UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ. Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D.

Transkript

1 UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D.

2 Uyku tanımı Uyku Fizyolojisi (uyku evreleri) Sirkadiyen ritim Uyku yoksunluğu İdeal uyku Uyku ile ilgili bazı hastalıklar Jet-Lag

3 NEDEN UYURUZ?

4 İnsan vücudunun normal ve sağlıklı işlemesi için uyku gereklidir. Vücut pil

5 UYKU Pasif Aktif İnsan ömrünün 1/3 i uykuda geçer.

6 Bilinçsizlik hali Dışardan gelen uyarılara kapalı Beyin aktif Diğer bilinçsizlik durumlarından ayrıldığı noktalar? Siklik döngüsü- dışardan gelen uyarılara yanıtsızlığın geri dönebilir olması

7 Uykuyu başlatan: Beyin Sapı Hipotalamus (melatonin) (denge) UYKU UYANIKLIK Narkolepsi İnsomnia

8 UYKUNUN EVRELERİ NREM (non-rapid eye movement) 1.evre 2.evre (göz hareketleri durur) 3.evre 4.evre Uyku derinliği artar(beyin dalgaları yavaşlar) Yatak ıslatma, uykuda yürüme Fonksiyonu tam bilinmiyor, teoriler; metabolizma hızı düşer vücutta glikojen depolanmasına yarar, yavaş beyin dalgaları hafızanın pekiştirilmesi sağlamlaştırılmasına yarar. REM (rapid eye movement) 8 saatlik uykuda 4-5 defa Toplam uykunun %20-25 i REM ve NREM döngüsü uyku süresince devam eder!

9 REM dönemi Hızlı göz hareketleri Göz bebekleri genişler Kalp atım hızı artar Solunum hızı artar Kas seyirmeleri-atmalar Beyin dalgaları tıpkı uyanık insandaki gibidir!! Beyin kan akımı beyin metabolizması ( Görme merkezi RÜYA )

10

11

12 Farklı yaş gruplarında uyku Bebekler saat uyurlar. REM toplam uykunun çoğunu kapsar. (3-4 aylık) Uyanıklıktan doğrudan REMe geçer Sonrasında uyanıklıktan NREMe geçmeye başlar. Yaşlılar 3 ve 4. evre süresi azalır. Daha yüzeyel uyku! Gece sık uyanırlar. Yatakta geçen süre artar. Uykuya dalmada zorluk.

13 UYKUNUN YARARLARI Büyüme hormonu salınımı (uyusun da büyüsün!) Hafıza,öğrenme, yaratıcılık Bağışıklık sistemi-yara iyileşmesi

14 SİRKADİYEN RİTİM 24 saatlik biyolojik değişikliklere denir. En önemli sirkadiyen ritim; uyku-uyanıklık Vücut saati Beyindeki kapı - Hipotalamus Anahtar - Işık (yemek saatleri, çalar saat..) Gece artan hormonlar; Melatonin, testosteron büyüme hormonu Vücut ısısı ile paraleldir. (Gece kuşu?)

15

16 İDEAL UYKU Genç erişkinlerde yaklaşık 7 saat Azı da fazlası da zarar! Uyanmanın doğal olması önemli En önemli faktör zamanlama; Kişiden kişiye değişir; Beden ısısı minimuma,melatonin hormonunun maksimuma ulaşması uykunun ikinci yarısında uyanmadan önce olmalı!

17 UYKU YOKSUNLUĞU Fizyolojik etkileri Kas ağrıları Baş dönmesi-mide bulantısı Ellerde titreme Baş ağrısı Sinirlilik Hafıza problemleri Obezite, diyabet, hipertansiyon hastalıklarına yatkınlık Bağışıklık sisteminin çökmesi Halüsinasyon Büyüme geriliği Dikkat eksikliği Sakarlık Gün içinde uyuklama (Trafik kazaları, iş kazaları) Dünya uykusuz kalma rekoru?

18 Alkol İlaçlar- yeme içme -uyku REM azalır. Uykululuk hali. Tolerans.Gece sık uyanma -insomnia. Kafein Uyarıcı, kişiden kişiye değişebilir Enerji içecekleri, amfetamin, kokain, metilfenidat (Ritalin) ; uyarıcılar Bazı antidepresanlar, antihistaminikler ; hipnotik Marul, ayran ; uyku verici

19 Gece rahat uyumak için neler yapabiliriz?

20 Uyku İle İlgili Bazı Hastalıklar Uyku apne sendromu Huzursuz bacak sendromu Uyku myoklonisi Sirkadiyen ritim uyku bozuklukları (jet-lag, shift work sleep disorder )

21 JET-LAG Tanım Sebebi nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl mücadele edebilirsin?

22 Ne zaman görülür? Hangi yön uçuşlarda görülür? Nedeni ne? Biyolojik saat Los Angels Yerel saati Londra yerel saati Kalkış Oc :50 Oc :50 Varış Oc :00 Oc :00 Yatma zamanı Oc.30-14:00 Oc :00 Doğu-batı yönü tolerans daha zor! Erken yatmak daha zor! Kırmızı göz uçuşu!

23 Belirtiler Sindirim problemleri Başağrısı Bitkinlik Uyku düzensizliği- uykusuzluk İrritabilite Depresif durum- dikkat bozukluğu

24 Tedavi Melatonin ; kullanımı zor-kanıtlanmamış etkinliği şüpheli Kronobiyoloji; Her gece 3 saate yakın yatış zamanını kaydırma Işık terapisi Önceden uyku düzenini yavaş yavaş ayarlama Günlük aktiviteleri yerel zamana göre ayarlamak

25 Teşekkürler!