GEÇİCİ VERGİ BEYAN DÖNEMLERİ AZALTILMALI, ORANLARI YENİDEN BELİRLENMELİDİR

Transkript

1 GEÇİCİ VERGİ BEYAN DÖNEMLERİ AZALTILMALI, ORANLARI YENİDEN BELİRLENMELİDİR 13

2 GEÇİCİ VERGİ BEYAN DÖNEMLERİ AZALTILMALI, ORAN- LARI YENİDEN BELİRLENMELİDİR I - MEVCUT YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMA A. Gelir Vergisi Açısından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun (4369 sayılı Kanunun 52 nci maddesiyle değiştirilen ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren) Geçici Vergi yi düzenleyen Mükerrer 120 nci maddesine göre; Ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, bu Kanunun ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlerine göre (indirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri de dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin (4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle değiştirilen ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) altışar aylık 1 kazançları (42. madde kapsamına giren kazançlar ile noterlik görevini ifa ile mükellef olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar hariç) üzerinden, 103. maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi öderler sayılı Kanunun 2. maddesiyle eklenen ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra; Bakanlar Kurulu geçici vergi dönemlerini üç aya indirmeye, (5035 sayılı Kanunun 48/4-g maddesiyle değiştirilen ve ten geçerli olmak üzere tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) geçici verginin beyan süresini üç aylık dönemi izleyen ikinci a- yın onuncu, ödeme süresini ise onyedinci günü akşamı olarak belirlemeye 2 yetkilidir. Son olarak, 5615 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi ile, üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın onuncu günü akşamına kadar beyan edileceği ibaresi, üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın ondördüncü günü akşamına kadar beyan edileceği olarak değiştirilerek belirlenmiş bulunmaktadır. Bir önceki takvim yılında (4444 sayılı Kanunun 2. maddesiyle değiştirilen ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) altışar aylık (üç aylık) 3 dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu sayılı Kanunun 2. maddesiyle bu maddede yer alan "üçer aylık" ibareleri "altışar aylık, "üç aylık" ibaresi de "altı aylık" olarak değiştirilmiştir 2 (İbarenin değişmeden önceki şekli) geçici verginin beyan ve ödeme sürelerini üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 15. günü akşamı olarak belirlemeye. 3 * tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2000/329 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 1/7/2000 tarihinden itibaren geçici vergi dönemleri yeniden üçer aylık olarak belirlenmiştir. ** tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2000/1514 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ve tarihinden geçerli olmak üzere geçici vergi beyan ve ödeme dönemleri üçer aylık belirlenmiştir 14

3 mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir. Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (42. maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir. Yapılan incelemeler sonucunda geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10 u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan e- dilen bu kısım için re sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir. İşin bırakılması halinde, işin bırakıldığı dönemi izleyen dönemlerde geçici vergi ödenmez. Geçici vergi uygulamasına ilişkin usuller Maliye Bakanlığınca tespit edilir. B. Kurumlar Vergisi Açısından tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun, Kurumlar vergisi ve geçici vergi oranı nı düzenleyen 32 nci maddesine göre; 1. Kurumlar vergisi, kurum kazancı üzerinden % 20 oranında alınır. 2. Kurumlar vergisi mükelleflerince, (dar mükellefiyete tâbi kurumlarda ticarî ve ziraî kazançlarla sınırlı olarak) câri vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara göre ve câri dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödenir. Tam mükellef kurumlar için geçerli olan esaslar, dar mükellef kurumlara da aynen uygulanır. 3. Bakanlar Kurulu, ikinci fıkrada yazılı geçici vergi oranını 5 puana kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar getirmeye yetkilidir. 4. Kanunun 23 üncü maddesine göre vergilendirilen yabancı ulaştırma kurumlarında vergi oranını karşılıklı olmak şartıyla, ülkeler itibarıyla kara, deniz ve hava ulaştırma kurumları için ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye veya bu maddede yazılı oranın bir katını geçmemek üzere yeni bir oran tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. II - DEĞERLENDİRME VE SONUÇ A. Değerlendirme Yukarıdaki yasal düzenlemelerin dışında konu ile ilgili Maliye Bakanlığı nca bir çok tebliğ, sirküler ve iç genelge yayımlanmış bulunmaktadır. Konu vergi mevzuatımızda yer aldığı günden itibaren, genel kabul görmüş uygulamalar dahilinde bazı aksama ve eleştirilere rağmen devam etmektedir. Bilindiği gibi, ilk yasal düzenleme ile geçici vergi dönemleri altışar aylık dönemler halinde ve oranı ise % 10 olarak belirlenmiştir. Bu durum, zaman içerisinde üçer aylık dönemler halinde ve en son olarak da gelir 15

4 vergisi mükellefleri için % 15, kurumlar vergisi mükellefleri için ise % 20 oranında uygulanmaktadır. Bu oranlar aynı zamanda, ilgili vergilerin temel oranı ile aynı paralelde seyretmektedir. Üçer aylık olarak uygulanan geçici verginin dördüncü döneminde; takvim yılı dönem sonu işlemlerinin tamamının yapılıyor olması, uygulamada sıkıntılara yol açmakta olup, muhasebe işlemlerinin, düzenlenen mali tabloların ve beyan edilen geçici vergi matrahlarının eksik veya hatalı olma olasılıklarını artırmaktadır tarihinden geçerli olmak üzere Gelir vergisinde 5 puan indirime gidilerek (asgari-kademeli) % 15 oranı, Kurumlar vergisinde 10 puan indirime gidilerek (tek oran) % 20 oranı uygulanması yerinde ve olumlu bir yaklaşım olmuştur. Ancak, bu oranların geçici vergi dönemlerinde de uygulanması eleştirilere yol açmaktadır yılından itibaren uygulanmakta olan Geçici Vergi uygulamasının bazı aksama ve eleştirilere rağmen genel kabul görmüş bir vergi uygulaması olarak kamu maliyesine ciddi fayda sağladığı, işletmelerin muhasebe sistemlerini de disipline ettiği görülmektedir. Öneriler Konunun daha başarılı ve verimli sonuçlar vermesi açısından, aşağıda belirtilen üç düzenlemeye ihtiyaç vardır. Buna göre; 1. Mükelleflerin, muhasebe sorumlularının, muhasebe meslek mensuplarının ve denetçilerin yılda dört defa olmak üzere üçer aylık geçici vergi dönemlerinde oluşan ağır iş yüklerini azaltmak ve daha sağlıklı tablolar elde etmek için geçici vergi dönemlerinin azaltılarak; Yılda üç kez olmak üzere, dört aylık dönemleri kapsayacak şekilde, birinci dönemi 14 Haziran tarihinde, ikinci dönemi 14 Ekim tarihinde, ü- çüncü dönemi ise 14 Şubat tarihinde beyan edilmelidir. Veya Yılda iki kez olmak üzere, altı aylık dönemleri kapsayacak şekilde, birinci dönemi 14 Ağustos tarihinde, son dönemi ise 14 Şubat tarihinde beyan edilmelidir. Ya da, Yılda bir kez olmak üzere, ilk altı ayı kapsayacak şekilde 14 Ağustos tarihinde beyan edilmelidir. 2. Enflasyon ortamından uzaklaşılmış olması, piyasalarda yaşanan finansal sıkıntılar nedeniyle, mükelleflerin geçici vergi dönemleri için uygulanan vergi oranlarının 5 puan düşürülerek, bakiyenin yıllık beyanların yapıldığı dönemde ödenmesi, 3. Mal ve hizmet teslimlerinin tamamı veya bir kısmı stopaja tabi olan mükelleflerde indirimli geçici vergi oranı uygulanması veya tamamı stopaja tabi bazı hizmetlerde bulunan mükelleflerin geçici vergiden muaf tutulmalarına yönelik düzenleme yapılması, Beklentileri bulunmaktadır. 16

5 Ayrıca, Geçici vergi uygulaması hukuken de tartışma konusu yapılmaktadır. Söz konusu hukuki tartışmaları ve eleştirileri de aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. Geçici vergi olarak (aynı nev i) alınan vergi, ayrı bir vergi midir? (Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, BSMV gibi bir vergi olmadığına yönelik görüş veya eleştiriler) Geçici vergi dönemleri, bir hesap dönemi midir? (VUK na göre hesap dönemi bir takvim yılıdır, geçici vergi dönemleri bir takvim yılı değildir şeklindeki görüş veya eleştiriler) Vergi incelemeleri sonucu, hem geçici vergiye hem de gelir/kurumlar vergisine yönelik olmak üzere iki ayrı vergi ziyaı cezası kesilmesi, gibi haksız sayılabilecek sonuçları doğurması (hesap döneminin kapanması, ayrı nev i den bir vergi olmaması, bir verginin avansı niteliğinde olması v.s.) ve bu konuda açılmış davalarda mükellef ile idareyi karşı karşıya getirmesi, (Bu konuda idarenin aksine kararlar verildiği de bilinmektedir) Gibi konularda, geçici vergi uygulamasının gelir ve kurumlar vergisinde sistematik yapıyı bozduğu da ifade edilmekte ve tartışılmaktadır. B. Sonuç Mevcut geçici vergi beyan dönemlerinin azaltılması, geçici vergi dönemlerinde uygulanacak gelir ve kurumlar vergisi oranlarında 5 puan indirim yapılarak, kalan bakiyenin yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyan döneminde tahsil edilmesi yönünde yasal düzenlemelerin yapılması gereklidir. Geçici vergi beyan dönemlerinin fazlalığı; muhasebe, mali tablo ve buna bağlı beyan disiplinini bozduğu gibi, geçici vergi uygulamasından tamamen vazgeçilmesi de aynı disiplinsizliğe yol açacaktır. Asıl olan, sağlıklı ve uygulanabilir geçici vergi beyan uygulamasını gerçekleştirmektir. Geçici vergiye yönelik yukarıdaki konularda yeni bir düzenleme yapılmasının; belge düzenine, muhasebe uygulamasına ve vergi tahsilatına daha da olumlu yansıyacağı unutulmamalıdır. 17

6 18