GEÇİCİ KORUMA SAĞLANAN SURİYE Lİ YABANCILARIN ÇALIŞMA ESASLARI

Transkript

1 GEÇİCİ KORUMA SAĞLANAN SURİYE Lİ YABANCILARIN ÇALIŞMA ESASLARI Cumhur Sinan ÖZDEMIR GİRİŞ Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre Ülkemizde yaklaşık 2,5 milyon Suriye uyruklu geçici koruma sağlanan yabancı bulunmaktadır.geçici koruma sağlananyabancıların çalışmasına ilişkin usul ve esaslar, tarih, 2016/8375 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla uygulamaya konulan ve tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik hükümleriyle düzenlenmiştir. 2. GEÇİCİ KORUMA Suriyeli yabancılarıda kapsamına alan ve tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Geçici Koruma Yönetmeliği, yabancılara hak ve yükümlülükler getirmiştir Geçici Koruma Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılara sağlanan korumaya, geçici koruma denir Geçici Korumanın Unsurları Açık sınır politikası ile ülke topraklarına koşulsuz kabul Geri göndermeme ilkesinin istisnasız uygulanması Gelen kişilerin temel ihtiyaçlarının karşılanması 2.3. Geçici Koruma Sağlanacak Yabancılar Geçici koruma; ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılardan haklarında bireysel olarak uluslararası koruma statüsü belirleme işlemi yapılamayan yabancılara uygulanır. 30 * Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Başmüfettişi * Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi:

2 3. SURİYELİ YABANCILARIN ÇALIŞTIRILMASI 3.1. Yasal Mevzuat Suriyeli yabancılar başta olmak üzere geçici koruma sağlanan yabancıların çalıştırılmasında; tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6548 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geçici Koruma Yönetmeliği, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlana Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik, hükümleri uygulanmaktadır Mevsimlik Tarım ve Hayvancılık İşlerinde Çalışma İzni Muafiyeti Mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni muafiyeti kapsamındadır. Çalışma izni muafiyeti başvuruları, geçici koruma sağlanan yabancıları çalıştıracak işveren tarafından geçici koruma sağlanan il valiliğine yapılmaktadır. Bu başvurular, ilgili valilik tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilmektedir Başvuru Şartları Geçici koruma sağlanan Suriyeli yabancılar başta olmak üzere aşağıda belirtilen şartları taşıyanların çalışma izni muafiyet başvuruları kabul edilir; a)yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesinin/yabancı tanıtma belgesinin ve yabancı kimlik numarasının olması, b)çalışma izni muafiyeti başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması, c)geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde ve sadece mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışmak üzere başvuru yapılması. 280 TEMMUZ - AGUSTOS

3 Başvuru Usulü ve Değerlendirme a)çalışma izni muafiyet başvurusu, yabancı tarafından geçici koruma kimlik belgesi/yabancı tanıtma belgesi ile geçici koruma ile kalma hakkı sağlanan ildeki Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne yapılır. b)çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğünün yetkili kullanıcısı tarafından yabancının kimlik numarası otomasyon sistemine girildikten sonra sorgulama yapılarak yabancıya ait kimlik bilgileri getirilir. c)yapılan sorgulamada; yabancının geçici koruma kapsamında olduğu, başvurunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulduğu, İçişleri Bakanlığı kayıtlarından teyit edilemezse otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uyarısı alınır. d)geçici korunan yabancının çalışma izni muafiyeti talep ettiği il bilgisinin seçilmesi ve kaydedilmesi ile kayıt işlemi tamamlanır. Seçilen il kodu ile İçişleri Bakanlığı kayıtlarına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan il kodunun uyuşmaması halinde otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uyarısı alınır. e)geçerli bir çalışma izni bulunan geçici koruma sağlanan yabancının, çalışma izni muafiyet başvurusu yapacak olması halinde otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uyarısı alınır. Ancak çalışma izninin iptal edilmesi sonrasında muafiyet başvurusuna devam edilebilir. f)kaydı tamamlanarak talebi uygun görülen geçici koruma sağlanan yabancıya, otomasyon sistemi üzerinden çıktısı alınan çalışma izni muafiyeti bilgi formu verilecektir. g)çalışma izni muafiyetini iptal ettirmek amacıyla geçici koruma sağlanan yabancı tarafından Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne başvuru yapılması halinde, il müdürlüğünce gerekli iptal işlemi otomasyon sistemi üzerinden yapılır Çalışma İzni Muafiyeti Bilgi Formunun Kapsamı ve İçeriği a)sadece mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışabilecekleri, b)geçici koruma sağlanan ilden başka bir ilde çalışma haklarının bulunmadığı, c)çalışma izni muafiyeti bilgi formunun geçici koruma kimlik belgesi/yabancı tanıtma belgesi ile birlikte ibraz edilmesi zorunluluğunun bulunduğu, d)muafiyetin sona erme tarihinden sonra çalışmaya devam edilecek olması halinde,çalışma ve İş Kurumuil müdürlüğüne yeniden başvurulması gerektiği, e)geçici koruma sağlanan yabancının çalışma izni muafiyeti kapsamında 281

4 olup olmadığının Yabancı Çalışma İzni Sorgulama Sistemi ( gov.tr) üzerinden yabancı kimlik numarası girilerek sorgulanabileceği, çalışma izni muafiyeti bilgi formunda Türkçe ve Arapça olarak belirtilir Valiliklere Bildirim Mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışmak üzere çalışma izni muafiyeti bilgi formu verilen geçici korunan yabancıların Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüklerince her ay otomasyon sistemi üzerinden alınan listesi, izleyen ayın ilk haftası içerisinde Valiliğe bildirilir Çalışma İzni Başvuru Şartları Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli yabancılar olmak üzere aşağıda belirtilen şartları taşıyanları çalıştırmak üzere yapılan başvurular kabul edilir; a)yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesinin/yabancı tanıtma belgesinin ve yabancı kimlik numarasının olması. b)çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması. c)geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde çalışmak üzere başvuru yapılması. d)ön izin alma zorunluluğu olan mesleklerde çalışacak geçici korunanların, ilgili Bakanlıklardan ön izin belgesinin alınmış olması. e)geçici koruma sağlanan yabancının başka bir işverenin yanında çalışmak üzere düzenlenen çalışma izninin ya da bu yabancı için daha önce yapılmış sonuçlanmayan bir başvurusunun bulunmaması Çalışma İzni Başvurularının Değerlendirilmesi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca, çalışma izni başvuruları aşağıda belirtilen hallerde reddedilir; a)işyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmesi, b)başvurunun, özel kanunları ile yalnızca Türk vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve meslekler için yapılmış olması, c)sağlık meslek mensupları için Sağlık Bakanlığından, eğitim meslek mensupları için Milli Eğitim Bakanlığından veya Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından ön izin alınmaması, 282 TEMMUZ - AGUSTOS

5 d)değerlendirme kriterlerinin karşılanmaması, e)ilgili mercilerin olumsuz görüşünün bulunması Çalışma İzin Belgesi ve Bildirim a)çalışma izni başvurusuna ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan değerlendirmenin sonucu, geçici koruma sağlanan yabancıyı çalıştırmak isteyen işverene ve İçişleri Bakanlığına online olarak bildirilir. b)talebi uygun görülen geçici koruma sağlanan yabancı için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca oluşturulan çalışma izni otomasyon sisteminde Başvuru Takip kısmında görüntülenebilecektir. Ayrıca, yabancı adına Bakanlıkça düzenlenen kart şeklindeki çalışma izin belgesi yabancının çalışacağı adrese nitelikli kurye ile gönderilecektir. c)çalışma izni verilen geçici koruma sağlanan yabancı, işinin gereği olarak farklı bir ilde bulunmasının zorunlu olduğu hallerde, Göç İdaresi il müdürlüğüne bu durumu bildirmekle yükümlüdür İstihdam Kotası İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmemesi esastır. Ancak, hiç Türk vatandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı ondan az olan işyerlerinde, geçici koruma sağlanan en fazla bir yabancıya çalışma izni verilebilir. Ayrıca, işveren tarafından; işyerinin kayıtlı bulunduğu ildeki Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğünden, çalışma izni başvurusu tarihinden önceki dört haftalık süre içerisinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunamadığının belgelendirildiği başvurularda istihdam kotası uygulanmayabilir. Bu hususun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından değerlendirilmesinde çalışma izni talebinde bulunulan sektör ve illere göre açık iş ve işe yerleştirmeler dikkate alınır. Örneğin; 250 Türk vatandaşı çalışan bir işyerinde çalışabilecek geçici koruma sağlanan yabancı sayısı en fazla 25 olacaktır sayılı Dernekler Kanunu uyarınca kamu yararına çalışan dernek statüsüne sahip dernekler ile 4962 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Kanun uyarınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar tarafından insani yardım hizmeti faaliyetlerinde çalıştırılmak istenen geçici koruma sağlanan yabancılara ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapılan çalışma izin taleplerinin değerlendirilmesinde istidam kotası uygulanmayacaktır. 283

6 Mesleki Eğitim Geçici koruma sağlanan yabancılar, en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması koşuluyla, Türkiye İş Kurumu tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında düzenlenen kurs ve programlara katılabilir ve bu kapsamda bir işyerinde mesleki eğitim ve işbaşı eğitimi görebilirler. Mesleki eğitimlerini tamamlayan yabancıların eğitim gördükleri işyerinde çalıştırılmak istenilmesi durumunda, işverenler tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvuruda bulunularak çalışma izni alınması zorunludur. Bu kapsamda yapılan başvurularda istihdam kotası Bakanlıkça farklı uygulanabilir Sosyal Haklar ve Ücret Geçici koruma sağlanan yabancıların ve işverenlerin çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatı ile diğer ulusal mevzuattan kaynaklanan hak ve yükümlülükleri saklıdır. Diğer bir ifadeyle Ülkemizde çalışan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar 4857 sayılı İş Kanunu, 6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası hükümlerine tabidir. İşverenler yabancı çalışanlarına 2016 yılı için geçerli yasal asgari ücret olan brüt: TL, net: 1.330,99.-TL (asgari geçim indirimi dahil, bekar ve çocuksuz) ücret altında ödeme yapamayacağı gibi, sigortasız da çalıştıramaz İdari Para Cezası Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar, çalışma izni muafiyeti veya çalışma izni olmaksızın Türkiye de çalışamaz veya çalıştırılamaz sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkındaki Kanuna göre; çalışması veya çalıştırılması halinde 2016 yılında; işverene TL, yabancıya 881.-TL, bağımsız çalışan yabancıya TL, idari para cezası uygulanacaktır. Fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları iki kat artırılarak (işverene TL, yabancıya TL, bağımsız çalışan yabancıya TL) olarak uygulanacaktır. Ülkemizde çalışan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar 4857 sayılı İş Kanunu, 6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası hükümlerine tabi olduğundan, yasal düzenlemelere aykırılık halinde bu Kanunların öngördüğü idiar para cezalarıda uygulanabilecektir. 284 TEMMUZ - AGUSTOS

7 4. SONUÇ Suriyeli yabancılar başta olmak üzere geçici koruma sağlanan tüm yabancılar çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması şartıyla çalışma izni için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurabileceklerdir. İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının %10 ununu geçmemesi esastır. Ancak, hiç Türk vatandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı 10 dan az olan işyerlerinde, geçici koruma sağlanan en fazla bir yabancıya çalışma izni verilebilecektir. Örneğin; 250 Türk vatandaşı çalışan bir işyerinde çalışabilecek geçici koruma sağlanan yabancı sayısı en fazla 25 olacaktır. Mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni muafiyeti kapsamındadır. Diğer bir ifadeyle mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışacak Suriyeli yabancılar için çalışma izni şartı aranmayacaktır. Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar, çalışma izni muafiyeti veya çalışma izni olmaksızın Türkiye de çalışamaz veya çalıştırılamaz. Çalışması veya çalıştırılması halinde 4817 sayılı Kanununa göre 2016 yılında; işverene TL, yabancıya 881.-TL, bağımsız çalışan yabancıya TL, idari para cezası uygulanacaktır. Fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları iki kat artırılarak (işverene TL, yabancıya TL, bağımsız çalışan yabancıya TL) olarak uygulanacaktır. KAYNAKÇA Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ( ) Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik. Ankara: Resmi Gazete (29594 sayılı) İçişleri Bakanlığı ( ) Geçici Koruma Yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete (29153 sayılı) T.C. yasalar ( ) sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (28615 sayılı) 285