Hidroelektrik Enerji. Enerji Kaynakları

Transkript

1 Hidroelektrik Enerji Enerji Kaynakları Türkiye de kişi başına yıllık elektrik tüketimi kwh düzeylerinde olup, bu miktar kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkeler ortalamasının çok altındadır. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının sağlanması için sanayileşme bir hedef olduğuna göre bu endüstrinin ve diğer kullanıcıların ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması büyük önem arz etmektedir. Türkiye de 1950 lerde yılda sadece 800 GWh enerji üretimi kapasitesi varken, bugün bu oran yaklaşık 388 misli artarak yılda GWh düzeylerine ulaşmıştır MW a ulaşan kurulu güç ile yılda yaklaşık GWh enerji üretimi mümkündür. Ancak arızalar, bakım onarım, işletme programı politikası, küresel ekonomik kriz, tüketimde talebin azlığı, kuraklık, randıman vb. sebeplerle ancak GWh enerji üretimi olmuştur. Yani kapasite kullanımı %73,6 düzeylerinde gerçekleşmiştir. Termik santrallerde kapasite kullanım oranı ortalama %70,8 düzeylerinde iken hidroelektrik santrallerde bu oran %84,5 düzeylerinde olmuştur. Enerji üretimimizin %25,16 sı yenilenebilir kaynak olarak nitelendirilen hidrolik (%22,8), rüzgar (%2,07) ve jeotermal (%0,29) kaynaklardan, kalan %74,84 ü ise fosil yakıt kaynakları olarak adlandırılan termik (doğal gaz, linyit, kömür, fueloil, motorin, asfaltit, nafta gibi) kaynaklardan üretilmektedir. Son yıllarda rüzgar ve jeotermal kaynakların enerji üretiminde kullanımına ilişkin yoğun çalışmalar yapılmakta olup ayrıca ülkemiz için zaruri hale gelen nükleer enerji kullanımı için de çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye nin Hidroelektrik Potansiyeli ve Temel Politikası Bir ülkede, ülke sınırlarına veya denizlere kadar bütün tabii akışların %100 verimle değerlendirilebilmesi varsayımına dayanılarak hesaplanan hidroelektrik potansiyel, o ülkenin brüt teorik hidroelektrik potansiyelidir. Ancak mevcut teknolojilerle bu potansiyelin tamamının kullanılması mümkün olmadığından mevcut teknoloji ile değerlendirilebilecek azami potansiyele teknik yapılabilir hidroelektrik potansiyel denir. Öte yandan teknik yapılabilirliği olan her tesis ekonomik yapılabilirliği olan tesis demek değildir. Teknik potansiyelin, mevcut ve beklenen yerel ekonomik şartlar içinde geliştirilebilecek bölümü ekonomik yapılabilir hidroelektrik potansiyel olarak adlandırılmakla beraber gelişen teknoloji ve artan enerji fiyatları teknik ve ekonomik potansiyelimizin teknik potansiyele yaklaşmasını sağlamıştır. Türkiye nin teknik hidroelektrik potansiyeli dünya teknik potansiyelinin %1,5 ine, Avrupa teknik potansiyelinin ise %17,6 sına tekabül etmektedir.

2 DSİ Genel Müdürlüğü Türkiye de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kwh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel ise 216 milyar kwh olarak hesaplanmıştır. Avrupa Birliği nin yeşil enerji için uyguladığı vergi indirimleri ve destekleme politikaları ekonomik olarak potansiyelin artmasını sağlayacaktır. Türkiye de işletmede olan 303 adet hidroelektrik santralin toplam kurulu gücü MW ve ortalama yıllık üretimi ise GWh olup, bu değer toplam teknik potansiyelin %28,7 sine karşılık gelmektedir. ABD teknik hidroelektrik potansiyelinin %86 sını, Japonya %78 ini, Norveç %72 sini, Kanada %56 sını, Türkiye ise %28,7 sini geliştirmiştir. Uluslararası Enerji Ajansı nca (IEA) 2020 de dünya enerji tüketimi içerisinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının bugüne göre %53 oranında artacağı öngörülmüş olup, bu her güçteki hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi olarak yorumlanmaktadır. Avrupa Komisyonu Birlik stratejileri kapsamında Avrupa Birliği (AB) içerisinde 2020 yılına kadar iç brüt enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını %20 ye çıkartmak üzere gerekli yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymuştur. Ekonomik durgunluklar dikkate alınmazsa, Türkiye de elektrik tüketimi her yıl yaklaşık %8 oranında artmaktadır. Bu talebi karşılamak için ülkemiz yeni enerji projeleri için her yıl 5 milyar ABD Doları ayırmak zorundadır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de enerji hayati bir konu olduğundan, kendine yeterli, sürekli, güvenilir ve ekonomik bir elektrik enerjisine sahip olunması yönünde başta dışa bağımlı olmayan ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjisi olmak üzere bütün alternatifler göz önüne alınmalıdır. Potansiyel HES Adedi Toplam Kurulu Kapasite (MW) Ortalama Yıllık Üretim (GWh/yıl) Oran (%) İşletmede İnşaat Halinde İnşaatına Henüz Başlanmayan (*) Toplam Not: Tüzel kişiler tarafından geliştirilen projeler (Tablo-3) dahildir. HİDROELEKTRİK POTANSİYEL İNŞA EDİLECEK MW İŞLETMEDE MW İNŞAAT HALİNDE MW GAP projesi kapsamında bugün üretilen ve gelecekte üretilecek olan hidroelektrik enerji miktarlarının ülkemiz potansiyel üretimi oranları aşağıdaki grafikte görülmektedir.

3 Amaç ve Hedefler GAP BÖLGESİNDE HİDROELEKTRİK POTANSİYEL GELİŞİMİ 25,6% GWh/yıl 14,9% GWh/yıl 59,4% GWh/yıl İşletmede (GAP) İnşaat Halinde (GAP) Planlama ve Proje (GAP) "4628 SAYILI ELEKTRİK PİYASASI KANUNU ÇERÇEVESİNDE ÖZEL SEKTÖRCE GELİŞTİRİLECEK PROJELER" Toplam GELİŞTİRİLEN Ortalama GAP BÖLGESİNDE Yıllık Üretim PROJELERE HİDROELEKTRİK GÖRE Kurulu TÜRKİYE POTANSİYEL ve "Devlet GAP'TA GELİŞİMİ "Özel Sektör Faaliyet Oran (%) HES Adedi HİDROELEKTRİK (GWh/yıl) GELİŞİMİ (160 Kapasite milyar kwh) (MW)" (MW)" (MW) 13,35% GWh/yıl GAP 3,35% GWh/yıl İşletmede (GAP) İşletmede 25,6% ,76% GWh/yıl İnşaat Halinde 40,9% ,4% İnşaat Halinde (GAP) İşletmede (GAP) GWh/yıl GWh/yıl GWh/yıl 14,9% Planlama ve Proje Planlama İnşaat Halinde ve Proje (GAP) (GAP) GWh/yıl 37,88% Planlama ve Proje (GAP) 21,3% ÜLKE GWh/yıl GENELİ İşletmede (Ülke Geneli) İşletmede GWh/yıl İnşaat Halinde (Ülke İnşaat Halinde Geneli) Planlama ve Proje (Ülke Planlama ve Proje Geneli) Sayılı Kanun Kapsamında Tüzel Kişiler Tarafından Geliştirilen Projeler Dahildir. GELİŞTİRİLEN PROJELERE GÖRE TÜRKİYE ve GAP'TA HİDROELEKTRİK GELİŞİMİ (160 milyar kwh) 40,9% GWh/yıl 21,3% GWh/yıl 13,35% GWh/yıl 3,35% GWh/yıl 5,76% GWh/yıl 37,88% GWh/yıl İşletmede (GAP) İnşaat Halinde (GAP) Planlama ve Proje (GAP) İşletmede (Ülke Geneli) İnşaat Halinde (Ülke Geneli) Planlama ve Proje (Ülke Geneli)

4 DSİ Genel Müdürlüğü Görüldüğü gibi GAP projesinin hidroelektrik enerji gelişiminde önemli gelişmeler sağlanmıştır yılı sonu itibariyle GAP Bölgesinde Devlet ve Özel sektör tarafından tesis edilen işletme ve inşaat aşamasındaki projelerin oranı %74,4 lük seviyeye ulaşmış olup kalan %25,6 oranında ki planlama ve proje aşamasındaki projelerin de bir an önce ülke ekonomisine kazandırılması için çalışmalar hızla devam etmektedir. Türkiye nin en önemli su kaynakları olan, Güneydoğu Anadolu Projesi nin hayat damarı Fırat ve Dicle nehirleri Türkiye su potansiyelinin yaklaşık %28,5 ini oluşturmaktadır. Dicle Nehri üzerinde planlanan barajlardan en büyüğü Ilısu Barajıdır. Planlama çalışmalarında pek çok alternatif incelenmiş, jeolojik etütler yapılmış, inşa edilecek küçük kapasiteli barajların Dicle nehrinin yıllık akımlarını düzenleyemeyeceği, yeterli su depolanamayacağı ve arzu edilen miktarda enerji üretiminin mümkün olamayacağı görüldüğünden Ilısu Barajı nın seçilen yerde inşa edilmesine karar verilmiştir. Burada dikkate alınan en önemli faktör, kış ve ilkbahar aylarında meydana gelen yüksek akımların Ilısu Baraj gölünde depolanarak ihtiyaç duyulacak zamanlarda enerji üretiminin azamiye çıkarılması ve bununla birlikte akış aşağısına inşa edilecek Cizre Barajına düzenli su sağlayarak Cizre Ovası nda sulamanın geliştirilmesidir. Kısa sürede gelen yüksek akımların depolanabilmesi için baraj hacmi büyük tutulmuş, yıllık akımların %92 sinin düzenli hale getirilmesi sağlanmıştır. Ilısu Projesinin GAP Projesi İçindeki Yeri ve Önemi Ilısu Projesi, dünyanın en büyük su projelerinden birisi olan GAP ın temel unsurlarından biridir. 14 baraj ve 9 HES in inşaatı tamamlanmış olup, tamamlanan HES lerde 20 Milyar kwh enerji üretilmektedir. GAP da devam eden projelerden ise yaklaşık 7 Milyar kwh daha enerji üretilmesi planlanmaktadır. Ilısu Barajı ve HES, 1200 MW lık kurulu gücü bakımından Atatürk (2400 MW), Karakaya (1800 MW), Keban (1330 MW) barajlarının ardından Türkiye nin 4. büyük barajı olacaktır. Ilısu Barajı dolgu hacmi bakımından Atatürk Barajından sonra 2. en büyük baraj olup Türkiye de inşaatı tamamlanmamış barajlar içinde en büyüğüdür. Ülkemizin en önemli su kaynaklarından biri olan Dicle nehri üzerinde inşa edilmiş ve edilebilecek en büyük Baraj ve HES tir.

5 Amaç ve Hedefler Ilısu Barajı nın İnşa Edilmesi İle Elde Edilecek Faydalar Ilısu Barajı ndan yılda ortalama GWh enerji üretimi ile ekonomiye katkısı yılda yaklaşık 400 milyon Amerikan Doları olacaktır. Baraj inşaatı süresince direk ve en direk olarak yıllık ortalama kişi çalışacak, proje kapsamında toplam adam aylık istihdam sağlanacaktır, Bu sayede yöre insanına iş temin edilecek, bölge ekonomisinde önemli gelişmeler olacaktır. Baraj inşaatı şantiye alanında çalışanların %60 ı yöre halkından olacağı DSİ Genel Müdürlüğü tarafından kararlaştırılmış ve ihtiyaç duyulan personel vasıflarına göre projeden etkilenen insanlardan seçilmektedir. Baraj inşaatı bittikten sonra işletme, bakım-onarım ve enerji üretimi için 400 kişiye devamlı iş sağlanacaktır. Ilısu Barajı inşaatından sonra inşa edilecek Cizre Barajı ile Cizre Ovası nda hektar alan sulu tarıma açılarak daha modern şartlarda ve sürdürülebilir tarım tekniklerine uygun üretim yapılacaktır. Ilısu Baraj gölünde yapılacak etüt sonuçlarına göre ekonomik değeri yüksek olan türlerle balıklandırma çalışmaları yapılacaktır. Göl çevresinde oturanlar kooperatif kurarak, su ürünleri üretimi (balıkçılık) yapabileceklerdir. Bir diğer önemli hidroelektrik enerji üretimi maksatlı projeler zincirinin Çoruh Havzasında hayata geçirilmesi planlanmıştır. Çoruh Nehri master plan içinde yer alan ana kol projeleri (8.321 GWh/yıl) ülkemizin teknik potansiyelinin yaklaşık %4 üne karşılık gelmekte olup proje bilgileri aşağıda tablo halinde verilmiştir. ÇORUH HAVZASI MASTER PLAN PROJELERİ ( Ana Kol Projeleri ) İşin Adı Kurulu Güç (MW) Yıllık Enerji Üretimi (GWh/ yılı) Mevcut Durumu Laleli Barajı ve HES İnşa Aşamasında İspir Barajı ve HES Planlaması Hazır Güllübağ Barajı ve HES İnşaat Halinde Aksu Barajı ve HES İnşa Aşamasında Arkun Barajı ve HES İnşaat Halinde Yusufeli Barajı ve HES Kesin Projesi Hazır Artvin Barajı ve HES İnşaat Halinde Deriner Barajı ve HES İnşaat Halinde Borçka Barajı ve HES İşletmede Muratlı Barajı ve HES İşletmede TOPLAM

6