Çocuklarda Çalma Davranışının Nedeni İlgisizlik mi? Pazartesi, 17 Ekim :25

Transkript

1 Çalma; kişinin kendisine ait olmayan bir şeye sahip olmaya çalışmasıdır. Başka bir ifadeyle başkasına ait bir şeyi izinsiz almak ya da zimmetine geçirme anlamına da gelmektedir. Çalma davranışı, okul öncesi çocuklarda sahiplik duygusunun gelişmemesine bağlı olarak normal karşılanırken; okul çağındaki çocuklarda ise bir davranış problemi olarak görülmektedir. Okul öncesi çocuklarda fazlaca görülen bu davranışın üstünde çok fazla durulmaması gerekir. Başkalarına ait eşyaları izinsiz alan okul çağı çocuklarının bu davranışları üzerinde durulması gerekmektedir. Çocuklar, başkalarına ait eşyaları izinsiz aldıkları zaman, bu davranışlarının çalma davranışı olup olmadığına bakmadan önce; onlarda mülkiyet kavramının gelişip gelişmediği üzerinde durmak gerekir. Mülkiyet kavramı gelişmemiş bir çocuğun, bu davranışlarını çalma olarak değerlendirmemek gerekir. Çünkü çocukta mülkiyet kavramının gelişebilmesi için belirli bir zihinsel olgunluğa erişmesi ve mülkiyet kavramının gelişmesi gerekmektedir. Çalma davranışı konusunda İlköğretim 2.sınıfa giden bir çocukla yaptığım bir görüşmede, bu çocuğun okul çağında olmasına rağmen hala mülkiyet kavramının gelişmediğini fark ettim. Bu dönemde anne babasının, arkadaşının eşyalarını neden aldığı sorusuna genelde bu çocuklar; Az oynayıp verecektim, arkadaşım verdi, arkadaşım hediye etti gibi nedenleri öne sürebilmektedirler. Çocuklardaki egosantrik duygulara bağlı olarak, her şeye, benim diyebilen bu çocuklar, başkasına ait şeylere de benim diyebilmektedir. 3 4 yaşlarında bir çocuk bir şeyin kendisine ait olup olmadığını bilse de, bunu idrak edememektedir. 1 / 7

2 Arkadaşına ait oyuncak arabayı eve getiren çocuk, annesinin Bunu neden getirdin? sorusuna Ama onda bundan iki tane var, bende ise yok dediğinde, oyuncağın arkadaşına ait olduğunu; henüz kendisine ait olmadığının idrakine varamadığını gösterir. Okul öncesi dönemde çalma davranışına, sahiplenmekten daha çok merak etme neden olur. Kendisinde olmayan farklı bir oyuncağı arkadaşında gören çocuk, ona merak sardığı için onu almak ister. Bu çocuklara bu aşamada arkadaşından izin alması gerektiği, onunla oynadıktan sonra da ona teşekkür ederek geri vermesi gerektiği öğretilmelidir. Çocuklarda Çalma Davranışının Nedenleri? Kazancın helal ve haramlığına dikkat edilmemesi: Evin nafakası sağlanırken helal ve harama dikkat edilmemesi nedeniyle, çocuklar da başkalarına ait eşyalarda hakkı olup olmadığına dikkat etmeyecektir. Bunun yanında nafakasının helal mi haram mı olduğuna dikkat etmeyen ailelerin çocuklarının çalma davranışını göstermeye daha fazla meyilli olduğu görülmektedir. Çocukların çalma davranışını modellemesi: Çalma davranışının görüldüğü ailelerde, bu tür davranışlar çocuklar tarafından örnek alınmaktadır. Çalma davranışını bazı ailelerin onaylaması ya da yapılan bir hırsızlığın ballandıra ballandıra anlatılması çocuk tarafından dikkat çekici bir davranış olarak algılanmaya sebep olacaktır. Çocuklarda mülkiyet kavramının gelişmemesi: Çocuklar küçüklükten itibaren kendilerine ait özel eşyalarının olmaması mülkiyet kavramının gelişmemesine neden olmaktadır. Kendisine 2 / 7

3 ait en küçük bir oyuncağı dahi olmayan bir çocukta, bu duygunun gelişmesi zor olacaktır. Kardeşleriyle ortak oynamaları konusunda teşvik edilse de her çocuğun kendine ait eşyası olmaması yine sıkıntı çıkarır. Özel eşyaları alırken izin almamak: Evde bir başkasına ait özel eşyaların izinsiz alınmasının doğru olmadığını anlatan anne babalar, çocuğun eşyalarını izinsiz almaları veya karıştırmaları onların, bu davranıştan olumsuz etkilenmelerine neden olacaklardır. Yani anne babaların söylenenle yapılanlar arasında tutarsız şekilde davranması çocuğu ikilem içinde bırakmaktadır. Çocuklara yeterli miktarda harçlık verilmemesi: Çocuğa verilecek harçlığın yetersiz olması hem çocuğun mülkiyet duygusunun gelişmemesine hem de temel ihtiyaçlarının karşılanmamasına neden olmaktadır. Bu da çocukta yetersizlik duygusuna neden olacağından zamanla çocuğu çalma davranışına yöneltecektir. Okula harçlıksız ya da yetersiz harçlıkla gelen bu çocuklar, arkadaşlarının eşyalarıyla, harçlıklarıyla kendisini kıyaslayacaktır. Bu çocuk zamanla, yetersiz harçlığa bağlı olarak yetersizlik duygusunu tatmin etmek için arkadaşlarının eşyalarına zarar verebilecektir. Anne babasından yeteri kadar ilgi ve sevgi görmemesi: Anne babası tarafından sevilmediğini düşünen çocuklar, o nlardan intikam almak adına, onların özel eşyalarını çalarlar. Çocukların bu davranışları aslında, onlara ait özel bir eşyayı alarak onların sevgisini tatmin aracı olarak kullanma isteğinden kaynaklanmaktadır. Anne babasına ait özel eşyayı çalan bu çocuklar; anne babasının kendisini sevmesi için önce eşyayı bulma konusunda onları aratır, sonra sanki kendisi bulmuş gibi yaparak onların güven ve sevgilerini kazanmaya çalışır. Güvensiz ve ilgisiz ortam: Çocuklarıyla yeteri kadar ilgilenmeyen anne babalar, çocuklarının düşük benlik saygısı geliştirmesine neden olacaktır. Bu çocuklar zamanla ilgi ve dikkat çekmek için çalma davranışlarına yönelebileceklerdir. 3 / 7

4 Aile içi iletişimsizlik: Anne baba kavgaları, çocuklar arasında ayrımcılık yapma, çocukları birbirleriyle kıyaslama, şamar oğlan gibi nedenler çocukları böyle bir davranışa sürükleyebilmektedir. Olumsuz anne baba tutumları: Çocuğun olumsuz davranışlarına karşı anne babanın aşırı tepki vermesi, çalınma ve kaybolma konusunda çocuklardan şüphelenme, onları zan altında bırakma gibi tutumlar, çocukları çalma davranışına sevk edebilir. Her istediği alınan çocuklar: Anne babası tarafından her istediği alınan, bir dediği iki edilmeyen çocuklar; istekleri konusunda sınır tanımazlar. Bu çocuklar en küçük bir mahrumiyet ya da engel karşısında çalma davranışı içine girebilmektedirler. Çocuklarda hayati yoksunluk: Çocuk yaşta anne babasını kaybetmiş ya da uzun süre anne babasından ayrılan (boşanma, hapis..) çocuklar, bunların eksikliğine bağlı olarak çalmayı tatmin aracı olarak gerçekleştirmektedir. Çocuğun intikam almak istemesi: Çalma davranışını gösteren bu çocuklar; ihtiyaçtan daha çok başkasına ait bir şeyi çalarak ona zarar vermeyi amaçlamaktadır. Bu anne baba olduğu gibi öğretmen ve sınıf arkadaşı da olabilir. Özellikle başarı konusunda başkalarıyla kıyaslanan çocuklar, otoriterlerden olduğu kadar, kıyaslanan arkadaşından da intikam almak için çalma davranışı sergileyebilirler. Bu çocuklar çaldıkları şeyleri daha çok saklama yerine çöpe atma ya da kırıp atma davranışında bulunabilirler. Arkadaşlık ya da gruba katılmak isteği: Benlik saygısı düşük ve kendine güvenmeyen çocuklar, arkadaşının dikkatini çekmek ya da gruba katılmak için çalma davranışı gösterebilirler. Bunun yanında yine ilgisini çekmeye çalıştığı arkadaşının eşyasını çalarak sonra da bulmuş gibi yapmaya çalışması çalma davranışı olarak görülebilir 4 / 7

5 Heyecan ve macera yaşama isteği: Özellikle yaşı biraz daha büyük çocuklarda heyecan ve macera yaşamak için bu tür davranışlara yönelme görülebilir. Yaşadıkları bu haz, onların bu davranışlarının devam etmesine neden olabilir. Çalma Davranışı Olan Çocuklar için Neler Yapılmalı? 1. Anne babalar başta nafakalarını helal yoldan kazanmalıdırlar. Çocukların ileride olumsuz davranış göstermesine sebep olabilecek haram lokmadan onları uzak tutmalı. 2. Çocuklara helal ve haram kavramları seviyelerine uygun bir şekilde anlatılmalı. 3. Çocukların çalma davranışlarını bıraktırmak için çocuğu Allah ü Teâlâ ve cehennemle korkutmamalı. 4. Çocuklara dürüstlük kavramı ile başkalarının mallarına saygı ve onlardan izin alma konuları seviyelerine uygun bir şekilde anlatılmalı. 5. Başkalarının eşyalarını izinsiz almama konusunda çocuklara uygun model olmalı. 6. Çocukların mülkiyet kavramını geliştirmek için onlara özel eşyalar alınmalı. Hatta çocukların eşyalarını alırken dahi onlardan izin alarak onlara bu konuda örnek olunmalı. 5 / 7

6 1. Çocukların temel ihtiyaçlarını kendilerinin karşılayabilmeleri için yeteri kadar harçlık verilmeli. 2. Çocukların ihtiyaçları alınırken onların fikirleri alınmalı. Bu hem çocuğun kendini değerli hissetmesine hem de mülkiyet kavramının gelişmesine katkı sağlayacağı unutulmamalı. 3. Çocuğun çalma davranışlarına karşı, aşırı tepki ve ceza verilmemeli. Bunun yerine çocuğun çalma davranışının temeline inilmeye çalışılmalı. 4. Çocuğun çalma davranışına karşı fiziksel ceza verilmemesi gerektiği gibi çocuğun gururunu incitecek davranışlardan kaçınılmalı. Özellikle çocuğun olumsuz davranışı bir başkasının yanında söylenmemeli. 5. Çocukların çalma davranışlarına karşı bağırıp çağırma, alay etme ve aşağılamalardan kaçınılmalı. 6. Çocukların çalma davranışlarına karşı sen dili yerine ben dili kullanarak çalma davranışının karşısındaki duygular ifade edilmeli. 7. Çocukların arkadaşlarından izinsiz almış oldukları eşyaları geri verme konusunda kararlı davranılmalı. Çocuğun izinsiz almasına bağlı olarak özür dilemesi konusunda gerekli hassasiyet gösterilmeli. 8. Çocukların çalma davranışı sergilerken, o andaki duyguların farkına varma adına o anda neler düşündüğü sorulmalı. Bunun yanında eşyası kaybolan çocuğun hangi duyguları yaşayabileceği konusunda empati yapması sağlanmalı. 9. Kaybolan eşyalara karşı, çocuklar hemen suçlanmamalı. Eşyaların bulunması konusunda çocuklardan yardım alınarak sıkıntılara onun da ortak olması sağlanmalı. 6 / 7

7 10. Çocuğun çalma konusunda şüpheli davranışlarına karşı çocukla olumlu iletişlime geçilmeli. Çocuğu korkutarak ya da tehdit ederek sonuca ulaşmaktan kaçınılmalı. 11. Çalma davranışı yerine istendik davranışları kazanma konusunda çocuklara gerekli destek verilmeli. 12. Çocuğun çalma davranışı konusunda anne babalar kararlı ve tutarlı bir şekilde hareket etmeli. 13. Çalma davranışını devam ettirmede kararlı olan çocuklar ceza olarak sevdiği şeylerden mahrum bırakılmalı. 14. Gerekirse bu konuda uzmanından yardım alınmalı. 7 / 7