Büyük Zaferin Sonuçları. ORTAK DERSLER ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I Yrd. Doç. Dr. Mehmet AYDIN

Transkript

1 13 Büyük Zaferin Sonuçları ORTAK DERSLER ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I Yrd. Doç. Dr. Mehmet AYDIN 1

2 Ünite: 13 BÜYÜK ZAFERİN SONUÇLARI Yrd. Doç. Dr. Mehmet AYDIN İçindekiler MUDANYA MÜTAREKESİ OSMANLI HÜKÜMETİ NİN LOZAN BARIŞ KONFERANSI NA DAVET EDİLMESİ Lozan Barış Konferansı Lozan Antlaşması nın Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi KAYNAKÇA

3 13 Büyük Zaferin Sonuçları MUDANYA MÜTAREKESİ Varılan mutabakat sonucunda konferans 3 Ekim Salı günü saat de Mudanya da toplandı. Toplantıda Türk tarafını Batı Cephesi Umum Komutanı İsmet Paşa, İngiliz tarafını General Harrington, Fransız tarafını General Charpy, İtalyan tarafını General Monbelli temsil etmiştir. Yunanistan ise toplantıda General Mazarakis tarafından temsil olunmasına rağmen Mazarakis görüşmelere katılmamış, Mudanya açıklarında bekleyen gemiden yazılı talimatlarla toplantı hakkında bilgi sahibi olabilmiştir. Görüşmelerde Doğu Trakya nın prensip olarak Türklere bırakılması kabul edilmekle beraber, boğazlar ve İstanbul un barışın imzalanmasına kadar bağlı bulunacağı statü üzerine tartışmalar çıkmış ve 5 Ekimde Konferansa ara verilmişti. Bir ara görüşmeler o kadar kritik bir hal almıştı ki İngiltere ve Türkiye neredeyse savaşa başlayacaklardı. İngilizler Yunanlıların hamisi olduğunu o kadar belli ediyorlardı ki sanki savaşı Yunanistan kazanmış gibi hareket ediyorlardı. Mustafa Kemal Paşa bunun üzerine eğer Meriç Nehri nin batısına Yunan ordusu derhal çekilmediği takdirde 6 Ekim saat 6 da askeri harekatın durdurulması emrini geri çekeceğini açıkladı. Bu kriz de Fransız diplomatların mücadelesi ile aşılabilmiş ve görüşmeler 9 Ekim de tekrar başlamış ve 11 Ekim 1922 de Mudanya Mütarekesi imzalanmıştır. Türkler ile Yunanlılar arasındaki savaşa son veren anlaşma Ekim gece yarısından itibaren yürürlüğe girecekti. 14 maddelik Mudanya Mütarekesi nin önemli maddeleri şöyledir; Mütarekenin yürürlüğe girmesinden sonra Türk-Yunan silahlı mücadelesi duracaktır. Trakya daki Yunan kuvvetleri, Meriç Nehri üzerinde Türk-Bulgar-Yunan sınırının kesiştiği noktadan, Ege Denizi ne döküldüğü noktaya kadarki alanda bu nehrin doğusuna çekilecek. Barış yapılıncaya kadar karışıklıkların önlenmesi için bölgedeki önemli noktalar İtilaf Devletleri nce kontrol altında tutulacaktır. Yunanlıların Doğu Trakya yı boşaltma işlemleri, mütareke yürürlüğe girdikten itibaren 15 gün içinde tamamlanacaktır. Jandarma da dahil olmak üzere Yunan mülki memurları en kısa sürede Trakya yı boşaltacak, onlardan boşalan yerleri teslim alan müttefik kuvvetlerin temsilcileri en geç 30 gün içinde bu bölgeleri TBMM Hükümeti memurlarına bırakacaklar. TBMM Hükümeti devraldığı yerlerdeki asayişi temin edebilmek için, subayları da dahil 8 bin kişilik bir jandarma kuvveti bulunduracak, bunun dışında Milli Hükümet barış imzalanana kadar Trakya ya asker geçirmeyecektir. Müttefik askerler bulundukları yerlerde barış yapılıncaya kadar kalacaklardır. TBMM Hükümeti orduları, İstanbul ve İzmit bölgesinde sınırları belirtilen hatları barış konferansı başlayıncaya kadar ve devam ettiği müddetçe geçmeyecektir. 15 Ekim de yürürlüğe giren anlaşma ile Doğu Trakya nın teslim alınması sürecine başlanmış ve bu teslim alma işinde Refet Paşa görevlendirilmiştir. Mütareke Türk silahlı mücadelesinin başarı ile noktalandığının kanıtıdır. Mütarekeyle birlikte Doğu Trakya silah kullanılmadan diplomasi yoluyla kazanılmıştır. Yunanlılara kendinden emin bir şekilde güvenen ve bir avuç Yunanlıyı binlerce yıllık tarihe sahip Türk Milleti üzerine salan İngiltere Başbakanı nın doğu politikası iflas etmiş, siyasi hayatı sona ermiştir. Siyasi olarak tanımadıkları TBMM ni tanımak durumunda kalmışlardır OSMANLI HÜKÜMETİ NİN LOZAN BARIŞ KONFERANSI NA DAVET EDİLMESİ İtilaf Devletleri temsilcileri ile Mudanya da devam eden müzakereler sırasında TBMM Hükümeti, barış görüşmelerinin 20 Ekim de İzmir de toplanması yönünde bir nota vermişti. TBMM nin barış görüşmelerini İzmir de yapılmasını istemesinin altında yatan neden Yunanlıların üç buçuk yılda yaptıkları yıkımı ve mezalimi tüm dünya kamuoyuna göstermekti. İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, İzmir de yapılacak bir konferansın başkanının doğal olarak Türklerden olacağını, bunun da tarafsızlık ilkesine aykırı olduğunu, üstelik İzmir de yapılacak konferansın müttefikleri Venizelos u çok inciteceğini belirterek reddetti. Müttefikler kendi aralarında yaptıkları görüşmelerle konferansın 13 Kasım 1922 de İsviçre nin Lozan kentinde yapılmasına karar verdiler. 3

4 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I 113 TBMM barış konferansına başkanlık edecek kişiyi seçmekle uğraşırken 27 Ekim de İtilaf Devletleri nden barış konferansına katılım daveti aldı. Ancak özellikle İngiliz politikasının bir yansıması olarak İstanbul Hükümeti de Lozan Konferansı na davet edilmişti. İngiltere nin amacı bu iki hükümet arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanıp mümkünse Sevr Antlaşması na yakın bir anlaşma yaparak süreci kapatmak istiyordu. TBMM Hükümeti 29 Ekim de barış konferansına katılacağı yönünde İtilaf Devletleri ne bir cevap gönderdiği gün İstanbul Hükümeti Sadrazamı Tevfik Paşa dan yeni bir telgraf aldı. Tevfik Paşa Kazanılan başarının elde edilmesine hizmet ettiklerini beyan ederek zaferin bundan böyle İstanbul ile Ankara arasındaki anlaşmazlık ve ikiliği ortadan kaldırdığını ve milli birliğimizi sağladığını iddia etmişti. Çekilen bu telgraflarda Tevfik Paşa İstanbul Hükümeti nin de Lozan a barış konferansına katılmak istediğini belirtmişti Lozan Barış Konferansı Lozan Barış Konferansı, batılılarla Türk Milleti nin yüzyılları alan bir hesaplaşmasıdır. Yukarıda da değinildiği gibi Mondros Mütarekesi ile başlayan bölme ve yok etme planı Sevr ile tamamlandı zannedilmiş, ancak yüce Türk Milleti, gönüllülerden oluşan bir avuç vatanseverle Avrupalının bu oyununu bozarak başarı kazanmıştı. Doğu Milletleri birkaç yüzyıldır batılılar karşısında sürekli mağlubiyet almaktaydılar. Türk Milleti nin bu başarısı onlara da bağımsızlık yolunda önemli bir model oluşturmuştu. Batılılar bu şaşkınlıkları altında TBMM Hükümeti ni Lozan Konferansı na davet etmişlerdi. TBMM içinde konferansta kiminle temsil edileceğiz sorusu sorulmaktaydı. Batılılara sürekli taviz veren Osmanlı diplomatı yapısından süratle kaçınılması gerekiyordu. İşte bu sebepler ve o günlerde Mudanya Mütarekesi gibi Lozan a göre daha basit bir mücadelede verilen sinir harbine iyi dayanan ve isteklerini almak konusunda son terece tutarlı olan İsmet Paşa nın delege başkanı olarak Lozan a gönderilmesi gündeme geldi. Konferans Dışişleri Bakanları düzeyinde toplandığı için İsmet Paşa dışişleri bakanlığına getirildi. İsmet Paşa başkanlığında kurulan heyette İsmet Paşa dan başka, Sağlık Bakanı Rıza Nur Bey ile Maliye Bakanı Trabzon milletvekili Hasan Bey (Saka) bulunuyordu. Ayrıca Lozan a giden heyet içerisinde 21 müşavir, 2 basın müşaviri ile 10 tercüman bulunuyordu. Daha önceden 13 Kasım da toplanması kararlaştırılan Lozan Barış Konferansı bir haftalık gecikmeyle 20 Kasım da İsviçre nin Lozan kentinde toplandı. Toplantıya Türkiye nin yanı sıra İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Devleti ve ABD nin Roma Büyükelçisi daimi olarak katılmıştır. Bunun dışında kendilerini ilgilendiren konularda toplantılara katılan devletler Sovyetler Birliği, Gürcistan, Ukrayna ve Bulgaristan gibi devletler olmuştur. Görüldüğü gibi konferans yüzyılların biriktirmiş olduğu sorunları çözmek üzere toplanmıştı. Ortada adeta psikolojik bir harekat vardı. İngiltere Ortadoğu da ve dünyada yitirdiği prestiji yeniden kazanmak için oynuyordu. Lozan a giden Türk Heyeti asla Misak-ı Milli den taviz verilmemesi konusunda uyarıldı ve kendilerine 14 maddelik bir yönerge verildi. Buna göre, Türkiye nin güney sınırı, doğu sınırı ve Trakya nın batı sınırı, adalar, kapitülasyonlar, azınlıklar ve Duyun-u Umumiye konusunda asla taviz verilmemesi, eğer bir güçlük çıkarsa bunun bakanlar kuruluna iletilip ondan talimat alınması, gerekirse görüşmelerin kesilmesi talimatı verilmiştir. 20 Kasım da toplantı İsviçre Cumhurbaşkanı ve Lord Curzon tarafından yapılan açılış konuşmalarıyla başladı. İsmet Paşa da bu iki isimden sonra diplomatik teamülleri hiçe sayarak bir konuşma yapmış, yalnızca orada olanlara değil, tüm dünyaya seslenmişti. Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık; bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz diye bitirdiği konuşmasında Misak-ı Milli den taviz verilmeyeceğini Avrupa devletlerine göstermiş oldu. Ancak İtilaf Devletleri temsilcilerinde Türkiye nin konferansa yenik bir devlet olarak geldiğini görme eğilimi vardı. Onlara göre Lozan Mudanya Mütarekesi nin bir sonucu değil, Mondros Mütarekesi nin bir sonucuydu. Bu bakış açısı sebebiyle daha ilk günden Lozan da soğuk bir hava esmiştir. Daha ilk günden itibaren Türk Heyeti nin Misak-ı Milli tezine İngilizler karşı çıkmışlardı. Bazı konuların üzerinde görüş birliğine varılmasına rağmen batı sınırının tespiti ve adalar meselesi, Türkiye- Irak sınırının tespiti, kapitülasyonlar ve mali konular üzerinde bir türlü görüş birliğine varılamamıştı. Türkiye nüfus yapısı sebebiyle Batı Trakya nın da Doğu Trakya ya dahil edilmesini istiyordu. Ayrıca Türkiye nin güvenliğinin sağlanması açısından Ege adalarının Türkiye ye verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ancak Türkiye nin bu isteği konferansa katılan hiçbir devlet tarafından kabul edilmemiştir. Sınırlar konusunda tartışmaya en çok konu olan yer ise Türkiye Irak sınırı sebebiyle Musul meselesi idi. Türkiye meseleye tarihi ve etnik açıdan bakarak Musul ve çevresinin Türkiye ye verilmesini iste- 4

5 13 Büyük Zaferin Sonuçları mişti. Musul ve çevresinde yaşayan ahalinin büyük bir kısmı Türklerden oluşmaktaydı ve İngiltere Musul u Mondros Mütarekesine aykırı bir şekilde işgal etmişti. İngiltere konferansta en sert direnişini Musul meselesinde göstermiş, müttefikleri de onu bu konuda desteklemişlerdi. Görüşmelerin tıkanmaması ve statükonun devamı için Musul meselesine ara verilmiş, barış anlaşması imzalandıktan bir yıl sonra ikili görüşmeler yoluyla meselenin halledilmesi prensip olarak kabul edilmiştir. Konferansın bir diğer en önemli konusu kapitülasyonlar meselesi idi. İtilaf Devletleri temsilcileri kapitülasyonların devam etmesini istedikleri gibi kapitülasyonlardan tüm müttefiklerin yararlanmasını savunuyorlardı. Osmanlı Devleti nden kalan borçlar da bir diğer sıkıntı çıkaran konuydu. İtilaf Devletleri borçların tamamının Yeni Türk Devleti tarafından ödenmesini şart koşuyorlardı. Türk heyeti ise kapitülasyonların tamamen kaldırılmasını, Osmanlı borçlarının ise Türkiye ye düşen payının ödenmesi hususunda direniyordu. Müttefikler tam bağımsızlık prensibiyle hareket eden Türkiye yi anlamak istemiyorlardı. Onlara göre yapılacak anlaşma Sevr Antlaşması nın biraz değiştirilmiş Savaşı nı görmeyip, Türkiye yi I. Dünya Savaşı nda yenilmiş bir devlet olarak görüp buna göre hareket ediyorlardı. Nitekim müttefikler 31 Ocak 1923 de hazırlanan anlaşma maddelerini Türk Heyeti ne teslim edip 4 Şubat a kadar anlaşmanın onaylanmasını istediler. Özellikle Lord Curzon meslektaşlarına şöyle diyordu; ben bu doğuluları bilirim, pazarlık ederler ama en sonunda dediğinize gelirler. 4 Şubat tarihi geldiğinde İngiltere anlaşmanın imzalanacağı yönünde bir beklenti içindeydi. Türk Heyeti başkanı İsmet Paşa önerilen bu anlaşmayı kabul edemem diyerek asla Misak-I Milli den taviz verilmeyeceğini bildirdi. Bunun üzerine Lozan görüşmelerinin birinci bölümü 4 Şubat tarihinde hiçbir anlaşma imzalanmadan dağıldı. Türkiye ye gelen heyet TBMM de durumla ilgili izahat yapmıştı. Fakat TBMM de bulunan bazı milletvekilleri İsmet Paşa yı beceriksizlikle suçladılar ve Musul un satıldığını iddia edip neden anlaşma yapılmadığı ile ilgili söylenmeye başladılar. Bunun üzerine TBMM 8 Mart 1923 te karşı anlaşma projesini İtilaf Devleri ne sundu. 31 Mart tarihine gelindiğinde müttefikler Ankara dan görüşmelere başlamak için delege istemişti. Bu talep Ankara ya ulaştığında Bakanlar Kurulu hemen toplandı. Durum görüşüldü ve bu meclisle Lozan meselesinin çözümlenemeyeceği ve yeniliklerin yapılamayacağı söylenip öncelikli olarak seçime gitme kararı alındı. Böylelikle I. TBMM dönemi kapanmış oldu. 23 Nisan 1923 te Lozan görüşmeleri kaldığı yerden tekrar başladı. İngiltere temsilci olara Lozan a Horace Rumbold u gönderdi. Görüşmelerin ana eksenini tarafların karşılıklı tavizler vermeleri suretiyle yeni bir savaşın önüne geçmek oluşturuyordu. 17 Temmuz a kadar süren çalışmalar sonucunda bazı konularda anlaşmaya varılamamasına rağmen temel hususlar üzerinde anlaşmaya varılmıştı. Taraflar anlaşmaya son şeklini vererek 24 Temmuz 1923 tarihinde anlaşmayı imzalayarak kabul ettiler. 143 madde ve beş bölümden oluşan anlaşmanın konu başlıkları, çözülebilen ve çözülemeyen konuları şöyledir; Sınırlar Batıda Bulgaristan ile olan sınırımız aynı bırakıldı. Karadeniz de Rezve Deresi nin denize döküldüğü yerden başlamak üzere Yunanistan sınırındaki Meriç Nehri ne kadar Bulgaristan sınırı olarak kabul edildi. Yunanistan ile olan sınır Mudanya Mütarekesi esas alınarak belirlendi. Meriç Nehri nin sol kıyısı Türkiye ye, sağ kıyısı ise Yunanistan a bırakıldı. Batı Trakya nın Türk toprağı olduğundaki tez kabul edilmedi ve Misak-ı Milli den taviz verilmek durumunda kalındı. Çanakkale Boğazı nın güvenliğinin sağlanabilmesi için Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adası Türkiye ye bırakıldı. Diğer Kuzey Ege adaları Yunanistan a bırakıldı. Yunanistan burada asker ve silah bulundurmayacaktır den beri problemli olan Rodos ve on iki ada İtalya ya bırakıldı. Güneyde Türkiye Suriye arasındaki sınır 1921 Ankara İtilafnamesi nde olduğu gibi bırakıldı. Buna göre İskenderun Körfezinden başlayan sınır Kilis, Nusaybin ve Cizre Türkiye ye bu yerlerin güneyi Suriye ye kalacak şekilde onaylandı. Süleyman Şah ın mezarının bulunduğu Caber Kalesi Türkiye nin malı olarak kalacak, burada Türk Bayrağı dalgalanacak ve korumasını Türk askeri yapacak. Daha doğuda bulunan Türkiye Irak sınırı Lozan da çözümlenememiştir. Sınırın çözümü işi anlaşmanın imzalanmasından sonra 9 ay içerisinde Türkiye ve İngiltere arasında çözümlenecekti. Türkiye ayrıca Kıbrıs, Mısır ve Sudan üzerindeki hakimiyet haklarından vazgeçecekti. 5

6 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I Boğazlar Anlaşmanın imzalanmasından sonra müttefik kuvvetler işgal altında bulundurdukları yerleri boşaltacaktı. Çanakkale bölgesinde sahilden içeri doğru 20 km lik alan ile İstanbul da boğazın her iki yakasındaki 15 km lik alan askerden ve silahtan arındırılacaktı. Bir savaş tehlikesinde ya da Türkiye nin savaşa girmesi durumunda bu bölge silahlandırılabilecekti. Türkiye nin tarafsız kaldığı bir savaşta boğazlardan geçen gemilere sayı ve tonaj bakımından sınırlama getirilebilecekti. Boğazların yönetimi Milletler Cemiyeti nin denetimindeki bir komisyona bırakılmıştır Kapitülasyonlar Yüzyıllardır Türk Milleti ni sömüren kapitülasyonlar her türlü sonuçlarıyla birlikte kaldırılmıştır. Yurt içinde kapitülasyonlardan yararlanan yabancı şirketler de Türk yasalarına uymak durumunda kalmıştır Azınlıklar Türkiye sınırları içerisinde yaşayan tüm azınlıklar Türk Vatandaşı olarak kabul edilmiş, böylelikle Avrupalı devletlerin Türkiye nin iç işlerine karışmasının önü kapatılmıştır. Batı Anadolu da meydana gelen Türk Yunan savaşında bölgede yaşayan Rumların Yunanlıların tarafını tutarak bölgede bir katliam gerçekleştirmeleri sebebiyle İstanbul dışında yaşayan bütün Rumların Yunanistan a gönderilmesi kararlaştırılmıştır. Yunanistan da Batı Trakya da yaşayan Türkler hariç olmak üzere Yunanistan ın diğer bölgelerinde yaşayan tüm Türkler Anadolu ya gönderilmesi kabul edilmiştir Borçlar Osmanlı Devleti ilk dış borcunu Avrupalılardan 1854 yılında Kırım Savaşı nın finansmanı sebebiyle almıştır. Alınan borçlar kısa sürede geri ödenemediği için 1881 yılında devlet iflas etmiş Duyun-u Umumiye idaresi kurulmuştur. Lozan görüşmelerinde alacaklı devletler Osmanlı Devleti nin tüm borcunu Türkiye den tahsil etmek istemiştir. Ancak alacaklı devletlerin bu isteği reddedilerek ilk borcun alındığı günden başlamak üzere yani 1854 ten itibaren Osmanlı Devleti nden ayrılan diğer devletler arasında bölünmesi ve Türkiye kendi adına düşen borcu ödemesi kabul edilmiştir. Türkiye kendi payına düşen on beş milyon altın lira borcu otuz yedi yılda ödemeyi taahhüt etmiş ve 1954 yılına kadar bu borcu ödemiştir Savaş Tazminatı Savaş tazminatı meselesi Lozan da Türk heyetini en çok uğraştıran alanların başında gelmektedir. Özellikle İngiltere I. Dünya Savaşı nın sonucu olarak gördükleri bu görüşmelerde Türkiye yi yenik devlet statüsünde kabul etmek istemişti. Bu sebeple Türkiye den savaş tazminatı istenmiştir. Fakat İsmet Paşa heyetin Lozan a galip devlet olarak geldiğini, dolayısıyla savaş tazminatı ödemesinin mümkün olmadığını aksine Yunanlıların Batı Anadolu da yaptığı tahribat için savaş tazminatı ödemesini şart koşmuştu. İngiltere nin Yunanlıları koruyan politikası ve o dönemde Yunanistan ın içinde bulunduğu ekonomik koşullar sebebiyle Türk heyeti ağır tazminat şartlarından vazgeçmiştir. Bunun sonucunda Yunanistan Anadolu da sebep olduğu yıkım ve cinayetler için savaş tazminatı ödemeye mahkum edilmiş, Meriç in batısında bulunan Karaağaç Köyü savaş tazminatı olarak Yunanlılardan alınmıştır Lozan Antlaşması nın Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi I. Dünya Savaşı sonunda yenilen Türk Milleti, kendisine sunulan idam fermanını kabul etmemiş ve arasında büyük bir kurtuluş savaşı vermiştir. Kazanılan bu başarının ardından Lozan da masaya galip devlet statüsünde oturulmuş, Türk Milleti haklı davasını tüm dünyaya duyurarak henüz ölmediğini beyan etmiştir. Lozan Antlaşması Osmanlı Devleti nin asırlardan beri gelen problemlerinin çözüldüğü yer olması sebebiyle önemlidir. Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır. Borçların ödenmesi bir esasa bağlandığı için Türk Milleti ekonomik ve bunun doğal sonucu olan siyasi baskılardan kurtulmuştur. Türkiye nin sınırlarının kesin olarak tespit edilmesi de ayrıca Anadolu nun parçalanması üzerine oynanan oyunların son bulmasına neden olmuştur. 6 Lozan Antlaşması, yüzyılların hesaplaşması olmasından önemlidir. Türk Milleti nin bu anlaşmayla kazanımlarının büyük olmasına rağmen ne yazık ki tam anlamıyla çözümlenememiş sorunlar da içermektedir. Irak Sınırı, boğazların uluslar arası bir komisyon tarafından yönetilmesi, Ege adaları ve Osmanlı Devleti nden kalan borçların ödenmesi konusunda alacaklı devletlerle tekrar masaya oturulması gibi bazı sorunlar Lozan da çözülememiştir. Irak sınırı İngiltere ile yapılan 5 Haziran 1926 tarihli Ankara Antlaşması ile Türkiye nin aleyhine çözümlenmiş, Musul Türkiye sınırları dışında kal-

7 13 Büyük Zaferin Sonuçları mıştır. Boğazlar meselesi 20 Temmuz 1936 tarihli Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile çözülmüş, boğazların yönetimi genç Türkiye Cumhuriyeti Devleti ne kalmıştır. Borçlar meselesi 1954 yılında son taksitin ödenmesi ile halledilmiş, fakat Ege adaları ne yazık ki kaybedilmiştir. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması, 23 Ağustos 1923 tarihinde TBMM tarafından onaylanmıştır. Dış dünya ile sorunlarını çözen Türk Milleti, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde çağın icaplarına göre ülkesini yeniden inşa etmeye koyulmuştur. 7

8 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I KAYNAKÇA Atatürk, M. Kemal, Nutuk ( ), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1991, (Bugünkü Dille Yayına Hazırlayan: Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ) Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I, I/1, II (Bozkurt, G., Çağan, N., Ergün, M., Genç, N., Güneş, İ., Kürkçüoğlu, Ö., Taşdemirci, E.), YÖK Yayınları, Ankara, 1995 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, (Çakmak, M.A., Dönmez, C., Hayta, N., Safran, M., Şahin, M., Turan, R.), Okutman Yayıncılık, Ankara, 2009 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, (Arslanhan, İ., Bahadır, Ö., Eken, H., Ünlü, H., Yerebasmaz, A.), Marmara Yayınları, Bursa, 1998 Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (Ed. Ertan, T. F.), Siyasal Kitabevi, Ankara, 2001 Armaoğlu, F., 20. YY Siyasi Tarihi (14. Baskı), Alkım Yayınları, İstanbul, 2005 Kinros, L., Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar, İstanbul, 2006 Milli Mücadele Tarihi Makaleler, (Akbulut, D.A., Balcıoğlu, M., Konukçu, E., Önsoy, R., Özkaya, Y., Tanfer, V.), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2002 Tansel, Selahattin, Mondros tan Mudanya ya Kadar III, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları, Ankara, 1973 Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, (Akbıyık, Y., Akbulut, D.A., Avcı, C., Balcıoğlu, M., Eraslan, C., Köstüklü, N., Süslü, A., Tural, M.A., Turan, R., Yalçın, D.), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2000 Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, (Ekincikli, M., Gedikli, Ş., Turan, M., Yalçın, S.), Siyasal Kitabevi, Ankara,