Türk devletlerinde kağanın sarayında, kurultayda ve ziyafetlerde her boyun oturacağı yer "orun" ve kesilen hayvanın etinden alacakları pay "ülüş"

Transkript

1

2 Türk devletlerinde kağanın sarayında, kurultayda ve ziyafetlerde her boyun oturacağı yer "orun" ve kesilen hayvanın etinden alacakları pay "ülüş" olarak belirlenmişti.

3 ORUN VE ÜLÜŞ Oğuz boylarının ananesine göre toplamtılarda her boyun oturacak yeri (orun mevki) damga sı, ongun u ve hatta ziyafet için kesilen hayvanın etinden alacaları payları(ülüş) da Gün Han tarafında tayin edilmişti

4 Altın çadırda en şerefli yerde (törde) Gün Han oturmuştur. Milletin en meşhur olanları, bütün kavmin ittifakı üzere koyunun başını, sağrısını Gün Han a takdim ettiler ve dediler ki: Kim han olursa bu onun ülüşüdür. Kapı yanında Irkıl Hoca oturmuştu; ona koyunun döşünü takdim ettiler, kim vezir olursa bu onun hakkıdır.

5 Sağ taraftaki birinci çadıra Gün Han ın oğlu Kayı yı oturttular. Ona sağ ayağın uyluk kemiğini verdiler; Bayat et doğradı; Sorki atlara baktı. İkinci çadıra Alka Evli yi oturttular. Ona ön sağ ayak kemiğini verdiler. Kara Evli doğradı; Lale atlara baktı. Üçüncü çadıra Ay Han ın büyük oğlu Yazır ı oturttular. Ona sağ tarafından kalça kemiğini verdiler. Yazır doğradı, Komi atlara baktı. Dördüncü çadıra Dodurga oturdu. Döker et doğradı, Mürdeşöy atlara baktı.

6 Beşinci çadıra Yıldız Han ın oğlu Avşar oturdu. Ona but kemiğini verdiler. Kızık doğradı, Turumcu atlara baktı. Altıncı çadıra Bekder oturdu. Ona sağ taraftaki kürek kemiğini verdiler. Kargın doğradı, Karaşık atlara baktı.

7 Türk toplumsal yaşayışını düzenleyen töre (kurallar), toplumda hâkim ve geçerli olan tek değerdi.

8 Türklerde birey, toplum ve devlet daima birbirleri ile sıkı bir ilişki içindeydi. Türk toplumunda bireyin devletten en önemli isteği adaletti. Devlet bunu sağlarken birey de devlete bağlı olmak, vergi vermek ve askerlik görevini yapmakla yükümlü idi.

9 Yöneticilerle yönetilenler arasında karşılıklı görev ve sorumlulukların yer aldığı "tüz" adı verilen yazılı olmayan bir anlaşma mevcuttu

10 İlk Türk toplumunun temelini oguş adı verilen aile oluşturur. Aileler birleşerek urug(sülale),uruglar birleşerek boyları ve boylarda birleşerek bodunu(türk milleti) oluşturur.

11 İlk Türk toplumunun genel özellikleri şunlardır; Türk toplumu atlı göçebe toplum yapısına sahiptir. Yazın yaylaklara çıkılır, kışın kışlaklara dönülürdü.

12 Her boyun veya oymağın belirli yaylası ve otlağı vardı. Boy beylerinin emri ile başlayan göç, çift hörgüçlü develer veya dört tekerlekli, üstü kapalı ve öküzlerle çekilen arabalarla (kağnı) yapılmaktaydı. Yaylalara göçerken güzel elbiseler giyilir, neşeli şarkılar söylenirdi.

13 Orta Asya nın ağır coğrafi şartları sebebiyle Türk toplumu savaşçı ve teşkilatçı bir yapıya sahiptir. Türklerde at kültürü çok önemlidir. Atın etinden ve sütünden (kımız) yararlanılırdı. Aynı zamanda at ulaşım ve savaş aracıdır.

14 Toplumsal yaşayış gelenek ve göreneklerden oluşan töre çerçevesinde şekillenir. Hiçbir Türk töreye aykırı hareket etmezdi.

15 Türk toplumunda aile ve kadının yeri oldukça önemlidir. Genelde tek eşlilik vardır. Aile çekirdek aile olup evlenen çocuklar ayrılır küçük oğlan ana babaya bakar ocağını tüttürür. Mirasın önemli bölümünü alırdı. Eski Türk ailesi ataerkil(baba yönetimli) olmasına rağmen kadınların geniş hakları vardır.(boşanma gibi) babaya ata veya kang anneye ana veya ög denirdi.

16 Evlilikte ise karşılıklı rıza vardı. Yani görücü usulünden çok kızın ve oğlanın da istekleri gözetilirdi. Türklerde aile ve sülale içi evlilik olmayıp ancak boylar arasında evlilikler vardı. Bunun nedeni bozkırda boylar arası akrabalık oluşturmaktı. Hatta önemli kişiler daha çok Çinli kızlarla evlenirdi. Başlık parası (kalıng), Kız çeyizi(yumuş eğne) ve düğün yemeği (Törün) vardı.

17 Eğne günümüzde olduğu gibi eskiden de herkesin görmesi için düğünden önce kız evinde sonra da erkek evinde sergilenmekteydi. Evlenen kıza gelin, erkeğe de güvey denilmekteydi.

18 Türkler yurt ya da keregü denilen keçe ve halılarla kaplı çadırlarda yaşarlardı. Bunun yanında başta Uygurlar olmak üzere büyük şehirler de kurmuşlardır. Evlerini genelde kerpiçten inşa eden Uygurlar temel yaşam biçimlerini özünde devam ettirerek değişim ve süreklilik ilkesine uymuşlardır.

19 Boylar halinde yaşamışlardır. Her Türk boyunun kendi Kurultayı vardı. Boy beyleri Kağanın başkanlık ettiği Büyük Kurultay a katılırdı. Boyların kendilerine ait tamga(simge) ve ongun(hayvan) u vardı. Örneğin Göktürklerin tamgası kurt başı ongunu ise Dişi Kurt, Kayı boyunun tamgası iki ok ve bir yaylı ok ongunu ise şahin idi.

20 Türkler eğlencelere ve törenlerede çok önem verirlerdi. 9 Martta(Bazı Türk toplumlarında 21 Mart) büyük toylar düzenlenirdi. Ayrıca 5. ayda da (mayıs) büyük şenlikler ve törenler yaparlardı. Bu törenlerde kımızlar içilir(kısrak sütünden içki) atlar kurban edilir ve yenir, çeşitli yarışmalar yapılırdı. Ayrıca güreş, at yarışları ve ciritte önemli idi.

21 Türkler göçebe oldukları için et (daha çok at eti) ve hayvansal gıdalar tüketirlerdi. Tarım çok azdı.

22 Giysiler ise pantolon ceket idi. Kemer ve çizme çok önemli idi hatta kemer hükümdarlık sembolü idi. Kışın uzun kaftanlar giyerlerdi. Başlarında börk denilen deriden başlıklar giyerlerdi. Saçları uzun bırakırlar ancak örmezlerdi. Bıyık ve sakal önemli idi. Bıyık gürlüğü cesaret, savaşçılık ve gençliğin; sakal ise bilgeliğin göstergesi di.

23 Kemer, kemer tokası ve düğmeyi Türkler de kullanmıştır. Romalılar keten gömlek giymeyi Türkler den öğrenmişlerdir. Çiçekli uygur kumaşları çok meşhurdu. Türklerde kara renkli kumaştan yapılan elbiseler yas tutulurken giyilirdi. Ak renkli kumaş ise uğur sayılırdı.

24 Türk hükümdarları ve kahramanları öldükleri zaman mezarlarının başına hayatta iken savaşıp öldürdükleri tanınmış kişilerin sayısı kadar insan biçiminde yontulmuş taş (balbal) dikilirdi. Hunlar, Kök Türkler, Uygurlar ve Oğuzlar ölünün hatırasına "yuğ" törenleri düzenlerlerdi.

25 At ve koyun etinden yapılan çeşitli kebaplar Türklerin en sevilen yiyecekleri arasındaydı. Ayrıca konserve et, süt, peynir ve yoğurt da çok tüketilmekteydi. Türkler çeşitli habur işlerini de biliyor, bunları da yapıyorlardı. Kısrak sütünün mayalanması ile elde edilen kımız en önemli içecekti.

26 Eski Türk topluluklarının dinî inanışlarına göre, Gök Tanrı tek yaratıcı olarak görülmekte ve din sisteminin merkezinde yer almaktaydı. Türk toplumlarında kendisine kurban sunulan varlıkların başında ve hepsinin üstünde Gök Tanrı vardır. Ayrıca yıldız, ay ve güneş bu dönemde önemli bir yere sahipti.

27 Gök Tanrı inancına göre; Tanrı tektir ve en yüce varlıktır. Sonsuz bir hayata sahip ezeli ve ebedi olan Tanrı, kâinatın yaratıcısı ve hâkimidir. Ahiret inancı olan bu inanç sisteminde iyi insanların "uçmag"a (cennete), kötülerin ise "tamu"ya (cehenneme) gideceklerine inanılırdı. Toplumsal yapıda özel bir statüsü olmayan din adamlarına "kam" adı verilmekteydi.

28 Türkler arasında Gök Tanrı inancından başka dinler de kabul görmüştü. Uygurlar, Budizm ve Maniheizm inançlarını benimsedi. Macarlar, Bulgarlar, Kumanlar ve Peçenekler ise Hristiyanlığı kabul ettiler. Hazarlarda ise Musevilik, Hristiyanlık ve İslamiyet kabul edilen dinlerdendi.