YEREL YÖNETİM ORGANLARI, KOMİSYONLARI, HUZUR HAKKI

Transkript

1 YEREL YÖNETİM ORGANLARI, KOMİSYONLARI, HUZUR HAKKI Hüseyin ÇELİK Sayıştay Denetçisi 1. GİRİŞ Mahalli idareler, Anayasanın 127 nci maddesinde; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileri olarak tanımlanmıştır. Ayrıca kanunla mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkilerinin, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak düzenleneceği, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebileceği, mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi aralarında Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgilerinin düzenleneceği ve bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanacağı belirtilmiştir. Bu itibarla yerel yönetim ve kamu reformu çerçevesinde 2004 yılında 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, 2005 yılında ise 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunları yürürlüğe konulmuştur. Bu çalışmada belediyelerin, il özel idarelerin ve mahalli idare birliklerinin organları ve komisyonlarından bahsedilecek, ayrıca uygulamada tereddütlerin yaşandığı huzur hakkı konusu da incelenecektir. Gereksiz tekrarlara yer verilmemesi için geneli ilgilendiren konularda belediyeler, büyükşehir belediyeleri, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri için ayrı ayrı açıklama yapılmamış aynı sonuçlara ulaşıldığı için belediye organları dikkate alınarak çözümleme yapılmıştır. 263 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

2 Yerel Yönetim Organları, Komisyonları, Huzur Hakkı 2. BELEDİYENİN ORGANLARI 2.1 BELEDİYE MECLİSİ Belediye meclisi, belediyenin karar organıdır ve ilgili kanunda (2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun) gösterilen esas ve usûllere göre seçilmiş üyelerden oluşur. Belediye meclisi, seçim sonuçlarının ilânını takip eden beşinci gün belediye başkanının başkanlığında kendiliğinden toplanır. Meclis bu toplantıda, üyeleri arasından, gizli oyla meclis birinci ve ikinci başkan vekili ile en az iki kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı yapılacak ilk mahallî idareler seçimlerine kadar görev yapar. Belediye meclisi, her ayın ilk haftası, önceden kararlaştırdığı günde toplanır. Meclis, resmî tatile rastlayan günlerde çalışmasına ara verebilir. Belediye meclisi her yıl bir ay tatil kararı alabilir. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi gün, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür. Belediye başkanı, acil durumlarda lüzum görmesi halinde belediye meclisini bir yılda üç defadan fazla olmamak ve her toplantı bir birleşimi geçmemek üzere toplantıya çağırır. Olağanüstü toplantı çağrısı ve gündem en az üç gün önceden meclis üyelerine yazılı olarak duyurulur ve ayrıca mutat usûllerle ilan edilir. Olağanüstü toplantılarda çağrıyı gerektiren konuların dışında hiçbir konu görüşülemez sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 12 nci maddesine göre; büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilen üyelerden oluşur. Büyükşehir belediye başkanı büyükşehir belediye meclisinin başkanı olup, büyükşehir içindeki diğer belediyelerin başkanları, büyükşehir belediye meclisinin doğal üyesidir. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye meclisleri ile bunların çalışma usul ve esaslarına ilişkin diğer hususlarda Belediye Kanunu hükümleri uygulanır İHTİSAS KOMİSYONLARI Belediye meclisi, görev süresi bir yılı geçmemek üzere, nisbî çoğunlukla en az üç, en çok beş üyeden oluşan ihtisas komisyonları kurabilir. Büyükşehir belediyelerinde bu komisyonlar en az beş en çok dokuz üyeden oluşturulur. Meclis, komisyonlara üye seçiminden önce kurulacak komisyonu ve üye sayısını belirler. İl ve ilçe belediyeleri ile nüfusu in üzerinde olan belediyelerde plan ve bütçe komisyonu ile imar komisyonunun kurulması zorunludur. Komisyonlar, her siyasî parti grubunun ve bağımsız üyelerin meclisteki üye sayısının meclis üye tam sayısına oranlanması suretiyle oluşturulur. İhtisas komisyonlarına siyasi parti grupları aday gösterebileceği gibi, üyeler de o partiden aday olabilir. Birden fazla komisyonda görev almak mümkündür. Komisyonların toplam üye sayısının meclis üye tam sayısından fazla olduğu durumlarda komisyona üye veremeyen siyasi partilerin üyeleri ile bağımsız üyeler meclis kararıyla komisyonlarda görev alabilirler. Bütün üyelerin bağımsız olması veya partili üye sayısının seçilecek ihtisas veya denetim komisyonu üye sayısından az olması durumunda, komisyonların üye sayılarının bağımsız üyeler arasından seçilerek tamamlanmasının uygun olacağı düşünülmektedir. İhtisas komisyonları toplantılarını, meclisin toplantı süresinde veya müteakip günlerde yapar. İmar ve bayındırlık komisyonu en fazla on iş günü, diğer komisyonlar ise beş iş günü toplanarak kendisine havale edilen işleri sonuçlandırır ve raporunu meclise sunar. Rapor Kanunda öngörülen sürenin sonunda meclise sunulmadığı takdirde, konu meclis başkanı tarafından doğrudan gündeme alınır. Komisyonlar çalışmalarında uzman kişilerden de yararlanabilir. Ancak çalıştırılacak uzmanlara ödenecek ücret konusunda bir düzenleme yapılmamıştır. Bu durumda ihtisas komisyonu çalışmalarında sadece belediye ve bağlı kuruluşlara ait personelden yararlanılabilecektir. Plan ve bütçe ve imar komisyonu gibi teknik bilgiye ihtiyaç duyulacak alanlarda belediye ve bağlı kuruluşlar dışındaki uzman kişilerden de yararlanılabilmelidir. Dolayısıyla bu kişilere verilecek ücret konusunda 5393 sayılı Kanunun 25 inci maddesine atıf yapılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir. İhtisas komisyonlarının oluşumunu bir örnekle açıklayalım üyeli (belediye başkanı dahil) bir belediye meclisini ele alalım. İmar komisyonuna en az 3, en fazla 5 üye seçilecektir. Mecliste A, B ve C partilerinin seçilmiş üyelerinin varlığını kabul edelim. 1 İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve 2005/36 sayılı Genelgesine dayanılarak oluşturulmuştur. 264 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

3 Hüseyin ÇELİK Toplam üye sayısı: 32 Komisyona Seçilecek Üye Sayısı: 5 Üyelerin Partilere Göre Dağılımı: A Partisi: 16 B Partisi: 9 C Partisi: 6 Bağımsız: 1 Üyelerin Toplam Üye Sayısına Oranlanmaları: A Partisi: 16:32= 50,00 B Partisi: 9:32= 28,12 C Partisi: 6:32= 18,75 Bağımsız: 1:32= 0,03 Nispi Temsil Yönteminin Uygulanması: (Oranlar, birden başlamak üzere komisyonun üye sayısına kadar bölünür.) Partilerin yüzde oranları A Partisi: 50,00 50,00 25,00 16,66 12,50 6,25 B Partisi: 28,12 28,12 14,06 9,37 7,03 3,51 C Partisi: 18,75 18,75 9,37 6,25 4,68 2,34 Bağımsız: 0,03 0,03 0,01 0,01 0,00 0,00 Komisyonun 5 Üyesinin Partilere Göre Dağılımı: A Partisi: 3 B Partisi: 1 C Partisi: 1 üye şeklinde olacaktır. Eğer üç kişilik bir ihtisas komisyonu kurulacaksa; 2 üye A Partisine, 1 üye de B partisine verilecektir. Belediye meclislerinde ihtisas komisyonu oluşturulurken partilerin oranlarında eşitlik bulunması halinde ihtisas komisyonu üyelerinin dağılımını başka bir örnekte gösterelim. 2 Toplam üye sayısı: 9 Üyelerin Partilere Göre Dağılımı: A Partisi: 4 B Partisi: 4 C Partisi: 1 Üyelerin Toplam Üye Sayısına Oranlanmaları: A Partisi: 4:9= 44,44 B Partisi: 4:9= 44,44 C Partisi: 1:9= 11,11 Nispi Temsil Yönteminin Uygulanması: (Oranlar, birden başlamak üzere komisyonun üye sayısına kadar bölünür.) Partilerin yüzde oranları A Partisi: 44,44 44,44 22,22 14,81 11,11 B Partisi: 44,44 44,44 22,22 14,81 11,11 C Partisi: 11,11 11,11 5,55 3,70 2,77 2 İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve B.05.0.MAH /80326 sayılı Genelgesinden alınmıştır. 265 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

4 Yerel Yönetim Organları, Komisyonları, Huzur Hakkı Bu hesaplamaya göre, en yüksek orana sahip sayılar sırasıyla 44,44, 22,22, 14,81 sayılarıdır. A Partisi ve B Partisi eşit üye sayısına sahip olduğu için, 3 ve 5 kişilik komisyon kurulması mümkün değildir. Kanunda üçten az beşten fazla olmamak üzere denildiği için, komisyon 4 kişiden oluşturulur. Üyeliklerin ikisinin A Partisine, ikisinin de B Partisine paylaştırılması uygun olur. İl ve ilçe belediyeleri ile nüfusu in üzerindeki belediyelerde, her yılın Ocak ayı toplantısında meclis, üyeleri arasından gizli oyla üye sayısı üçten az, beşten çok olmamak üzere bir denetim komisyonu oluşturur. Denetim komisyonu, her siyasî parti grubunun ve bağımsız üyelerin meclisteki üye sayısının meclis üye tam sayısına oranlanması suretiyle oluşur. Komisyona üye seçiminde ihtisas komisyonlarına üye seçimindeki usul ve esaslar uygulanır. Komisyon, çalışmasını kırk beş işgünü içinde tamamlar ve buna ilişkin raporunu, Mart ayının sonuna kadar meclis başkanlığına sunar. Başkan, Nisan ayı meclis toplantısında denetim raporunu okutmak suretiyle meclise bilgi verir. Denetim komisyonu toplantılarına, belediye ve bağlı kuruluşları dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarından görevlendirilenlere (1.000); kamu personeli dışındaki diğer uzman kişilere büyükşehir belediyelerinde (3.000), diğer belediyelerde (2.000) gösterge rakamının Devlet memurlarına uygulanan aylık katsayıyla çarpımı sonucu bulunacak miktarı geçmemek üzere, belediye meclisince belirlenecek miktarda günlük ödeme yapılır. Siyasi partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde teşkilatlarında halen görevli olan kişiler, denetim komisyonlarında uzman olarak görevlendirilemez. Meclis başkan ve üyelerine, meclis ve komisyon toplantılarına katıldıkları her gün için, 5393 sayılı Kanunun 39 uncu maddesi uyarınca belediye başkanına ödenmekte olan aylık brüt ödeneğin günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere meclis tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenir. Huzur hakkı ödenecek gün sayısı, aynı Kanunun 20, 24 ve 25 inci maddelerinde belirtilen toplantı günü sayısından fazla olamaz ve meclis üyelerine aynı gün için birden fazla huzur hakkı ödenemez. Yıllık toplantı gün sayısı azami 10x5=50+20=70 gün olup bu sürenin aşılmaması gerekir. Bu süreye ihtisas komisyonlarındaki toplantı süresi dahil değildir. Örneğin imar ve bayındırlık komisyonlarının her ay toplantı yaptığını düşünürsek 11 ay boyunca 10 ar iş günü üzerinden toplam 11x10=110 gün azami toplantı yapılabilir. Diğer komisyonların ise aynı süre içinde sürekli toplandığını düşünürsek, bu komisyonlar da toplam 11x5=55 gün azami toplantı yapabilir. Bu süreler azami olup, iş yoğunluğuna göre değişir. Meclis üyelerinin öncelikle meclis toplantılarına katılmaları gerekir. Aynı gün hem ihtisas komisyonu hem de meclis toplantısı yapılmış ise her iki toplantıya da katılmış olan meclis üyelerine meclis toplantısı için ödeme yapılabileceği ve aynı gün için iki huzur hakkı ödenemeyeceği gerekmektedir. Belediyeler tarafından oluşturulan bazı kurullarda görev yapan ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olan belediye personeline huzur hakkı adı altında herhangi bir ödeme yapılamaz sayılı Belediye Kanununun 32 nci maddesinde huzur hakkı ödenecek kişilerin meclis başkan ve üyeleri olduğu belirtilmektedir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 146 ncı maddesinde ise; Bu Kanunun birinci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından bu Kanundaki hükümlere, aynı maddenin ikinci fıkrası kapsamına giren memurlar özel kanunlardaki hükümlere tabidir. Memurlara kanun, tüzük ve yönetmeliklerin ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında bu Kanunla sağlanan haklar dışında ücret ödenemez. hiçbir yarar sağlanamaz. Denilmektedir. Buna göre kurullarda görev yapan belediye personeline huzur hakkı adı altında ödeme yapılamayacağı düşünülmektedir. 3 Partisinden istifa eden belediye meclis üyesinin temsil edildiği ihtisas komisyonunda oransal dağılım bozulduğundan istifa eden üyenin komisyon üyeliğinin de düşmesi gerektiği ve yerine kalan süreyi tamamlamak üzere ilk meclis toplantısında yenisinin seçilmesi değerlendirilmektedir. 4 3 İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve sayılı yazısı da aynı doğrultudadır. 4 İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve B.05.0.MAH / sayılı yazısı da aynı doğrultudadır. 266 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

5 Hüseyin ÇELİK 2.2 BELEDİYE ENCÜMENİ Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında; a) İl belediyelerinde ve nüfusu in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği üç üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden, b) Diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden, Oluşur. Belediye başkanının katılamadığı toplantılarda, belediye başkanının görevlendireceği başkan yardımcısı veya encümen üyesi, encümene başkanlık eder. Belediye encümeni, haftada birden az olmamak üzere önceden belirlenen gün ve saatte toplanır. Belediye başkanı acil durumlarda encümeni toplantıya çağırabilir. Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Encümenin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca ihale komisyonu olarak yapacağı toplantılarda da bu hüküm geçerlidir. Oyların eşitliği durumunda başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz. Encümene havale edilen konular bir hafta içinde görüşülerek karara bağlanır. Kanun encümene gündemin olup olmamasına bakılmaksızın her hafta en az bir gün toplanma zorunluluğu getirmiştir. Zira başlangıçta gündem olmasa bile toplantı sırasında üyeler gündem maddesi teklif etme hakkına sahiptir. Önceden gündemin belirlenmediği durumlarda toplantı yapılmaması ise yanlış bir uygulamadır. Bu durumda encümenin önceden belirlenen gün ve saatte toplanması, gündemde görüşülecek konu olmadığını bir tutanakla tespit ederek toplantıyı sonlandırması gerekir. Bu halde encümen ödeneği üyelere bir kesinti yapılmaksızın ödenir. Belediye encümeni başkan ve üyelerine, nüfusu e kadar olan belediyelerde (3.500), nüfusu e kadar olan belediyelerde (4.500), e kadar olan belediyelerde (6.000) ve in üzerinde olan belediyelerde ise (7.500) Büyükşehir belediye encümeninin başkanı ve seçilmiş üyelerine, (12.000) gösterge rakamının Devlet memur aylıkları için belirlenen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine bu miktarın yarısı ödenir. Belediye encümenine memur statüsündeki bir belediye başkan yardımcısı başkanlık ediyorsa yukarıda belirtilen tutarların yarısının, belediye meclis üyeleri arasından görevlendirilen bir belediye başkan yardımcısı başkanlık ediyorsa yukarıda belirtilen tutarların tamamının ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca meclisin kendi üyeleri arasından seçtiği encümen üyelerinin toplantıya katılmama durumunda da bu ödeneği her ay tam olarak alması, birim amirleri arasından seçilen memur üyelerin izinli, raporlu olması durumunda yerlerine vekalet eden birinin bulunması nedeniyle; asaleten veya vekaleten toplantıya katılan üyeye bu ödeneğin ödenmesi, bir ay içinde hem asil hem de vekil birim amirinin toplantılara katılma durumunda ise bu ödeneğin toplantı sayısına bölünerek asil ve vekil birim amiri arasında paylaştırılması gerekmektedir. Uygulamada seçilmiş üyelerden bazılarının encümen toplantılarına sürekli ve kasıtlı olarak katılmadıkları sıkça görülen bir hadisedir sayılı Kanunda meclis toplantılarına katılmama durumunda meclis üyeliğinin düşürülmesine imkan tanınmıştır. Ancak encümen için durum farklıdır. Kanuna göre encümen üyeliği sadece ölüm, meclis üyeliğinin sona ermesi ve istifa ile son bulur. Dolayısıyla bir encümen üyesinin toplantılara sürekli katılmaması halinde encümen üyeliğinin meclis veya encümen tarafından düşürülmesi söz konusu olamaz. Mevzuatta ne yazıkki bu konu düzenlenmemiştir. Uygulama da rastlanılan bir başka konu ise aynı kişiye bir toplantı için iki defa encümen ödeneği verilip verilmeyeceği hususudur. Bilindiği üzere encümenin memur üyeleri birim amirleri arasından seçilmektedir. Bir 267 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

6 Yerel Yönetim Organları, Komisyonları, Huzur Hakkı kişinin encümen üyeliğine konu iki ayrı birim amirliği görevini yürütmesi halinde durum ne olacaktır? Soruyu detaylandıracak olursak; örneğin bir il belediyesinde Fen İşleri Müdürü ile Plan ve Proje Müdürü başkan tarafından encümen üyesi olarak seçilmiş ve bu iki görev biri aslen diğeri vekaleten olmak üzere aynı kişi tarafından yürütülüyor olsun. Bu durumda bir kişinin oyu iki oy sayılır mı yada bu kişiye iki ayrı encümen ödeneği ödenir mi? Bu sorunun yaşandığı bazı idarelerce birincil ve ikincil mevzuatta net bir düzenleme olmadığı için farklı farklı uygulamalara gidildiği görülmektedir sayılı Kanunda yer alan hükümlere göre encümenin toplam üye sayısının kişi olarak belirlendiği görülmektedir. Kanuna göre il belediyelerinde encümen üye tam sayısı yedi kişidir. Toplantı yeter sayısı ise üye tam sayısının salt çoğunluğudur. Yani bir il belediyesinde toplantı yapılabilmesi için yedi üyenin en az dördünün katılımı şarttır. Tüm bu hükümler bir arada değerlendirildiğinde kanun koyucunun, görev unvanının değil yedi ayrı bireyin encümen üyesi olmasını istediği ve toplantıya katılan her bir bireyin birden fazla kişi olarak sayılamayacağını öngördüğü anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenlerle toplantı ve karar nisabı açısından iki ayrı görevi yürütmesi nedeniyle aynı kişinin iki kişi olarak sayılması, bu şekilde toplantı yapılıp karar alınması kanunun lafzına ve ruhuna aykırı bir uygulama olacaktır. Eğer encümen üyeliği için belirlenmiş iki ayrı birim amirliği görevi nedeniyle bir kişinin iki kişi sayılması neticesinde toplantı yada karar yeter sayısına ulaşıldıysa; bu şekilde alınan karar hukuki geçerliliği tartışmalı bir karar olacaktır. Uygulamada bazı idarelerde görülen söz konusu durumda bir kişiye iki defa aylık ödenek verilmesi de aynı şekilde kanuna aykırılık teşkil edecektir. Bu şartlar altında idarelerin, ya encümen üyesi olarak seçilen birim amirliği görevlerinin aynı kişi tarafından yürütülmemesine özen göstermesi yada bahse konu durumda toplantıya katılan üyeyi iki değil bir kişi olarak sayıp toplantı ve karar yeter sayılarını buna göre hesap etmesi ve encümen ödeneğini de buna göre ödemesi gerekmektedir. 2.3 BELEDİYE BAŞKANI Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye başkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usûllere göre seçilir. Belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasî partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz. Belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması ve yeni belediye başkanı veya başkan vekili seçiminin yapılamaması durumunda, seçim yapılıncaya kadar belediye başkanlığına büyükşehir ve il belediyelerinde İçişleri Bakanı, diğer belediyelerde vali tarafından görevlendirme yapılır. Görevlendirilecek kişinin belediye başkanı seçilme yeterliğine sahip olması şarttır. Meclis üyeleri arasından belediye başkan yardımcısı olarak görevlendirilen ve 5393 sayılı Kanunda belirtilen şekilde aylık ödenek verilen başkan yardımcısının, meclis ihtisas komisyonlarına katılması halinde Kanunun 49 uncu maddesine göre belediye başkan yardımcısı ödeneği alması gerekir. Meclis toplantılarına ve seçilmesi halinde ihtisas komisyonu toplantılarına katılması durumunda Kanunda belirtilen gün sayıları ile sınırlı olmak kaydıyla huzur hakkı ödenebilir İL ÖZEL İDARELERİN ORGANLARI 3.1- İL GENEL MECLİSİ İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre ildeki seçmenler tarafından seçilmiş üyelerden oluşur. İl genel meclisi, il genel meclisince belirlenecek bir aylık tatil hariç her ayın ilk haftası meclis tarafından önceden belirlenen günde mutat toplantı yerinde toplanır. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi gün, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür. İl genel meclisi başkanı, acil durumlarda lüzum görmesi halinde il genel meclisini bir yılda üç defadan fazla olmamak ve her toplantı bir birleşimi geçmemek üzere toplantıya çağırır. Olağanüstü toplantı çağrısı ve gündem en az üç gün önceden meclis üyelerine yazılı olarak duyurulur ve ayrıca mutat usûllerle ilan edilir. Olağanüstü toplantılarda çağrıyı gerektiren konuların dışında hiçbir konu görüşülemez. Görüşülecek konu bulunmadığı takdirde meclis gündemsiz olarak toplantıya çağrılır. Birleşim açıldıktan sonra vali tarafından gündeme alınması istenilen konu olmadığı ve üyeler tarafından da gündem konusu önerilmediği takdirde toplantı kapatılır. Bugün için de meclis üyelerine huzur hakkı ödenir. İl genel meclisi, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Ancak, karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz. Oylamada eşitlik çıkması durumunda meclis başkanının bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Gizli oylamalarda eşitlik çıkması durumunda oylama tekrarlanır, eşitliğin bozulmaması durumunda meclis başkanı tarafından kur a çekilir. Meclisin toplanmasında, üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamadığı takdirde, başkan, gün ve saatini tespit ederek en geç üç gün içinde toplanmak üzere meclisi tatil eder. Gelecek toplantı, üye tam sayısının dörtte birinden az olmayan üye sayısı ile yapılır. Görüşmeler sırasında başkan veya üyelerden birinin isteği üzerine yapılacak yoklamada karar yeter sayısının bulunmadığı anlaşılırsa, yukarıdaki hükümler uygulanır. 5 İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısına istinaden. 268 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

7 Hüseyin ÇELİK Üyeler oylarını bizzat kullanır. Gizli oy kullanmaya fizikî bakımdan engelli üyeler, tayin edecekleri kişi eliyle oy kullanabilir. Oylama; gizli, işaretle veya ad okunarak yapılır. Oy verme kabul, ret veya çekimser şeklinde olur. Kararlar, meclis başkanı ve kâtip üyeler tarafından imzalanır ve bir sonraki toplantıda üyelere dağıtılır. İl genel meclisi tarafından alınan kararların tam metni, en geç beş gün içinde valiye gönderilir. Vali, hukuka aykırı gördüğü kararları, yedi gün içinde gerekçesini de belirterek yeniden görüşülmek üzere il genel meclisine iade edebilir. Valiye gönderilmeyen meclis kararları yürürlüğe girmez. Yeniden görüşülmesi istenilmeyen kararlar kesinleşir. Kesinleşen il genel meclisi karar özetleri toplantıyı izleyen en geç yedi gün içinde çeşitli yollarla halka duyurulur İHTİSAS KOMİSYONLARI İl genel meclisi, bir yıl görev yapmak üzere üyeleri arasından en az üç, en fazla beş kişiden oluşan ihtisas komisyonları kurabilir. Plân ve Bütçe ile İmar ve Bayındırlık komisyonları en çok yedi kişiden meydana gelir. İhtisas komisyonları, her siyasî parti grubunun ve bağımsız üyelerin il genel meclisindeki üye sayısının meclis üye tam sayısına oranlanması suretiyle oluşturulur. Eğitim, kültür ve sosyal hizmetler komisyonu, imar ve bayındırlık komisyonu, çevre ve sağlık komisyonu ile plân ve bütçe komisyonu kurulması zorunludur. İmar ve bayındırlık komisyonu dışındaki komisyonların çalışma süreleri meclisin toplantı süresiyle sınırlıdır. Meclis toplantısını müteakip imar ve bayındırlık komisyonu en fazla on iş günü, diğer komisyonlar ise beş iş günü toplanarak kendisine havale edilen işleri sonuçlandırır. Rapor bu sürenin sonunda meclise sunulmadığı takdirde, konu meclis başkanı tarafından doğrudan gündeme alınır. Kaymakamlar ve ildeki kamu kuruluşlarının amirleri ve ildeki kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, üniversite ve sendikalar ile gündemdeki konularla ilgili köy ve mahalle muhtarları ile sivil toplum örgütlerinin temsilcileri, oy hakkı olmaksızın kendi görev ve faaliyet alanlarına giren konuların görüşüldüğü ihtisas komisyonu toplantılarına katılabilir ve görüş bildirebilir. İhtisas komisyonlarının görev alanına giren işler bu komisyonlarda görüşüldükten sonra il genel meclisinde karara bağlanır. Komisyon çalışmalarında uzman kişilerden yararlanılabilir. Komisyon raporları alenîdir, çeşitli yollarla halka duyurulur ve isteyenlere il genel meclisi tarafından belirlenecek bedel karşılığında verilir. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü nün tarih ve B.05.0.MAH / /76 sayılı genelgesinde;. Bakanlığımızın ilgi genelgesinde yer alan imar ve bayındırlık komisyonu ile denetim komisyonu gibi Kanunun saydığı komisyonlar dışında zorlama yöntemlerle çeşitli adlar altında kurulan diğer komisyonların meclis dağıldıktan sonra da toplanmaya devam etmesi ve karar alması mevzuata aykırıdır. Bu şekilde alınan kararların geçerliliği ve ödenen huzur hakları kanuni dayanaktan yoksundur. denilmektedir. Dolayısıyla Kanunda yer alan komisyonlar dışında il genel meclisince komisyon oluşturulmaması gerekmektedir. Bu itibarlar komisyon kararları ve komisyon üyelerine ödenen huzur hakları kanuni dayanaktan yoksun kalmaktadır. 3.2 İL ENCÜMENİ İl encümeni valinin başkanlığında, il genel meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. Valinin katılamadığı encümen toplantısına genel sekreter başkanlık eder. Encümen, haftada en az bir defa olmak üzere önceden belirlenen gün ve saatte toplanır. Başkan acil durumlarda encümeni toplantıya çağırabilir. Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Oyların eşitliği durumunda başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz. Encümen, gündemindeki konuları en geç bir hafta içinde görüşüp karara bağlar. 269 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

8 Yerel Yönetim Organları, Komisyonları, Huzur Hakkı Encümen başkan ve üyeleri, münhasıran kendileri, ikinci derece dahil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü encümen toplantılarına katılamazlar. Encümen başkanına 14000, üyelerine gösterge rakamının Devlet memurları için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine encümen üyeleri için belirlenen gösterge rakamının yarısı ödenir. Uygulamada il encümeninin seçilmiş üyelerinin il genel meclisi toplantı halinde olduğu günlerde meclis toplantılarına katıldığı görülmektedir. Söz konusu üyelerin aynı anda hem il genel meclisi toplantılarına katılmaları hem de il encümeni görevini ifa etmeleri fiilen mümkün değildir. Bu nedenle il genel meclisi başkan ve üyelerine 5302 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi gereğince, toplantılara katıldıkları her gün için verilen huzur haklarının il encümen üyelerinin meclis toplantılarına katıldıkları günlerde Kanunun 28 inci maddesine göre almakta oldukları encümen aylık ödeneğinden düşülmesi gerektiği düşünülmektedir. 3.3 VALİ Vali, il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Vali, mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren altı ay içinde; kalkınma plân ve programları ile varsa bölge plânına uygun olarak stratejik plân ve ilgili olduğu yıl başından önce de yıllık performans plânı hazırlayıp il genel meclisine sunar. Stratejik plân, varsa üniversiteler ve meslek odaları ile konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınarak hazırlanır ve il genel meclisinde kabul edildikten sonra yürürlüğe girer. Stratejik plân ve performans plânı bütçenin hazırlanmasına esas teşkil eder ve il genel meclisinde bütçeden önce görüşülerek kabul edilir. Vali, görev ve yetkilerinden bir kısmını uygun gördüğü takdirde, vali yardımcılarına, yöneticilik sıfatı bulunan il özel idaresi görevlileri ile ilçelerde kaymakamlara devredebilir. 4. MAHALLİ İDARE BİRLİK ORGANLARI 4.1 BİRLİK MECLİSİ Birlik meclisi, birliğin karar organıdır ve birlik üyesi mahallî idarelerin meclislerinin kendi üyeleri veya belediye meclis üyeliğine seçilmeyi haiz kişiler arasından, birlik tüzüğünde belirlenen sayıda ve gizli oyla seçecekleri üyelerden oluşur. Ancak dışarıdan seçileceklerin sayısı mahalli idare meclisinden seçileceklerin üçte birini geçemez. Asıl üye sayısının yarısı kadar yedek üye seçilir. Birliğin üyesi olan il özel idaresi için vali, belediye için belediye başkanı ve köy için muhtar, birlik meclisinin doğal üyesidir. Birlik meclisinde bunların dışında doğal üye bulunmaz. Meclis üye tam sayısına doğal üyeler de dâhildir. Vali ve belediye başkanı birlik meclisinde kendisini temsil etmek üzere meclis üyelerinden birine yetki verebilir. İl özel idaresi, belediye ve köy idarelerindeki görevleri sona erenlerin birlik meclisi üyeliği de sona erer. Birlik başkanı aynı zamanda birlik meclisinin de başkanıdır. Birlik meclisi, birliğin kuruluşundan ve mahallî idare genel seçim sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilânından itibaren otuz gün içinde birlik merkezinin bulunduğu mahallin mülkî idare amiri tarafından birlik merkezinde toplantıya davet edilir. Meclis, en yaşlı üyenin başkanlığında toplanarak ilk iki yıl için görev yapmak üzere, üyeleri arasından ve gizli oyla birlik başkanını, meclis birinci ve ikinci başkan vekili ile kâtip üyeleri seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı üye- 270 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

9 Hüseyin ÇELİK leri yapılacak ilk mahallî idareler seçimine kadar görev yapar. Üyelerinin tamamı il özel idarelerinden oluşan birliklerde birlik başkanı, birlik merkezinin bulunduğu ilin valisidir. Meclis toplantıları, üye mahallî idarelerin kanunlarında belirtilen toplantı dönemleri dikkate alınarak yılda ikiden az olmamak üzere birlik tüzüğünde gösterilen zamanlarda yapılır. Yılın ilk toplantısı dönem başı toplantısıdır. Olağanüstü toplantılarda, çağrıyı gerektiren konuların dışında bir iş görüşülemez. Birlik meclisinde plan ve bütçe komisyonunun dışında birliğin faaliyet konularında olmak üzere ihtisas komisyonları kurulabilir. İhtisas komisyonları meclis üyeleri arasından birlik meclisinin kararıyla kurulur ve komisyon üye sayısı beşi geçemez. Komisyon üyelerinin ayrı mahalli idare temsilcileri arasından seçilmesi esastır. Birlik meclisinin toplantıları, kararları, çalışma esas ve usûlleri, bilgi edinme ve denetim yolları, feshi, meclis üyeliğinin sona ermesi, ihtisas komisyonu üyelerinin seçimi ile meclis üyelerinin yükümlülükleri hakkında 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununda hüküm bulunmayan durumlarda, Belediye Kanununun belediye meclislerine ilişkin hükümleri uygulanır. Köylere hizmet götürme birliklerinin birlik meclisleri hariç olmak üzere, birlik meclisi ile birlik encümeninin başkan ve üyelerine meclis ve encümen toplantılarına katıldıkları her gün için birlik başkanına (5000), encümen üyelerine (2000), meclis üyelerine (1500) gösterge rakamının Devlet memurları için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarı geçmemek üzere, birlik meclisi tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenebilir.ancak, huzur hakkı ödenecek gün sayısı, bir yıl içinde yirmidört günü geçemez. 4.2 Birlik encümeni Birlik encümeni, birlik başkanı ile sayısı yediyi geçmemek üzere birlik tüzüğünde gösterilecek sayıda meclis üyesinden oluşur. Ülke düzeyinde kurulan birliklerde bu sayı iki kat olarak uygulanır. Bu üyeler, birlik meclisince, dönem başı toplantısında kendi üyeleri arasından gizli oyla bir yıllığına görev yapmak üzere seçilir. Birlik başkanı, encümeninin de başkanıdır. Birlik encümeni birlik tüzüğünde belirtilen sürelerle toplanır. Bu süre bir ayı aşamaz. Herhangi bir sebeple yıl içinde seçilen birlik encümeni, dönem başına kadar görev yapar. Birlik meclisi üyeliği sona erenlerin birlik encümeni üyeliği de sona erer. Üye sayısı dört veya daha fazla olan mahallî idare birliklerinde, encümen üyelerinin ayrı ayrı mahallî idarelerin meclis üyeleri arasından seçilmesi zorunludur. Birlik meclisinin feshi durumunda, yeni meclis oluşuncaya kadar birlik meclisi ve birlik encümenine ait görevler, ulusal düzeyde kurulan birlikler için İçişleri Bakanlığınca, diğer birlikler için birlik merkezinin bulunduğu yer mülkî idare amirince kamu görevlileri arasından biri başkan olmak üzere görevlendirilecek beş kişilik bir heyet tarafından yürütülür. Birlik encümeninin toplantıları, kararları ile çalışma esas ve usûlleri hakkında 5355 sayılı Kanunda hüküm bulunmayan hallerde, Belediye Kanununun belediye encümenine ilişkin hükümleri uygulanır. 4.3 Birlik başkanı Birlik başkanı, birlik idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Birlik bütçesinin harcama yetkilisi birlik başkanıdır. Birlik başkanı bu yetkisini birlik genel sekreterine veya birlik müdürüne devredebilir. Birlik başkanlığının sona ermesi ile ilgili olarak 5393 sayılı Belediye Kanununun belediye başkanlığının göreve devamsızlık dışındaki sebeplerle sona ermesine ilişkin hükümleri uygulanır. 5. ORTAK HÜKÜMLER Son olarak yukarıda ifade edilen meclis üyelerine toplantılara katıldıkları için huzur hakkı, encümenlere ise aylık ödenek verilmekte olup, bu ödemelerin Gelir Vergisinde tabi olup olmadığını inceleyelim. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 1 inci maddesi gerçek kişilerin gelirlerini gelir vergisine tabi tutmaktadır. Aynı Kanunun 61 inci maddesinde, Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez. Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır.. 3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, İl genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler; Denilmektedir. Bu itibarla il genel meclisi, belediye meclisi, birlik meclisi üyelerine ödenen huzur hakları, belediye encümeni, il encümeni ve birlik encümenine verilen aylık ödenekler ücret tanımına girdiği için, bu ödemelerden gelir vergisi kesilmesi değerlendirilmektedir. 271 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011