DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ - MESLEKİ AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 DERS NOTU YAZAR Gökmen KUTLUTÜRK ANKARA 2016

2 MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ DERS NOTLARI DİZİSİ Copyright MEB Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Tümü ya da bölümleri izin alınmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Yazar : Gökmen KUTLUTÜRK Grafik : Hatice DEMİRER Kapak : Güler ALTUNÖZ

3

4

5

6

7 İÇİNDEKİLER ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE ALLAH İNANCI 1. ALLAH IN VARLIĞININ VE BİRLİĞİNİN DELİLLERİ ALLAH HER ŞEYİ YARATAN, YAŞATAN VE GÖZETENDİR İNSANIN ALLAH LA İLETİŞİMİ Dua İbadet Tövbe Kur an Okuma TEMEL İNANÇ ESASLARI Allah a İman Meleklere İman Kitaplara İman Peygamberlere İman Kadere İman Ahirete İman 30 Okuma Metni: HACI BEKTAŞ VELİ NİN ESERLERİNDE TEVHİT VE İNANÇ 33 NELER ÖĞRENDİK? 34 DEĞERLENDİRME SORULARI 35 ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE İSLAM DA İBADETLER 1. İNANÇ - İBADET İLİŞKİSİ BAŞLICA İBADETLER Namaz Oruç Zekât Hac 47

8 2.5. Kurban SALİH AMEL 51 Okuma Metni: Hz. Ali nin Örnek Şahsiyeti ve İbadetin Önemine Dair Sözleri 53 NELER ÖĞRENDİK? 57 DEĞERLENDİRME SORULARI 58 ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜNİTE KUR AN A GÖRE HZ. MUHAMMED 1. HZ. MUHAMMED BİR İNSANDIR HZ. MUHAMMED BİR PEYGAMBERDİR HZ. MUHAMMED KUR AN-I KERİM İ AÇIKLAYICIDIR HZ. MUHAMMED UYARICIDIr HZ. MUHAMMED İNSANLIĞA BİR RAHMETTİR 68 NELER ÖĞRENDİK? 70 DEĞERLENDİRME SORULARI 71 ÖĞRENME ALANI: VAHİY VE AKIL 4. ÜNİTE KUR AN VE YORUMU 1. KUR AN IN TEMEL AMAÇLARI Doğru Bilgi Doğru İnanç Doğru Davranış KUR AN-I KERİM İ OKUMAK Kur an ı Yüzünden Okumak Kur an ın Tercümesini (Meal) Okumak KUR AN ANLAŞILMAK İÇİN İNDİRİLMİŞTİR KUR AN I ANLAMA VE YORUMLAMADA TEMEL İLKELER 83 NELER ÖĞRENDİK? 86 DEĞERLENDİRME SORULARI 87 DEĞERLENDİRME SORULARI CEVAP ANAHTARI 90 SÖZLÜK 91 KAYNAKÇA 98

9 1. ÜNİTE ALLAH İNANCI ÖĞRENME ALANI: İNANÇ Evrende bir düzen olmasaydı ne gibi sonuçlar ortaya çıkardı?

10 Bu ünitenin sonunda; NELER ÖĞRENECEĞİZ? 1. Evrenden ve Kur an dan örneklerle Allah ın varlığını ve birliğini delillendireceksiniz. 2. Allah ın her şeyin yaratıcısı olduğunu, insanları koruyup gözettiğini fark edeceksiniz. 3. Dua ve ibadet yoluyla Allah ile iletişiminizin güçlendiğini fark edeceksiniz. 4. Kur an okuma ve tövbe yoluyla iç dünyanızı Allah a nasıl açacağınızı fark edeceksiniz. 5. Çevresindeki insanların Allah la iletişim kurma biçimlerini gözlemleyebileceksiniz. 6. Allah la iletişimde hangi yollara başvurduğunuzu nedenleriyle açıklayabileceksiniz. 7. İbadetlerin Allah ile iletişimdeki rolünü açıklayabileceksiniz. 8. İslam ın temel inanç esaslarını sıralayabileceksiniz. 9. İslam ın temel inanç esaslarının kendi hayatınızdaki yerini ve önemini fark edebileceksiniz. ANAHTAR KAVRAMLAR Yaratandır Yaşatandır Koruyandır ALLAH Vardır ve birdir Elçi ve kitap gönderendir Kendisine ibadet edilendir 10

11 GİRİŞ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Bu ünitede Allah inancı üzerinde durulmakta, Allah ın her şeyin yaratıcısı ve koruyucusu olduğu anlatılmaktadır. Başta Allah inancı olmak üzere diğer temel inanç esasları üzerinde durulmaktadır. 1.ALLAH IN VARLIĞININ VE BİRLİĞİNİN DELİLLERİ! Birden çok ilah olsaydı kâinatta böyle mükemmel bir düzen olur muydu? Kâinatta her şey bir düzen içindedir. En küçük canlılardan uzaydaki galaksilere kadar tüm kâinat sistemli bir şekilde hareket etmektedir. Hiçbirinde en ufak bir uyumsuzluk, düzensizlik veya aksaklık yoktur. Kâinat, düşünen insanlar için muhteşem bir tefekkür alanıdır. Kâinattaki mükemmel düzene ibret gözüyle bakabilen, onun üzerinde tefekkür edebilen her insan yaratıcı fikrine ulaşılabilir. Kur an-ı Kerim de Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Üstlerindeki göğe bir kere bakmazlar mı, onu nasıl yaptık, nasıl donattık? Onda bir yarık, bir bozukluk, bir çatlak var mı? Yeri nasıl yaptık, nasıl döşedik, dağları nasıl yerleştirdik, bakımına doyum olmayan güzel şeylerden yetiştirdik. Gökten bereketli yağmurlar yağdırdık, insanlara rızık olmak üzere onunla bahçeler, biçilecek taneli ekinler, küme küme tomurcukları olan yüksek hurma ağaçları bitirdik. O su ile toprağı dirilttik... (Kaf suresi, ayetler.) Resim : Kâinatta ki düzen bize bir yaratıcının olduğunu gösterir. 11

12 Uzayda henüz daha insanoğlunun bilemediği pek çok galaksi vardır. Her galakside milyarlarca yıldız vardır. Isı ve ışık kaynağımız Güneş bu yıldızlardan sadece bir tanesidir. Kocaman dünyamız ise güneş sisteminde sadece bir gezegendir ve evrenin büyüklüğüne göre çok küçüktür. Uzaydaki milyarlarca yıldız ve gezegen kendi yörüngesinde dönmekte, uzay boşluğunda kontrolden çıkmamaktadır. Güneş her gün doğup batmakta geceler, gündüzler ve mevsimler birbirini takip etmektedir. Bütün bunlar kendiliğinden olabilir mi? İnsan vücudunda 100 trilyon civarında hücre ve her hücrede çok zengin bir biyolojik yapı vardır. Hücre çekirdeğinde yer alan DNA molekülünde o kimseye ait tüm bilgiler depolanmaktadır. Bir gram DNA molekülü milyarlarca CD nin depoladığı bilgiyi depolayabilmektedir. Beyinde bulunan nohut büyüklüğündeki hipofiz bezi anne karnından ölüme kadar insanın büyümesini dengeli biçimde sağlamaktadır. Vücudumuzdaki damarların toplam uzunluğu dünyanın etrafını birkaç kez kuşatacak uzunluktadır. Bu kadar muhteşem insan vücudu, kâinat ve içindeki mükemmel varlıklar acaba kendi kendine oluşmuş olabilir mi? Her resmin bir ressamı, her kalemin bir yapanı olduğu gibi bu kâinatın da bir yaratıcısı vardır. O yaratıcı da Allah tır.? Birden fazla ilah olabilir mi? Çevremize baktığımızda nerede bir düzen ve ahenk varsa orada tek bir yönetim vardır. Okulda bir müdür, mahallede bir muhtar, ilde bir vali, ülkede bir cumhurbaşkanı vardır. Kâinattaki muhteşem düzen ve sistem de ancak bir tek güç sayesinde olabilir. Bu güç Allah ın gücüdür. Birden fazla Allah olsaydı mutlaka bazı konularda ayrılığa düşerlerdi ve evrende var olan düzen bozulurdu. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Eğer göklerde ve yerde Allah tan başka ilahlar olsaydı, göklerin ve yerin düzeni bozulurdu (Enbiya suresi, 22. ayet.) Allah ın bir eşinin, yardımcısının, evladının veya anne - babasının olması mümkün değildir. Çünkü bunlar, yaratılmış olanlara özgü hâllerdir ve acizliği, ihtiyaç sahibi olmayı ifade eder. Oysa şu mükemmel kâinatı, içindeki en küçük zerreye kadar yaratıp düzene koyan bir yaratıcıda acizliğin olması, onun bir başka varlığa, ortağa ihtiyaç duyması düşünülemez. Bu konuda Kur an da şöyle buyrulmuştur: De ki: Eğer onların iddia ettiği gibi Allah la beraber (başka) ilahlar olsaydı o zaman o ilahlar da arşın sahibine ulaşmak için elbette bir yol ararlardı. (İsrâ suresi, 42. ayet.) İslam dininin temelinde Allah ın varlığı ve birliği inancı vardır. Her Müslüman buna inanmak zorundadır. Allah ın var ve bir olduğuna inanmaya Tevhit inancı denir. Allah zatı, sıfatları ve fiilleri bakımından tektir; eşi, benzeri ve ortağı yoktur. İhlâs suresinde Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: (Ey Muhammed) De ki: O Allah bir tektir. Allah sameddir. O doğurmamış ve doğurulmamıştır. Hiçbir şey ona eş ya da denk değildir. (İhlâs suresi, 1-4. ayetler.) 12

13 E NOT EDELİM Samed: Allah ın isimlerinden birisidir. Her şey kendisine muhtaç olduğu hâlde kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan anlamına gelir.? İnsan aklını kullanarak Allah ın varlığına ulaşabilir mi? Her insan düşünerek, kendisini ve kâinatı gözlemleyerek Allah inancına sahip olabilir, aklıyla Allah ın varlığına ulaşabilir. Mantık yoluyla Allah ın varlığını şöyle anlayabiliriz: a. Her yaratılmış varlık bir yaratıcıya muhtaçtır. Kâinat sonradan yaratılmıştır. Kâinat da bir yaratıcıya muhtaçtır. O da Yüce Allah tır. b. Kâinat ve madde hareket hâlindedir. Her hareket edenin, hareketi başlatan ve bitiren bir güce ihtiyacı vardır. Bu da Yüce Allah ın gücüdür. c. Kâinatta müthiş bir düzen ve ahenk vardır. Bu derece ince hesaplanmış bir düzen kendi başına ve tesadüfen olamaz. Mutlaka bunları var eden bir yaratıcı vardır. O da Yüce Allah tır. Evrendeki mükemmel düzenden, canlılar arasındaki uyum ve dengeden de anlaşılacağı üzere her şey Allah ın varlığını ve birliğini ispat ekmektedir. Allah vardır. Sonsuz güç sahibidir. Her şeyi yaratan, yaşatan, öldüren ve dirilten odur. Onun hiçbir eşi ve benzeri yoktur. Allah ın varlığını ve birliğini evrenden ve Kur an dan örnekler vererek nasıl açıklayabilirsiniz? Aşağıya yazınız. 13

14 2.ALLAH HER ŞEYİ YARATAN, YAŞATAN VE GÖZETENDİR! Gökleri ve yeryüzünü yoktan var eden odur (Şura suresi, 11. ayet.) Yukarıdaki ayetin verdiği mesaj nedir? Yaratmak bir şeyi yokluktan varlık sahasına çıkarmaktır. Bu anlamda yaratmak Allah a mahsustur. Evreni ve evrendeki bütün varlıkları yaratan Allah tır. En küçük varlıklardan gökteki aya, güneşe, yıldızlara kadar her şeyin yaratıcısı Allah tır. Allah ın yaratma sıfatına Tekvin denilmektedir. E NOT EDELİM Tekvin: Allah ın subutî sıfatlarından birisidir. Yoktan var etmek, var olmayanı örneği ve benzeri olmadığı hâlde ortaya koymak demektir.? Evrendeki her şeyi var eden, her birinin şeklini, özelliklerini ve ihtiyaçlarını bilen Allah tır. Yüce Allah âlemleri yaratan ve terbiye edendir. Yaratmasında tamamen serbesttir. Dilediğini var eder, dilediğini yok eder. Yaratmak ona zor gelmez. Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulmaktadır: Allah dilediğini yaratır. Bir işe hükmedince ona sadece Ol der o da oluverir. (Âl-i İmrân suresi, 47. ayet.). Allah ın yaratma sıfatı her an devam etmektedir. Allah mutlak güç ve kudret sahibidir. Yaratmak için başka bir güce ve araca ihtiyaç duymaz. Yaratmasından dolayı kimseye karşı sorumlu değildir. Bütün varlıklar hayatlarını devam ettirebilmek için bir takım şeylere ihtiyaç duyarlar. Hava, su, toprak her canlı varlık için vazgeçilmez hayat kaynaklarıdır. Bu maddeleri yaratan da Allah tır. Allah insanları, hayvanları, bitkileri yarattığı gibi onların yaşaması için gerekli kaynakları da yaratmıştır. Allah yaratan ve yaşatandır. Varlıklar yaşamlarını nasıl devam ettirmektedirler? Tüm canlılara hayat veren onları yaşatan Allah tır. Bu durum, Allah ın Hay isminin bir tecellisidir. Hayat ve ölüm Allah tandır. Varlık da yokluk da ondandır. Tüm canlılar temel ihtiyaçlarını karşılamak ve hayatlarını devam ettirebilmek için Allah ın yardımına muhtaçtır. Her şeyi o yaşatır. Her şey onun bilgisi dâhilinde ve onun izniyle gerçekleşir. Bu konuda Yüce Allah Kur an-ı Kerim de şöyle buyurmaktadır: Gökleri ve yeri yaratan, yukardan indirdiği su ile rızık olarak ürünler yetiştiren, emri gereğince denizde yüzmek üzere gemileri, nehirleri, belli yörüngelerinde yürüyen ay ve güneşi, geceyle gündüzü sizin buyruğunuza veren Allah tır. Kendisinden isteyebile- 14

15 ceğiniz her şeyi size vermiştir. Allah ın nimetini sayacak olsanız bitiremezsiniz. Doğrusu insan pek zalim ve çok nankördür. (İbrahim suresi, ayetler.) Yüce Allah denizlerdeki balıkları, gökteki kuşları, ormandaki hayvanları anne karnındaki canlıları, tüm varlıkları yaşatan ve zamanı geldiğinde öldürendir. Rabbimiz şöyle buyurmaktadır: Sizi önce topraktan, sonra az bir sudan, sonra bir alakadan yaratan, sonra sizi anne karnında bebek olarak çıkaran, sonra olgunluk çağına ulaşmanız, sonrada ihtiyarlamanız için yaşatan odur. İçinizden ihtiyarlamadan ölenler de vardır O, yaşatan ve öldürendir (Mü min suresi, ayetler.) Allah evreni yaratıp kendi hâline bırakmamıştır. Bütün evreni yaratan Allah, başta insan olmak üzere tüm canlıları, koruyup gözetmektedir. Maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için tüm imkânları insanın emrine sunmuştur. İnsan Allah ın emniyeti, koruyuculuğu altındadır. Allah esenliğin, huzurun kaynağı olduğu gibi emniyetin, güvenin de kaynağıdır. E Resim : Doğadaki her canlıyı yaratan ve yaşatan Allah tır. NOT EDELİM Allah ın gözetmesi; yarattığı varlıkları koruyup kollaması anlamına gelmektedir. 15

16 ? Allah her an herkesi gözetebilir mi? Allah ın gücü (kudreti) sonsuzdur. Allah katında bir insanı veya milyonlarca insanı gözetmek arasında hiçbir fark yoktur. Bu durum ona zor gelmez. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Gökleri ve yeri koruyup gözetmek ona güç gelmez. O, yücedir, büyüktür. (Bakara suresi, 255.ayet.) Bu konu ile ilgili bir başka ayette de şöyle buyurmaktadır: İşte sizin Rabb iniz Allah, ondan başka hiçbir ilah yoktur. O her şeyin yaratıcısıdır. Öyle ise ona kulluk edin. O her şeye vekil (her şeyi yöneten, görüp gözeten) dir. (En âm suresi, 102. ayet.) İnsanoğlu hayatında birçok sıkıntı ile karşılaşır. Bu sıkıntılardan Allah ın yardımı ile kurtulur. Bizi, anne - babamızı, çocuklarımızı, yakınlarımızı, tüm sevdiklerimizi Allah koruyup, gözetmektedir. Onun üzerimizdeki koruyucu şefkat ve merhametine karşılık biz de ona karşı sevgi ve itaat içinde olmalıyız. Allah her şeyi bir ölçüye göre ve bir düzen içinde yaratmıştır. Hiçbir şey boşuna yaratılmamıştır. Hiçbir yaratılan da başıboş bırakılmamıştır. Yaratılmış olan her şey, Yaratan ın varlığına, birliğine, gücüne işaret eder. Yüce Allah Ant olsun biz insanı en güzel biçimde yarattık. ( Tîn suresi, 4. ayet.) buyurarak insanın en mükemmel varlık olduğunu belirtmiş ve evreni insanın emrine ve faydasına sunduğunu bildirmiştir. Ancak Allah, yaratılış gayesine uygun davranmayan insanlar için Sonra onu aşağıların en aşağısına çevirdik. (Tîn suresi, 5.ayet.) diyerek uyarmıştır. O hâlde her şeyi yaratan Yüce Allah ımızı tanımalı, sevmeli ve emirlerine uygun davranmaya çalışmalıyız. Görünmeyen varlıkları Görünen varlıkları Galaksileri HER ŞEYİ YARATAN ALLAH TIR. Atomları Canlıları, cansızları Hayatı, ölümü, dirilişi 16

17 3. İNSANIN ALLAH LA İLETİŞİMİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3! İnsanlar Allah ile nasıl ve ne şekilde iletişim kurmaktadırlar? İletişim, duygu, düşünce ve isteklerimizi bir başkasına iletmek ve ondan cevap almak demektir. İnsan, yaratıcısı ile iletişim kurma ihtiyacı duymaktadır. Bu iletişimin nasıl olacağını da Yüce Allah, gönderdiği peygamberler ve kutsal kitaplar aracılığı ile bizlere bildirmiştir. Dua, ibadet, tövbe etmek ve Kur an okumak insanın Allah ile iletişim kurma yollarındandır.? 3.1. Dua Dua ne anlam ifade eder ve niçin dua edilir? Dua, sözlükte seslenmek, çağırmak, yakarmak anlamına gelmektedir. Dinî terim anlamı ise; insanın dileklerini Yüce Allah a bildirmesidir. İnsan dua ile Allah a seslenmekte, ona yakarmakta ondan dilekte bulunmakta sevinç ve üzüntüsünü onunla paylaşmaktadır. Dua insanda doğuştan gelen bir olgudur. Bu yüzden bütün dinlerde mevcuttur. Üstün bir varlığa inanan insan şu veya bu şekilde dua eder. İnsanlar sıkıntılı anlarında dua edince gönüllerinde bir ferahlık hisseder. İsteğinin gerçekleşeceği konusunda ümidi artar. Dua, insan için bir şifa ve bunalımlara karşı koruyucu bir sağlık tedbiri gibidir. Yüce Allah Kur an da şöyle buyurmaktadır: Kullarım beni senden sorarlarsa, gerçekten ben onlara çok yakınım. Bana dua edince, dua edenin duasına cevap veririm (Bakara suresi, 186.ayet.) Kur an-ı Kerim in pek çok ayetinde ve Peygamberimizin hadislerinde dua etmek teşvik edilmiştir. Sevgili Peygamberimiz dua etmenin önemi üzerinde durmuş ve Müslümanları dua etmeleri için teşvik etmiştir. Peygamberimiz bir hadisinde bu konu ile ilgili şöyle buyurmuştur: Allah için duadan daha değerli bir şey yoktur. (Ahmet bin Hanbel, Müsned, C 2, 362. hadis.) Resim : Dua insanın Allah la iletişim kurma yollarından biridir. 17

18 ? Allah a nasıl dua edilmelidir? Dua eden kişi gönülden dua etmeli, iyi şeyler istemeli, istediği şeyler doğrultusunda da çaba göstermelidir. Allah insanın gönlünden geçenleri bilir; ama dil ile dua etmenin çok farklı güzellikleri vardır. Dua etmenin belli bir kuralı yoktur. İçimizden geldiği gibi güzel olan her şeyi isteyebiliriz. Allah a dua etmek için hiçbir aracı kurum ve kişiye de ihtiyacımız yoktur. Namaz kılarken Fatiha suresinde okuduğumuz; Biz ancak sana ibadet eder ve ancak senden yardım dileriz. (Fatiha suresi, 4.ayet.) ayetinde de ifade edildiği gibi dualarımızda yalnızca Allah tan yardım istemeliyiz. E BİLGİ KUTUSU Kur an-ı Kerim de ve Peygamberimizin pek çok hadisinde bizim için dua örnekleri vardır. Onlardan bazıları şöyledir: Rabb imiz! Bize dünyada da ahirette de güzellik ver. Bizi ateşin azabından koru. (Bakara suresi, 201.ayet.) Rabb im! Beni namaza devam eden bir kimse eyle. Soyumdan da böyle kimseler yarat. Duamı kabul eyle. Rabb imiz! Hesap görülecek günde beni, ana-babamı ve bütün inananları bağışla. (İbrahim suresi, ayetler.) Allah ım! Sen affedicisin, affetmeyi seversin. Beni de affet. (Tirmizi, Daavat, 85.) Allah ım! Senden faydalı bilgi, temiz rızık ve kabul edilmiş bir ibadet dilerim. (İbrahim Canan, Kütüb-ü Sitte Tercüme ve Şerhi, C 17, s. 32.)? Allah a ne zaman dua edilmelidir? Dua etmek için belli bir zamana veya mekâna ihtiyaç yoktur. Allah a her an ve her yerde dua edilebilir. Çünkü Yüce Allah bizleri her zaman işitmekte ve görmektedir. İnsanlar sıkıntılı anlarında dua ettikleri gibi sevinçli anlarında da dua etmelidir. Dara düştüğünde Allah a sığınmak rahata erince Allah ı unutmak çok yanlış bir davranıştır. Bu konuda Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulmaktadır: İnsana bir sıkıntı dokundu mu gerek yan üstü yatarken, gerek otururken, gerekse ayakta iken bize dua eder. Ama biz onun bu sıkıntısını ondan kaldırdık mı, sanki kendisine dokunan bir sıkıntı için bize hiç yalvarmamış gibi geçer gider. İşte o haddi aşanlara, yapmakta oldukları şeyler, böylece süslü gösterilmiştir. (Yunus suresi, 12. ayet.) 18

19 DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Allah a dua ederken nelere dikkat edilmelidir? Aşağıya yazınız.? 3.2. İbadet İbadet nedir? İbadet; sözlükte kulluk, Allah a yönelen saygı davranışı ve tapınma anlamlarına gelmektedir. Dinî terim olarak ise, Allah ın emirlerine uymak, yasaklarından kaçınmak, onun rızasını kazanmak için yapılan her türlü iş ve davranışa ibadet denilmektedir. Kısaca insanın, Allah ın rızası için yaptığı her güzel iş ve davranış ibadettir. Müslümanlar, Allah a saygı ile boyun eğmek ve emirlerine itaat etmek için çaba gösterirler. Saygı ve itaatin en yüksek derecesi ibadettir. İbadet yalnız Allah a yapılır. İslam dininde ibadet çok yönlüdür. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek ve hacca gitmek en başta gelen ibadetlerdendir. Bunların dışında ihtiyacı olanlara yardım etmek, Kur an okumak, kurban kesmek, insanlara faydalı olacak hayırlı işler yapmak gibi Allah ın rızasını kazanmak için yapılan her iyi davranış ibadet olarak kabul edilmiştir. Resim : Kâbe de ibadet eden Müslümanlar. 19

20 ? İbadet etmek zorunlu mudur? İnsanlar kendisine yapılan en ufak bir iyiliğe teşekkür etmektedir. Oysa Yüce Allah ın bizim üzerimizdeki iyilikleri ve nimetleri sonsuzdur. Yüce Rabbimiz, kullarına olan iyiliklerinin ve nimetlerinin çok olduğunu belirtmek için Kur an da; Allah ın nimetini sayacak olsanız bitiremezsiniz. (Nahl suresi, 18.ayet.) buyurmaktadır. Allah a şükretmenin en güzel yolu ibadet etmektir. Peygamberimiz gelmiş ve gelecek tüm günahları bağışlandığı hâlde geceleri ayakları şişinceye kadar ibadet ederdi. Sebebi sorulduğunda, Rabb ime şükredici bir kul olmayayım mı? cevabını vermişti.(buhari, Teheccüd, 6.) Zaten yaratılışımızın ve dünyaya gelişimizin asıl gayesi Allah ı tanımak ve ona ibadet etmektir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım. (Zâriyat suresi, 56.ayet.) E BİLİYOR MUSUNUZ?? İbadetler bedenle yapılan ibadetler (namaz, oruç gibi), mal ile yapılan ibadetler (zekât gibi), hem mal hem beden ile yapılan ibadetler (hac gibi) üç kısımdır. Bizi yaratan, nimetleriyle yaşatan, her şeyimizi borçlu olduğumuz Allah a şükran borcumuzu ibadet ederek ödemeye çalışırız. İbadetin faydaları nelerdir? Tüm ibadetlerin fert ve toplum açısından hem dünyada hem ahirette pek çok faydası vardır. İbadet insanı Allah a yaklaştıran en güzel vasıtadır. Allah la iletişim kurmanın bir yoludur. İbadetle geçirilen zamanlar en güzel zamanlardır. İbadetler sayesinde Allah bizi daha çok sever; katındaki değerimizi yükseltir. Allah ın rızasını kazanmak için samimi niyetlerle yapılan ibadetler bizi rahatlatır, huzura sevk eder. Gönlümüz mutluluk ve Allah sevgisiyle dolar. İbadetler kul ve Allah arasında kuvvetli bir bağ meydana getirir. İbadetler sayesinde insanın imanı kuvvetlenir. Allah katında eşsiz makamlara ulaşır. İbadet etmeyenler ise bu güzelliklerden mahrum olur. Yüce Allah Kur an da şöyle buyurmaktadır: Ey Muhammed! De ki: İbadetiniz olmasa Rabb im size ne diye değer versin. (Furkan suresi, 77. ayet.) 20

21 3.3.Tövbe DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Tövbe sözlükte pişmanlık, vazgeçmek, dönmek anlamlarına gelir. Dinî terim olarak ise kişinin yaptığı hatalardan, işlediği günahlardan vazgeçerek pişman olması ve bunları bir daha yapmamaya karar vermesi demektir. İnsanlar hayatı boyunca isteyerek veya istemeyerek günah işleyebilirler. Bu insanın doğasında vardır, hata yapmamak Allah a mahsustur. İnsan hata yapar.önemli olan hatalarımızın, günahlarımızın farkına varıp, pişman olmak ve bir daha yapmamaya çalışmaktır. Allah kullarını sevmekte ve onların tövbe etmesinden hoşnut olmaktadır. Müslümanlara yakışan böyle bir davranıştır. Bu konuda Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulmaktadır: Ey müminler, hepiniz Allah a tövbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz. (Nur suresi, 31. ayet.) Yine bir başka ayette: Allah kullarından tövbeyi kabul eden, kötülükleri bağışlayan ve yaptıklarınızı bilendir. (Şûra suresi, 25.ayet.) buyurarak tövbeyi teşvik etmektedir. E BİLGİ KUTUSU Tövbe etmenin zamanı ve kabul edilmesinin şartı var mıdır? Tövbe ederken özel bir yere, zamana veya bir aracıya gerek yoktur. Ancak tövbe, ölüm anında yapılmaz, yapılsa da kabul olmaz. Bunun dışında her zaman tövbe yapılabilir. Tövbede üç şart vardır: 1. Günahı terk etmek 2. Yaptığına pişman olmak 3. Bir daha yapmamaya karar vermek Bunların dışında bir de insanın üzerinde kul hakkı varsa o kişiden helallik istemek gerekir. Peygamberimiz bütün insanların hata yapabileceğini, önemli olanın hatadan tövbe ile vazgeçmek olduğunu belirtmiştir. Kim gerçekten tövbe ederse, Allah katında hiç günah işlememiş gibidir. Peygamberimiz de günde yüz kere tövbe ettiğini söylemiştir. Bizler de sık sık tövbe etmeliyiz. Sevgili Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurmuştur: Kulunun tövbesinden dolayı Allah Teala nın sevinci, sizden biriniz ıssız çölde devesini kaybedip de tekrar bulduğunda duyduğu sevinçten daha fazladır. (Buhari, Deavat, 4.) 21

22 Tövbe ederken nelere dikkat edilmelidir? Aşağıya yazınız Kur an Okuma Allah la iletişim kurma yollarından biri de Kur an okumaktır. Kur an-ı Kerim, insanlığı dünya ve ahiret mutluluğuna ulaştırmak için son peygamber Hz. Muhammed e Arapça olarak Cebrail aracılığı ile vahyedilen son kutsal kitaptır. Hükümleri kıyamete kadar her çağ ve toplumda geçerlidir. Kur an ın aslı Arapça olup pek çok dile çevirisi yapılmıştır. Müslümanlar Kur an-ı Kerim i ve mealini okumalıdırlar. Kur an ayetleri Allah ın kelamı olduğundan Kur an okumak Allah ile iletişim kurmak anlamına gelmektedir. İnsan, Kur an okuyarak hem ibadet eder, hem de Allah ın buyruklarını hatırlamış olur. Allah insanların kendisini çokça zikretmesini (anmasını) istemektedir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Kim Rabb inin zikrinden (Kur an dan) yüz çevirirse, Rabb i onu gittikçe yükselen bir azaba sokar. (Cin suresi, 17. ayet.) İnsan, Kur an okuyarak Yüce Allah ın gönderdiği haberleri, öğütleri, emir ve yasakları öğrenmiş olur. Bununla birlikte Allah ın çok hoşlandığı bir davranışı yerine getirmiş olur. Resim : Kur an okumak Allah la iletişim kurma yollarından biridir. 22

23 ? Kur an okurken nelere dikkat edilmelidir? Kur an-ı Kerim in Arapça metni büyük bir saygı içinde, tane tane, kelime ve harfler doğru telaffuz edilerek kurallara uygun okunmalıdır. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Kur an ı ağır ağır, tane tane oku. (Müzzemmil suresi, 4. ayet.) Türkçe meali de yine aynı saygı içinde okunmalı, mesajları kavranmaya çalışılmalıdır. Kur an okunurken gereken özen gösterilmeli, Allah ın doğrudan kendisine hitap ettiği düşünülerek okunmalıdır. E BİLGİ KUTUSU Kur an ın hem Arapça metnini hem de Türkçe mealini okumak gerekli ve sevaptır. Kur an-ı Kerim okumak bir ibadettir. Bununla birlikte namazda okuduğumuz ayet ve sureleri doğru okumaya ve anlamlarını öğrenmeye çalışmalıyız. Yüce Allah ile hangi yollarla iletişim kurduğunuzu nedenleriyle birlikte açıklayınız? 4. TEMEL İNANÇ ESASLARI! İslam dininin temel inanç esasları nelerdir? İman, Allah a, Peygamberimiz Hz. Muhammed e, Allah ın Peygamberimize bildirdiği şeylerin tümüne şüphe etmeden inanmak demektir. İslam dini altı temel inanç esası üzerine kuruludur. Bunlar Kur an da ve Peygamberimizin hadislerinde açıklanmıştır. Yüce Allah Kur an da şöyle buyurmuştur: Peygamber, Rabb inden kendisine indirilene iman etti, müminler de (iman ettiler). Her biri; Allah a, meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine iman ettiler ve şöyle dediler: Onun peygamberlerinden hiçbirini (diğerinden) ayırt etmeyiz. Şöyle de dediler: İşittik ve itaat ettik. Ey 23

24 ? DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Rabb imiz! Senden bağışlama dileriz. Sonunda dönüş yalnız sanadır. (Bakara suresi, 285. ayet.) Peygamberimiz de dinimizin iman esaslarını, İman; Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe ve kadere inanmaktır. (Müslim, İman, 1. hadis.) şeklinde ifade etmiştir. Temel inanç esasları Allah a, meleklere, kitaplara, peygamberlere, kadere ve ahiret gününe iman olmak üzere altı tanedir Allah a İman Allah a iman; Allah ın varlığına, birliğine, yaratan ve yaşatan olduğuna, her şeye gücünün yettiğine, ebedî ve ezelî olduğuna inanmak demektir. Allah vardır ve birdir. Onun varlığını anlamak için kendimize, evrene, evrendeki düzene ve mükemmelliğe bakmak yeterlidir. Kâinatı ve içindekileri yaratan Yüce Allah tır. Ondan başka ilah yoktur. Kur an-ı Kerim de şöyle buyrulur: İlahınız bir tek ilahtır. Ondan başka ilah yoktur. O, Rahman dır, Rahîm dir. (Bakara suresi, 163. ayet.) Allah ın özellikleri nelerdir? Allah ın bir kısım özellikleri sadece kendisine aittir; bir kısım özellikleri ise sınırlı olarak yarattıklarında da mevcuttur. Allah, kimseye ihtiyaç duymadan vardır. Varlığının başlangıcı ve sonu yoktur. O birdir. Yarattığı hiçbir şeye benzemez. Varlık sebebi kendindendir. Hayattadır ve hayatın kaynağıdır. Her şeyi bilir, görür ve duyar. Allah ın bu nitelikleri (sıfatları) zatî ve subutî olmak üzere ikiye ayrılır. Zatî sıfatlar: (Sadece Allah a has olan sıfatlar) a. Vücut: Allah ın var olması b. Kıdem: Allah ın varlığının başlangıcının olmaması yani ezelî olması c. Beka: Allah ın varlığının sonunun olmaması yani ebedî olması ç. Vahdaniyet: Allah ın tek olması d. Muhalefetün lil havadis: Allah ın sonradan yaratılmış olan varlıklara benzememesi e. Kıyam bi nefsihi: Allah ın varlığının kendisinden olması, var olması için başka bir varlığa ihtiyaç duymaması Subutî sıfatlar: (Yaratılmışlarda da bulunan sıfatlar) a. Hayat: Allah ın canlı olması b. İlim: Allah ın her şeyi bilmesi c. Semi: Allah ın her şeyi işitmesi ç. Basar: Allah ın her şeyi görmesi d. İrade: Allah ın istemesi, her şeyin onun istemesi ile var olması e. Kudret: Allah ın sonsuz güce sahip olması 24

25 ? Allah a f. Kelam: Allah ın konuşması. (Allah ın kelam sıfatı, peygamberlere vahiy göndermesi ile görülür.) g. Tekvin: Allah ın dilediği her şeyi yaratması Korktuğumuz ve sevdiğimiz her şeyi yaratan Allah tır. Sevginin ve korkunun kaynağı da odur. Allah ı hem sevmeliyiz hem de ondan korkmalıyız. Onu sevmek, kendisini tanımak, sevdiklerini sevmek, hoşuna gidecek şeyleri yapmak demektir. Ondan korkmak ise onun razı olmadığı işleri yapmaktan kaçınmaktır. inanan kişi nasıl davranır? Allah a inanan kişiler ölçülü hareket eder. Her işinde doğru, dürüst olmaya ve herkese iyi davranmaya çalışır. Herkesle iyi ilişkiler içinde olmaya dikkat eder. Günah işlememeye özen gösterir. Sevap kazanmaya çalışır, faydalı güzel işler yapmaya dikkat eder. Her işinde Allah ın rızasını gözetir. Sadece insanlara değil tüm canlılara merhamet eder. Yaptığı her davranışın Allah tarafından görüldüğünü ve bir gün bunlardan hesaba çekileceğini bilir. Allah inancı insanı hayata bağlar, canlı ve dinamik tutar.?? 4.2. Meleklere İman Sözlükte, haberci, elçi, güç anlamlarına gelen melek, Allah ın emri doğrultusunda çeşitli görevleri yerine getiren, gözle görülemeyen varlıktır. Meleklere iman, İslam ın temel inanç esaslarından biridir. Yüce Allah varlıkları çeşitli şekillerde yaratmıştır. İnsanlar kimi varlıkları görebildiği hâlde kimilerini göremez. İnsan gözü her şeyi görebilecek kapasitede yaratılmamıştır. Melekler nurdan yaratılmış latif varlıklar olduğundan insanlar tarafından görülemez. Meleklerin özellikleri nelerdir? Melekler nurdan yaratılmıştır. Erkeklik ve dişilikleri yoktur. Yemez, içmez, uyumaz, yorulmaz, hastalanmazlar. Kâinatta her yerde bulunurlar. Sürekli insanlarla beraber olanları da vardır. Son derece kuvvetli ve süratli varlıklardır. Her yere çabucak ulaşır, her şeyi kolayca yapabilirler. Allah ın her emrini yerine getirir, yasaklarından sakınırlar. Gece - gündüz ona ibadet ederler. Sayıları çoktur, görevleri de çeşitlidir. Meleklerin görevleri nelerdir? Melekler Allah ın verdiği çeşitli görevleri yaparlar. Bazıları devamlı Allah a ibadet eder. Bazıları evrenin tertip ve düzeni ile görevlidir. İnsanları iyiliğe yönlendiren, 25

26 kötülüklerden koruyan, sıkıntı anında insanların yardımına koşan melekler de vardır. Allah ile peygamberler arasında elçilik yapan melek (Cebrail), tabiat olayları ile ilgilenen melek (Mikâil), kıyametin kopması ve sûra üflemekle görevli melek (İsrafil), insanların canını alan melek (Azrail) meleklerin en büyükleridir. İnsanların sağında ve solunda bulunup sevap ve günahlarını yazan melekler (Kirâmen Kâtibin); kabirde soru soran melekler (Münker ve Nekir) gibi değişik görevleri olan melekler de bulunmaktadır.? Meleklere inanmak insana ne kazandırır? Meleklere iman, pek çok ayet ve hadise göre şüphe götürmez bir iman şartıdır. Melekler iyiliğin ve güzelliğin sembolüdür. Melek, insanı hayra çağırır. İç dünyamızda, faydalı ve güzel şeylere çağıran, kötülükten kaçınıp ahlakımızı güzelleştirmeyi öğütleyen ses meleğin sesidir. İnsan bu sese kulak vermeli ve iyiliğe yönelmelidir. Ayrıca, gizli açık yaptığı her şeyin melekler tarafından kaydedildiğinin farkında olan insan, kötülük yapmamaya özen göstererek iyilik yapmaya çalışır. Meleklere inanmak, davranışlarımızın güzelleşmesine nasıl katkı sağlar? Açıklayınız Kitaplara İman Yüce Allah, insanların iyiliğe yönelip kötülüklerden uzaklaşmaları ve Rab lerini tanımaları için ilahî kitaplar göndermiştir. Allah ın gönderdiği ilahî kitaplara iman, İslam ın temel inanç esaslarındandır. Kitaplar, Allah ın vahiy yoluyla peygamberlerine bildirdiği kutsal bilgileri içerir. Vahiy, kelime olarak bir şeyi gizli ve çabuk olarak bildirmek, işaret, ilham anlamına gelir. Dini terim olarak ise, Allah tarafından doğrudan veya Cebrail aracılığıyla peygamberlere ilettiği buyruklardır. Kutsal kitaplar çeşitli zamanlarda farklı peygamberlere gelmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: O peygamberleri apaçık belgeler ve kitaplarla gönderdik. İnsanlara kendilerine indirileni açıklaman ve onların da üzerlerinde düşünmeleri için sana bu Kur an ı indirdik. (Nahl suresi, 44. ayet.) Allah, kutsal kitaplar vasıtasıyla insanları uyarmış, doğru ve güzel olana, hak yola çağırmıştır. Yüce Allah dört kutsal kitap göndermiştir. Sırasıyla Tevrat, Hz. Musa ya; Zebur, Hz. Davut a; İncil, Hz. İsa ya ve Kur an-ı Kerim, Hz. Muhammed e (s.a.v.) gönderilmiş- 26

27 ? Kitap tir. Allah tarafından peygamberlere gönderilen, bazıları birkaç sayfadan oluşan küçük kitaplar da vardır. Bunlara Suhuf (sayfalar) denilmektedir. Bunlar, Hz. Âdem e 10 sayfa; Hz. Şit e 50 sayfa; Hz. İdris e 30 sayfa ve Hz. İbrahim e 10 sayfa olmak üzere toplam 100 sayfadır. ve sayfalar (suhuf) günümüze kadar korunmuş mudur? Sayfalardan hiçbiri günümüze kadar ulaşmamıştır. Kitaplardan ise Tevrat, Zebur ve İncil bazı değişikliklere uğramış, bütünüyle ilahî bir kitap olabilme özelliğini yitirmiştir. Oysa Kur an-ı Kerim hiçbir değişikliğe uğramadan günümüze kadar gelmiştir ve asla değişmeyecektir. Yüce Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır: Şüphesiz o Kur an ı biz indirdik. Onun koruyucusu da elbette biziz. (Hicr Resim : Kur an ı Kerim, son ilahî kitaptır. suresi, 9. ayet.) Müslümanların, Allah tarafından gönderilen tüm ilahî kitap ve sayfaların asıllarına inanmaları, İslam inanç esasının bir gereğidir. E TABLO OLUŞTURALIM Defterinize dört kutsal kitabı, suhufları ve bunların gönderildiği peygamberleri gösteren bir tablo oluşturunuz Peygamberlere İman Peygamber, Allah ın insanlar arasından seçerek emir ve yasaklarını insanlara ulaştırmak üzere görevlendirdiği elçiye denir. Farsça bir kelime olup haber götüren demektir. Peygamberler, Allah ın insanlara doğru yolu göstermek için görevlendirdiği, Allah ın kendisine vahiy gönderdiği, Allah ile kulları arasında elçilik yapan seçkin insanlardır. 27

28 ? Peygamberlik? Peygamberlerin gerekli midir? İnsanlar kendi akılları ile Allah ın varlığını anlayabilirlerse de onun zatını ve sıfatlarını kavrayamazlar. Allah ın kendilerinden ne istediğini, ona nasıl ibadet edeceklerini, ölümden sonraki hayatı, dünya ve ahiret mutluluğunun sırlarını kavrayamazlar. Bunun için yol göstericilere ihtiyaç vardır. Bu nedenle insanlara doğru yolu gösterecek, Allah ı tanıtacak, inanç, ibadet ve ahlak esaslarını öğretecek peygamberlere ihtiyaç vardır. ortak özellikleri nelerdir? Doğru olmak (sıdk), güvenilir olmak (emanet), insanlara vahyi duyurmak (tebliğ), çok akıllı ve anlayışlı olmak (fetanet), hiç günah işlememek (ismet), tüm peygamberlerin ortak özelliklerindendir. Peygamberler doğru ve dürüst insanlardır. Yalan söylemez, hile ve haksızlık yapmazlar. Aldıkları görevleri yapar, emanetleri korurlar. Allah tan gelen vahyi eksiltip fazlalaştırmadan insanlara duyururlar. Çok zeki, uyanık, anlayışlı, kimselerdir. Asla günah işlemezler. Kibir, kıskançlık gibi kötü huyları yoktur. Bununla beraber peygamberler birer insan oldukları için bizim gibi yer, içer, uyur, yorulur, evlenir, hastalanır ve ölürler. İlk insan ve ilk peygamber Hz. Âdem dir. Son peygamber ise 632 yılında vefat eden Hz. Muhammed dir. Bu iki peygamber arasında sayılarını ancak Allah ın bilebileceği pek çok peygamber gelmiştir. Allah şöyle buyurur; Ey Muhammed! ant olsun, senden önceki topluluklara da peygamber gönderdik. (Hicr suresi, 10. ayet.) E BİLGİ KUTUSU Kur an-ı Kerim de, çok sayıda peygamberlerden sadece 25 tanesinin ismi ve hayatlarının ibretli yönleri anlatılmıştır. Âdem, İdris, Nuh, Hud, Salih, Şuayb, İbrahim, Lût, İshak, İsmail, Yakup, Yusuf, Musa, Harun, Davud, Süleyman, Eyyüp, Zülkifl, İlyas, Elyesa, Zekeriya, Yunus, Yahya, İsa ve Muhammed peygamberler, Kur an da adı geçen peygamberlerdir. Peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed dir. Ondan sonra bir daha peygamber gelmeyecektir. Diğer peygamberler belirli milletlere gönderilmişken o, tüm insanların peygamberidir. Diğer peygamberler belirli bir zaman için gönderilmiştir. 28

29 Onun peygamberliği ise kıyamete kadar geçerlidir. Âlemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed, Allah ın en sevgili kulu ve ümmeti en geniş olan peygamberdir. E BİLGİ KUTUSU Mucize: Allah ın izni ve emri ile yalnız peygamberlerin gösterdiği olağanüstü işler ve hâllere denir. Resul: Kendisine kutsal kitap gönderilen peygamberlere resul denir. Nebi: Kendisine kutsal kitap verilmeyip kendisinden önceki kitaplara uyan peygamberlere nebi denir. Nübüvvet: Allah ın gönderdiği vahiyleri, emir ve yasakları alıp insanlara duyurma, söz, tutum ve davranışlarıyla açıklama makamı olan peygamberlik Kadere İman Temel inanç esaslarından birisi de kadere inanmaktır. Kader, Allah ın olacak şeylerin zamanını, yerini, özelliklerini ve nasıl olacaklarını önceden bilmesi ve takdir etmesidir. Kaza, Allah ın önceden takdir ettiği şeyleri, zamanı geldiğinde yaratmasına, yani kaderin gerçekleşmesine denir. Olmuş ve olacak her şeyi takdir edip yaratan Allah tır. Allah her şeyi önceden bilir ve zamanı gelince de o şeyi gerçekleştirir. Bu konuda Kur an da şöyle buyrulur: Yeryüzünde gerçekleşen ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki, biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu, Allah a göre kolaydır. (Hadid suresi, 22. ayet.) Bir başka ayette ise; De ki; Allah ın bize yazdığından başkası başımıza gelmez. O, bizim Mevla mızdır. İnsanlar Allah a güvensin. (Tevbe suresi, 51. ayet.) buyrularak bu konuya dikkat çekilmektedir. Allah insanları yaratıp akıl, irade ve güç vermiştir. İnsan aklını kullanarak iyi olanı seçip kötü olandan sakınmak durumundadır. Allah da yapacaklarımızı önceden bilmektedir ama bu insanın iradesine müdahele anlamında değildir. İnsan kendi iradesini kullanarak iyi veya kötü işler yapabilir. Bu nedenle seçme ve yapma hakkımız olduğu için söz ve davranışlarımızdan sorumludur. 29

30 Resim : İnsanlar kendi iradeleri ile doğru veya yanlışı seçerler. Kader ve kazaya inanan kimse elinde olmadan karşısına çıkan sıkıntı ve felaketlere karşı bunalıma düşmez. Bunun Allah ın takdiri olduğunu bilir, sabreder ve ona sığınır. Kendi hatası ile karşılaştığı durumlarda ise pişman olur, yanlış tutum ve davranışlardan vazgeçer. Ümitsizliğe düşmez, Allah tan yardım diler. Kadere iman eden insan, gücünün yettiği her işin üstesinden gelebileceğini, gücünün yetmediği konularda da Allah a güvenmesi gerektiğini bilir Ahirete İman İnsanlar ve diğer canlılar gibi dünyanın da bir sonu vardır. Dünya ve içindeki hayat bir gün sona erecek ve insanlar için yeniden diriliş ile birlikte yeni bir hayat başlayacaktır. Bu ikinci hayat sonsuza kadar sürecektir. Kıyametten sonra yeniden diriliş ile başlayan ve sonsuza kadar sürecek olan zamana Ahiret günü, ahirette yaşanacak hayata da Ahiret hayatı denir. Ahirete iman, İslam inanç esaslarından biridir. Kur an da müminlerin özellikleri anlatılırken onların ahirete inandıkları vurgulanır: Onlar sana indirilene de senden önce indirilene de inanırlar. Ahirete de kesin inanırlar. (Bakara suresi, 4. ayet.) Yüce Allah, zamanı geldiğinde İsrafil meleğine emredecek ve onun sûr adlı alete üflemesiyle kıyamet kopacaktır. Kıyamet günü yer ve göklerin düzeni bozulacak, güneş sönecek, yıldızlar dağılıp dökülecek, dağlar birbirine çarparak parçalanacak, denizler kaynayıp birbirine karışacak, yer şiddetli bir sarsıntı ile sarsılacaktır. 30

31 Kıyamet günü her şey yok olacak, Allah tan başka hiçbir canlı kalmayacaktır. Bir süre geçtikten sonra Allah İsrafil i yeniden yaratıp sûr adlı alete üflemesini emredecektir. İkinci üfleyişte bütün canlılar yeniden diriltilecek ve mahşer meydanında toplanacaktır. Buna öldükten sonra dirilme denir.? Resim : Kıyametin kopmasıyla dünya hayatı son bulacaktır. Ahiret hayatının aşamaları nelerdir? Ölüm: Kıyametten önceki bir zamanda veya kıyamet koparken her canlı mutlaka ölecektir. Ölümsüz bir hayat hiçbir canlı için mümkün değildir. Her nefis er ya da geç ölümü tadacaktır. Ölümsüz olan sadece Yüce Allah tır. Mahşer: Yeniden diriliş ile birlikte insanların Allah a hesap vermek üzere toplanacakları yerdir. Bütün insanlar mahşer meydanında toplanacaktır. Amel defteri: Kirâmen Kâtibin adlı meleklerin sevap ve günahlarımızı yazmış olduğu deftere amel deftere denir. Mahşer yerinde insanlara yaptıkları iyilik ve kötülüklerin yazılı olduğu bu defter dağıtılacaktır. Hesap: Kişinin dünyada yaptığı amellerden sorgulanmasıdır. Hesap sırasında Kim zerre kadar hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre kadar şer işlemişse de onu görür. (Zilzal suresi, 7 8. ayetler.) 31

32 ? DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Mizan: Sevap ve günahların tartıldığı özel bir tartıdır. Sevabı ağır basanlar cennete, günahı ağır basanlar cehenneme gider. Cennet: Allah a inanıp emir ve yasaklarına titizlikle uyanların gireceği ve içinde sonsuza kadar yaşayacağı ödül yeridir. Cennet çeşitli nimetlerle donatılmış olup, dünyada amelleri iyi olanların kazanacağı ebedî ahiret yurdudur. Cehennem: İnanmayan veya inandığı hâlde günahı çok olanların (Allah affetmediği takdirde) gireceği ceza yeridir. İnanmayanlar sonsuza kadar cehennemde kalacak, inandığı hâlde günahı sevabından çok olanlar, cehennemde günahı kadar ceza gördükten sonra cennete gireceklerdir. Ahirete inanmanın faydaları nelerdir? Ahirete inanan kişi, Allah ın emir ve yasaklarına uymaya özen gösterir. Peygamberimizin sünnetine ve tavsiyelerine dikkat eder. Ailesine, vatanına ve milletine karşı görevlerini yerine getirir. İnsanlara iyi davranır, iyilik yapar. Kul hakkı yemekten kaçınır. Kalbini kötü duygu ve isteklerden arındırmaya çalışır. Allah katında hiçbir şeyin gizli kalmayacağını, her şeyin hesabının sorulacağını bilerek söz ve davranışlarında dikkatli, titiz ve ölçülü olur. Aşağıdaki kavramları açıklayınız. Ahiret: Mahşer: Mizan: Cennet: 32

33 Okuma Metni HACI BEKTAŞ VELİ NİN ESERLERİNDE TEVHİT VE İNANÇ Şimdi iyi biliniz ki; Allah ın birliğine inanmak, onun buyruğunu tutmak, sakının dediğinden sakınmak imandandır. Allah ın meleklerine inanmak, imandandır. Şimdi aziz kardeşim! Eğer sen, herhangi bir edepsizlik edersen ve senin gibi kişilerin yanında edepsizlik etmezsen; o zaman senin meleklere olan imanının nerede kaldığını düşünebilir misin? Tanrı nın Kur an ına ve diğer kitaplarına da inanmak imandandır. Şimdi, eğer senin için; kibir, haset, cimrilik, tamah, öfke, gıybet, kahkaha, şamata ve maskaralıklarla dolu ise aziz kardeşim, bu kötü huylardan herhangi birinin iman ehlinin içinde bulunacağına dair bir tebliğin hangi kitapta yazıldığını söyleyebilir misin? Söyleyemezsin. Öyle ise, Tanrı nın kitaplarına ve tebliğlerine inandım, iman ediyorum diyebilir misin? Tanrı dostlarına inanmak da imandandır. Çünkü Tanrı dostları miskinliği (fakr ı) kabul ettiler. İkiliği, kesreti bırakıp, vahdet (birlik) yoluna girdiler. Şüphesiz ki bir zorluğun yanında bir de kolaylık vardır. Gerçekten, zorlukla beraber bir (de) kolaylık daha vardır. (İnşirâh suresi, 5 6. ayetler.) Ve Tanrı dostları bir gün tok, iki gün aç gezerler. Nitekim Hz. Muhammed (s.av.) buyurmuşlardı: Ben dahi bir gün tok, iki gün aç dururum. (Tirmizi, Zühd, 35; Ahmed b. Hanbel, Müsned, V/254) Ey Müminler! Kıyamete inanmak, böyle sizin inandığınız gibi değildir. Zira siz, haram ve helal, her ne bulursanız giyinir, donanır; haksız yere nimetler bulup, yiyip - içip beslenirsiniz. İşte bu inanan kişilerin yapacağı bir iş midir ki, siz inanmış insan olacaksınız? (Hayır) Şimdi ey Müminler! Eğer kendinizi bildiyseniz; bu kapı, ümit kapısıdır ve sizlere rahmet eder. Eğer siz kendinizi bilmedinizse, o zaman bu kapı da ümitsizlik kapısıdır; sizlere kızgınlık ve öfke verir. Asıl olan, her kim ki, ihlasla iman sahibi olmasıdır. Bunların tamamı imandır. Korkusuz yürümek imana gümandır. Şimdi aziz kardeşim, marifetin aslını ancak bu kadar kısa sözlerle hülasa edebildik. Çünkü gerçek canlara kısa söz yeterlidir. (Hacı Bektaş Velî, Makâlât, hzl. Abdurrahman Güzel, s ) (Bu okuma metni Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı s. 71, 72 den alınmıştır.) 33

34 NELER ÖĞRENDİK? Evrenden ve Kur an dan örneklerle Allah ın varlığını ve birliğini delillendirdik. İnsanın kendisi başta olmak üzere evren ve içindeki tüm varlıklar bir yaratıcıya yani Allah a işaret eder. Evrende, her şeyin bir düzen hâlinde işlemesi ise Allah ın eşi, benzeri, ortağı olmadığını gösterir. Allah ın her şeyin yaratıcısı olduğunu ve insanları koruyup gözettiğinin farkına vardık. Her şeyin yaratıcısı Allah tır. Allah, insanları ve tüm canlıları yaşatan ve gözetendir. Dua, ibadet, tövbe ve Kur an okumanın Allah ile iletişim kurma yolları olduğunu öğrendik. Dua, ibadet, tövbe ve Kur an okuma, Allah la iletişim kurma yollarındandır. İnsan ibadet ederek, kutsal kitabını (Kur an-ı Kerim) okuyarak, Allah ile bağlarını güçlendirmeye, sevgisini kazanmaya çalışır. İslam ın temel inanç esaslarını öğrendik ve bunların insan hayatındaki yerini ve önemini fark ettik. Temel inanç esasları Allah a iman, meleklere iman, kitaplara iman, peygamberlere iman, kadere iman ve ahirete iman olmak üzere altı tanedir. Allah vardır, birdir, sonsuz güç ve kudret sahibidir. Melekler, insanlar tarafından görülmeyen, sürekli Allah ın hizmetinde bulunan nurani varlıklardır. Allah;Tevrat, Zebur, İncil ve Kur an olmak üzere dört büyük kutsal kitap göndermiştir. Dünyanın ve insanların hayatı kıyametin kopmasıyla son bulacak, yeni ve sonsuz bir ahiret hayatı başlayacaktır. Temel inanç esaslarından birinden bile şüphe duymak veya inkâr etmek, kişiyi imandan çıkarır. Her bir inanç esasına inanmanın, kişi ve toplum açısından sayısız yararı vardır. 34

35 DEĞERLENDİRME SORULARI DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 1. Aşağıdakilerden hangisi Allah a inanmanın kişiye kazandırdıklarından biri değildir? A. Sorumluluk duygusunun gelişmesi B. Kendini güvende hissetmesi C. İnsanlığa faydalı olacak işler yapması D. Sıkıntılar karşısında ümitsizliğe düşmesi 2. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Allah evrendeki her şeyin yaratıcısıdır B. Allah yarattığı varlıkları koruyup gözetmektedir C. Allah evrende meydana gelen bazı olayların yaratıcısıdır D. Allah yarattığı varlığın yaşaması için ihtiyacı olan her şeyi ona sağlamıştır 3. Evrendeki kusursuz düzen, Allah ın hangi özelliğine işaret eder? A. Her şeyi bilmesine B. Varlığına ve birliğine C. Her şeye gücü yeter olmasına D. Yaratıcı olmasına 4. Aşağıdakilerden hangisi, insanın Allah la iletişim kurma yollarından birisi değildir? A. Hadis okuma B. Dua etme C. Tövbe etme D. Kur an okuma 5. Aşağıdakilerden hangisi temel inanç esaslarından birisi değildir? A. Meleklere inanmak B. Kadere inanmak C. Namaz kılmaya inanmak D. Kitaplara inanmak 35

36 6. Aşağıdakilerden hangisi dört büyük melekten birisidir? A. Kirâmen Kâtibin B. Hafaza C. Mikâil D. Münker ve Nekir 7. Ahirette, sevap ve günahların tartıldığı özel tartıya ne denir? A. Sırat B. Mizan C. Mahşer D. Hesap 8. Aşağıdaki eşleşmelerden hangisi yanlıştır? A. Tevrat - Hz. Musa B. İncil - Hz. İsa C. Zebur - Hz. Yusuf D. Kur an - Hz. Muhammed 9. İnsanların canını almakla görevli olan meleğin adı nedir? A. Cebrail B. Azrail C. Mikail D. İsrafil 10. Allah ın her şeyi önceden bilip takdir etmesine ne denir? A. Kaza B. Tevekkül C. İlim D. Kader 36

37 . DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 ÜNİTEDE ÖĞRENDİKLERİMİZİ NOT EDELİM 37

38

39 2. ÜNİTE İSLAM DA İBADETLER ÖĞRENME ALANI: İBADET İnançla ibadet arasında nasıl bir ilişki vardır? İslam ın temel ibadetleri nelerdir?

40 Bu ünitenin sonunda; NELER ÖĞRENECEĞİZ? 1. İnanç - ibadet ilişkisinin farkında olacaksınız. 2. İslam da ibadetleri sınıflandırıp yapılışını ve temel özelliklerini açıklayacaksınız. 3. Namazın birey ve toplum açısından önemini fark edeceksiniz. 4. Zekât, sadaka ve kurbanın bireysel ve toplumsal işlevini fark edeceksiniz. 5. İyi işler yapma, güzel davranışlar geliştirme ve çalışmanın da bir ibadet olduğu bilincine varacaksınız. ANAHTAR KAVRAMLAR Namaz Oruç Salih amel İBADET Samimiyet Hac Zekât 40

41 GİRİŞ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Bu ünitede inanç - ibadet ilişkisi vurgulanacak, başlıca ibadetlerden namaz, oruç, hac, zekât ve kurban hakkında bilgiler verilecek, bunların insan davranışı üzerindeki olumlu etkilerinden bahsedilecektir. Salih amel açıklanacak, Salih amel içine giren davranışlar üzerinde durulacaktır. 1. İNANÇ - İBADET İLİŞKİSİ İnanç ve ibadet arasında güçlü bir bağ vardır. İnanç, Allah a, Peygambere ve peygamberin getirdiği mesaja şüphe etmeden inanmaktır. İbadet ise Allah a saygı ile boyun eğmek, emirlerine itaat etmek, Allah ın bize verdiği sayısız nimetlere karşı şükran borcunu yerine getirmektir. Allah evreni ve içindeki sayısız varlıkları yoktan yaratmış, insanı yaratılmışların en mükemmeli ve en şereflisi yapmıştır. Peygamberler ve kitaplar göndererek ona doğru yolu göstermiştir. İnsana sayısız nimetler vermiştir. Bu durum Kur an da şöyle ifade edilir: Allah ın nimetini sayacak olsanız bitiremezsiniz. (Nahl suresi, 18. ayet.) İnsanlardan gördüğü en ufak iyiliğe teşekkür eden insan, Allah ın kendisine verdiği nimetlere ve güzelliklere duyarsız kalamaz. Allah a karşı şükran duygusu içinde teşekkür etmek, onun emir ve yasaklarına uymak durumundadır. Nimeti inkâr etmek ve nimeti vereni unutmak hoş karşılanmamıştır. Bu konuda Kur an da şöyle buyurulur: O hâlde Rabb inizin nimetlerinden hangisini yalanlıyorsunuz? (Rahman suresi, 16. ayet.) İnanmak ile ibadet etmek ayrıdır. İnanmak için ibadet etmek şart değilse de ibadetlerin geçerli olması için inanmak temel şarttır. İbadet etmeyen inancını kaybetmez ama günah kazanır. İbadeti etmediği sürece imanı zayıflar. İnancı güçlü bir insan sürekli ibadet etmek için çalışır. İbadet yalnız Allah a yapılır. Samimi niyetle ibadet ederek Allah ın rızasını kazanmak amaçlanır. İbadet insanı Allah a yaklaştırır. İmanımızı korur ve kuvvetlendirir, ümitsizliğe ve bunalıma düştüğümüzde, duanın ve ibadetin gücü bizi rahata kavuşturur. Gerçek mümin ibadetini terk etmez. Allah ın Ey Muhammed! De ki: Duanız olmasa Rabbim size ne diye değer versin. (Furkan suresi, 77.ayet.) ayetini asla hatırından çıkarmaz ve ibadetlerini yapmaya özen gösterir. 41

42 2.BAŞLICA İBADETLER! İbadet etmek insana neler kazandırır? İbadetler, beden ile yapılan, mal ile yapılan ve hem mal hem beden ile yapılan ibadetler olmak üzere üç kısma ayrılır. İslam da başlıca ibadetler ise namaz, oruç, zekât, hac ve kurbandır. Peygamberimiz, İslam beş temel üzerine kurulmuştur: Allah tan başka ilah olmadığına ve Hz. Muhammed in Allah ın peygamberi olduğuna şahitlik etmek, namaz kılmak, zekât vermek, haccetmek ve Ramazan orucu tutmaktır. (Buhari, İman, 14. hadis.) buyurarak bu ibadetlerin önemine işaret eder Namaz Namaz, beden ile yapılan bir ibadettir. İmandan sonra yapılması gereken ilk ve en önemli farz, beş vakit namaz kılmaktır. Namaz Miraç gecesinde farz kılınmıştır. Yüce Allah Kur an da şöyle buyurmuştur: Şüphesiz namaz, müminler üzerine belirli vakitlerde farz kılınmıştır. (Nisa Suresi, 103. ayet.). Sevgili Peygamberimiz namazı günahlardan arınma olarak ifade etmiş ve bu konuda şöyle buyurmuştur: Sizden birinizin kapısı önünde bir nehir bulunsa ve o nehirde günde beş kez yıkansa üzerinde hiçbir kir kalmaz. Beş vakit namaz da buna benzer, Allah namazla günahları siler. (Müslim, Mesâcid, 283.) Resim : İbadet etmek insanı Allah a yaklaştırır. 42

43 Namazlar; farz, vacip ve nafile namazlar olmak üzere üç çeşittir. Farz namazlar; beş vakit namaz ile cuma ve cenaze namazlarıdır. Vacip namazlar; vitir namazı ile Ramazan ve Kurban bayramı namazlarıdır. Farz ve vacip namazlar dışındaki namazlar ise nafile namazlardır. Cuma namazı, Cuma günü öğle vaktinde, camide cemaatle kılınır. Dört rekât ilk sünnet, iki rekât farz ve dört rekât son sünnet olmak üzere toplam on rekâttır. Bayram namazları kılınması vacip olan namazlardandır. Ramazan ve Kurban bayramlarının birinci günü güneşin doğuşundan yaklaşık 45 dakika sonra camilerde cemaatle kılınır. İki rekâttır. Cenaze namazı, ölen Müslümanlara dua etmek amacıyla kılınır. Bu namazda rükû ve secde yoktur. Cenaze namazı farz-ı kifayedir. Yani ölen kişinin namazını bir grup Müslüman ın kılmasıyla diğerlerinin üzerinden sorumluluk kalkar. Teravih namazı, ramazan ayı boyunca yatsı namazından sonra vitir namazından önce 20 rekât olarak kılınan sünnet bir namazdır. Yalnız veya cemaatle kılınabilir. Genellikle iki veya dört rekâtta bir selam verilerek kılınır. E BİLGİ KUTUSU Beş vakit namazın adları ve rekât sayıları şöyledir: 1. Sabah namazı: 2 rekât sünnet, 2 rekât farz olmak üzere 4 rekâttır. 2. Öğle namazı: 4 rekât ilk sünnet, 4 rekât farz, 2 rekât son sünnet olmak üzere 10 rekâttır. 3. İkindi namazı: 4 rekât sünnet, 4 rekât farz olmak üzere 8 rekâttır. 4. Akşam namazı: 3 rekât farz, 2 rekât sünnet olmak üzere 5 rekâttır. 5. Yatsı namazı: 4 rekât sünnet, 4 rekât farz, 2 rekât son sünnet olmak üzere 10 rekâttır. Yatsı namazından sonra 3 rekâtlık vitir namazı kılınır.? Namaz kılmak için gereken şartlar nelerdir? Akıllı ve ergenlik çağına girmiş her Müslüman beş vakit namaz kılmakla yükümlüdür. Namaz kılmak için namazdan önce ve namaz esnasında yerine getirilmesi gereken bazı şartlar vardır. Namaza hazırlık şartları; abdest veya boy abdesti almak (Hadesten taharet), vücudun, elbiselerin ve namaz kılınacak yerin temiz olması (Necasetten taharet), örtünmek (Setr-i avret), kıbleye dönmek (İstikbal-i kıble), na- 43

44 mazın vaktinin girmiş olması (Vakit), namaza niyet etmek (Niyet) tir. Namazın kılınış şartları ise; başlama tekbiri almak (İftitah tekbiri), namazda ayakta durmak (Kıyam), Kur an dan bir sure veya ayetler okumak (Kıraat), eğilmek (Rükû), secde etmek (Sücut) ve namazın sonunda oturmak (Kade-i ahire) tır. E Biliyor musunuz? İki rekâtlık bir namaz nasıl kılınır? Niyet ve başlama tekbirinden sonra eller bağlanır, Sübhaneke okunur. Eûzü besmele çekilip Fatiha ve bir sure okunup rükû yapılır. Rükûdan sonra secdeye varılarak, iki defa secde edilir. İkinci rekâta kalkıldığında besmele çekilip Fatiha ve bir sure okunur, rükû ve secde ile devam edilir. Namazın biteceği son oturuşta da Ettehiyyatü ile Salli-Barik ve Rabbena duaları okunur, selam ile namaz bitirilir.? Namazın insan üzerindeki etkileri nelerdir? Namaz müminin miracıdır. İnsan, namazla iç âleminde Allah ın huzuruna yükselir. Allah ın yakınlığını ve sevgisini kazanır. Namaz insanı psikolojik bunalımlardan ve sıkıntılardan kurtarır. Kalbe sorumluluk duygusu yerleştirir. İnsana zamanını programlamayı öğretir. Temizlik alışkanlığı kazandırır. Kötülüklerden ve günahlardan uzak durmayı öğretir. Allah katında makbul olan namaz, insanı kötülük yapmaktan alıkoyan namazdır. Bu konuda Kur an da; Sana vahyedilen Kitabı oku, namazı dosdoğru kıl. Gerçekten namaz, hayâsızlıktan ve fenalıktan alıkoyar. (Ankebût suresi, 45. ayet.) buyurularak namazın insan kötülüklerden uzaklaştırdığı vurgulanmaktadır. Beş vakit namazın kılınışını dikkate alarak aşağıdaki tabloyu uygun şekilde tamamlayanız. SABAH ÖĞLE İKİNDİ SÜNNET FARZ SÜNNET VACİP TOPLAM AKŞAM YATSI TOPLAM 44

45 2.2. Oruç DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Oruç beden ile yapılan bir ibadettir. İslam ın başlıca ibadetlerinden birisidir. Oruç, niyet ederek tanyerinin ağarmasından itibaren güneş batıncaya kadar yememek, içmemek ve cinsel ilişkiden uzak durmak demektir. Yüce Allah oruç ibadeti ile ilgili olarak şöyle buyurmaktadır: Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı. Ola ki, korunup sakınırsınız. (Bakara suresi, 183. ayet.) E Biliyor musunuz? Tanyeri ağarmadan geceleyin yediğimiz, oruca hazırlık yemeğine sahur; güneş batınca orucumuzu açtığımız akşam yemeğine iftar denir.?? İslam dininde ergenlik çağına girmiş, sağlıklı ve akıllı olan her Müslüman a oruç farz kılınmıştır. Hastalar, yolcular, emzikli kadınlar oruç tutmayabilirler ancak, ramazandan sonra tutmadığı günleri kaza ederler. Farz olan ramazan orucu dışında, adak veya nafile ibadet niyetiyle başka zamanlarda da oruç tutulabilir. Yalnız Ramazan Bayramının ilk günü ile Kurban Bayramının dört günü oruç tutmak haramdır. Ramazan orucu dışında başka oruçlar da vardır. Bunlardan biri de Muharrem orucudur. Muharrem orucu, Alevi - Bektaşilikte önemli ibadetlerden biridir. Aleviler, Peygamberimizin torunu Hz. Hüseyin ve ailesinin Kerbela da şehit edilmesi olayını anmak için her yıl Muharrem ayının ilk on günü oruç tutarak ibadet eder ve yas tutarlar. Hangi hâllerde oruç bozulur? Mazeretsiz ve bilerek yemek - içmek, cinsel ilişkide bulunmak orucu bozar. Oruçlu olduğunu unutarak bir şey yiyip içmek orucu bozmaz. Bilerek oruç yemenin cezası iki ay aralıksız oruç tutmaktır. Buna kefaret orucu denir. Orucun faydaları nelerdir? Oruç insana Allah ı hatırlatır, sorumluluk bilincini geliştirir. Allah ın sevgisini kazandırır. Açlık ve sıkıntı çeken insanların hâlinin anlaşılmasını sağlar. İnsan, oruçla yoksulların sıkıntılarını fark eder, fakirlere karşı şefkat ve merhamet duyguları gelişir. İftar sofralarında gerçekleşen eş - dost akraba davetleri ve toplu hâlde kılınan teravih namazları sayesinde, toplumda birlik - beraberlik duyguları güçlenir. Ramazan Bayramı günleri ile de bu duygu zirveye ulaşır. 45

46 Oruç tutmak insanı sağlıklı yapar ve zinde tutar. Bu konuda Peygamberimiz; Oruç tutunuz, sıhhat bulursunuz. (Aclûni, Keşfü l-hafâ, C II, s. 33.) buyurmuştur. Oruç insana sabretmeyi öğretir. Sahip olduğumuz nimetlerin kıymetini fark etmemizi sağlar. Oruç kötülüklere karşı kalkandır. Oruçlu olduğu hâlde kötülükleri terk etmeyen kişi sadece aç ve susuz kalmış olur. Peygamberimiz; Her kim yalan söylemeyi ve yalanla iş görmeyi bırakmazsa, Allah onun yemesini, içmesini bırakmasına değer vermez. (Buhari, Oruç, 48.) buyurarak bu konuya dikkat çekmiştir Zekât Sözlükte temizlemek anlamına gelen zekât, dinî terim olarak ise, dinin ölçülerine göre zengin sayılan Müslümanların yılda bir kez malının veya parasının belli bir miktarını dinimizce belirlenen kimselere vermesi demektir. Zekât, İslam ın şartlarından olup mal ile yapılan bir ibadettir. Zekâtın önemi pek çok ayette vurgulanmıştır. Örneğin bir ayette şöyle buyrulmaktadır: Namazı kılın, zekâtı verin. Allah a ve Resulüne itaat edin (Ahzâb suresi, 33. ayet.) Bir kimsenin zekât vermekle yükümlü olabilmesi için; Müslüman, akıllı, ergenlik çağına girmiş, dinen zengin ve zekât verilecek malın veya paranın üzerinden bir yıl geçmiş olması gereklidir. Not edelim E Resim : Ramazanda yapılan iftarlar, sevgi ve kardeşliği güçlendirir. Dinimize göre borcu ve ihtiyacından fazla olarak, 80 gr. altını veya o değerde malı, parası olan kimseler zengin sayılır. 46

47 ? Zekât? Zekâtın kimlere, nelerden verilir? Zekâtın kimlere verileceği Kur an-ı Kerim de şöyle açıklanmıştır: Zekâtlar Allah tan bir farz olarak ancak fakirler, düşkünler, zekât toplayan memurlar, kalpleri İslam a ısındırılacak olanlarla (özgürlüğüne kavuşturulacak) köleler, borçlular, Allah yolunda cihat edenler ve yolda kalmış yolcular içindir (Tevbe suresi, 60. ayet.) Ancak anne, baba, dede, nine, çocuklar gibi bakmakla yükümlü olduğumuz kimselere zekât verilemez. Zekât; altın, gümüş, para, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan ve toprak ürünlerinden verilir. Altın, gümüş, para ve küçükbaş hayvanların zekâtı kırkta bir, büyükbaş hayvanlarınki otuzda bir, toprak ürünlerininki de onda bir olarak verilir. faydaları nelerdir? İnsan, Allah ın zekât emrini yerine getirdiği için huzur duyar. Zekât veren kişi cimrilik hastalığından, fakir kimseler de zenginleri kıskanma durumundan kurtulurlar. Zekât, sosyal yardımlaşma ve dayanışma sistemidir. Zekâtla, zengin - fakir arasındaki uçurumlar kapanmaya, aralarında şefkat ve merhamet, sevgi ve dostluk bağları gelişmeye başlar. Toplumda birlik ve beraberlik bağları güçlenir. Zekât veren kişinin malı bereketlenir, çoğalır. Allah ın kendisine verdiği malın şükrünü ödemiş olur. Hem Allah ı hem de fakir kullarını memnun etmiş olur. Zekâtla ülkemizin huzur, güven ve refahına katkı yapılmış olur. Aşağıdaki tabloyu uygun şekilde doldurunuz. Zekât Nelerden Verilir? 2.4. Hac Hem mal hem beden ile yapılan hac ibadeti, İslam ın en önemli ibadetleri arasında yer alır. Hac, yılın belirli günlerinde ihrama girerek Kâbe yi tavaf etmek, Arafat ta vakfe yapmak, Mekke ve çevresindeki bazı kutsal yerleri ziyaret etmek demektir. Kur an da bu konuda; Gitmeğe gücü yetenlerin Kâbe yi ziyaret etmesi, 47

48 DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Allah ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. (Âl-i İmran suresi, 97. ayet.) buyrulmaktadır. Belirli şartları taşıyan kişilerin ömründe bir kez hac yapması farzdır. Haccın bir kimseye farz olması için o kimsenin Müslüman, akıllı, ergenlik çağına girmiş, hür, sağlıklı ve zengin olması gerekmektedir. Temel ihtiyaçlarından başka hac boyunca kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu ailesinin geçimlerini sağlayacak kadar maddi gücü olan kimseler hacca gitmelidir. Resim : Hac, İslam ın önemli ibadetlerinden birisidir.? Haccın şartları nelerdir? tir. Haccın şartları ihrama girmek, Arafat ta vakfe yapmak ve Kâbe yi tavaf etmek- İhram: Hacca gidenlerin özel giyim şeklidir. Erkeklerin ihramı, beyaz, dikişsiz, iki parçadan oluşan havludur. Kadınlar için özel şekli yoktur. Kadınların giydikleri elbise ihram sayılır. Vakfe: Mekke yakınlarındaki Arafat Dağı nda, Kurban Bayramı nın Arefe günü, güneşin doğuşu ile batışı arasında bir süre bulunmaktır. Tavaf: Kâbe nin etrafında 7 kez dönmek demektir. Her bir dönüşe de şavt denir. Hac yolculuğunda, Mekke sınırlarına ihramlı girilir. Arefe günü Arafat Dağı nda bir süre bulunup dua edilir. Arafat dönüşü Mina da kurban kesilir, şeytan taşlanır. Mekke de Kâbe tavaf edilerek Hac ibadeti tamamlanmış olur. Hac ibadetinin yanı 48

49 sıra Peygamberimizin kabrinin bulunduğu Medine şehrine gidilir ve Peygamberimizin kabri ziyaret edilir. Resim : Arafat dağı.? Haccın faydaları nelerdir? Hac, Allah ın emridir ve Allah katında çok değerli bir ibadettir. Hac yapmak, Kâbe, Arafat Dağı, Safa ve Merve tepeleri, Mina, Müzdelife ile Mekke ve Medine deki diğer mukaddes yerleri ziyaret etmek her Müslüman ın arzusudur. İslam ın doğduğu ve dünyaya yayıldığı, Peygamberimizin yaşadığı o mübarek yerleri görmek insana büyük bir mutluluk verir. Hacca gidenlerin Arafat Dağ ında vakfe için bekleyişleri, insana mahşer gününü hatırlatır. Dünyanın dört bir yanından gelen farklı renk, dil ve ırktaki Müslümanlar birbirleriyle tanışır, kaynaşır, ortak duygu ve düşünce geliştirirler. Sosyal ve ekonomik durumu ne olursa olsun her seviyeden insanın aynı kıyafetle Allah ın huzurunda buluşması, Allah katında eşit olduklarını hatırlatır. Hac yolculuğu insana zorluklara karşı dayanma gücü kazandırır. Hac ibadetini gerçek anlamda yapan Müslümanlara Peygamberimiz şu müjdeyi vermiştir: Kim Allah için hacceder de hac sırasında kötü sözlerden ve Allah a karşı gelmekten sakınırsa annesinden yeni doğmuş gibi, günahlarından arınmış olarak hacdan döner. (Riyâzü s Salihîn, C I, s. 522.) 49

50 Haccın insan davranışları üzerindeki etkisi nedir? Aşağıya yazınız.? Kurban 2.5.Kurban Kurban, dinimizde emredilen başlıca ibadetlerdendir. Sözlükte, yaklaşmak, Allah a yakınlaşmayı sağlamaya vesile olan şey anlamına gelen kurban, dinimizde ibadet niyetiyle belirli bir vakitte, belirli nitelikleri taşıyan hayvanı kesmek demektir. Kurban mal ile yapılan bir ibadettir. Kur an da bir ayette Yüce Allah; Rabb in için namaz kıl ve kurban kes. (Kevser suresi, 2. ayet.) buyurmuştur. Akıllı, ergenlik çağına gelmiş dinen zenginlik ölçüsüne ulaşmış Müslümanlar kurban kesmekle yükümlüdür. Kurban, Allah yolunda gösterilen bir fedakârlık olarak, onun verdiği nimetlere karşı şükran borcunu yerine getirmek için kesilir. ibadeti ne zaman başlamıştır? İnsanlık tarihinde çoğu dinde kurban ibadeti vardır. Kur an-ı Kerim de, Hz. Âdem in oğullarının Allah a kurban sundukları anlatılmaktadır(mâide suresi,27. ayet.). Yine Kur an da, Hz. İbrahim ile oğlu İsmail arsında geçen bir konuşmada kurban konusu geçmektedir(saffât suresi, ayetler.). Buna göre Hz. İbrahim, bir oğlu olursa onu Allah a kurban edeceğini söyler. Bir süre sonra oğlu olur. Rüyasında sözü hatırlatılınca oğlu İsmail e konuyu açar. İsmail, Allah ın emrine teslimiyet gösterir. Hz. İbrahim oğlunu kurban etmek üzere iken Allah, Cebrail i göndererek bundan vazgeçmesini ve gönderdiği kurbanlığın kesilmesini emreder. Yüce Allah, baba ve oğlunun kendisine olan teslimiyetinden razı olur ve bunun bir imtihan olduğunu, imtihanı kazandığını buyurur. Kurban kesmek, Hz. İbrahim den günümüze kadar bir ibadet olarak gelmiştir. Kurban edilecek hayvanların belirli şartları taşıması gerekir. Buna göre bir yaşını doldurmuş koyun ve keçi, iki yaşını doldurmuş sığır ve manda, beş yaşını doldurmuş deve kurban edilir. Kurban edilecek hayvanın sağlıklı olması ve azalarının eksik olmaması gerekir. Kurban, Allah için, samimi niyetle kesilmelidir. Bu konuda Kur an da Yüce Allah; Onların ne etleri ne de kanları Allah a ulaşır. Fakat ona sadece sizin takvanız (Allah a karşı gelmekten sakınmanız) ulaşır. (Hac suresi, 37. ayet.) buyurmuştur. 50

51 ? Kurban? Kurbanın ne zaman ve nasıl kesilmelidir? Kurban, Kurban Bayramı nın ilk üç günü kesilebilir. Kurbanı kesmeye götürürken hayvana iyi davranmalı, eziyet edilmemelidir. Kurbanı uzman kimselerin kesmesi gerekir. Kurban, kıbleye çevrilerek ve Bismillahi Allahu ekber diyerek kesilmelidir. Kurban kesildikten sonra eti üç parçaya bölünür. Bir bölümü ihtiyaç sahibi kişilere, bir bölümü misafir, komşu eş ve dosta ikram edilir. Bir bölümü de aile içinde yenir. faydaları nelerdir? Kelime anlamı yaklaşmak olan kurban, insanı Allah a yaklaştıran bir ibadettir. İnsanlar, kurban kesmekle, Hz. İbrahim ve oğlu İsmail gibi Allah a ve onun emirlerine olan bağlılığını, gerektiğinde onun rızası için her fedakârlığa hazır olduğunu göstermiş olurlar. Kurban, zenginlerin, Allah ın verdiği nimetlere şükretmesinin bir başka göstergesidir. Kurban, İslam daki sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın bir örneğidir. Zengin - fakir arasındaki sevgi, saygı, hoşgörü ve kardeşlik duyguları gelişir. Kurbanla gelen sevinç ve paylaşım iklimi, tüm toplumu kuşatır. Kurban niçin kesilir? Açıklayınız. 3. Salih Amel Salih amel; iyi, güzel, faydalı iş ve davranış demektir. Allah ın rızasına uygun, iyi bir niyet ile yapılan her güzel iş, söz ve davranış, salih amel olarak nitelendirilir. İbadetler birer salih amel olduğu gibi, insanlara, hayvanlara, bitkilere merhamet etmek, darda olanlara yardım etmek, yaşlıyı, özürlüyü, çocukları koruyup gözetmek de salih ameldir. Salih amel işlemek, Allah ın rızasını kazanmaya ve ahirette cennetle mükâfatlandırılmaya vesile olur. İmanı kuvvetlendiren salih amel Kur an-ı Kerim de pek çok ayette emredilmiştir. Ant olsun zamana ki, insan gerçekten zarar içindedir. Ancak iman edip de salih ameller işleyenler, birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye edenler hariç. (Asr suresi, 1 3. ayetler.) Burada olduğu gibi Kur an da birçok ayette iman ve salih amel birlikte zikredilmiştir. İnanmak ve faydalı güzel iş yapmak, bir bütünün ayrılmaz parçaları olarak ortaya konulmuştur. İman olmadan güzel amelin hiçbir değeri olmadığı gibi, salih amelin olmadığı iman da zayıf kalır. 51

52 E Unutmayalım Salih amel işlerken, samimi niyet ve Allah ın rızasını gözetmek büyük önem taşır. Gösteriş ve çıkar uğruna yapılan güzel davranışlar, salih amel değildir. Salih ameller imanın doğal sonuçlarıdır. Kalbinde gerçek ve güçlü iman besleyen her insan, güzel davranışlar sergiler; kendisine, ailesine, vatanına, milletine, insanlığa faydalı hizmetler yapar. Namaz, oruç, zekât gibi ibadetlerden tutun da yoldaki zararlı bir maddeyi alıp kenara koymayı, bir yetimi okşamayı, bir insana güler yüzle bakmayı bile salih amel sayan dinimiz, evrensel bir hayat tarzı ortaya koymuştur. İbadet etmek, insanlara ve diğer canlılara zarar vermemek, zordakilere yardım etmek, ailemizin geçimini sağlamak için helal kazanç yollarında çalışmak, hayatımızın ve çevremizdeki hayatların güzelleşmesine katkıda bulunmak salih amele örnek davranışlardandır. Kur an da; İnanıp salih ameller işleyenler Cennet bahçelerindedirler. Rablerinin katında onlara diledikleri verilir. İşte büyük lütuf budur. (Şûra suresi, 22. ayet.) buyrularak salih amel işlemenin önemine dikkat çekilir. Aşağıdaki ayette hangi davranışlar salih amel olarak kabul edilmiştir. Liste hâlinde yazınız. İyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. O kimse; (Allah ın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder (Bakara suresi, 177. ayet.) 52

53 Okuma Metni HZ. ALİ NİN ÖRNEK ŞAHSİYETİ VE İBADETİN ÖNEMİNE DAİR SÖZLERİ Hz. Ali, Hz. Peygamber in amcası Ebû Tâlib in en küçük oğludur. Annesi Esed in kızı Fâtıma (ö.4/ ) dır. O, Hz. Peygamber e sekiz yaşından itibaren annelik yapmıştır. Bu sebeple Peygamberimiz ona ikinci annem demiştir. Hz. Ali nin babası Ebû Tâlib, Hz. Peygamber i kendi evladı gibi büyütmüş, evleninceye kadar evinde barındırmıştır. Hz. Peygamber, evlenince Ebû Tâlib in evinden ayrılarak Hz. Hatice nin evine taşınmıştır. Hz. Ali, bundan 5 yıl kadar sonra, miladi 600 yılında Mekke de dünyaya gelmiştir. Hz. Ali, çocukluğunda hiç puta tapmadığı için, kendisi daha sonraları Kerremallahu veche (Allah yüzünü şereflendirsin) sıfatıyla anılmıştır. Sahabe arasında bu sıfatla anılan tek kişidir. Çeşitli künye ve unvanlarla anılan Hz. Ali nin aslan anlamında Haydar, Allah ın güçlü aslanı anlamında Esedullahi l-gâlib, Allah ın rızasını kazanmış anlamında el-murtazâ gibi lakapları da vardır. Hz. Peygamber, geçim darlığı çeken amcası Ebû Tâlib in yükünü hafifletmek için Hz. Ali yi beş yaşında iken yanına aldı. Bu tarihten itibaren Hz. Ali onun evinde büyüdü ve hicrete kadar Mekke de onun evinde kaldı. 10 veya 11 yaşlarında Hz. Muhammed in peygamberliğine ilk iman edenlerden ve Hz. Peygamber le ilk namaz kılanlardan olduğu bilinmektedir. İslam ın yayılmasında ve güçlenmesinde, çocuk olmasına rağmen, her zaman Hz. Peygamber e destek olmuştur. Mekke müşriklerinin eza ve cefalarını gittikçe artırmaları ve hatta kendisini öldürme hazırlıklarına girişmeleri üzerine, Medine ye hicret etmeye karar veren Hz. Peygamber, Hz. Ali yi, kendisini öldürmeye gelecek müşrikleri oyalamak, yokluğunu gizlemek ve üzerindeki emanetleri sahiplerine vermek maksadıyla Mekke de bırakmıştır. O da geceyi Peygamber in yatağında geçirerek, onun evde olduğu kanaatini uyandırmıştır. Daha sonra da Hz. Peygamber in kendisine bıraktığı emanetleri sahiplerine iade edip, yine onun emri ile Mekke den ayrılarak, Kubâ da Hz. Peygamber e yetişmiştir. Hicretin beşinci ayında muhacirler ile ensar arasında yakınlık ve dayanışma sağlamak amacıyla,yapılan kardeşlik ilanında, Hz. Peygamber onu kendisine kardeş seçmiştir. Hz. Ali hicretin ikinci yılının son ayında, Hz. Peygamber in kızı Fâtıma ile evlendi. Bu evlilikten Hasan, Hüseyin ve Muhsin adlı oğulları ile Zeyneb ve Ümmü Gülsüm adlı kız çocukları dünyaya geldi. Hz. Ali, Hz. Fâtıma hayattayken başka evlilik yapmadı. Ancak Fâtıma nın vefatından sonra evlendi. Hz. Ali ve Fâtıma nın çocuklarından Hz. Hasan ın nesli genelde Şerif, Hz. Hüseyin in nesli ise Seyyid unvanıyla bilinir. 53

54 Hz. Ali, Hz. Peygamber le birlikte Tebük dışındaki bütün savaşlara katıldı. Bu gazvelerde sancaktarlık yaptı ve büyük kahramanlıklar gösterdi. Bedir savaşına çıkarken Hz. Peygamber in önünde iki siyah sancaktan birini o taşıyordu. Uhud Savaşı nda, düşman tarafından tuzak olarak kazılan çukurlardan birisine düşen Hz. Peygamber i, elinden tutarak, Hz. Talha bin Ubeydullah ile birlikte buradan çıkardı. Bu gazvede o, Hz. Peygamber i koruyan ve onunla birlikte dağa sığınan az sayıda sahabîden biriydi. Hz. Ali, Uhud, Hendek ve Mustalikoğulları ile yapılan savaşta kahramanlıklarıyla ve özellikle Hendek savaşında hendeği aşmak isteyenlerle mücadelesiyle ünlüdür. Hendek savaşından sonraki Kurayza savaşında, sancağı taşıyan Hz. Ali, bu olayda aynı zamanda öncü birliklerin başında yer aldı. Hz. Ali, Hudeybiye Antlaşması nın metnini yazdı ve aynı zamanda antlaşmanın şahitleri arasında yer aldı. Hz. Peygamber tarafından, Hayber in fethinden önce, Fedek e, Sa doğulları üzerine gönderilen yüz kişilik askeri birliğe komutanlık yaptı. Hz. Peygamber Hayber seferine çıkarken beyaz renkli sancağı Hz. Ali ye verdi ve bu hücum sonunda Hayber in fethi gerçekleşti. Mekke nin fethinden sonra Kâbe nin ve daha sonra Taif in putlardan arındırılması görevi kendisine verildi. Huneyn Savaşı nda, başlangıçta Müslümanların bozguna uğradığı esnada, Hz. Peygamberle birlikte sebat edenler arasında o da bulunuyordu. Bazı bölgelerden zekât ve cizye toplama görevini üstlenmiştir. O, hicretin 9. (Miladi 631) yılında hac emiri olarak tayin edilen Hz. Ebu Bekir e Mina da yetişip, o sırada inmiş bulunan Tevbe suresinin ilk yedi ayetinde bildirilen buyrukları okumuştur. Ayrıca müşriklerle Müslümanların bu yıldan sonra hacda bir arada bulunamayacağını ve diğer bazı hususları bildirmek üzere, Hz. Peygamber tarafından görevlendirilmiştir. Hz. Peygamber in vasiyeti üzerine cenazesini Hz. Ali, Hz. Abbas, onun oğulları Fazl, Kusem ve Üsâme b. Zeyd birlikte yıkadılar. Hz. Ali ilk üç halife döneminde Medine de kaldı. Savaşlara katılmadı ve idarî görevlerde bulunmadı. Kur an ve hadis konusunda bilgin olduğu için Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer halifelikleri döneminde, özellikle dinî ve toplumsal meselelerde kendisine danışırlardı. Hz. Ömer zamanında, hicretin takvim başlangıcı olarak kabul edilmesine dair Hz. Ali nin yapmış olduğu teklif kabul edildi. Hz. Ömer in vefat etmeden önce halife seçimini havale ettiği altı kişilik şûra üyeleri arasında Hz. Ali de vardı. Bu üyeler arasından Hz. Osman halife seçildi ve Hz. Ali ona biat etti. Hz. Ali, Hz. Osman ın öldürülmesi üzerine Medine de kendisine teklif edilen hilafete geçmeyi kabul etti. Aynı zamanda o, Benî Hâşim den ilk halife olandır. Hz. Ali, Kûfe de bir haricî olan Abdurrahman bin Mülcem tarafından zehirli bir hançerle bir sabah namazında yaralandı ve aldığı yaranın tesiriyle, altmış üç yaşında hicrî kırk (milâdî 661) yılında vefat etti. Cenaze namazını oğlu Hasan kıldırdı. Hilâfeti 54

55 dört yıl dokuz ay sürdü. DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Hz. Ali, ortaya yakın kısa boylu, koyu esmer tenli, iri siyah gözlü, uzuna çalan yuvarlak yüzlü, sık ve geniş sakallı, güler yüzlü idi. Küçük yaştan itibaren Hz. Peygamber in yanında ve onun terbiyesinde büyüdü. Hz. Peygamber in en sıkıntılı anlarında yanında yer almıştır. O, Müslümanlar arasında ilim, takvâ, ihlâs, samimiyet, fedakârlık, şefkât, merhamet ve kahramanlık gibi yüksek ahlâkî ve insanî vasıflar bakımından özel bir yere sahiptir. Aynı zamanda Müslümanlar arasında kahramanlık ve cesaretin simgesi olmuştur. Hz. Ali, Hz. Peygamber e vahiy kâtipliği yapmıştır. Onun fıkıh alanındaki üstünlüğü de sahabîler tarafından tartışılmayan bir gerçektir. Sevgili Peygamberimiz onun ilmi ile ilgili şöyle demiştir: Ey Ali, ben ilmin şehriyim, sen ise onun kapısısın. O hayatında söylediğini yaşayan biriydi. Adalet sahibi ve insan haklarına son derece riayet eden bir idareciydi. Hz. Ali, Hz. Peygamber in hayatında Kur an-ı Kerim in tamamını ezberlemiş bulunan ve onun hükümlerine vakıf olan sahabîlerden biriydi. Ayetlerin nerede ve ne zaman nazil olduğunu çok iyi bildiğini söylerdi. Güzel Kur an okurdu. Ondan kıraat öğrenen tabiîler vardır. Kur ân hakkında şöyle derdi: Bana Allah ın Kitabı ndan sorunuz! Allah a andolsun ki, ister gece, ister gündüz indirilmiş olsun, bilmediğim bir tek ayet yoktur. ve Allah için, Kur an a uyun. Allah ın beyanıyla (Kur an la) faydalanın, Allah ın öğüdüyle öğütlenin. Kur an, öğüdünde aldatmayan, yol göstermede insanı azdırmayan, söyleyişte yalan söylemeyen bir öğütçüdür. Kur an la oturup kalkan, doğrulukta noksanlaşmadan oturup kalkar. Hiç kimseye Kur an dan sonra bir ihtiyaç, bir yoksulluk gelip çatmaz. Dertlerinize ondan şifa dileyin; güçlüklerinize ondan yardım isteyin; Allah tan Kur an la dilediğinizi dileyin; onunla Allah a yönelin. Allah ın kitabına sarılın; sağlam ip, apaçık ışık, fayda veren şifa, susuzları kandıran su odur. Odur yaşayana temizlik veren, odur sarılana kurtuluş ihsan eden. Eğriltmez ki düzeltmeye muhtaç olsun; eğilmez ki halkı yorsun. Dillerde çok okunmaktan, kulaklarda çok dinlenmekten yıpranmaz. Onunla söz söyleyen doğru söyler, onunla amel eden yürür gider öne geçer. Kur an ı öğrenin. O, sözlerin en güzelidir. Hükümlerini belleyin. Çünkü bu belleyiş, gönüllerin ilkbaharıdır. Onu güzel bir tarzda okuyun. Bu okuyuş, haberlerin en güzelini okumaktır. Gel, Kur an-ı Kerim i okumaya gayret sarf et! Hükümleriyle amel eden ve okunuşuna özel bir itina göstererek ona saygı duyan kâmil insanlar içinde yaşa! Kur an-ı Kerim i güzel bir ahenk ve sesle okuyup anlamı üzerinde düşünmek, büyük bir mutluluk vesilesidir. Kur an ı derin bir heyecan ve kendinden geçercesine okuyarak Allah a yakın olmak isteyenler, bu arzularına kavuşurlar. 55

56 Hz. Ali, sünneti de en iyi bilen sahabelerden biriydi. Hz. Peygamber den 586 hadis rivayet etmiştir. Bu sebeple o, Kur an ve sünnete bağlılığıyla ve onlara dair derin bilgisiyle tanınır. Hz. Ali günlük ibadetler konusunda da son derece titiz ve takva sahibi bir şahsiyettir. İbadet ederken mescitte şehit edilmiştir. Hz. Ali, ibadetlerin önemi ve yerine getirilmesi konusunda bazı tavsiyelerde bulunmuştur. Bu tavsiyelerden bazıları şunlardır: Allah ın buyruklarından yararlanın, Allah ın öğütleriyle öğütlenin, Allah ın nasihatlerini tutun. Namaz her takva sahibinin, Allah tan sakınan kişinin Allah a yakınlaşmasıdır. Hac, her zayıfın cihadıdır. Her şeyin bir zekâtı vardır; bedenin zekâtı ise oruçtur... Allah için, Rabb inizin evini (Kâbe) ziyareti bırakmayın. Hayatta bulunduğunuz sürece o evi boş bırakmayın; çünkü o ev, terk edilirse dininizin bir farzını terk ettiğiniz için size ne Allah, ne de halk iyi gözle bakar. İyiliği buyurmayı ve kötülükten sakındırmayı terk etmeyin; yoksa başınıza aranızdaki kötüler geçer de sonra dua edersiniz, ama duanız kabul edilmez. Hz. Ali, güzel konuşması ve üstün hitabeti ile tanınır. Kaynaklar, onun pek çok hutbe, mektup, güzel ve hikmetli sözünü bize ulaştırmıştır. Bütün Müslümanların kalbinde taht kurmuş olan Hz. Ali, askerî ve siyasi başarıları, dindarlığı, ilmi kişiliği ve Hz. Muhammed in damadı olması dolayısıyla, tarih boyunca bütün Müslümanlarca sevilip sayılan ve örnek alınan tarihî bir şahsiyettir. Hz. Ali, bütün Müslümanların ortak bir değeridir. Prof. Dr. İbrahim Sarıçam (8 Ekim 2004 tarihinde Bursa da düzenlen Hz. Ali Sempozyumu na Hz. Ali, Hayatı ve Şahsiyeti adıyla sunulan bir tebliğinden hareketle, yazarı tarafından hazırlanmıştır.) 56

57 NELER ÖĞRENDİK? İnanç - ibadet ilişkisinin farkına vardık. İnanç ve ibadet arasında güçlü bir bağ vardır. İnanç, Allah a, Peygambere ve peygamberin getirdiği mesaja şüphe etmeden inanmaktır. İbadet ise Allah a saygı ile boyun eğmek, emirlerine itaat etmek, Allah ın bize verdiği sayısız nimetlere karşı şükran borcunu yerine getirmektir. İman için ibadet etmek şart değildir. Ancak gerçek bir mümin de ibadetlerini terk etmez. İslam da ibadetleri sınıflandırıp yapılışını ve temel özelliklerini açıkladık. İslam ın başlıca ibadetleri beş vakit namaz (sabah, öğle, ikindi, akşam, yatsı) kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek ve kurban kesmektir. İbadetlerde sorumluluk Müslüman, akıllı ve ergenlik çağına girmekle başlar. Zekât, hac ve kurban gibi para ile yapılan ibadetleri yapmak için ayrıca yeterli zenginlik ölçülerine sahip olmak gerekir. İslam a göre temel ihtiyacı ve borcu dışında 80 gr. civarında altını veya o değerde parası olan kişi zengin sayılır. Namaz, zekât, hac ve kurbanın birey ve toplum açısından önemini fark ettik. Namaz, zekât, hac ve kurban gibi ibadetler, kişiyi Allah a yaklaştıran en önemli ibadetlerdendir. Bu ibadetler, İslam daki sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın bir örneğidir. İyi işler yapma, güzel davranışlar geliştirme ve çalışmanın da bir ibadet olduğu bilincine vardık. Allah rızası için, fert ve toplum faydası için yapılan her güzel iş, söz ve davranışa salih amel denir. Salih amel, ibadet değeri taşır. 57

58 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A. İnanmak için ibadet etmek şarttır. B. İbadetlerin kabul olması için inanmak gerekir. C. İmanı güçlü kişi ibadetlerine özen gösterir. D. İbadet etmek imanı kuvvetlendirir. 2. Ramazan orucunu tutmanın dinî hükmü aşağıdakilerden hangisidir? A. Farz B. Vacip C. Sünnet D. Mübah 3. Aşağıdakilerden hangisine zekât verilmez? A. Fakirlere, yoksullara B. Yolda kalanlara C. Borçlulara D. Anne - babaya 4. Kâbe nin etrafında yedi defa dönmeye ne denir? A. İhram B. Vakfe C. Tavaf D. Şavt 5. Haccın farzlarından olup Arafat ta bir süre durmaya ne ad verilir? A. Tavaf B. Vakfe C. İhram D. Ziyaret 58

59 6. Aşağıdakilerden hangisi namazın kılınış şartlarındandır? A. Rükû B. Niyet C. Hadesten taharet D. Kıbleye yönelmek DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 7. Namaza hazırlık şartlarından olan, vücudun, elbiselerin ve namaz kılınacak yerin temiz olmasına ne denir? A. Hadesten taharet B. Necasetten taharet C. Setr-i avret D. İstikbâl-i kıble 8. Aşağıdakilerden hangisi İslam ın temel ibadetlerinden biri değildir? A. Namaz kılmak B. Oruç tutmak C. Kurban kesmek D. İlim öğrenmek 9. Aşağıdakilerden hangisi hem mali hem bedeni bir ibadettir? A. Hac B. Namaz C. Kurban D. Zekât 59

60 . ÜNİTEDE ÖĞRENDİKLERİMİZİ NOT EDELİM 60

61 3. ÜNİTE KUR AN A GÖRE HZ. MUHAMMED ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) Kur an-ı Kerim in açıklanıp anlaşılmasında, Peygamberimizin yeri ve önemi nedir?

62 Bu ünitenin sonunda; NELER ÖĞRENECEĞİZ? 1. Hz. Muhammed in bir insan olduğunu ve Hz. Muhammed i diğer insanlardan ayıran en önemli özelliğinin Allah tan vahiy alması olduğunu fark edeceksiniz. 2. Hz Muhammed in Kur an ı açıklayıcı ve insanları uyarıcılık görevlerini örneklerle açıklayacaksınız. 3. Hz. Muhammed in insanlık için bir rahmet olduğunu öğreneceksiniz. ANAHTAR KAVRAMLAR Peygamber İnsan Uyarıcı HZ. MUHAMMED (S.A.V.) Rahmet Muhammed ül Emin Örnek 62

63 GİRİŞ Bu ünitede Hz. Muhammed in (s.a.v.) insani yönüne değinilecek, peygamberlik yönü hakkında bilgiler verilecektir. Onun rahmet peygamberi olduğu, müjdeleyici ve uyarıcı olduğu anlatılacaktır. E Bilgi kutusu Peygamberimiz Hz. Muhammed in adı söylendikten sonra ona saygı ve sevgimizi ifade eden Sallallâhu aleyhi ve sellem cümlesi söylenir. Bu cümle; Allah ın rahmeti ve bereketi onun (Peygamber Efendimizin) üzerine olsun, anlamına gelir ve kısaca (s.a.v.) şeklinde yazılır. 1.HZ. MUHAMMED BİR İNSANDIR!? Kur an a Yüce Allah peygamberleri niçin insanlar arasından seçmiştir? Hz. Muhammed bütün peygamberler gibi bir insandır. Yüce Allah, yaşantılarıyla bize örnek ve önder olmaları, vahyi açıklamaları için peygamberleri insanlar arasından seçmiştir. Hz. Muhammed de bize dinimizi tebliğ etmek için Allah tarafından insanlar arasından seçilmiş bir peygamberdir. O, 571 yılında Mekke de doğmuş, 632 yılında Medine de vefat etmiştir. O da diğer insanlar gibi yemek yemiş, uyumuş, yorulmuş, ibadet etmiş, çalışmış, bazen üzülmüş, bazen de sevinmiştir. göre Hz. Muhammed nasıl bir insandır? Kur an-ı Kerim de; Ey Muhammed! De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanım. Ne var ki bana sizin ilahınız ancak bir tek ilahtır diye vahyolunuyor. Kim Rabb ine kavuşmayı umuyorsa yararlı bir iş yapsın ve Rabb ine ibadette kimseyi ortak koşmasın. (Kehf suresi, 110. ayet.) buyrularak Hz. Muhammed in insani yönüne vurgu yapılmaktadır. Başka ayetlerde de onun, geleceği bilemeyeceği, ölümlü bir insan olduğu vurgulanarak insani yönüne dikkat çekilmiştir. Onu insanüstü görmek, olağanüstü güç ve özelliklere sahip olduğunu düşünmek, Kur an a göre doğru bir yaklaşım değildir. Hz. Muhammed, doğruluğu ve güvenirliği sebebiyle Muhammed ül Emin (Güvenilir Muhammed) olarak anılmıştır. Hz. Muhammed ahlakıyla ahiret gününe kavuşmayı umanlar için en güzel örnektir. 63

64 Hz. Muhammed bütün varlıklara karşı merhametliydi. İnsanlara değer verir, cesaretli, sabırlı ve hoşgörülüydü. Hakkı gözetirdi. Verdiği sözde dururdu. Zamanı iyi değerlendirirdi. Temiz, zarif ve nazikti. Güler yüzlü, tatlı sözlüydü. İsraftan uzak durur ve kendi işini kendi görürdü. Her bakımdan tüm dünyaya örnek olan bir insandı. İslamiyet e girmenin şartı olan Kelime-i şehadet cümlesinde, Allah tan başka ilah olmadığına ve Hz. Muhammed in Allah ın kulu ve elçisi olduğuna şehadet ederken onun öncelikle bir kul (insan) olduğuna dikkat çekilir. Resim : Hz. Muhammed in Mescid-i Nebi de kabrinin bulunduğu yer. 2. HZ. MUHAMMED BİR PEYGAMBERDİR Hz. Muhammed, Allah ın seçtiği son peygamberdir. Kur an-ı Kerim de Hz. Muhammed in peygamberliği hakkında şöyle buyrulur: Ey Muhammed! De ki: Ey insanlar! Şüphesiz ben yer ve göklerin hükümranlığı kendisine ait olan Allah ın, hepinize gönderdiği peygamberiyim. O ndan başka hiçbir ilah yoktur. O, diriltir ve öldürür. O hâlde Allah a ve onun sözlerine inanan Resulüne, o ümmi peygambere iman edin ve ona uyun ki doğru yolu bulasınız. (A raf suresi, 158. ayet.) Başka bir ayette de; O, Allah ın elçisi ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi bilendir. (Ahzab suresi, 40. ayet.) buyrularak onun son peygamber olduğu vurgulanmaktadır. Hz. Muhammed e, son kutsal kitap Kur an-ı Kerim gönderilmiştir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurur: Sana kitabı, ancak ayrılığa düştükleri şeyleri onlara açıklaman için ve iman eden bir topluma doğru yolu gösterici ve rahmet olarak indirdik. (Nahl Suresi, 46. ayet.) 64

65 E Not edelim Hz. Muhammed i (s.a.v.) diğer insanlardan ayıran en önemli özelliği Allah tan vahiy almasıdır.? Peygamberimizin sıfatları nelerdir? Sevgili Peygamberimiz, diğer peygamberler gibi dürüst, güvenilir, zeki ve anlayışlı, bir insandı. İnsanlara hakkı göstermiş, doğru ve güzel olana çağırmıştır. İnsanlara dünya ve ahiret mutluluğunu kazanmanın yollarını açıklamıştır. Peygamberimizin sahip olduğu sıfatlardan başlıcaları sıdk, emanet, fetanet, ismet ve tebliğdir. Sıdk: Doğru olmaktır. O, hayatı boyunca doğruluktan hiç ayrılmamış, yalan, dedikodu ve hile yamaktan uzak durmuştur. Emanet: Güvenilir olmaktır. O, hayatı boyunca güvenilir, dürüst ve adaletli olmuştur. Fetanet: Akıllı ve zeki olmaktır. O, ileri görüşlü, dikkatli ve çabuk kavrayışlı, doğru ile yanlışı ayırt edebilecek kabiliyete sahiptir. İsmet: Günah işlemekten korunmuş olmaktır. O günah işlemekten, kötü ve zararlı davranışlardan uzak durmuştur. Tebliğ: Allah tan aldığı mesajları olduğu gibi insanlara bildirmektir. E Unutmayalım Her Müslüman, Peygamberimizi sevmeli ve ona itaat etmelidir. Bu durum Kur an da şöyle açıklanır: De ki; eğer Allah ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. (Âl-i İmran suresi, 31. ayet.) Bir başka ayette de; De ki: Allah a ve peygambere itaat edin. Eğer yüz çevirirlerse şüphe yok ki Allah kâfirleri sevmez. (Âl-i İmran suresi, 32. ayet. ) buyrularak Peygamberimize uymanın gerekliliği vurgulanmıştır. 65

66 Hz. Muhammed resullerin ve nebilerin sonuncusudur. Kendisine verilen kutsal kitabı en güzel biçimde, yaşayarak öğretmek, onun başlıca görevi olmuş ve yirmi üç yıllık peygamberlik süresi boyunca bu görevi en güzel şekilde yerine getirmiştir. Bizler Peygamberimizi örnek almalı ve onun getirmiş olduğu ilahî mesajlara uymalıyız. Bunları yaptığımızda Kur an a uymuş olacağımızı bilmeliyiz. 3. HZ. MUHAMMED KUR AN-I KERİM İ AÇIKLAYICIDIR! Kur an ın anlaşılmasında Peygamberimizin rolü nedir? Resim : Hz. Muhammed, Kur an ın hükümlerini yaşamış ve Müslümanlara açıklamıştır. Peygamberlerin en önemli görevi Allah tan aldıkları vahyi olduğu gibi insanlara tebliğ etmektir. Peygamberimiz de kendisine gelen vahyi eksiltme ve fazlalaştırma yapmadan insanlara bildirmiştir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmuştur: Peygamberin üzerine düşen ancak tebliğdir. Allah sizin açıkladığınızı da, gizlediğinizi de bilir. (Mâide suresi, 99. ayet.). Bir başka ayette de; Ey Peygamber! Rabb inden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan onun verdiği görevi yapmamış olursun (Mâide suresi, 67. ayet.) buyrulmuştur. Hz. Muhammed, dinî konularda kendi duygu ve düşüncesine göre konuşmamıştır. O, nefsi arzusu ile konuşmaz. Size okuduğu Kur an ancak kendisine bildirilen bir vahiydir. (Necm suresi, 3 4 ayetler.) ayetleri onun, Kur an la ilgili yaptığı her açıklamanın vahiyle gerçekleştiğini göstermektedir. Peygamberimiz Kur an ı hem sözleriyle açıklamış, hem de davranışlarıyla insanlara örnek olmuştur. O, insanlık için Kur an ı anlatan ve anlattığını yaşayan en güzel modeldir. Eşi Hz. Âişe ye, onun ahlakı sorulduğunda; Onun ahlakı Kur an dı. (Müslim, Musafirûn, 139. hadis.) demiştir. 66

67 De ki: Eğer Allah dileseydi, ben size onu okumazdım. Allah da size onu bildirmezdi. (Yunus Suresi, 16. ayet.) Ben ancak Allah tan gelenleri tebliğ edebilirim ve onun vahiylerini açıklayabilirim. Kim Allah a ve Resulüne karşı gelirse, şüphesiz onlar için, içinde ebedî kalacakları cehennem ateşi vardır. (Cin suresi, 23. ayet.) Yukarıdaki ayetlerde Hz. Muhammed in hangi yönüne vurgu yapılmıştır? E Bilgi kutusu Hz. Muhammed in söz, fiil ve takrirlerine sünnet denir. Peygamberimiz Kur an-ı Kerim i, söz, fiil ve takrirleriyle açıklamıştır. Söz: Peygamberimizin söylediği söz(hadis) ler. Fiil: Peygamberimizin davranışları. Takrir: Peygamberimizin başkalarının yaptıklarını onaylaması. 4. HZ. MUHAMMED UYARICIDIR Bütün peygamberler gibi Hz. Muhammed in bir görevi de insanları uyarmak ve onlara öğütler vermektir. Yüce Allah, Hz. Muhammed i müjdeci ve uyarıcı olarak göndermiştir. Kur an da; Ey Muhammed! Şüphesiz biz seni, insanlar Allah a ve peygambere inansın, ona saygı göstersin ve Allah ı sabah akşam tespih etsin diye bir şahit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak gönderdik. (Fetih suresi, 8 9. ayetler.) buyrulmuştur. Allah, her millete uyarıcı göndermiştir. Peygamberimiz de insanları uyarmıştır, Ancak hiçbir konuda insanlara bir dayatmada bulunmamıştır. Yüce Allah; Kim doğru yola girerse, yalnız kendisi için doğru yola girmiştir; kim de saparsa ona de ki: Ben sadece uyaranlardanım. (Neml suresi, 92. ayet.) buyurarak Peygamberimizin bu yönüne dikkat çekmiştir. 67

68 Peygamberimiz, Allah ın gönderdiği emir ve yasaklara uyulmadığı takdirde, ahiret hayatında insanların pişman olacaklarını bildirmiş ve bu konuda onları uyarmıştır. Kur an da; Onları, gaflet içinde bulunup iman etmezlerken, işin bitirileceği o pişmanlık günü ile uyar. (Meryem Suresi, 39. ayet.) buyrularak Peygamberimizin bu görevine dikkat çekilmiştir. Resim : Hz. Muhammed Kur an la insanları uyarmıştır. E Biliyor musunuz? Hz. Peygamberin uyarıcılığı evrensel bir özellik taşır. En yakınlarından başladığı uyarı faaliyetleri Arabistan yarımadasını ve tüm dünyayı sarmıştır. Komşu ülkelerin devlet başkanlarına davet mektupları göndererek onları uyarmış ve İslam a çağırmıştır. Uyarıcılık görevinde ümitsizliğe ve karamsarlığa kapılmamış, azim ve sabırla çalışmıştır. Hiçbir kimseyi İslam ı kabule zorlamamıştır. Uyarıcılık görevinde hiçbir ücret ve menfaat elde etmemiştir. Onun görevi uyarmaktır, hidayet ise Allah tandır. 5. HZ. MUHAMMED İNSANLIĞA BİR RAHMETTİR Rahmet; sözlükte, merhamet, acıma, bolluk ve nimet demektir. Rahmet, merhamete muhtaç olana iyilik etmeyi gerektiren şefkat duygusudur. Hz. Muhammed in temel özelliklerinden birisi de tüm insanlığa rahmet olarak gönderilmiş olmasıdır. Peygamberimiz insanlara sevgi ve merhametle yaklaşırdı. Yaşlılara, fakirlere, çocuklara, kimsesizlere, özürlülere başta olmak üzere tüm insanlara şefkatli davranırdı. Açları doyurur, muhtaç olana yardım ederdi. O, yalnız insanlara karşı merhametli değildi. Aynı zamanda hayvanlara, bitkilere, ağaçlara, suya, toprağa, çevreye karşı da son derece duyarlı idi. O, hayvanlara fazla yük yüklenmemesini istemiş, fidan dikmeyi, ağaçları korumayı, çevreyi temiz tutmayı öğütlemiştir. Peygamberimizin insanlığa ve diğer canlılara merhametli olması, onun insanlığa rahmet olarak gönderilmesinin bir sonucudur. 68

69 Hz. Muhammed in yaşantısında rahmet peygamberi olduğunu gösteren birçok örnek vardır. İslam ı anlatmak için evlatlığı Hz. Zeyd bin Harise ile birlikte Taif şehrine gittiğinde çok kötü tepkilerle karşılaştı. Taifliler Peygamberimizin davetini kabul etmediler ve Peygamberimiz ve arkadaşını taşladılar. Bu eziyetler karşısında Peygamberimiz onlara beddua etmemişti. Bu esnada Cebrail gelmiş ve isterse hepsini Allah ın helak edeceğini söylemişti. Peygamberimiz ise, Allah tan onların neslinden sadece Allah a ibadet eden ve ona ortak koşmayan bir nesil çıkarmasını isterim. (Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, C I, s. 126.) demişti. Bu örnek olay Peygamberimizin ne kadar merhametli olduğunu göstermektedir. Dini ve kitabı yaşayarak öğreten Peygamberimiz böylelikle insanları karanlık dünyalardan kurtarmış, medeni ve aydınlık ufuklara taşımıştır. İnsanlık onun getirdiği din sayesinde doğru yolu bulmuş ve hidayete ermiştir. Cahiliye toplumunun günah, zulüm, kötülük, isyan ve ahlaksızlık dolu hayat anlayışı son bulmuş; yerine tüm insanlara saygılı, merhametli, hoşgörülü, güzel ahlaka, hak ve adalete dayalı bir hayat anlayışı gelmiştir. Resim : Hz. Muhammed insanlığa rahmet olarak gönderilmiştir. Rahmetin özünde iyilik ve şefkat vardır. Hz. Muhammed, insanlara dünya ve ahiret mutluluğunun yollarını öğreterek tüm insanlığa rahmet vesilesi olmuştur. O, eşsiz rahmet ve şefkat peygamberidir. Yüce Allah; Ey Muhammed! Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik. (Enbiya suresi, 107. ayet.) buyurarak onun tüm âlemlere rahmet olduğunu belirtmiştir. 69

70 NELER ÖĞRENDİK? Hz. Muhammed in bir insan olduğunu ve onu diğer insanlardan ayıran en önemli özelliğinin Allah tan vahiy alması olduğunu öğrendik. Hz. Muhammed son peygamberdir. Ondan sonra başka peygamber gelmeyecektir. Hz. Muhammed öncelikle bir insandır. Aynı zamanda bir peygamberdir. Cebrail meleği aracılığıyla Allah tan vahiy almış, ilahî buyrukların insanlara ulaşmasında aracı olmuştur. Hz Muhammed in Kur an ı açıklayıcı ve insanları uyarıcılık görevlerini öğrendik. Hz. Muhammed in başlıca görevi Kur an-ı Kerim i insanlara duyurmak, söz ve davranışlarıyla yüce kitabı açıklamaktır. O, insanları doğru yola davet etmiş, onların hem bu dünyada hem de ahirette mutlu olabilmeleri için açıklamalar yapmış ve uyarılarda bulunmuştur. Hz. Muhammed in insanlık için bir rahmet olduğunu fark ettik. Hz. Muhammed insanlara, hayvanlara, bitkilere, canlı - cansız tüm varlıklara karşı büyük merhamet örneği göstermiştir. Onun tebliğ ettiği din vasıtasıyla da, insanlar iman, ibadet ve ahlakta mükemmelliğe ulaşmışlardır. Bu yönleriyle Hz. Muhammed, insanlığa bir rahmettir. 70

71 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Peygamberlerin sonuncusu aşağıdakilerden hangisidir? A. Hz. Âdem B. Hz. Muhammed C. Hz. İsa D. Hz. Musa DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 2. De ki; ben yalnızca sizin gibi bir insanım. Bana ilahınızın tek bir ilah olduğu vahyolunuyor. ayetinde Peygamberimizin özellikle hangi yönüne vurgu yapılmaktadır? A. Peygamberlik yönüne B. Rahmet yönüne C. İnsanlık yönüne D. Uyarıcı yönüne 3. Hz. Muhammed ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A. Öncelikle bir insandır. B. Kur an-ı Kerim i açıklamakla görevlidir. C. Uyarıcı bir peygamberdir. D. Sadece Araplara gelmiş bir peygamberdir. 4. Hz. Muhammed in asli görevi aşağıdakilerden hangisidir? A. Diğer insanlar gibi yaşamını sürdürmek B. Kur an ı açıklamak ve yorumlamak C. İnsanlığa yardımcı olmak D. Peygamber olduğunu herkese söylemek 5. Hz. Muhammed ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir? A. Bir insan ve bir peygamberdir. B. Kur an-ı Kerim i açıklamış ve insanları uyarmıştır. C. İnsanlığa rahmet olarak gönderilmiştir. D. İnsanüstü bir varlıktır. 71

72 6. Hz. Muhammed in söz, fiil ve takrirlerine ne denir? A. Farz B. Vacip C. Sünnet D. Nafile 7. Aşağıdakilerden hangisi Peygamberimizin insanları uyarırken uyguladığı metotlardan biri değildir? A. Zorlama B. Müjdeleme C. Öğüt verme D. Uyarma 8. Aşağıdakilerden hangisi Peygamberimizi insanlardan ayıran en önemli özelliğidir? A. Sabırlı olması B. Vahiy alması C. Cesaretli olması D. Güvenilir olması 9. Peygamberimiz İslam ı anlatmaya önce kimlerden başlamıştır? A. Mekke nin ileri gelenlerinden B. Medine nin ileri gelenlerinden C. Devlet başkanlarından D. Yakın akrabalarından 10. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Hz. Muhammed peygamberlerin sonuncusudur B. Hz. Muhammed Kur an-ı Kerim i açıklayıcıdır C. Kur an, Hz. Muhammed in açıklamaları olmadan da anlaşılabilir D. Hz. Muhammed bütün insanlığa gönderilmiştir 72

73 . DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 ÜNİTEDE ÖĞRENDİKLERİMİZİ NOT EDELİM 73

74

75 4. ÜNİTE KUR AN VE YORUMU ÖĞRENME ALANI: VAHİY VE AKIL Kur an niçin gönderilmiştir? Kur an ın evrensel olması ve tüm insanlığa hitap etmesi ne demektir?

76 Bu ünitenin sonunda; NELER ÖĞRENECEĞİZ? 1. Kur an ın temel amaçlarını Kur an dan örnekler vererek açıklayacaksınız. 2. Kur an-ı Kerim i okuma, anlama ve yorumlamanın önemini fark edeceksiniz. 3. Müslümanların Kur an ı okuyup anlamaya verdiği önemin bilincinde olacaksınız. 4. Kur an dan bir ayetin tefsir ve mealini inceleyeceksiniz. 5. Kur an-ı Kerim i doğru anlama ve yorumlamanın temel ilkelerini fark edeceksiniz. ANAHTAR KAVRAMLAR Meal Evrensellik Doğru bilgi KUR AN Tefsir Doğru davranış Doğru inanç 76

77 GİRİŞ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ 3 Bu ünitede Kur an hakkında bilgiler verilecek, Kur an ın temel amaçları anlatılacaktır. Kur an ı yüzünden ve mealinden okumanın önemi üzerinde durulacak, daha iyi anlamak için tefsir kitaplarından okumanın yararı vurgulanacaktır. 1. KUR AN IN TEMEL AMAÇLARI! Kur an ın insanlar için rehber olması ne demektir? Kur an, sözlükte toplamak ve okumak anlamlarına gelir. Terim olarak ise; Allah tarafından vahiy yolu ile Hz. Muhammed e indirilen, okunması ile ibadet edilen ve sevap kazanılan bir kitap anlamına gelir. Kur an, Cebrail aracılığı ile Peygamberimize, Peygamberimiz aracılığı ile de tüm insanlara gelmiş olan son ilâhi kitaptır. Kur an ın amacı bütün insanları aydınlatmak, insanlara doğru bilgi vermek, doğru inanç ve doğru davranışlar kazandırmaktır Doğru Bilgi Kur an ın temel amaçlarından biri insanlara doğru bilgi vermektir. Kur an daki bilgiler, kesin ve doğrudur. Kuran da yanlış, birbirine zıt bilgiler yer almaz. Eğer o, Allah tan başkası tarafından gelmiş olsaydı onda birçok tutarsızlık bulurlardı. (Nisa suresi, 82. ayet.) ayeti bu hakikate işaret etmektedir. Kur an, insanın ve evrenin yaratılışı, kıyamet ve ölüm sonrası hayat, geçmiş milletlerin hayatı, evrende var olan yasalar gibi birçok konuda doğru bilgi vermektedir. Allah, gönderdiği kitapla doğru bilgiyi öğretirken, insanların da doğru bilgiyi aramalarını emretmiştir. Bu durum Kur an da şöyle ifade edilmiştir: Ey iman edenler! Size biri, fasık bir haber getirirse, bilmeyerek bir topluluğa zarar verip yaptığınıza pişman olmamak için, o haberin doğruluğunu araştırın. (Hucurat suresi, 6. ayet.) ayetten de anlaşılacağı üzere bizler, her duyduğumuz habere göre davranmamalıyız. Edindiğimiz bilgilerin ve aldığımız haberlerin doğruluğunu araştırıp ona göre hareket etmeliyiz. Doğru bilginin zıddı olan yanlış bilgi ise, fert ve toplum hayatını yaralayan, insanların güven ve mutluluğunu tehdit eden en tehlikeli durumlardan biridir. Yalan sözden sakınmalı; kendi aleyhimize de olsa doğrudan ve doğrulardan yana olmalıyız Doğru İnanç Kişiye inancı öğretmek, onu batıl inanç ve hurafelerden uzak tutmak, Kur an ın temel amaçlarından biridir. Kur an daki doğru bilgiler insanı doğru inanmaya sevk eder. Bu konuda Yüce 77

78 Allah şöyle buyurur: Ey insanlar! Resul size Rabb inizden gerçeği getirdi (bunda şüphe yoktur), şu hâlde kendi iyiliğinize olarak (ona) iman edin. Eğer inkâr ederseniz, göklerde ve yerde ne varsa şüphesiz hepsi Allah ındır. (Onun sizin inanmanıza ihtiyacı yoktur.). Allah geniş ilim ve hikmet sahibidir. (Nisa suresi, 170. ayet.) Kur an a göre doğru inancın temeli; Allah ın varlığına, birliğine, eşi ve benzeri olmadığına inanmaktır. Dinimizde bu inanç tevhit inancı olarak nitelendirilir. Doğru inanç, meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahiret gününe, kaza ve kadere inanmayı da içine alır. Her Müslüman doğru bir inancın gereği olan bu esaslara inanır. Kur an insanı doğru inanmaya yönlendirir. O, doğru bilgiyi açıklayan, inanan bir topluma rahmet ve rehber olan bir kitaptır. Kur an-ı Kerim doğru inanca davet ederken, batıl inançlardan da uzak durmamızı ister. Bu durum Kur an da şöyle ifade edilir: Bu Kur an, en doğru olana iletir ve yararlı işler yapan müminlere, kendileri için büyük bir ödül olduğunu ve ahirete inanmayanlara acı bir azap hazırladığımızı müjdeler. (İsra suresi, 9 10.ayetler.) E NOT EDELİM Kur an ın doğru bilgi, doğru inanç ve doğru davranışlarla gösterdiği İslam yoluna Sırat-ı Müstakîm (Dosdoğru Yol) denir.? 1.3. Doğru Davranış Kur an, insanı sözlerinde, davranışlarında iyiliğe ve doğruluğa yönlendirir. Doğru bilgi ve doğru inanışın doğal sonucu, doğru davranıştır. Doğru davranış; düşüncede, sözde, niyette ve iradede doğru bilgi ile hareket etmektir. Kur an-ı Kerim, insanların doğru inanmalarını sağlayarak doğru davranışta bulunmaya yöneltmiştir. Kur an daki, Emrolunduğun gibi dosdoğru ol ( Hûd suresi, 112. ayet.) ayeti bu durumu ifade etmektedir. Doğru davranış nedir? Kur an da, Allah ın indirdiği dine uygun her türlü tutum, yararlı, ıslah edici, düzeltici, içinde dirlik düzenlik barındıran davranışlar, doğru davranış olarak nitelendirilir. Salih amel Allah ın rızasına, kişinin ve toplumun menfaatine uygun olan her güzel iş, söz ve davranıştır. Doğru davranış kulu, Allah katında manevi derecelere ve mutluluklara yükseltir. Kur an daki; İnanıp da salih ameller işleyenler için devamlı bir mükâfat vardır. (Tin suresi, 6. ayet.) ve Şüphesiz iman edip, salih ameller işleyenler var ya; işte onlar yaratılmışların en hayırlısıdırlar. (Beyyine suresi, 7. ayet. ) ayetleri 78

79 doğru davranışın neler olduğunu ve bunun sonucunda kişiye neler kazandıracağını açıklamaktadır. Allah insanları yaratmış, aralarından elçiler göndererek doğru bilgi, doğru inanış ve doğru davranışı göstermiş ve bizi bir imtihana tabi tutmuştur. Bu durum Kur an da şöyle ifade edilir: O, hanginizin daha güzel davranış (amel) yapacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratandır. O, mutlak güç sahibidir, çok bağışlayandır. (Mülk suresi, 2. ayet.) İnsanlar davranışlarında hürdür. Doğru ve faydalı davranışların yanında, yanlış ve zararlı davranışlar da yapabilir. Ancak Kur an, yalan söylemek, insanları aldatmak, başkalarına zulm etmek gibi kötü davranışları yasaklar. İnsan, hareketlerindeki serbestlikten ve davranışları seçebilme hakkından dolayı, yaptıklarından sorumlu tutulmuştur. Aşağıdaki tabloyu uygun şekilde doldurunuz. Kur an ın temel amaçları 2. KUR AN-I KERİM İ OKUMAK Kur an-ı Kerim, Allah tarafından, okunmak, anlaşılmak ve yaşanmak için gönderilmiş ilahî bir kitaptır. Onda bütün insanları dünya ve ahiret hayatında mutlu kılacak ilkeler vardır. Kur an, yüzünden okunabileceği gibi, tercümelerinden de okunabilir. Kur an okumak ibadettir ve kişiye sevap kazandırır Kur an ı Yüzünden Okumak Kur an Arapça olarak indirilmiştir. Kur an ı yüzünden okumak, orijinal Arapça metnini okumak demektir. Peygamberimiz, Sizin en hayırlınız, Kur an ı öğrenen ve öğretendir. (Buhari, Kur an ın Faziletleri, 21.) buyurarak Kur an öğrenmenin ve okumanın önemine işaret etmiştir. Başka hadislerde de şöyle buyurmuştur: Kur an okuyunuz. Çünkü o, kıyamet günü okuyanlara şefaat edecektir. (Müslim, Müsafirîn, 252.), Kim Allah ın kitabı Kur an dan bir harf okursa onun için bir sevap vardır. Her sevabın karşılığı da on kat verilecektir... (Tirmizi, Kur an ın Faziletleri, 16.) 79

80 ? Kur an okurken nelere dikkat edilmelidir? Kur an Allah ın kitabı olduğu için onu abdestsiz ele almamaya özen gösterilmelidir. Kur an, belden yukarı tutulmaya çalışılmalıdır. Kur an okumaya mutlaka Eûzübillahimineşşeytânirracîm, Bismillâhirrahmânirrahîm diyerek başlanmalıdır. Harfleri düzgün çıkarmaya, kelimeleri doğru okumaya, tecvit kurallarına uymaya özen gösterilmelidir. Kur an okurken, büyük bir saygı ve düşünüp anlama çabası içerisinde olunmalıdır. Resim : Kur an okumaya Eûzü-besmele çekerek başlanır. Her gün az da olsa Kur an okumaya vakit ayırmalı, Kur an la bağımız koparılmamalıdır. Böylelikle Allah ın bize gönderdiği yüce kitabı okuyup üzerinde düşünerek hem Allah katında çok güzel bir davranış yapmış oluruz hem de onu okumanın ruhumuzda ve iç dünyamızda açacağı yeni ufukların farkına varmış oluruz. E Bilgi kutusu Kur an ı yüzünden okumak sünnet, okunan Kur an ı dinlemek ise farzdır. 80

81 ?? 2.2. Kur an ın Tercümesini (Meal) Okumak Tercüme, bir sözün anlamını başka bir dilde dengi bir sözle aynen ifade etmektir. Sözlükte bir şeyin özü, özeti, varacağı sonuç anlamlarına gelen meal, Kur an ın kısa açıklamalarla başka bir dile tercüme edilmesi demektir. Kur an ın hiçbir dile tam bir tercümesi yapılamayacağı için, onun tercümelerine meal (çeviri) denmektedir. Meal, ne kadar güzel olursa olsun Kur an hükmünde olmadığından, meal okumak insanda Kur an okumayla aynı etkiyi göstermez. Ancak herkes Arapça dilini ve inceliklerini bilmediğinden ve Kur an-ı Kerim de tüm insanlığa geldiğinden, mealler hazırlamak ve tüm insanların okumasına imkân sağlamak zorunluluk hâline gelmiştir. Kur an ile meal aynı şey midir? Bir metni başka bir dile, aynen çevirmek mümkün değildir. Hele Kur an gibi bir kitabı başka dile eksiksiz çevirmek daha da imkânsızdır. Kur an, mealleriyle kıyaslanmamalıdır. Mealler, Kur an dan anlaşılan manalardan birer demettir. Bu gerçeği göz önünde bulundurmak kaydıyla meal okumak güzel bir davranıştır. Arapçayı bilmeyenlerin meallerden de olsa Kur an ı okuyup anlamaya çalışmaları, Müslüman a düşen bir görevdir. Kur an ı niçin okumalıyız? Resim : Kur an okumak ibadettir. Kur an, getirdiği haberler, emirler ve öğütler ile akıl sahiplerine doğru yolu göstermiştir. Kur an bir ışık ve nurdur. Kurtuluş vesilesidir. Kalp ve zihindeki hastalıkların, kin, düşmanlık, kıskançlık, bölücülük gibi pek çok kötü huyların ilacı ve şifa kaynağıdır. İlahî bilgilere, mesaj ve öğütlere ulaşmak, ancak Kur an ın meallerini ve onu açıklayan tefsirlerini okumakla mümkündür. İnsan bilmediği ile amel edemez. İslam, Kur an a uygun davranmamızı istediğine göre, Kur an ı çokça okuyup içindekilerden haberdar olmalıyız. 81

82 3. KUR AN ANLAŞILMAK İÇİN İNDİRİLMİŞTİR! Kur an ı Kur an ı anlayarak anlayarak okumak okumak niçin niçin önemlidir? önemlidir? Gerek Arapça metninden, gerekse Türkçe mealinden Kur an-ı Kerim i okumak, okuyana ve dinleyene sevap kazandıran çok güzel bir davranıştır. Ancak okuduğumuz Kur an ı anlamak, yorumlamak ve ondan çıkardığımız derslerle hayatımıza yön vermek daha da önemlidir. Kur an da inanç, ibadet, ahlak, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen hükümler, peygamberler ve geçmiş milletlerin başına gelen olaylar gibi pek çok konu bulunmaktadır. 114 sure ve yaklaşık 6666 ayette insanın Allah a, insana ve topluma karşı görevleri sıralanmakta, değişik emirler ve öğütler verilmektedir. Bütün bu bilgilere insanların ulaşması için Kur an ı okuyup içerisindekileri anlamaya çalışması gerekir. Kur an ı anladığımız ölçüde hayatımızdaki yanlışları düzeltiriz. Sözlerimizde, davranışlarımızda, başkaları ile olan ilişkilerimizde daha dikkatli oluruz. E Biliyor musunuz? Sevgili Peygamberimiz, Kur an ı okuma ve anlama çabasına göre insanları şöyle tarif eder: Halis bir mümin ki: Kur an okur ve gereği ile amel eder; o, tadı güzel, kokusu güzel turunç meyvesi gibidir. Bir mümin de Kur an okumaz, fakat gereği ile amel eder; bu da tadı güzel, fakat kokusu olmayan hurma gibidir. Kur an okuyan fakat gereğiyle amel etmeyen münafığın benzeri de kokusu güzel fakat tadı acı, reyhane otu gibidir. Kur an okumayan münafığın benzeri de tadı acı ve kötü, kokusu acı Ebu Cehil karpuzu gibidir. (Buhari, Kur an ı Kerim in faziletleri, 17.) Kur an-ı Kerim, büyük-küçük, kadın-erkek, her çağdaki ve her yaştaki insanın anlayabileceği özelliktedir. Her insan Kur an ı anlayabilir. Zaten Kur an insanların, ayetler üzerinde düşünmeleri ve aklı olanların öğüt almaları için indirilmiş bir kitaptır. İşte bu Kur an, kendisiyle uyarılsınlar, Allah ın ancak tek bir ilah olduğunu bilsinler ve akıl sahipleri iyice düşünüp öğüt alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir bildiridir. (İbrahim suresi, 92. ayet.) ayeti Kur an ın anlaşılmak için indirildiğini ifade etmektedir. Kur an okurken anlamaya çalışmalı, dilimizle söylediğimiz kelimelerin anlamlarını beynimize ve kalbimize yerleştirmeye gayret etmeliyiz. Kur an anlaşılması ve yaşanması için gönderilmiş ilahî bir vahiydir. 82

83 Ya açar nazmı celîlin bakarız yaprağına Yahut üfler geçeriz bir ölünün toprağına İnmemiştir hele Kur an bunu hakkıyla bilin Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için. İstiklâl Marşı şairimiz Mehmet Âkif Ersoy un yukarıdaki dizelerinde Kur an ın hangi özelliğine vurgu yapılmıştır? Aşağıya yazınız.? 4. KUR AN I ANLAMA VE YORUMLAMADA TEMEL İLKELER Kur an ı Kerim, Arapça bilenler tarafından orijinal metninden okuyarak anlaşılabilir. Arapça bilmeyenler ise tercümelere (meal) başvurarak onu anlamaya çalışırlar. Kur an ın bazı bölümleri ise daha derin bilgi ve uzman kişilerce açıklama gerektirir. Bu tür durumlarda din bilginlerinin yazdığı tefsir kitaplarına başvurulması gerekir. Tefsir; Kur an-ı Kerim in anlaşılıp Resim : Kur an ı daha iyi anlamak için tefsir kitaplarını okumalıyız. yorumları, tefsir kitaplarından öğrenebiliriz. yorumlanmasını konu alan bilim dalıdır. Tefsirle uğraşan âlimlere müfessir denir. Kur an hakkında en geniş açıklamaları ve ayrıntılı Kur an ı anlamada ve yorumlamada nelere dikkat edilmelidir? Kur an ı doğru bir şekilde anlayıp yorumlamak için bazı hususlara dikkat edilmelidir. Bunlar; Kur an ın büyüklük ve yüceliğinin, onun ilahî bir kitap olduğunun farkında olmak gerekir. Kur an ın insanlara okunmak, anlaşılmak ve yaşanmak için geldiğinin bilincine varmak gerekir. 83