 Ca 65 ve Cu Yukar dakilerin hangilerinde verilen iki taneci- in kimyasal özellikleri birbirinin ayn d r? A) Yaln z I B) Yaln z II C) Yaln z III D) I ve II E) II ve III ÖRNEK 6: Bir elementin atomlar ile ilgili, I. Nötron say lar farkl ise birbirinin izotopudur II. Elektron say lar farkl ise en az biri iyondur III. Kütleleri farkl ise birbirinin allotropudur yarg lar ndan hangileri do rudur? A) Yaln z I B) Yaln z II C) Yaln z III D) I ve II E) II ve III (ÖSS 2000) (ÖSS 2000) ÇÖZÜM 5: Kimyasal özellik proton ve elektron say s na ba l olarak de iflir. Karfl laflt r lan iki taneci in hem proton hem de elektron say lar eflit ise kimyasal özellikleri de ayn d r. Soruda verilen tanecik çiftlerinden II. de proton say lar farkl, III. de elektron say lar farkl oldu undan kimyasal özellikleri farkl d r. Ancak I. de hem proton hem de elektron say lar ayn oldu undan kimyasal özellikleri de ayn d r. Yan t: A ÇÖZÜM 6: zotop: Proton say s ayn, nötron say s farkl olan atomlard r. yon: Bir elementin (+) veya ( ) yüklü tanecikleridir. Atomun elektron al p vererek oluflturdu u taneciklerdir. yonlarda; proton say s, elektron say s na eflit de- ildir. Allotrop: Bir elementin atomlar n n farkl dizilmesinden, farkl flekil ve büyüklükte olmas ndan ileri gelen ve farkl fiziksel özellikler gösteren yap lard r. Allotrop elementlerin atomlar nda proton ve nötron say s ayn d r. Soruda verilen yarg lardan I ve II. do ru olup, III. yarg yanl flt r. Yan t: D Kavram Dersaneleri 12

4 ÖRNEK 7: Afla dakilerden hangisi, atom numaras 1A grubu elementlerinin atom numaralar ndan iki fazla olan hiçbir element için do ru de ildir? ÖRNEK 8: Afla daki bilefliklerin hangisinde oksijenin de erli i di er dördünden farkl d r? (H, Na: 1A; Mg, Ca: 2A; C: 4A; O: 6A grubu elementleridir.) A) Elektron da l m n n d 1 ile bitmesi B) Elektron da l m n n p 1 ile bitmesi C) Elektron da l m n n p 3 ile bitmesi D) 3A grubunda olmas E) Geçifl elementi olmas (ÖSS 2001) A) Na 2 O 2 B) H 2 O 2 C) MgO 2 D) CaO 2 E)CO 2 (ÖSS 2001) ÇÖZÜM 7: Periyodik sistemde 1A grubu elementlerinin atom numaralar ndan iki fazla olan elementler 3A ya da 3B grubunda yer al rlar. E er element 2. ve 3. periyotta ise 3A da periyotta ise 3B grubunda yer al r. 3B grubu geçifl elementidir ve elektron da l m d 1 ile biter. 3A grubunun ise elektron da- l m p 1 ile biter. Bu nedenle elektron da l m n n p 3 ile bitmesi do ru de ildir. Yan t: C ÇÖZÜM 8: Na ve H, 1A grubunda oldu undan de erlikleri +1 dir. Mg ve Ca, 2A grubunda oldu undan de erlikleri +2 dir. C, 4A grubunda oldu undan 4 ile +4 aras nda de erlik al r. O ise 6A grubundad r. Elektronegatifli i yüksek oldu undan 2 ile 1 de erlik alabilir. Bilefliklerde genellikle önce (+) de erlikler sonra ( ) de erlikler yaz l r. (+) ve ( ) de erliklerin toplam s f ra eflitlenir. Bu kural soruda verilen bilefliklere uygularsak; Na 2 +1 O 2 1, H 2 +1 O 2 1, Mg +2 O 2 1, Ca +2 O 2 1 olur. Sadece C +4 2 O 2 farkl olup, ( 2) dir. bilefli inde oksijenin de erli i Yan t : E 13 Kavram Dersaneleri

5 ÖRNEK 9: Atomun yap s ile ilgili afla daki genellemelerden hangisi yanl flt r? ÖRNEK 10: X ile Y taneciklerinde A) Protonlar (+) yüklü taneciklerdir. B) Nötronlar elektriksel olarak nötr taneciklerdir. C) Atomun çekirde i (+) yüklüdür. D) Elektronlar ( ) yüklü taneciklerdir. E) Atomun kütlesini belirleyen elektronlar d r. proton, nötron ve elektron say lar ndan hangileri eflittir? A) Yaln z proton say s B) Proton ve nötron say s C) Nötron ve elektron say s D) Proton ve elektron say s E) Yaln z elektron say s ÇÖZÜM 9: Atom, merkezinde bir çekirdek bu çekirdek etraf nda yörüngeler (enerji seviyeleri) bulunan bir taneciktir. Çekirdekte proton ve nötronlar, enerji seviyelerinde ise elektronlar bulunur. Proton pozitif yüklü taneciktir. Nötron yüksüz oldu- undan atomun çekirde i pozitif yüklüdür. Atom kütlesi ise proton ve nötronlar n toplam na eflittir. Yan t: E ÇÖZÜM 10: X sembolü ile gösterilen bir elementin sol üst köflesindeki say kütle numaras n, sol alt köflesindeki say ise atom numaras n verir. Kütle no = p +n dir. Atom no = p dir. Nötron = Kütle no Atom no dur. yonlarda ise proton = elektron + yük eflitli i vard r. X ve Y tanecikleri için p, n, e say lar hesapland - nda; 14 X+2 iyonunda 14p 14 = e e 14 = 16n vard r X+4 iyonunda 16p 16 = e e = 16n vard r. Buna göre, nötron ve elektron say lar eflittir. Yan t: C Kavram Dersaneleri 14

6 ÖRNEK 11: 16 X , Y +2 12, Z 20 taneciklerinin hangilerinde e > p = n iliflkisi vard r? (e = elektron, p = proton, n = nötron) A) X ile Y B) X ile Z C) Y ile Z D) Yaln z Y E) Yaln z X ÖRNEK 12: I. n m X, n 2m Y m m II. n X, n 1Y 3m 3m III. 2nX, 2nY +2 Yukar da verilen atom ve iyon çiftlerinden hangilerinde kimyasal özellikler ayn oldu u halde, fiziksel özellikler farkl d r? A) Yaln z I B) Yaln z II C) Yaln z III D) II ve III E) I ve III ÇÖZÜM 11: Bir atom ya da iyon için, Kütle no = p + n Aton no = p Nötron = Kütle no - Atom no Proton = Elekton + yük eflitlikleri vard r. Buna göre sorudaki tanecikleri için p, n, e say lar hesapland nda; 16 8 X 2 için; 8p 16 8 = 8n e > p = n dir. 8 = e 2 10e X+2 için; 12p = 12n p = n > e dir. 12 = e e X 20 için; 20p 20 = 12n p = n > e dir. 12 = e e ÇÖZÜM 12: Kimyasal özellik proton ve elektron say s na ba l olarak de iflir. Karfl laflt r lan iki taneci in hem proton hem de elektron say lar eflit ise kimyasal özelikleri de ayn d r. I.de hem proton hem de elektron say lar ayn oldu undan kimyasal özellikleri de ayn d r. II. de proton say lar farkl III. de ise elektron say lar farkl oldu undan kimyasal özellikleri farkl d r. Yan t: A Bu nedenle e > p = n iliflkisi sadece X taneci- inde bulunmaktad r. Yan t: E 15 Kavram Dersaneleri

7 ÖRNEK 13: Afla da verilen madde çiftlerinden hangilerinin karfl s ndaki s n fland rma yanl flt r? S n fland rma A) P ile P Allotrop 4 8 B) P 3 ile 36 Ar 18 zoelektronik C) 31 P ile P zotop D) 15 P 3 ile 15 P+5 zobar E) P ile S zoton ÖRNEK 14: 35 X atomunun izotopu oldu u bilinen ( 1) de- E erlikli iyonunun p, n, e say lar hangisi olabilir? (p : proton, n : nötron, e : elektron) p n e A) B) C) 18 D) ) ÇÖZÜM 13: Ayn element atomlar n n farkl say ve diziliflte biraraya gelerek oluflturduklar farkl flekillerine allotrop denir. P ile P allotroptur. 4 8 Elektron say lar ayn olan atom ya da iyonlara izoelektronik denir P 3 ile Ar izoelektroniktir. kisi de elektron içerir. Proton say lar ayn, nötron say s farkl olan atomlara izotop atom denir. P ile 31 P izotop atomlard r Kütle numaralar ayn, atom numaralar farkl atomlara izobar atom denir. 15 P 3 ile 15 P+5 proton say lar ayn oldu undan izobar de ildir. Nötron say lar ayn, proton say lar farkl olan atomlara izoton denir. 31 S ile 32 S izotondur Yan t: D ÇÖZÜM 14: Sorulan iyon X atomu ile izotop oldu undan proton say s yine dir. Çünkü izotop atomlar n proton say s ayn olup nötron say s farkl d r. 35 X atomunun nötron say s 35 = 18 dir. O halde izotopunun nötron say s 18 den farkl bir say olmal d r. X 1 35 iyonunun elektron say s ise p = e + yük eflitli inden = e 1 18 olmal d r. Yan t: B Kavram Dersaneleri 16