MOLEKÜLER TANISI DÜZEN GENETİK HASTALIKLAR TANI MERKEZİ. SERPİL ERASLAN, PhD

Transkript

1 β-talaseminin MOLEKÜLER TANISI DÜZEN GENETİK HASTALIKLAR TANI MERKEZİ SERPİL ERASLAN, PhD

2 BETA TALASEMİ HEMOGLOBİNOPATİLER Otozomal resesif (globin gen ailesi) Özellikle Çukurova, Akdeniz kıyı şeridi, Ege ve Marmara bölgelerinde talasemi taşıyıcılığı çok sık görülmektedir iç Anadolu,Doğu ve Güneydoğu Anadolu? Beta-talasemi taşıyıcı sıklığı Türkiye geneli : %2.1 En sık görülen illerde : %4.3 Dünyada : %5 Türkiye'de yaklaşık taşıyıcı ve 4000 hasta Akraba evliliği oranı %25 (%70 i 1 o akraba)

3 Sağlık Bakanlığı ve UHK Değerleri (Toplam kişi) Talasemi ve anormal hemoglobin sıklığının 16 ilde dağılımı Adana: %3.7 Bursa: %1.7 İsparta: %2.4 Kırklareli: % 3.4 Antakya: %4.6 Denizli: %2.6 istanbul: % 4.5 Mersin: %2.3 Antalya: %13.1 Diyarbakır: %3.6 İzmir: %4.8 Muğla: % 4.5 Aydın: % 5.1 Edirne: %6.4 K.Maraş: %0.7 Urfa: % 6.4 Hemoglobinopatiler : HbS Adana: %10.0 Antalya: %2.5 Antakya: %10.5 Diyarbakır: %0.5 Mersin: %13.6 Muğla: %0.5

4 Türkiye nin Talasemi Haritası Ref : Sağlık Bakanlığı AÇSAP Genel Müdürlüğü

5 Globin gen ailesi ve Beta globin geni BETA GLOBİN N GEN TOPLULUĞU Kromozom 11 Kromozom 11 3 ekson, 2 intron ~2000 bç mrna : 626b Protein : 147aa ALFA GLOBİN N GEN TOPLULUĞU Kromozom 16 Hemoglobin 2α + 2β

6 Hemoglobinopati Kontrol Programı İle Tanı Ve Tedavi Merkezleri Yönetmeliği Kapsamı Eğitim Tarama Hastaların tedavilerine ilişkin her türlü faaliyetler Tanı ve tedavi merkezleri Kayıt, bildirim, sevk ve izin işlemleri Genetik danışma Doğum öncesi ve sonrası tanı

7 Moleküler Yaklaşım-1 Genetik Danışma Evlilik öncesi tam kan sayımı ve hemoglobin elektroforezi Evlilik öncesi yapılmamışsa, gebelik öncesi veya gebeliğin erken döneminde eşlerin hematolojik değerlendirmelerinin yapılması gerekir Hemoglobinopati / beta talasemi ayırımı = TANI Taşıyıcı bireylerde mutasyon analizi Mutasyonu tespit edilen bireylerde prenatal tanı amaçlı yönlendirme

8 Beta Globin Gen Veribankası Toplam 1215 (hemoglobin varyantları ve talasemi) Varyantlar 909 Talasemi 352 Varyant + talasemi 46 Beta geni (toplam) 680 Talasemi mutasyonları yaklaşık 200 Türk toplumu yaklaşık 45 mutasyon (~ %95) Bilinmeyen mutasyonlar - ~ %5 En sık görülen varyant HbS Orak hücre anemisi

9 Türk Toplumunda Belirlenmiş ve Çalışma Kapsamımızda Olan Mutasyon Frekansları Mutasyon ismi IVS-I-110 IVS-I-I IVS-I-2 IVS-I-5 IVS-I-6 IVS-I-116 IVS-II-1 IVS-II-745 IVS-I-25 Cd30 Cd39 FSC-5 FSC-6 FSC-8 FSC22 FSC36/37 FSC44 FSC8/9 HbS HbC Frekansı (%) < <1 <1 < <1 <1 < ? Σ = ~%93

10 Moleküler Yaklaşım-2 Genotip-Fenotip Korelasyonu Mutasyon tespit etme oranı %93-97 Genotip Beta_0 mutasyonlar beta zinciri (-) Beta_+ mutasyonlar beta zinciri bozuk / eksik Beta_0/N veya beta_+/n (minör) Beta_0/beta_0 (majör) Beta_0/beta_+ (majör) Beta_+/beta_+ (majör, intermedia) Beta_0/HbS (ağır) Beta_+/HbS (ağır) Fenotip Mutasyon türüne Mutasyon lokalizasyonuna Mutasyonun homozigot mutant veya kompound heterozigot oluşu ile yakından ilişkilidir Sessiz taşıyıcılar

11 Mutasyon Analiz Sistemlerimiz Polimeraz zincir reaksiyonu (PZR; PCR) a dayalı teknikler Allele özgü primer analizleri (ARMS,ASO) Restriksiyon enzim analizi Heterodupleks analizi Mutasyon kitleri (hibridizasyon uygulamali) Beta globin gen dizi analizi

12 Mutasyonun tespit edilmesi neden önemli? Hastalığın tanısını kesinleştirir Kesin tanıyı destekler Taşıyıcılık tanısı ve prenatal tanıda kesin sonuç verilebilir

13 Çalışma Kapsamımız Beta-talasemi mutasyonlarının analizi Varyantlar HbS HbC HbD HbE

14 NUMUNE TÜRÜ K 3 EDTA lı tam kan (5cc) DNA izolasyonu sırasında Sitratlı-Heparin li tüpe alınmış, EDTA lı tüpe alındığı halde pıhtılaşan, Hemolizli kanlar işleme alınmaz. Belli ilaçların kullanımı (kumadin vs.) sorun oluşturabilir Prenatal tanı materyali Koriyon villus biyopsisi (CVS) Amniyotik sıvı materyali (AFS) Kordon kanı Diğer materyaller*

15 HASTA KABULU VE ANALİZLERE DESTEK OLMASI AÇISINDAN ÖNEMLİ NOKTALAR Hasta/aile bilgilerinin tam olması Aile ve doktorların iletişim adreslerinin tam olması Bilgilendirilmiş hasta onay formunun doldurulması β-talasemi hastalarının kayıtlarında hemoglobin elekroforezi ve tam kan sayım sonuçları (ÖNEMLİ)

16 Taşıyıcılık Tanısı Ailede daha önce görülen bir vaka varsa Taramalar sırasında hemoglobin A2 değerleri belirgin bir şekilde - mutasyon %95 in üzerinde tespit edilirse Hemoglobin A2 değerleri sınırda ise TAŞIYICILIK TANISI YAPILMALIDIR

17 PRENATAL TANI Öncesinde mutlaka ailede DNA analizi yapılmalıdır Eşlerden her ikisinde de mutasyon belirlenmiş ise P.T. Kesin tanı verilebilir Eşlerden sadece bir tanesinde mutasyon belirlenebilmiş ise P.T. eksklüzyon analizi ile verilebilir. Sonuç %50 kesindir 23.gebelik haftasından sonra numune kabul edilmez Bu hastalığın prenatal tanısı sırasında cinsiyet analizi kesinlikle yapılmaz

18 ÇALIŞMA SONUÇLARIMIZ Haziran 1996 Eylül 2005 TOPLAM AİLE SAYISI : 290 TOPLAM ANALİZ SAYISI : 389 Mutasyon analizi : 263 Prenatal tanı :126 MUTASYONU TESPİT REKANSIMIZ ~%89 Geliştirilen mutasyon spekturumu Sınır A2 değerleri Şüpheli klinik DNA DİZİ ANALİZİ İLE BELİRLENEMEYEN MUTASYONLARIN TARANMASI

19 DÜZEN GENETİK HASTALIKLAR TANI MERKEZİ Uzman Dr. Belgin Eroğlu Kesim, MD Biyolog Dr. Bilgen Dölek, PhD Biyolog Sevim Güz Eroğlu, BSc Biyolog Günay Karataş, BSc Yüksek Biyolog Gülfer Gültekin, MSc Biyolog Aslı Dağdemir

20 KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER