Şekil-1: TR72 Bölgesinin Türkiye İçindeki Coğrafi Konumu

Transkript

1 1

2 1. COĞRAFİ KONUM ve TARİHÇE 1.1. Coğrafi Konum 1. Kayseri, Sivas ve Yozgat illerini kapsayan TR72 Bölgesi coğrafi konum olarak 34 5' ve 38 14' doğu boylamları ile 37 45' ve 40 16' kuzey paralelleri arasında olup TR83, TR90, TRA1, TRB1, TR63, TR62, TR71 bölgeleri ile sınır komşusudur. Bölge topraklarının büyük bölümü Kızılırmak Havzası, diğer bölümleri ise Yeşilırmak Havzası, Seyhan Havzası ve Dicle-Fırat Havzası içerisinde yer alır. 2. İdari açıdan ise, kuzeyden; Çorum, Amasya, Giresun, Ordu ve Tokat, doğudan; Erzincan ve Malatya, güneyden; Kahramanmaraş, Adana, Niğde, batıdan ise Kırıkkale, Kırşehir ve Nevşehir illeri ile komşudur. Şekil-1: TR72 Bölgesinin Türkiye İçindeki Coğrafi Konumu 3. Ankara Sivas karayolu, Samsun-Kayseri-Mersin karayolu, Ankara-Kayseri karayolu, Kayseri- Sivas-Erzincan ve Kayseri-Malatya karayolları ile bölgeye erişim sağlanmaktadır. Bu yollar, uluslararası taşımacılıkta önemli bir yere sahiptir. Ülkemizden ve Avrupa ülkelerinden Ortadoğu'ya yapılan ticaret, bu yolların önemini daha da artırmaktadır Tarihçe 4. TR72 Bölgesinin tarihini incelediğimizde, Anadolu Medeniyeti'nin merkezinde yer alan ve Anadolu'dan geçen ticaret yollarının kavşağında bulunan Kayseri'nin en eski yerleşim alanı şehrin 20 km kuzey doğusunda bulunan Kanes Höyüğüdür. M.Ö tarihinden Helenistik döneme kadar önemini koruyan bu merkezde Asurlar, Hititler, Frigler hüküm sürmüştür. 5. Ariarathes V zamanında şehrin ismi Eusebia olarak değiştirilmiş ve Kappadokia kralı Archelaos (M.Ö. 36-M.S. 17) zamanında yaklaşık M.Ö. 8 yılında Roma İmparatoru Caesar'in ismine izafeten Caesarea ismi verilmiştir. O günden bugüne şehir bu isimle anılmaktadır. M.S tarihlerinde şehre bir stadyum yapılmıştır. Şehrin surları ise Roma İmparatoru Gordianus III zamanında M.S. 241 yılında yaptırılmıştır. Nüfusunun olduğu M.S. 260 yıllarında Persler tarafından işgal edilmiş ve tahribata uğramıştır. Roma imparatorluğunun ikiye bölünmesinden sonra ise bir Bizans şehri olmuştur. [Kayseri nin Kısa Tarihi] 2

3 Şekil-2: Kayseri İlinden Görünüm 6. Anadolu'nun 1071 Malazgirt zaferiyle Türklere açılmasından 15 sene sonra Kayseri, artık bir Türk şehri haline gelmiştir. Süratli bir imar faaliyeti sonucu şehir kısa sürede Müslüman şehri haline dönüşmüştür. Bir müddet Danişmendliler'e merkez olan Kayseri, I. Alâeddin Keykubad zamanında Anadolu Selçuklu Devleti'nin Konya ve Sivas'la birlikte üç merkezinden biri haline gelir. Camii Kebir, Gülük Camii ve Hamamı, Hunat Külliyesi, Giyâsiye-Şifâhiye Medresesi, Hacıkılıç Külliyesi, Lala Muslihiddin Camii, Sahabiye Medresesi, Kale Surları ve Yoğunburç bu döneme ait önemli eserlerdendir Kösedağ yenilgisinin ardından Kayseri de dâhil olmak üzere Anadolu, Moğol hâkimiyetine girmiş ve bu hâkimiyet 150 yıl sürmüştür. Anadolu Selçuklularından sonra bir süre Eretna Oğullarının hâkimiyetinde kalmıştır yılında ise Kayseri Kadısı olan Kadi Burhanettin kendi ismini taşıyan devleti kurmuştur. Kadi Burhanettin'den sonra yerine geçen oğlu Alâeddin Ali Çelebi (Zeynel Abidin) yaklaşan Timur tehlikesi nedeniyle önce Dulkadiroğullarına, daha sonra da Osmanlı Devleti ne tabi olmuştur. Osmanlıların 1402'de Ankara Savaşı yenilgisinin ardından "Fetret Devri" boyunca Kayseri, Dulkadiroğulları ile Karamanoğulları arasında defalarca el değiştirmiştir. Fatih Sultan Mehmet zamanında Karamanoğulları Beyliği ne son verilerek Karaman, Konya ve Kayseri bölgeleri kesin olarak Osmanlı toprağı haline gelmiş (1474) ve Karaman Eyaleti ismi verilerek 1476'da bu eyaletin sınırları ve vergi nüfusu tespit ettirilmiştir. Bu tarihlerden itibaren Karaman Eyaleti'nin bir sancak merkezi olan Kayseri, 1839'da Bozok Eyaleti'ne, 1867'de Ankara Eyaleti'ne ve 20 Nisan 1914 tarihinde de bağımsız sancak merkezi olarak Osmanlı idarî taksimatında yerini almıştır. [Kayseri nin Kısa Tarihi] Anayasası ile bağımsız sancak merkezi iken vilayet yapılan Kayseri, Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfuslu bir şehirdi yılında demiryolu hattı ile Ankara'ya bağlandı. Cumhuriyetin ilk on yılı içinde elektrik, itfaiye teşkilatı, evlendirme memurluğu, baro, banka 3

4 şubeleri, müze başta olmak üzere şehirde hızlı bir kalkınma gözlemlenmektedir. Tayyare Fabrikası ve 1935'de Ruslarla yapilan bir anlaşma ile Sümerbank Mensucat Fabrikasının kurulması, Kayseri'yi tam bir sanayi şehri yapmıştır. 1938'de Vali Konağı, 1939'da Kız Enstitüsü, 1942'de Ticaret Lisesi ve Erkek Sanat Enstitüsü, 1943'de Devlet Hastanesi hizmete girmiştir. 1950'li yıllardan sonra Türkiye'de ilk defa "Sanayi Sitesi" kurulmuş, Şeker Fabrikası ve bunun yanı sıra özel teşebbüs sayesinde birçok fabrika açılmıştır. 1965'de Yüksek Islam Enstitüsü, 1969'da Gevher Nesibe Tip Fakültesi ve 1978'de Kayseri Üniversitesi kurulmustur sayili Yüksek Ögretim Kanunu ile 1981 yilinda üniversitenin ismi Erciyes Üniversitesi olarak degistirilmistir tarihli 3508 no'lu kanunla Kayseri, iki merkez ilçeye bölünerek büyükşehir statüsü kazanmıştır. Kayseri, 'in üzerindeki nüfusu ile son yıllarda üniversite ve sanayisiyle hızla gelişmekte olan bir Anadolu şehridir. [Kayseri nin Kısa Tarihi] 9. Sivas ın yazılı tarihi M.Ö yılı başlarında Hititlerle başlamakta olup merkez Tatlıcak Köyü ile Uzuntepe Köyü ndeki höyükler, Divriği Maltepe Köyü nde bulunan höyük ve Gürün Şuğul Vadisindeki Hititçe yazılar başlıca Hitit yerleşim alanlarıdır. Balkanlar üzerinden Anadolu'ya gelen Frig lerin Hititleri ortadan kaldırmaları sonucu Sivas ta Frig egemenliğine girmiştir. Lidya lılar zamanındaki meşhur Kral Yolu da Sivas'tan geçmektedir (H. Acun). 10. Anadolu'daki Pers egemenliğinden sonra kurulan şehir devletlerinin zamanla Roma İmparatorluğu na bağlanması sonucu, önemli yol kavşağı üzerinde bulunan şimdiki şehir merkezinin iskân edildiği ve Sebasteia adını aldığı görülmekte veya ilin isminin Hitit Kavmi olan Sibasip adından geldiği gibi, Roma İmparatoru Aguste tarafından şehre Yunancada şehir manasına gelen "Sebasteia" adının verildiği ve yine Selçuklular zamanında üç değirmen anlamına gelen "Sebast" kelimesinden geldiği rivayet edilmektedir. 11. Bölgenin Türk egemenliğine girmesi ancak 1071 Malazgirt Zaferinden sonra gerçekleşmiştir yılında çeşitli fetihlerle Sivas ve çevresine Türklerin yerleşmesi sağlanmıştır. (H. Denizli a.g.e.). Şekil-3: Sivas İlinden Görünüm 4

5 12. Osmanlı Döneminde I. Beyazıd ın oğlu Emir Süleyman Çelebi Sivas a ilk Osmanlı eyalet valisi olarak atanmıştır. 15 ve 16. yüzyılda Osmanlı Devleti nin gücüne orantılı bir gelişim gösteren şehir 17. yüzyıldan sonra Celali İsyanları nın merkezi olmuş ve şehirde bundan olumsuz etkilenmiştir. 19. yüzyılda ise Sivas a vali olarak atanan Halil Rıfat Paşa önemli hizmetler yapmıştır (H. Acun a. s.). Kurtuluş Savaşı yıllarında Sivas Türk tarihi açısından yüksek öneme sahiptir. 4 Eylül 1919 da toplanan Sivas kongresi, yeni ve dinç bir Türkiye Devleti kurma fikrinin temelleri atılarak yurt geneline yayılmıştır. Sivas Kongresi Türkiye Cumhuriyeti nin temellerinin atıldığı yer olmuştur (H. Acun a. s.). 13. Yozgat, anadolu nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Sorgun ilçesi sınırları içerisinde bulunan Alişar Höyüğü nde yapılan kazılar neticesinde 5000 sene öncesine ait eserler bulunmuştur. Ayrıca, Anadolu da ilk siyasi birliği gerçekleştiren Etiler in yerleşim merkezlerinden biridir. Merkeze bağlı Büyüknefes, Dambasan ve Gündoğdu köyleri ile Sorgun ilçesi sınırları içerisindeki Kerkenes Kalesi, Boğazlıyan a bağlı Çalapverdi ve diğer bazı bölgelerimizde yapılan kazılar neticesinde Etiler in izine rastlanılmıştır. Anadolu da tarih devrinin başlangıcını sağlayan Hititler in sınırları içerisinde en kalabalık yerleşim merkezlerinden birisini teşkil ettiği de ortaya çıkarılmıştır. (Tarihi-eserler-ve-yerler/ tarihcesi-amp-kulturuyle-yozgat). Şekil-4: Yozgat İlinden Görünüm 14. M.Ö yılları arasında kurulan ve merkezi Yozgat sınırları içerisindeki Hattuşaş olan Hitit lerin hâkimiyetinden sonra yöre, M.Ö lerde Deniz Hakları istilasının ardından Frig lerin hâkimiyetine girmiştir. M.Ö. 6. yüzyılda Lidya Krallığı na bağlanarak, müteakiben Pers ler, M.Ö. 4. yüzyılda da Makedonyalılar tarafından ele geçirilmiştir. Osmanlı Devleti ne bağlanması ancak 1408 de Çelebi Mehmet döneminde olmuştur te kesin olarak Anadolu da Osmanlı hâkimiyetini sağlayan Çelebi Mehmet, Yozgat ve yöresindeki devlet hâkimiyetini pekiştirmiştir. 5

6 15. Yozgat, ülkemizin, mütareke ve milli mücadele yıllarında adını önemle duyuran iller arasında yer almaktadır. Yozgat, Kurtuluş Savaşı nda merkezi Ankara da bulunan 20. Kolordu nun denetimi altında bulunmaktaydı. Gerek Yozgat ın yeni Mutasarrıfı Necip Bey, gerekse Ankara Valisi Muhittin Paşa nın Kuva-yi Milliye hareketi karşısındaki olumsuz tutumları ve engellemeleri nedeniyle, Sivas Kongresi günlerine kadar Yozgat ta direnişle ilgili önlemli bir gelişme olmamıştır. Ancak, Muhittin Paşa nın 19 Eylül 1919 da Kuva-yi Milliye ce tutuklanması Necip Bey in de 20 Ekim 1919 da Heyet-i Temsiliye nin isteği üzerine görevden alınmasıyla bu durum değişmiştir. Anadolu nun her yanında olduğu gibi, Yozgat ta da Milli Mücadele ye yönelik örgütlenmeye gidilmiştir. Kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Yozgat Şubesi nin başına Başçavuşzade Ahmet Efendi getirilmiştir. Şubenin diğer yönetim kurulu üyeleri arasında Müftü Hulusi Efendi, Çapanoğlu Edip ve Celal Bey ler de yer almışlardır. Ancak, yönetim kurulunun kendi içerisinde bir beraberlik oluşturamadığından dolayı, yönetim kurulu üyeleri özellikle de Mehmet Hulusi Efendi yle Celal ve Edip Bey ler arasındaki sürtüşme Milli Mücadele nin yazgısını etkileyecek ölçüde sonuçlar doğuran Çapanoğlu İsyanı nın da nedenlerinden birisini oluşturmuştur (Tarihi-eserler-veyerler/ tarihcesi-amp-kulturuyle-yozgat). 6