İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI ÖDENMESİ HALİNDE KAZANÇ TESPİTİ NASIL YAPILIR?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI ÖDENMESİ HALİNDE KAZANÇ TESPİTİ NASIL YAPILIR?"

Ahmet Güngör
6 yıl önce
İzleme sayısı:

bu haklarını koruyabilmeleri için sunulmuş bir tazminattır. Bu tazminat, 4857 sayılı İş Kanununda yer alan birtakım yasal şartları tamamlayan işçilere sunulmuş bir iş güvencesidir.

1 İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI ÖDENMESİ HALİNDE KAZANÇ TESPİTİ NASIL YAPILIR? Mustafa ŞEN* 45 * ÖZ Hakkında işe iade kararı verilen işçilere önemli bir güvence sağlayan iş güvencesi tazminatı, işe başlatmama tazminatı olarak da bilinir ve işe iade davalarını kazanan işçilere bu haklarını koruyabilmeleri için sunulmuş bir tazminattır. Bu tazminat, 4857 sayılı İş Kanununda yer alan birtakım yasal şartları tamamlayan işçilere sunulmuş bir iş güvencesidir. İş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine hükmeden mahkeme kararında belirlediği işçinin işe başlatılmaması nedeniyle işverenlerce işçilere ödenen işe başlatmama tazminatlarının ödenmesi gelir vergisi ve damga vergisi açısından önemli farklılıkları içermektedir. Dahası, söz konusu tazminatın ödenmesi kurum kazançlarının tespitinde ayrı bir öneme sahiptir. Anahtar Sözcükler: İş Güvencesi Tazminatı, İş Akdi, Fesih, Kurum Kazancı 1. GİRİŞ İş güvencesi tazminatı, hakkında işe iade kararı verilen işçinin başvurusu üzerine bir aylık süre içinde onu işe başlatmayan işyerinin işçiye ödemek zorunda olduğu en az dört, en çok sekiz aylık tutarındaki tazminat olarak tanımlanabilir. İş güvencesi tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu nun 21 inci maddesinde hüküm altına alınmıştır. Söz konusu tazminatın firmalar tarafından ödenmesi durumunda bu ödemelerin kurum kazancının tespitinde nasıl dikkate alınacağı ve iş güvencesi tazminatının çalışma hayatındaki yeri ve yasal düzenlemeleri hakkında, iş bu çalışmamız uyarınca açıklayıcı bilgiler sunulacaktır. 2. İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI 4857 sayılı İş Kanunu nun 21 inci maddesi uyarınca; işverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. 45 * * Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Mali Hizmetler Uzmanı Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi:

2 Doktrinde ve yargı kararlarında bu tazminat işe iade tazminatı veya iş güvencesi tazminatı ya da işe başlatmama tazminatı olarak adlandırılmaktadır.(narmanlıoğlu, 2014) Anılan mevzuata göre, bir işçinin iş güvencesinden yararlanabilmesi için aşağıdaki hususların birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir. a- İşyerinin otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyeri olması, b- Faydalanan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile bu işyerinde çalışan işçi olması, c- Çalışanın işyerinde en az altı aylık kıdemi olan bir işçi olması d- İşletmenin bütününü sevk eden ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili olmaması gerekir. Bu şartlardan herhangi birinin sağlayamayan işçi iş güvencesinden yararlanamayacaktır. Örneğin belirli süreli iş sözleşmesi ile iş akdi devam eden işçi, iş akdinin son bulması ile 4857 sayılı Yasa ile belirtilen iş güvencesi hükümlerinden yararlanamayacaktır. İş akdi feshedilen işçi, fesih bildiriminin kendisine tebliğinden başlamak kaydıyla bir ay içinde iş mahkemesine dava açma hakkına sahiptir. Dava gerekçesi olarak, kendisine yapılan fesih bildiriminde gerekçe gösterilmemesi yahut gösterilen gerekçenin haklı olmadığı hususları kullanarak işe iade davası açması gerekir. İşçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş-günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ile mahkeme sonuçlanıncaya kadar geçecek olan en fazla 4 aylık ücret ve diğer haklarının ödenmesi gerekir. İşçiye seçim hakkı diğer bir deyimle işe iade yerine en az 4 ve en çok 8 aylık ücret tutarında tazminatı talep etme hakkı tanınmamıştır. Bu konudaki seçim hakkı, mahkemece feshin geçersizliğine karar verildiğinde işverene aittir. (Çelik, 2000 : 214) 3. İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATININ ÖDENMESİ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun; 61 inci maddesinde, Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. 224 OCAK - ŞUBAT

3 Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez...» 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, yaptıkları ödemeler üzerinden tevkifat yapmaya mecbur olanlar sayılmış olup, anılan fıkranın birinci bendinde, Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre gelir vergisi tevkifatı yapılacağı, 25 inci maddesinin 1 numaralı bendinde, Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle (işe başlatmama tazminatı dahil) verilen tazminat ve yapılan yardımlar ın gelir vergisinden istisna olduğu, Geçici 77 nci maddesinde, Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlerle ilgili olarak tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu nun 21 inci maddesi uyarınca işverenlerce işçiye ödenen işe başlatmama tazminatları, damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi tutulmaz. Anılan dönemlere ilişkin işe başlatmama tazminatı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulan mükelleflerin; tarha yetkili vergi dairelerine başvurmaları ve dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri şartıyla 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun düzeltmeye ilişkin hükümleri uyarınca tahsil edilen gelir vergisinin red ve iade işlemleri yapılır. Bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esası belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. hükümleri yer almıştır. Konu ile ilgili olarak tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 272 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği nde gerekli açıklamalar yapılmıştır. Bu düzenlemelere göre, iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine hükmeden mahkeme kararında belirlediği işçinin işe başlatılmaması nedeniyle 4857 sayılı İş Kanunu nun 21 inci maddesi uyarınca işverenlerce işçilere ödenen işe başlatmama tazminatları damga vergisi hariç gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna kapsamındaki tutar, iş sözleşmesi feshinin geçersizliğine hükmeden mahkeme kararında belirlenen, işçinin işe başlatılmaması nedeniyle ödenecek tazminat miktarı ile sınırlıdır. Öte yandan, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 6 ncı maddesinde, kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi 225

4 kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu nun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükmüne yer verilmiş olup, Gelir Vergisi Kanunu nun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde de işle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların kurum kazancının tespitinde gider olarak indirileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, mahkeme tarafından ödenmesine hükmedilen işe başlatmama tazminatı Gelir Vergisi Kanunu nun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine göre, işçinin çalıştırılmadığı süre için ödenen dört aylık ücretin ise anılan maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre safi kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Diğer taraftan, İş Mahkemelerince iş akdinin haksız nedenle fesih edildikten sonra verilen işe başlatmama tazminatı, Gelir Vergisi Kanunu nun 25 inci maddesi ile istisna kapsamına alındığından bu tutar üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmaması ancak damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir. Ancak, kararın kesinleşmesine kadar işçinin çalıştırılmadığı 4 aylık süre için ödenen tutarın Gelir Vergisi Kanunu nun 61, 63, 94 ve 103 üncü maddeleri uyarınca ücret olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. 4. SONUÇ İşe iade tazminatı veya işe başlatmama tazminatı olarak da adlandırılan iş güvencesi tazminatı, hakkında işe iade kararı verilen işçinin başvurusu üzerine bir aylık süre içinde onu işe başlatmayan işyerinin işçiye ödemek zorunda olduğu en az dört, en çok sekiz aylık tutarındaki tazminattır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. İş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine hükmeden mahkeme kararında belirlediği işçinin işe başlatılmaması nedeniyle işverenlerce işçilere ödenen işe başlatmama tazminatları (iş güvencesi tazminatları) damga vergisi hariç gelir vergisinden istisna edilmiştir. Dolayısıyla söz konusu tutar damga vergisine tabidir. Bununla beraber, istisna kapsamındaki tutar, iş sözleşmesi feshinin geçersizliğine hükmeden mahkeme kararında belirlenen, işçinin işe başlatılmaması nedeniyle ödenecek tazminat miktarı ile sınırlıdır. Ayrıca mahkeme tarafından ödenmesine hükmedilen işe başlatmama tazminatı, işçinin çalıştırılmadığı süre için ödenen dört aylık ücretin ise safi kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. 226 OCAK - ŞUBAT

5 KAYNAKÇA Çelik, Nuri (2000), İş Hukuku Dersleri İstanbul : Beta Yayınları. Narmanlıoğlu, Ünal (2014), İşe Başlatmama Tazminatı, yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/25-%c3%9cnal-narmanlio%- C4%9ELU.pdf T.C. Yasalar ( ). 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (10700 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı İş Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (24134 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26205 sayılı) 227

Benzer belgeler

ÖZEL SİRKÜLER NO: 2017/02

24 Mart 2017 ÖZEL SİRKÜLER NO: 2017/02 KONU: İşe İade Dava Sonucu Ödenen Ücretlerin Vergiler Mevzuatı ve SGK Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi A.GİRİŞ İşveren ile işçi arasındaki çalışma ilişkisinde