T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ŞİİRLERİNDE DİNÎ-TASAVVÛFÎ UNSURLAR YÜKSEK LİSANS TEZİ HAZIRLAYAN Halil Eren YILDIRIM TEZ DANIŞMANI Yrd. Doç. Dr. Halil Altay GÖDE ISPARTA, 2007

2

3 ÖZET ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ŞİİRLERİNDE DİNÎ-TASAVVÛFÎ UNSURLAR Halil Eren YILDIRIM Süleyman Demirel Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 387 sayfa, Eylül Danışman: Yrd. Doç. Dr. Halil Altay GÖDE Âşık Yoksul Derviş in Şiirlerinde Dinî-Tasavvûfî Unsurlar adlı tezimizin amacı, âşık edebiyatının yaşayan temsilcilerinden olan Şemsettin Kubat ın şiirlerinde geçen dinî ve tasavvufî unsurları bulup açıklamaktır. Çalışmamız; ön söz, giriş, on ana bölüm, kaynakça ve özgeçmişten oluşmaktadır. Giriş Bölümü, Âşığımızın hayatı, edebî şahsiyeti ve yaşadığı coğrafya hakkında bilgi vermektedir. Birinci Bölümde, Allah kavramı incelenmektedir. Âşığımızın şiirlerinde, Allah ın (zatî, sübûtî) sıfatları, isimleri (Esma ül Hüsna),şiirlerde en çok geçen unsurlardan biridir. İkinci Bölüm, peygamberlerdir. Yoksul Derviş in şiirlerinde geçen peygamberlerin hepsi Kur an da geçen peygamberlerdir. Peygamberler genellikle edebiyattaki bilinen özellikleriyle ve kıssalarıyla geçmektedir. Üçüncü Bölüm, kutsal kitaplardır. Yoksul Derviş, şiirlerinde dört kutsal kitaba da yer vermiştir. Tevrat, Zebur, İncil ve Furkan (Kur ân); birçok şiirde bu kitapların adları beraber geçerken, bazı şiirlerde ise Kuran ayrı olarak yer almıştır. Dördüncü Bölüm, meleklerdir. Yoksul Derviş in şiirlerinde melekler, daha çok nurdan yaratılmış melekler ve görevleri olan büyük melekler olarak iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Beşinci Bölüm şiirlerde geçen ayet ve hadislerdir. Âşığımızın hafız olması şiirlerinde ayetlerin, hadislerin sıkça geçmesini sağlamıştır. Altıncı Bölüm, Dinî Terimler ve Kavramlardır. Ahiretle, cennet ve cehennemle ilgili birçok dinî kavram, Âşığımızın şiirlerinde sıkça geçmektedir. Çalışmanın en kapsamlı bölümü de bu bölümdür. Yedinci Bölüm ise, şiirlerde geçen tasavvufi terimler ve tasavvufî şahsiyetlerdir. Âşığımızın şiirlerinde birçok tasavvuf büyüğü geçmektedir. Sekizinci Bölüm Hz. Ali ve Oniki İmamlar dan oluşmaktadır. Hz. Ali, şiirlerde en çok geçen unsurdur. Dokuzuncu Bölüm, Kerbela Olayı, Kerbela Şehitleridir. Kerbela Olayı şairimizi derinden üzen, yaralayan, acı bir olaydır, Bu olay ve bu olay da şehit olanlar başta Hz. Hüseyin olmak üzere tüm şehitler şiirlerde sıkça geçer. Onuncu Bölüm, Karacalar Köyü, Hak Halili Dergâhı ve Âşığımızın bağlı olduğu Kadirî silsiledir. Hak Halili, Bacım Sultan ve Kadir Ağa, Âşığımızın bağlı olduğu silsilenin son halkalarıdır. Şiirlerde onlar da sıkçı geçmektedir. En son kısım ise, çalışmamız sırasında istifade ettiğimiz eserlerden meydana getirdiğimiz kaynakça kısmından ve özgeçmişten oluşmaktadır. Anahtar Kelimeler: Âşık Edebiyatı, Dinî-Tasavvûfî Unsurlar, Allah, Ali, Muhammed, Oniki İmamlar, Kerbela Olayı.

4 SUMMARY RELİGİONS-MYSTİCAL COMPONENTS IN THE POEMS OF ÂŞIK (WADDERING MINSTREL) POOR DERVISH. Halil Eren YILDIRIM Süleyman Demirel University, Department of Turkish Language and Literature, Thesis of the master, 383 pages, September Thesis Advisor: Associate Pr. Halil Altay GÖDE. Our Thesis called Religions-Mystical Components In The Poems Of Âşık Poor Dervish, aims to find out and explain the religions-mystical element in the poems of Şemsettin Kubat who is the most important living representatives of literature of Âşık. Our study is formed by preface, introduction, ten main parts, bibliography and a curriculum vitae (cv). The introduction section gives informmation about our Âşık s life, his literal personality and the places where he spent his life. The First Section looks through the term Allah Allah s features and names are the most widely used components in the poems of our Aşık. The Second Part is named as Prophets All the prophets in Poor Dervish s poems are the prophets in the Quran. They take part in his poems as their well-known features and stories. The Third Section is Haly Books. Poor Dervish uses all the holy books in his poems.(tevrat, Zebur, Bible, Quran) While the names of these holy books are used together in many of his poems, Quran is used separately in some of his poems. The Fourth Section is named as Angels Angels in the poems of Poor Dervish, appear in the form of the angels created by light and the angels which have duties. The Fifth Section is about ayahs(verses) and words of the Prophet Muhammed.(Hadis) That our Âşık was a Hafız enables us to see these ayahs(verses) and Hadis a lot in his poems. The Sixth Section is about religious terminology. A lot of terms, such as the Day of Judgement, heaven and hell appear in Our Âşık s poems. The most capacity consists in the sixth section. The Seventh Section is about the mystical terms and mystical personalities in the poems There are a lot of mystical personalities in our Âşık s poems. The Sixth Section is about Hz. Ali and Twelve İmams. Hz. Ali is the most important feature in the poems. The Ninth Section is the Kerbela Event and the Martyrs of Kerbela The Kerbela Event is a poignant event which makes our poet feel very sad. This event and all the martyrs in this events, especially Hz. Hüseyin appear a lot in the poems. The Tenth Section is about Karacalar Village, Dergah of Hak Halili and succession of Kadiri which our Aşık belonged to. Hak Halili, The Sultan Bacım and Kadir Ağa are the last successors of Kadiri which our Âşık belong to. These names appear a lot in the poems too. The Final Section consists of the source section which we compiled from the sources we got during our study and bibliography. Key Words: Âşık s Literature, Religions-Mystical Components, Allah(God), Ali, Muhammed, Twelve İmams, Kerbela Event.

5 i İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...İ ÖN SÖZ...IİV GİRİŞ (1-38) I- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN HAYATI (1943- )...1 A- ADI, DOĞUMU, ÇOCUKLUĞU... 1 B- ÖĞRENİMİ... 3 C- ŞİİRE BAŞLAYIŞI... 6 D- MAHLASINI ALIŞI... 8 E- ETKİLENDİĞİ ÂŞIKLAR... 9 F- ŞÂİR OLARAK TANINMASI G- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ETKİLERİ Ğ- ŞİİR HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ H- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ALMIŞ OLDUĞU ÖDÜLLER I- YOKSUL DERVİŞ HAKKINDA YAZILANLAR VE ŞİİRLERİNİN YAYINLANDIĞI YERLER II- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN YAŞADIĞI COĞRAFYA...27 A- EMİRDAĞ'IN TARİHÎ, COĞRAFÎ, SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUMU B- KARACALAR KÖYÜ BİRİNCİ BÖLÜM (39-65) ALLAH...39 Allah, Alîm, Basar, Cabbar, Gafir-üz Zenbî, Gaffar (Gafûr), Gani, Hâbir, Hakk, Hû, Hüdâ, Kâdir, Kahhar, Kerîm, Lem-Yezel, Mevlâ, Nur, Rabb, Rahman, Rahîm, Samed, Sem i, Settar, Vâhid, Yâr (Canan), Yaradan, Yezdan (Sırr-ı Yezdan) İKİNCİ BÖLÜM (66-104) PEYGAMBERLER...66 Hz. Âdem, Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Hz. Yakup, Hz. Yusuf, Hz. Eyyup, Hz. Mûsa, Hz. Süleyman, Hz. Hızır, Hz. İlyas, Hz. Yunus, Hz. Zekeriya, Hz. Yahya, Hz. İsa, Hz. Muhammet. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ( ) KİTAPLAR A- TEVRAT, ZEBUR, İNCİL, FURKAN, YÜZDÖRT KİTAP B- KUR AN-I KERİM (FURKAN) DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ( ) MELEKLER A- AZRAİL B- CEBRAİL C- İSRAFİL Ç- MİKAİL BEŞİNCİ BÖLÜM ( ) ÂYETLER, SÛRELER, HADİSLER A- ÂYETLER Ahsen-i Takvîm, Alemle hül beyan ayeti, Alleme l-esma, Bilenle bilmeyen bir olur mu hiç?, Bismillah ayeti, Ela lağnetullahi alez zalimin, Elif, Eşref-i Mahluk,

6 ii Ev etna farkına varan insandır, Fukarâ-yı Sâbirîn, Fağlemenne Hu, La ilahe ilallah, Merecel bahreyni yelte gıyan ayeti ve lülü-i mercan, Nun dan gelir nuna gider, Oku emri, Rahmetten lil Âlemin, Sırât-ı Müstekîm, Şehitlere verilen müjde, Şına gelir şına gider, Tevella ve Teberra Ayeti, Tevekkeltütealallah, Vallahü alîmün Habîr, Velibasüttekva zalike hayran. B- SÛRELER Fatiha Suresi, Al-i İmran Suresi nde geçen Yedullah ifadesi, Taha Suresi, Nur Suresi, Ahzab Suresi, Yasin Suresi, Rahman Suresi, Heleta Suresi, Kevser Suresi, İhlâs Suresi, Amentü Duası. C- HADİSLER Cennet anaların ayağının altındadır., Hubbü l-vatan, Mine l-iman, İlim müminin kaybettiği malıdır, onu Çin de bile olsa bulup alın., Kadın Hakları, Kendisi için istediğini, Müslüman kardeşi için istemeyen bizden değildir., Kıyamet kopsa dahi elinizdeki fidanı dikin., Kim ahiret gününe ve Allah a inanıyorsa, misafirine ikram etsin, Kolaylaştırın, zorlaştırmayın, Komşusu aç iken, kendisi tok yatan bizden değildir., Levlake levlak, Halaktül Eflak, Mümin Mümin in kardeşidir., Temizlik imanın yarısıdır. ALTINCI BÖLÜM ( ) DİNÎ TERİMLER VE KAVRAMLAR A- AHİRET İLE İLGİLİ MEFHUMLAR Ahiret, Ecel, Kabir, Kıyâmet, Mahşer, Sırat. B- CENNET VE CENNET VARLIKLARI Cennet, Huri ve Gılman Melekleri. C- CEHENNEM Cehennem (Yedi Tamu). Ç- DİĞER İTİKADÎ MEFHUMLAR Cin, Elest Bezmi ve Ezel, Hak-Batıl, Kalû Belâ, Kevn-i Mekan, Levh-i Kalem, Levh-i Mahfuz, Levh-i Kalem, Levh-i Mahfuz, Şeytan. D- DİN İLE İLGİLİ MEFHUMLAR Din, İslâmiyet, Îman, Dinsiz, Îmansız, Günahkâr, Gaflet, Gâfil, İnkâr, Münkir, Münâfık, Kâfir, Kul, Mümin-Müslüman, Ümmet. E- İBADET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR Cami Mescid, Ezan, Abdest, Dua, Farz Ve Sünnet, Günah, Hac, Hacı, Haram, Kâbe, Kıble, Kıyam, Namaz (Salât, Övme), Oruç, Secde. YEDİNCİ BÖLÜM ( ) TASAVVUFÎ TERİMLER VE TASAVVUFÎ ŞAHSİYETLER A- TASAVVUFÎ TERİMLER Derviş, Dergâh, Dört Kapı (Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat), Kırk Makam, Dünya, Ehl-i Beyt (Ehl-i Iyal), Ehl-i Abâ (Ehlü l-aba), Erenler (Ermişler), Evliya, Mürşit, Nefis (Nefs), Pîr, Üçler Yediler Kırklar, Zikir. B- TASAVVUFİ ŞAHSİYETLER, EVLİYALAR Abdülkadir Gilânî, Ahmed Yesevî, Hacı Bektaş Veli, Pir Sultan Abdal, Mevlâna Celâleddin-i Rumî, Veysel Karanî, Yunus Emre. SEKİZİNCİ BÖLÜM ( ) HZ. ALİ VE ONİKİ İMAMLAR A- HZ. ALİ

7 iii B- ON İKİ İMAMLAR İmam Ali ( ), 2. İmam Hasan ( ), 3. İmam Hüseyin ( ), 4. İmam Zeynel Âbidin ( ), 5.İmam Muhammed Bakır ( ), 6. İmam Ca fer Sâdık ( ), 7. İmam Musa Kazım ( ), 8. İmam Ali Rıza ( ), 9. İmam Muhammed Taki ( ), 10. İmam Ali Naki ( ), 11. İmam Hasan Askeri ( ), 12. İmam Muhammed Mehdi (868- ) DOKUZUNCU BÖLÜM ( ) KERBELÂ OLAYI VE KERBELÂ ŞEHİTLERİ A- KERBELÂ OLAYI B- KERBELA ŞEHİTLERİ (Yetmiş İki Server, Yirmi Dört Bacı, On Dört Masum, Ümmü Gülsüm, Rükeyya ve Zeynep (Sıttı Zeynep), Şehrüban (Şehrüban Ana), Sakine, Pakize, Atike, Fazıl İle Abbas, Selman-ı Farisî (Selman-ı Pak), Kasım Ve Leyla (Kerbela da Kıyılan Nikâh), Haşim Vakkas, Ali Ekber, Abdullah (Ali Esger, Asgar), Zeynel Abidin, Müslim Bin Ukeyil, Hani Bin Urve, Hurr Bin Yezit (Hür Gazi, Hurra Gazi), Hurr Bin Yezit in Kardeşi Nisap, Hürr Gazi nin Oğlu Ali Ve Oğlunun Kölesi Urve (Urve Kıra, Arva), Vahabi Kalbî, Abdullah Bin Müslim, Abdullah İbni Amr (Amir), Abdurrahman Gaffar, Abis Ve Kölesi, Amri Nashi, Şimir (Lanet Şimir), Avni İbni Cafer Tayyar, Beşiril Hatramı, Ebul Harisoğlu Seyit, Esat Şamı, Esatoğlu Habip, Esatoğlu Müslüm, Gaffaroğlu Cabir, Halit, Halit-i Saydavi, İbni Abdurrahman, Kesir Ensaroğlu Yahya Ve Oğlu Korta Ensaroğlu, Mahmut Bin Abdullah, Malik Bin Abdullah, Nafi İbni Beceli, Sümame Saydavi (Sayit), Zübeyir Bin Gayın Ve Büheyir, Şabibi Şakiri, Tımah Bin Adiyyi, Vahap Bin Abdullah.) C- YEZİT ONUNCU BÖLÜM ( ) KARACALAR KÖYÜ, HAK HALÎLÎ DERGÂHI A- ŞEYH HACI HALİL EFENDİ (HAK HALÎLÎ) ( ) B- BACIM SULTAN (ZEHRA ŞAHBAZ) ( ) C- KADİR AĞA (KADİR ŞAHBAZ) ( ) SONUÇ KAYNAKÇA ÖZ GEÇMİŞ...381

8 iv ÖN SÖZ Türk milleti, geçmişi milattan önceki yüzyıllara dayanan ve varlığını yirmi birinci yüzyıla kadar devam ettirmiş büyük milletlerden biridir. Bu uzun tarih sürecinde Türkler, Ortaasya dan Anadolu ya ve diğer coğrafyalara yayılmış, yayılırken de diğer milletlerle kültür alış verişinde bulunmuştur. Bu kültür alış verişi, Türk kültürünü zenginleştirmiştir. Türk kültürünün ve onun taşıyıcısı olan Türk Edebiyatı nın, aslına en çok bağlı kalan, Orta Asya dan günümüze kadar aşırı bir değişime uğramadan gelen kolu ise Halk Edebiyatı dır. Halk Edebiyatı, halkın kullandığı sâde dille asırlar boyu masallar, efsâneler, fıkralar, destanlar, halk hikayeleri, atasözleri, deyimler vb. ürünler ortaya çıkarmıştır. Halk Edebiyatı nın bir kolu olan Âşık Edebiyatı nı vücûda getiren âşıklar da her zaman halktan kişiler olmuş ve halkın anlayacağı aşk, tabiat, sevgi, din ve tasavvuf gibi konuları yalın bir Türkçeyle terennüm etmişlerdir. Ahmet Yesevîler, Yunus Emreler, Karacaoğlanlar, Âşık Ömerler, Erzurumlu Emrahlar, Gevheriler, Âşık Veyseller, halk edebiyatının âşıklık silsilesini devam ettirmişlerdir. İşte bu silsilenin yirmi birinci yüzyıldaki bir halkası da Afyon-Emirdağlı Âşık Yoksul Derviş tir (Şemsettin Kubat). Çalışmamıza konu olan, Âşık Yoksul Derviş in, sayıları bini aşkın şiirlerini okurken bazen Yunus u, bazen Karacaoğlan ı, bazen de Âşık Veysel i okur gibi olduk, çünkü Âşığımız da o geleneğin bir halkasıdır. Âşık Yoksul Derviş in şiirlerinde öncelikle engin bir insan sevgisi vardır, aynı Yunus Emre gibi. Zâten Âşığımız, Yunus Emre den çok etkilenmiş, yedinci kitabının adını da Yunusça Şiirler koymuştur. Âşık Yoksul Derviş in Şiirlerinde Dinî-Tasavvûfî Unsurlar adlı bu çalışmamızla, Âşık Edebiyatı nın yaşayan temsilcilerinden olan Şemsettin Kubat ın şiirlerinde geçen dinî ve tasavvûfî unsurları bulup açıklamayı hedefledik. Çalışmamız; ön söz, giriş, on ana bölüm, kaynakça ve özgeçmişten oluştu.

9 v Giriş Bölümünde, Âşığımızın hayatı, edebî şahsiyeti ve yaşadığı coğrafya hakkında bilgi verdik. Bu bölümde, daha önce Âşık hakkında bitirme tezi yapan Firdevs Özkan ın tezinden istifâde ettik. Birinci Bölümde, Allah kavramını inceledik. Âşığımızın şiirlerinde, Allah ın (zatî, sübûtî) sıfatları, isimleri (Esma ül-hüsna), şiirlerde en çok geçen unsurdur. İkinci Bölümde, şiirlerde geçen peygamber kıssalarını inceledik. Yoksul Derviş in şiirlerinde geçen peygamberlerin hepsi Kur an da geçen peygamberlerdir. Peygamberler genellikle edebiyattaki bilinen özellikleriyle ve kıssalarıyla şiirlerde geçmektedir. En çok geçen peygamber, Hz. Muhammet tir. Üçüncü Bölüm, kutsal kitaplardır. Yoksul Derviş, şiirlerinde dört kutsal kitaba da yer vermiştir. Tevrat, Zebur, İncil ve Furkan (Kur ân). Birçok şiirde bu kitapların adları beraber geçerken, bazı şiirlerde ise Kur an ayrı olarak yer almıştır. Dördüncü Bölüm, meleklerdir. Yoksul Derviş in şiirlerinde melekler, daha çok nurdan yaratılmış melekler ve görevleri olan büyük melekler olarak iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Beşinci Bölüm şiirlerde geçen âyet ve hadislerdir. Âşığımızın hâfız olması sebebiyle şiirlerde âyet ve hadisler sıkça geçmiştir. Altıncı Bölüm, dinî terimler ve kavramlardır. Ahiretle ilgili birçok dinî kavram, Âşığımızın şiirlerinde sıkça geçmektedir. Çalışmanın en kapsamlı bölümü de bu bölümdür. Yedinci Bölüm ise, şiirlerde geçen tasavvûfî terimler ve tasavvûfî şahsiyetlerdir. Âşığımızın şiirlerinde birçok tasavvuf büyüğü geçmektedir. Sekizinci Bölüm Hz. Ali ve Oniki İmamlar dan oluşmaktadır. Hz. Ali, şiirlerde en çok geçen ikinci unsurdur. Dokuzuncu Bölüm, Kerbela Olayı ve Kerbela Şehitleridir. Kerbela Olayı şairimizi derinden üzen, yaralayan, acı bir olaydır, Bu olay ve bu olayda tüm şehit olanlar, başta Hz. Hüseyin olmak üzere, şiirlerde sıkça geçer.

10 vi Onuncu Bölüm, Karacalar Köyü, Hak Halîlî Dergâhı ve Âşığımızın bağlı olduğu Kadirî silsiledir. Hak Halîlî, Bacım Sultan ve Kadir Ağa, Âşığımızın bağlı olduğu silsilenin son halkalarıdır. Şiirlerde onlar da sıkçı geçmektedir. En son kısım ise, çalışmamız sırasında istifade ettiğimiz eserlerden meydana getirdiğimiz kaynakça kısmından ve özgeçmişten oluştu. Âşığın 12 kitabını tezimizde esas aldık. Çalışmamız esnasında mısraların ya da dörtlüklerin kitaplarda geçtikleri yerleri belirtmek için şiir kitaplarını yayınlanış tarihine göre sıraladık ve Kitap numarası/ o kitapta geçtiği sayfa numarası/ sayfada kaçıncı dörtlük olduğunu aralarına taksim koyarak belirttik. Örneğin 6/75/3: Nefeslerin Özü adlı kitabın yetmiş beşinci sayfasının, üçüncü dörtlüğü. Kitapları yayınlanış tarihine göre şöyle sıraladık. 1- Kerbela Çölünde Kanlı Şüheda Gülşeni, 2- Gönülden Sesler, 3- Aşkın Dizileri, 4- Yüzbin Oldu Yarelerim, 5- Dost İline Götür Beni, 6- Nefeslerin Özü, 7- Yunusça Şiirler, 8- Deyişlerin Dilinden, 9- Güzelleme Şiirler, 10- Sevgi Yolunda, 11- Destanlarım, 12- Türkülerin Dili, Beni bu çalışmaya yönlendiren ve çalışmamın her safhasında yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Halil Altay GÖDE ye ve hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZÇELİK e teşekkürü bir borç bilirim.

11 1 GİRİŞ I- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN HAYATI (1943- ) A- ADI, DOĞUMU, ÇOCUKLUĞU Esas adı Şemsettin Kubat olan Âşık Yoksul Derviş, Afyon ili, Emirdağ ilçesinin Karacalar köyünde doğmuştur. Babasının adı Seydi, annesinin adı Hatice dir. Kubat kelimesi, kaba, kuvvetli, kaba konuşan ve boyca görünüş itibariyle kuvvetli, iri kişi demektir. 1 Âşığımızın dedesi iri yapılı bir insanmış, sessiz bir şekilde konuşsa bile sesi, ilerilerden duyulurmuş, bu sebeple ona Kubat denilmiş, soyadı alınırken de aile bu lakabı soyadı olarak almış. Âşığımızın çocukluğu yaşlarına kadar doğduğu köy olan Karacalar da geçer. Bu çevrede yetişen diğer insanlar gibi o da çocukluğunu davar güderek, çift sürerek ve baba mesleği olan rençberlik gibi işlerle uğraşarak geçirmiştir. Henüz 14 yaşında iken babasını kaybeden âşığımız yetim kalmıştır. Yoksul Derviş Hayatımdan isimli şiirinde kendisini bizlere şöyle tanıtır: HAYATIMDAN Yedi nüfusum var beşi de çocuk, Hayatımı özetleyim kısacık, Biri ortaokulda biri ufacık, Hayatımı özetleyim kısacık. İsmimi sorarsan Şemsettin KUBAT, Adana, Bahçe de tutmuşum nöbet, Sene altmış dörttür hemi de Şubat, Hayatımı özetleyim kısacık. 1 Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Baskı, Ankara 2005.

12 2 Askerlik hizmetin Denizli, Maraş, Dayım rençberlikte tutmuşuz güreş, İşte, böyle geçti otuz altı yaş, Hayatımı özetleyim kısacık. Doğum, bin dokuz yüz kırk üç doğumlu, Dayım hakikate gerçek bağımlı, Birlik, barış yollarına eğimli, Hayatımı özetleyim kısacık. Bin dokuz yüz elli altı yılıydı, Benim de mekânım İstanbul idi, Durduğu yer, Eyüp Sultan Dörtyol du Hayatını özetleyim kısacık. Askerlik bitip de terhis olanda, Bin dokuz yüz altmış altı yılında, Mekân tuttuk Karacalar ilinde, Hayatımı özetleyim kısacık. Sizlere hatıram sazımdan başka, Bir hediyem yoktur sözümden başka, Hatalı görmedim sözümden başka, Hayatımı özetleyim kısacık.

13 3 Dörtyol İstanbul un orda okudum, Hemi fabrikada kumaş dokudum, Yoksul Derviş velhasılı yok oldum, Hayatımı özetleyim kısacık. (Gönülden Sesler 1) Şiirin birinci dörtlüğünde de görüldüğü gibi Yoksul Derviş, beş çocuk babasıdır. Âşık, şiirinde askere gidişini, doğum tarihini, İstanbul da kalışını ve tekrar Karacalar a dönüşünü güzel bir üslûpla anlatmaktadır. B- ÖĞRENİMİ 1940 lı, 1950 li, yıllarda köylerde okuma yazmayı öğreten, eğitmen denilen eğitimciler vardı, Karacalar Köyü nde de durum böyledir, Eğitmen Kâmil Hoca halka okuma-yazma öğretiyordu. Yine bu yıllarda okula gönderme mecburiyeti olmadığından kız çocuklarının okula gönderilmediği gibi, bazı aileler de erkek çocuklar da evdeki işlere yardımcı olacakları gerekçesiyle okula gönderilmiyordu. Bir gün Eğitmen Kâmil, Âşığımızın babasına Artık Şemsettin in yaşı büyüdü. Ben onu okula alacağım. der. Bunun üzerine Âşığımızın babası Hoca, öbürü okuyor. Bunu da elimden alırsan ben yalnız kalırım. deyip, Âşığımızı okula gitmekten alıkoyar. Kısaca Şemsettin Kubat, ağabeyinin okuyor olması ve kız kardeşlerinin babasına yardım edemeyeceği gerekçesiyle okula gönderilmez. Fakat babası, Şemsettin e eski yazıyı öğretmiştir. Âşığımız daha sonra Karacalar da bulunan Hasan Hoca ve Hafız Mustafa dan Kur ân dersi almaya başlar. Ardından Karacalar a yakın olan Vaysal Köyü nden Namık Şener Hoca da okumaya başlar. Emirdağ Kur ân Kursu nda Namık Hoca dan ders alır. Kısa bir süre sonra bu kurs kapatılır. Kursun kapatılmasıyla Âşığımız öğrenim konusunda kendini yeterli hissetmeyip, tıpkı yeni yazı okuyan talebelerin aldığı diploma gibi bir belge almayı kafasına koymuştur. Henüz 13 yaşında iken bu derece ileriyi düşünen Âşığımız, babasından habersiz Emirdağ dan kaçar ama beş parasız kalır. Dede yadigârı bir Kur an ı satar ve kendisine yol parası edinir. Eskişehir den İstanbul a gidecek olan kara trene kaçak olarak biner. Parasızlığa, açlığa okuma uğruna dayanır. Tren, İstanbul a yaklaştığı

14 4 sırada içeriye giren iri yarı bir adam onun trene kaçak bindiğini anlar ve dövmek ister. Gerçeği olduğu gibi bu adama anlatınca adam Âşığımıza acır ve ona para verir. Âşığımız okumak uğruna ailesine bile haber vermeden Emirdağ dan kaçmıştır. Ancak kaçmakla ve İstanbul a gitmekle her şey halledilmiş değildir. Parasızlığının yanı sıra yol iz bilmeyen Âşığımızın tek güvencesi İstanbul daki dayısı Halil Arcan dır. Şemsettin Kubat, İstanbul a ulaşır ve dayısını bulmak için pek çok güçlük çeker. Vapura binip Sirkeci de iner, oradan da dayısının çalıştığı Süleymaniye Kütüphanesi nin yolunu tutar. Kütüphaneyi bulur bulmasına lâkin bir önceki gün dayısı buradan ayrılıp Millet Kütüphanesi ne gitmiştir. Bu kez de Millet Kütüphanesi ni aramaya başlar. Kendine verilen adresi bulmaya çalışır. Yeni yazının ancak büyük harflerle yazılmış şeklini okuyabilmektedir. Karşısında öğendere gibi yazılı olan T.C. Millet Kütüphanesi levhasını görünce bütün yorgunluğunu unutur. Bilhassa dayısını bulduktan sonra asıl problemler başlar. Dayısı niye geldiğini sormuştur. Okumaya geldiğini söyleyince, Âşığımıza Ben seni okutamam. Gidip babanın işini tutacaksın. der. Tabii ki bu cevabı alınca şaşırır. Oysa dayısı tahsil görmüş kütüphane memurudur. Biraz temkinli davranır ve dayısını razı eder. Dayısı ile birlikte Pendik ten Anadolu Yakası na geçerler. Burada Yakacık a çok yakın olan Soğanlı Köyü nde, Emirdağ ın Karacalar Köyü nden gitme Kötü Ahmet adıyla anılan hemşerilerinin yanına giderler. Şemsettin Kubat ın hemşehrisi vasıtasıyla bir dokuma fabrikasında çalışmaya başlar. Bunu bir şiirinde kendi ifadesiyle görmek daha uygun olacaktır: Dörtyol İstanbul un orda okudum, Hemi fabrikada kumaş dokudum, Yoksul Derviş velhasılı yok oldum, Hayatımı özetleyim kısacık. (2/5/8) Okumak, tahsilli bir kişi olmak hayalleriyle gurbet ellere gidip de dokuma fabrikasında çalışmak Yoksul Derviş in içine sinmez. Durumu hemşehrisi Ahmet Bey e anlatır. O da, Yoksul Derviş e yardımcı olması için, İstanbul da dokuma farikasında ustabaşı olarak çalışan bir arkadaşına mektup yazar. Bu arada Âşık yine de İstanbul da ne kadar cam, ayakkabı, demir-döküm fabrikası varsa hepsini bir bir dolaşır, iş arar. Lâkin Yoksul u Çocuk mu avutacağız. diye işe almazlar. Mevzu

15 5 bahis olan mektubu alan Yoksul Derviş, İstanbul da Cami Kışlası nın çok yakınında bulunan bir başka dokuma fabrikasına gider. Mektup işe yarar ve Yoksul, fabrikada çalışmaya başlar. Bu arada boş durmayıp çalıştığı yere yakın olan bir medreseye gider, tahsil görmek istediğini belirtir. Medreseyi kuran Hacı Fahri Kığılı adındaki Kur ân Kursu hocası, Yoksul un medreseye kaydını yapar. Nihâyetinde Şemsettin Kubat a Arabîyat a çalışması, hafızlığı bitirmesi ve bir diploma alarak, tahsilli bir kişi olabilmesi için büyük bir fırsat doğmuştur. Böylece hafızlığı bitirir ve 1957 yılında uğrunda pek çok şeye katlandığı diplomasına kavuşur. Hulâsa edersek Yoksul Derviş, iki yıl köyünde, iki yıl Emirdağ da, iki yıl da İstanbul da çeşitli hocalardan dini dersler almıştır. Diplomasını aldıktan sonra öğrenir ki babası vefat etmiştir. Köye dönmek zorunda kalır. Oysa Yoksul Derviş Arabîyat okumayı ve daha da yükselmeyi planlamıştır. Lâkin eldeki hesap çarşıya uymaz. Bundan başka, Latin Alfabesi yle okuma-yazmayı askerde öğrenmiştir. Kutsal kitabımız Kurân ın tamamını ezbere bilir. Kendi kendini yetiştirmeye çalışır. Osmanlı Türkçesi ile Türkiye Türkçesi nin yanı sıra kısmen Arapça ve Farsça bilmektedir. Şemsettin Kubat, 1962 yılında evlenmiştir. Bir sene sonra yani 1963 yılında askerlik görevine Denizli de başlar yılında, Maraş ta askerliğini bitirerek köyüne döner. Hâla Emirdağ ilçesi, Karacalar Köyü nde yaşayan Şemsettin Kubat, evli ve beş çocuk babasıdır. Yoksul Derviş, halk âşığı olmasının yanı sıra askerlik dönüşünden itibaren önce kendi mahallesinde olan Kubatlar Camii nde sonra da Türbe Camii nde fahri olarak imamlık yapar. Halen bu görevine Türbe Camiî nde devam etmektedir. Hayat beni yükleyince sırtına İstemeden uydum onun şatına Esti deli gönül oldu fırtına Yoramadım anacığım ağlama 12/169/1

16 6 C- ŞİİRE BAŞLAYIŞI İçimizden biri, büyük bir cevher olan Yoksul Derviş, bizi bizim dilimizle anlatmaya yaşlarında başlamıştır. Bize bizden mesajları Mevlânâ hoşgörüsü, Yunus sevgisiyle vermeye çalışmıştır. Şemsettin Kubat, askerlik dönüşünde, şiirlerini sazla söylemeye başlar. Bilindiği gibi âşıklığın temel şartları; rüya görmek, rüyasında bâde içmek, saz çalmak ve gurbete çıkmaktır. Âşığımıza şiir yazmaya nasıl başladığı yâni rüya görüp görmediği, bâde içip içmediği sorulunca, Bunu söylersem hata yaparım. şeklinde bir cevap vermektedir. Demek oluyor ki, bu da âşıklık geleneğine has bir sırdır. Şiir yazmadan önce bir ilham geliyor ve insanda manevî bir şeyler oluşuyor. Âşığımızın bir dergâha bağlı olması kendisine en büyük ilham kaynağı olmuştur. Ayrıca Yoksul Derviş e, babasının vefatından sonra eline geçen Yunus Emre Divanı da rehberlik etmiştir. Yoksul Derviş bu divanı okuyarak şiir yazma yeteneğini geliştirir. Âşığımızın bağlı olduğu dergâhtan söz edecek olursak, dergâhında kurucusu olan Hak Halîlî Hazretleri, Karacalar Köyü'ne gelerek 800 kişilik bir medrese kurar, Medresenin haricinde Kadirî dergâhını da kurar. Yoksul Derviş, Kadirî Tarikâtına mensuptur. Bu tarikat ilk olarak Abdülkadir-i Geylanî tarafından kurulmuştur. Bu dergâhın Hüseynî kolu hâlen çalışmaktadır. Hak Halîlî Hazretleri nin Karacalar'a geldiği sırada Yoksul Derviş'in dedesi de Sivrihisar dan Karacalar Köyü'ne yeni gelmiştir. Yunus'un da Sivrihisarlı olduğu düşünüldüğünde Âşık üzerindeki Yunus etkisinin sebebi kendiliğinden ortaya çıkar. Yoksul'un dedesi, iki oğlunu da şıhı bırakmamaları için sıkı sıkı tembihler, onlara vasiyette bulunur. Dedesinden sonra Yoksul'un babası Seydi, yaşlarında Hak Halîlî Hazretleri'ne intisap eder. Bundan sonra da Yoksul Derviş, tıpkı babası gibi yaşlarında dergâha intisap eder. Dergâhı da manevi bir üniversite, okul, ilâhi bir ilham kaynağı olarak görür. Bu dergâhtan nasibini almak için küçük yaşlarda dergâha hizmet etmeye başlamıştır. Karacalar Köyü'ndeki Kadirî Tarikâtının Hüseynî kolunu Hak Halîlî Hazretleri ( ) kurmuştur. Hak Halîlî Hazretleri'nin dedesi, Kerbela olayından sonra neslinden kalanlarıyla Yemen'e kaçar. Yemen'den Horasan'a, Horasan'dan Yozgat'a, Yozgat'tan da Emirdağ'ın Dereköy'üne gelir. Hak Halîlî

17 7 Hazretleri de Dereköy'den 12 yaşında ayrılıp 3 yıl Bolvadin'de, 7 yıl Konya'da, 13 yılda İstanbul'da tahsil görür. Ardından Mısır'a Camiü'l Ezher'e gidip baş müderri olur. Bir müddet sonra İstanbul'a gelir ve Padişah tarafından Şeyhülislam düzeyinde bir göreve tayin edilir. Ancak bir müddet sonra Şam'a sürgün edilir. Bunu duyan Arabistan ülkesinde ki âlimler, ulemâlar onu karşılamaya çıkarlar. Herkez kendi evine götürmek ister. Mevlevî dergâhının şıhı olan Şeyh Muhammed Hani, O ancak dergâha yakışır. deyip, dergâha götürür. Hani'nin kızı Emine ile evlenir. Hani, dergâhtan çekilir. Böylece Hak Halîlî Hazretler Mevleviliğin yedinci postnişinliğini yapar. Şam'da bir Osmanlı paşası Cemal Paşa gördüğü bir rüyayı kimseye tâbir ettiremez. Bazı erenler bu rüyayı ancak Türkmen Hak Halîlî Hazretleri'nin tâbir edebileceğini söylerler. Hak Halîlî Hazretleri ise, Rüyayı Allah için söylersem siz beni azledersiniz (sürgün edersiniz). Senin için söylersem Allah beni azleder. der. Rüyanın gerçeğini anlatınca Paşa'nın işine gelmeyerek, Hak Halîlî Hazretleri'ni Trablusgarp'a sürgün eder. Daha sonra Bursa'ya, Bursa'dan da Sivrihisar'a sürgün edilir. Hak Halîlî Hazretleri'nin kardeşi Hasan Hoca, Karacalar'a yerleşmiştir. Hak Halîlî Hazretleri'ni Sivrihisar'da gören Dereköylüler kardeşine haber verip, onu Karacalar'a getirirler. 60 yaşında iken 1886'da Karacalar'a gelen Hak Halîlî Hazretleri köyün merkezine 800 kişilik bir medrese kurar daha sonra Karacalar'da ki halkın ruhunu Mevlevîlik ve Nakşibendilik'in uygun gitmeyeceğini, düşünüp burada bir Kadirî dergâhı açmıştır. Daha önce Şam'da iken Mevlevî dergâhına gidip neden burada Kadirî Dergâhı açmıştır diye düşünebilir. Ancak Hak Halîlî Hazretleri, Âşıktan öğrendiğimize göre Şam'da dergâhlara giderek Şıh Abdullah'tan ders alır. Şıh Abdullah, pîri Mekke'ye gönderir. Burada üç kez kırk gün halvette kalır. Sonra da Halil Paşa isimli bir erenden ders alır. Halvetin sonunda Halil Paşa'nın derecesine erişemediğini söyler. Bunun üzerine Hak Halîlî Hazretleri'ni yanına alan Halil Paşa, Hz. Muhammet'in kapısına Ravza-i Mutahhara'da iki rekât namaz kılmaya götürür. Halil Paşa ile murakabeye varır. Peygamber tarafından, Hak Halîlî Hazretleri'ne Kadirî olacağına dair işaret edilir. İşte bu sebeple Hak Halîlî Hazretleri Kadirî Dergâhını açmıştır. Daha önce Mevlevi dergâhlarında ders alması dolayısıyla da Hak Halîlî Hazretleri'nin yolundan gidenler Mevlevîler'e derin bir sevgi duyarlar. Hak Halîlî Hazretleri'nin vefatından sonra yerine kızı Bacı Sultan

18 8 geçmiştir. Bacı Sultan'dan da oğlu Kadir Ağa dergâhı yürütme görevini üstlenir yılında Kadir Ağa'nın vefâtı üzerine Karacalar Köyünde bulunan Kadirî Tarikatına bağlı Hüseynî Kolunun başına ailesinin aldığı bir kararla, dergâhı Avrupa'dan yürütmek üzere de oğlu Nurettin Şahbaz ve Karacalar'dan yürütmek üzere de Nurettin Şahbaz getirilmiştir. Günümüzde Türbe Camiî adıyla anılan dergâhın bu camiinde Yoksul Derviş, daha önce de belirttiğimiz gibi, fahri olarak imamlık yapmaktadır. Şiirlerinde gerek Hak Halîlî Hazretleri, gerek Bacı Sultan ve gerekse Kadir Ağa'yı saygıyla yâd eder. D- MAHLASINI ALIŞI yaşlarında şiir yazmaya başlayan Âşığımızın önceleri kendisine ait bir mahlası yoktu. Aşırı derecede Yunus Emre hayranlığı bulunan Âşığımız, sözlerinin arkasına hep Yunus Emre diye yazıyordu. Şemsettin Kubat'ın eşi, aynı zamanda amcasının kızı olan Fadime Kubat, Âşığımızın bir mahlası olmasında en büyük yardımı yapmıştır. Fadime Kubat'ın Her âşığın bir mahlası, bir takma adı var. Sen de kendine bir isim koy, değilse senin sözlerin Yunus diye veya bir başkası diye okunur ve bir başkasına mâl olur. demesi üzerine Âşığımız, Yoksul Derviş mahlasını alır. Daha önce de belirttiğimiz gibi Yunus Emre hayranlığı olan Şemsettin Kubat'ın yayınlanan şiir kitaplarından birinin adı Yunusca dır. Kubat'ın şiirleri daha çok dinî-tasavvûfî ağırlıklıdır. Bu sebeple çevresi, Âşığımıza Derviş adını vermiştir. Âşık, Yunus Emre'ye ait olan; Dervişilik eydür bana Sen derviş olamazsın Nice diyeyim sana Sen derviş olamazsın Derviş gönlü hoş gerek Gözü dolu yaş gerek Koyundan yavaş gerek

19 9 Sen derviş olamazsın şiirinden etkilenerek kendi kendine Sen derviş bile olamazsın, dervişlikten de yoksulsun. Her şeyden yoksulsun. Zaten bizim böyle konuşmalarımız da hanımımla dövüşmelerimizde oluyordu. Sen Avrupa'ya gitmedin eller gibi. Bir şey kazanmadın da her şeyden yoksulsun gibi. Yahu benim adım zaten Yoksul dedim. Yani yoksul başladı, çevre de bana Derviş dediği için Yoksul Derviş meydana geldi. Zamanla bu mahlas Âşık Yoksul Derviş Divanî olmuştur. Âşığımızın bunu kendisi şöyle açıklıyor: Sonraları bütün şeylerin divanı olarak hani divan manası biliyorsun bir âşığın hazırladığı bir kitap divan işte. Bu bir divan olan esere divan denir. Divane de, bu aşkın divanı yani aşkından deli divane olmuş. Yani Yoksul Derviş Divane oldu. Âşığımız bu mahlası aldığında 25 yaşlarındadır. E- ETKİLENDİĞİ ÂŞIKLAR Âşık, hem bir şiir yaratıcısı hem de şiirini sazı eşliğinde türkü olarak kitlelere aktaran bir kişidir. Gezici bir sanatçı olan âşık, öteki âşıklardan edinmiş olduğu edebiyat geleneğini gelecek kuşaklara aktarmak zorundadır. Şiir söyleme alanında ustalaşmak için âşık, belli bir ustaya bağlı olarak çalışır. Âşık mahlas alıncaya kadar yanında bulunduğu aşığa çırak olarak hizmet eder. Âşığın her gittiği yere giderek, onun şiirlerini ezberleyip, böylece bir mesleki terbiye kazanır. Bu mesleki terbiyeyi tamamladıktan sonra mahlas alıp, âşık fasıllarına girmeye hak kazanır. Âşık bu şekilde değişik kültür ortamlarında bulunurken, değişik kültür havası içinde kabiliyetlerine göre musiki, tasavvuf felsefesi, evliya menkıbeleri ile İran ve Türk edebiyatında çok kullanılan mitolojik unsurlar öğrenirler. Âşık edebiyatının, daha doğrusu âşıklık geleneğinin teşekkülünden günümüze doğru bir yolculuk ettiğinizde serimden çözüme doğru pek çok değişiklerin olduğunu görebiliriz. Bu değişiklerin bariz olmalarını şöyle sıralamak mümkündür: Önceleri âşıklar omuzlarında sazı, gurbet gurbet dolaşırken günümüzde buna rastlayamıyoruz. Şehir ve kasabalarda her sosyal tabakaya mahsus kahvehaneler, bozahaneler, meyhaneler gibi umumi yerler âşıkların toplantı yeriyken günümüzde böylesi yerleri görmek hemen hemen imkânsız diyebiliriz. Ayrıca âşıklar hükümetin kontrolünde muntazam bir teşkilata da sahiptir. Ayrıca âşıklık geleneği günümüzde sanki daha resmi ilişkiler içinde sürmektedir. Bu gelenek günümüzde düzenlenen

20 10 geleneksel âşıklık bayramları, seminerler, sempozyumlar ve çeşitli program ile toplantılar vasıtasıyla sürdürülmektedir. Bunun yanı sıra âşıkların eskiden olduğu gibi kabiliyetli gençleri etrafına toplayıp, onlara yetiştirme faaliyetleri günümüzde pek görülmektedir. İşte günümüz âşıklarında Âşık Yoksul Derviş de yetiştiği çevrede bu işle uğraşan meslektaşlarının olmaması nedeniyle pek çok zorlukla karşılaşmıştır. Yoksul Derviş'in muasırı olarak etkilendiği bir halk âşığı olmamıştır. Ancak 13. yy tasavvuf şairi Yunus Emre'nin sanki bugün söylemiş gibi olan, tazeliği hâlâ koruyan öz Türkçe mısraları Âşığımıza ilham kaynağı olmuştur. Daha çok sevgi şiirleriyle tasavvufi mahiyetteki şiirlerini yazarken Yunus'u örnek almıştır. Ancak Yunus'un yanı sıra Karacaoğlan, Mevlâna, Pir Sultan Abdal'dan etkilendiğini de söyleyebiliriz. Yoksul Divanî yem sen de Kadın erkek her insan da Hep gönülde ara sen de Gör Yunus'u bul içinde 7/50/7 Yoksul Derviş in dili ile Zikreder sazın teli ile Mevlâna mız her hali ile Varır yolu hoşgörüye 7/27/5 Bir âşık ki sevdiğinin peşinde Durmadan söylüyor sazı döşünde Kızlar çiçek çiçek olmuş başında Yoksul Derviş der ki gül Karacaoğlan 7/100/7 Âşığımızın sanatçı kişiliğinin oluşmasında özellikle Yunus Emre nin etkisi çok olmuştur. Yoksul Derviş, Yunus un kullandığı sade Türkçeye özenmiştir. Ayrıca Yunus Emre deki tasavvufî düşünceler ve insan kavramı Yoksul Derviş te de aynı şekilde görülmektedir. Cümle âlem ona yârdı

21 11 Yetmiş iki millet birdi İçinde bir sultan vardı Aradığın buldu Yunus Emre 7/51/4 Nefreti kini kaldırdı Yerine sevgi getirdi Aşk ırmağına daldırdı Gönüllere doldu Yunus 7/51/5 F- ŞAİR OLARAK TANINMASI Pek çok yarışmaya katılan, dereceler alan Yoksul Derviş, bir âşık olarak nasıl tanındığını şöyle anlatıyor: İlk defa 1981'de sıkıyönetimde buraya bir alay komutanı gelmiş. Yılmaz Erkekoğlu. Bu alay komutanı buraya dergâhı, türbeyi ziyaret etmeye gelmiş. Burada müzik çalan yok mu? diye sorunca bizi çağırdılar. Biz vardık sazla 4 kıta okuduk. O sırada tarlada çift sürüyordum. Öküzüm sabanda kaldı. Türküyü söyler söylemez yerimden kalktım. Alay komutanı Ne o yahu muhabbetimizden sıkıldın mı, niye kalktın? dedi. Ben durumu izah edince alay komutanı ağladı, kalkıp gözlerimden öptü. Bundan sonra ben bu sazı, bu dört duvar arasında duymak istemiyorum. Diğer büyük halk âşıkları gibi sen de çevreye çıkacaksın, bu güzel sözlerden herkes istifâde edecek dedi. Alay komutanı Yılmaz Erkekoğlu meğer buraya veda ziyaretine gelmiş. Yanında da üç beş tane binbaşı, baş çavuş falan varmış. Yanına yerine halen Yüzbaşı Cemal Bey'e (Cemal Gülşen'e) telefon ediyor İstanbul'a Alay komutanının amacı, 1981 yılında Atatürk'ün doğumunun 100. yılı nedeniyle düzenlenen şiir yarışmasına Yoksul Derviş'in de katılmasını sağlamaktır. Böylece Yoksul Derviş bu yolda ilk adımı atar. Alay komutanının isteği üzerine Emirdağ'da askerlere konser verir. Televizyonun henüz yaygın olmadığı bir dönemde Âşık yorgun argın çift sürmeden gelir. Çocuklarının ısrarı üzerine, komşuları Ali Osman'ın evine televizyon izlemeye giderler. Şemsettin Kubat, televizyon izlerken Konya Aşılar Bayramı'nın üçüncü günü olduğunu öğrenir. Herkesin sazıyla, Atatürk'ün 100. doğum yılı

22 12 nedeniyle katıldığı yarışmayı duyan Âşık katılmayı çok ister ve bir an önce sabahın olmasını bekler. Hanımının Mevlâna müridi gibi ne dolanıp duruyorsun? Sazı eline al git. Eğer oraya almazlarsa da Mevlâna'yı ziyaret etmiş olursun. demesi üzerine kendinde cesaret bulan Âşık, Türkiye Âşıklar Bayramına katılmak için yola çıkar. İçeri girmekte zorlanmaz, çünkü kapılar Davut Sulari geleceği için açık tutulmaktadır. İçeri girer fakat Âşıklar Bayramına nasıl girileceğini, seyirci karşısına nasıl çıkılacağını bilmediği için herkes hayretle Yoksul Derviş'e bakmaktadır. Orada bulunan Ali Rıza Ezgi isimli Âşık, Yoksul Derviş'i yanına çağırır. Önce Yoksul'a bir saz uzatır. Onu dinler ve beğenir. Onun sahneye çıkması için, Ali Rıza Ezgi, burada müdür olan Fevzi Halıcı ile görüşür. Fevzi Halıcı da yarışmanın bittiğini, ertesi gün de ödül töreni olduğunu, bu yüzden sahneye çıkamayacağını söyler. Bunun üzerine Âşık Yoksul Derviş zaten ödül istemediğini belirtir. Ancak Fevzi Halıcı bu işe jüri heyetinin izin vermeyeceğini belirtir. Yoksul Derviş de, ta köyden sazını alıp buralara kadar geldiğini, gerekirse sazını Kenan Evren'e dinleteceğini söyler. Böylece Fevzi Halıcı seyircilere bir misafiri olduğunu söyleyerek Yoksul Derviş'i takdim eder. Kalabalık karşısında çok şaşıran Âşık, Bundan yüzyıl önce atalarımız Düşman elindeyken kıtalarımız Çok bunalmış iken atalarımız Hemen imdadına yeten Atatürk (Duygularla Nefeslerle Evrensel Şiirlerimiz 91/1) der demez, bir alkış kopar. Heyecandan hiçbir şey duymayan Âşık, dört dörtlük okur. 12 dörtlük olan şiirin devamını okumaz. Böylece ilk kez 1981'de davetsiz olarak katıldığı Türkiye Âşıklar Bayramı'nda Yoksul Derviş'in şiiri birinci seçilir. Âşık ın okuduğu bu şiir Türkiye Odalar Birliğine ulaşır. Âşık ı Ankara'ya çağırarak vatan, millet, bayrak, asker, paşalar sevgisi, kardeşlik sevgisi, birlik beraberlik gibi konularda şiir yazması istenir. Yazdığı şiirler beğenilir ve bir kasete okuması istenir. Yoksul Derviş in bu eseri Milli Güvenlik Konseyi'nin kararından sonra, Kenan Evren bu eserin bir ay içinde yayınlanmasını ister. Doldurulan kaset, Odalar Birliği'nde incelemeye tabi tutulur ve beğenilir. Odalar birliği genel sekreteri Mehmet Sağlam, Yoksul Derviş'e, Atatürk konulu şiir yarışmasında birinciye lira ödül verileceğini söyler. Bunun üzerine Âşık, Efendim, ben uzaktan gelen bir

23 13 köylüyüm ama halk âşığı ne alınır ne de satılır. Benim sözlerim ne değer kazandıysa ben onu istiyorum. der. Böylece halk âşığı ile ilgili fikirlerini belli etmiş olur. Böylelikle Yoksul Derviş kendisini bir halk âşığı olarak tanıtır. G- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ETKİLERİ Her usta âşık gibi Âşık Yoksul Derviş in de yetiştirdiği bölgede iki yönde etkisi olmuştur. Birinci etkiyi yetiştiği çevrede geniş halk kitlelerinin gönlünde bıraktığı izlerde, ikincisini de kendisini yetiştirmiş olduğu halk âşıklarının söyleyişlerine yön verişinde görürüz. Yoksul Derviş in geniş kitleler içinde ününü sağlayan etmen, halkın diliyle halkı anlatmaktır. Genellikle bölgesel kullanım özelliklerini içeren Yoksul un arı şiir dili, halkın öz dilidir. Öte yandan Âşık, içinde yaşadığı toplumun doğru bir tanığı da olmuştur. Sevgi ana duygusu çevresinde yetiştiği muhitin bütün hayati etkinliklerini dile getiren Yoksul Derviş, güçlü toplumsal bağları ile kendi ifadesini bulmuştur. Yoksul Derviş ten etkilenerek pek çok kişi şiir yazmaya başlamıştır. Âşığımızın kendi ifadesine göre, kendisi yaklaşık olarak yüz elli kişiye saz çalmayı öğretmiştir. Fakat bunların içinden en güzel saz çalanlar Nurettin Yılmaz, Ukab Şahbaz, Necati Kubat (Günümüz Türk Halk Müziği Sanatçısı Kubat ın babası) ve Remzi İzci dir. Özellikle Zonguldak civarında pek çok kişiye saz çalmayı öğretmiştir. Yalnız şiir yazan, şiir yazma yeteneği olan çok az kişi vardır. Bunlardan Necati Kubat hariç Özdemir Kubat, ablası Kelime Kubat, Cemile Arı baş, Recep Demir, Ali Rıza Gök burun, Ali Arı baş sadece şiir yazarlar. Saz çalıp söyleyemezler yani kalem şairidirler. Ama halk âşığı olarak Necati Kubat (Karacalar Köyü), Ali Bilge (Tez Köyü) ve Nurettin Yılmaz (Tez Köyü) yetişmişlerdir. Ğ- ŞİİR HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ Saz çalıp şiir söylenmesine, bu işle uğraşmasına ailesinin nasıl baktığını Yoksul Derviş şöyle anlatır: Şimdi ailemizden çok memnunuz. Bu işte bana daha çok yardımcı oluyorlar. Zaten hanım, şunu anlatayım. Önce benim çevremde şair veya yazar olmadığı için saz çalıp türkü söyleyen olmadığı için ben yazdığım şiirleri önce kendi aileme gösterdim. Nasıl, iyi olmuş mu, beğeniliyor mu? Diye onun fikrini aldım. İyi olmamış diyorsa ya yırttım attım ya yaktım. Böyle durumlar oldu. Çünkü yazdığım

24 14 şiiri herkesin benimsemesi lazım. Şiirlerimi yazarken çok titiz davrandım. Bir kişi dahi beğenmese yırtıp atıyordum. Ailemiz çok hoş karşıladı. Hatta ailemizden bir yığın şiir yazanlar oldu ve çok saz alıp çalanlar oldu. Aşağı yukarı üç oğlum da çalar. Öğretmen oğlum daha güzel çalar ve beste yapar. Benim şiirlerimin on tanesini besteledi. Ailemin halk âşıklığına karşı saygısı vardır. Görüldüğü gibi saz çalıp söyleme konusunda ailesinden büyük destek gören Âşık, şiir yazarken belli bir mekâna ve zamana önem verip vermediği sorusuna ise şu şekilde cevap verir: Zaten belirli bir mekân ne de zamanımız var. İlham duygusu öyle bir şey ki, bir an meselesi. Mesela, tarlaya işe giderken ilham geliyor. Bunu yazmaya ya da bunu söylemeye teybin yok, yazacağım bir şey yok. Zaten halk âşıklarının geneli demeyelim de bizim gibi kişiler bu yönden kaybediyorlar. Tam o anda oturup yazacakları imkânları yok. Tam o anda teybi alacakları zamanları yok. Bizim bir kaybetme sebebimiz de, irticaili söylememiz, dolmaca yani. Mesela, 1966 'da Köse Kamil denen öğretmen beni Emir Dede'ye götürdü. İlle bir çal söyle dedi. O zaman da bizim köylü Avrupa'ya akın etmişti. Avrupa acısı vardı. Garip Köyüm diye diye başladım söylemeye. Şimdi o türküyü hiç unutmuyorum. Çünkü yazılanların bazısı unutulmaz. Mutlaka çok etkilenmişsindir bir şeyden. Onu çalıp söylemişsindir, Onu unutmazsın Yoksul Derviş, şiir yazarken hangi konuları tercih ettiğini şöyle ifade ediyor: Daha çok şiir yazarken en çok dikkat ettiğim nokta insan sevgisi. Yani ne kadar şiir yazarsam yazayım insan sevgisine dayanamıyorum. Çünkü Yunus diyor ki: Aksakallı bir hoca Hiç bilmez ki hal nice Emek vermesin hacca Bir gönül yıkar ise Mevlâna Hazretleri diyor ki: Kâbe bünyad-ı halilü'l-azaras Gönül bünyad-ı celilü'l-ekberes

25 15 Yani Kâbe yi İbrahim yaptı. Onu ziyaret tavaf edersiniz ama bir insanın kalbini de Allah yaptı. Allah'ın yaptığı Kâbe yi yıkarsınız. Bu fakir de işte: İnsanlar bir Kâbe yapısı hak'tır Hakikat meydanda görebilirsen Muhabbetten başka kapu yoktur Aşk ile kilidi girebilirsen Şiirlerimiz genelde tabiat sevgisi, manevî Allah sevgisi, Hz. Muhammet sevgisi, ehli beytine saygı, manevi değerler. Ama şiirlerimizde aşkı bulursunuz. Sevdayı bulursunuz. İşte tabiat güzelliği, doğa sevgisi, insan sevgisini bulursunuz. Âşığın, şiir şekil özelliklerine dikkat edip etmediği hususundaki ifadesi şöyledir: Halk âşıklığının en ağır kitlesi, divan söyleyenlerde var. Ayrıca aruz vezniyle de yazanlar var, söylenenler var. Âşıkların, halk âşıklarının geneli hece vezniyle, hece ölçüsüyle yazmak zorundadır. Ölçüden dışarı çıkılamaz. Diyeceksiniz ki bu ölçüler kaç tanedir, nasıl yazılır? Âşıklık geleneğinde 5'li, 6'lı, 7'li, 8'li, 11'li heceyle yazarız. Aruz, sadece Nefeslerin Özü'nde vardır. Sazda ve sözde ölçüyle gittiğimiz için oraya pek giremiyoruz. 2 H- ÂŞIK YOKSUL DERVİŞ İN ALMIŞ OLDUĞU ÖDÜLLER 1- Kültür Bakanlığı Odalar Birliği, Destan ve Şiir Yarışması birincisi (1981- Ankara) 2- Türkiye Âşıklar Bayramı, Dudak Değmez dalı, Âşık Sururi Ödülü (1984- Konya) 3- Türkiye Âşıklar Bayramı, Meydan Atışması Üçüncüsü ( Konya) 4- İzmir Âşıklar Bayramı, atışma dalında ikincilik (1987) 5- İzmir Âşıklar Bayramı, Dudak Değmez dalında Birincilik Ödülü (1988) 6- İzmir Âşıklar Bayramı, atışma dalında Birincilik (1988) 2 Firdevs ÖZKAN, Âşık Yoksul Derviş, Bitirme Tezi, Afyonkarahisar Üniversitesi, Afyon 2000.

26 16 7- Antalya Halk Âşıkları Yarışması Birinciliği (1988) 8- Uluslararası Yunus Emre Şiir Yarışması, mansiyon ödülü ( Eskişehir) 9- Türkiye Âşıklar Bayramı, şiir dalında birincilik ( Konya) 10- İzmir Âşıklar Bayramı, Hoşgörü Yılı, Birincilik (1991) 11- Kültür Bakanlığı, Afyon şiir yarışması, üçüncülük ( Ankara) 12- Türkiye Âşıklar Bayramı, güzelleme dalı, Üçüncülük ( Konya) 13- Ankara Halk Âşıkları Üçüncü Âşıklar Bayramı, Yılın halk âşığı ödülü (1996) 14- Türkiye Âşıklar Bayramı, güzelleme dalı ikincisi (1997) 15- İzmir Âşıklar Bayramı, Birincilik Ödülü (1997) 16- Türkiye Âşıklar Bayramı, Güzelleme dalında ikincilik (2000) 17- Türkiye Uluslararası Âşıklar, Şairler, Yazarlar Yarışması, Üçüncülük (İstanbul 2000) 18- Türkiye Uluslararası Şiir Yarışması, ikincilik ödülü (İstanbul ) 19- Türkiye Şiir Yarışması, Jüri özel ödülü (2001- Kütahya) 20- Uluslararası Şiir Yarışması, Mansiyon ödülü (2003-Isparta) 21- Âşık Şair, Yazarlar Genel Merkezi, Türkiye Şiir Yarışması üçüncülük ödülü (2001-İstanbul) ve Mansiyon (2002) 22- Türkiye Şiir Yarışması, taşlama dalında birincilik ödülü (2003 Kütahya) 23- Türkiye Şairler Arası Şiir Yarışması, güzelleme dalında birincilik (2003 Kütahya) 24- Afyon Vali Muzaffer Dilek ödülü (2004) 25- İstanbul Deniz ve Balık Üçüncülük ödülü (2004) 26- Türkiye Şairler ve Âşıklar Şiir yarışması Üçüncülük Ödülü (2005- İstanbul)

27 17 Âşığımızın şimdiye kadar aldığı teşekkür, takdir ve onur belgeleri de şunlardır: Haziran 1981 Konya Âşıklar Bayramı, Teşekkür Belgesi Ankara Milli Kütüphane Kütüphanecilik Haftası, Teşekkür Belgesi. 3- Türkiye Âşıklar Bayramı, Konya Kültür Turizm Müdürü Fevzi Halıcı, Teşekkür Belgesi Ekim Türkiye Âşıklar Bayramı Konya Ekim 1984 Kültür Turizm Müdürü Fevzi Halıcı Takdir Ve Onur Belgesi Ekim 1985 Konya Âşıklar Bayramı Takdir Ve Onur Belgesi Haziran 1986 Uluslar Arası Abdal Musa Şenlikleri Antalya Elmalı Tekke Köyü Ozan Ve Semah Dalında Takdir Belgesi Haziran 1987 Uluslar Arası Abdal Musa Şenlikleri Antalya Elmalı Tekke Köyü Ozan Ve Semah Dalında Takdir Onur Belgesi 8- Selçuk Ü. 2-Âşıklar Şöleni 9-13 Nisan 1988 Başarı Ve Onur Belgesi Prof Dr. Halil Cin Rektörü Konya 1988 Yunus Emre Âşıklar Bayramı Teşekkür Belgesi Bahaddin Güney 9- Eskişehir 4. Abdal Musa Şenlikleri, Hak Halîlî Emirdağ Semaheki 1. Belgesi, 1988 Haziran. 10- Antalya Aptal Musa Şenlikleri Halk Ozanları Yarışması Övgü Dalında Başarılı Ozan Belgesi Haziran 1988 Elmalı (Antalya Ali Sümer) 11- Basan Ve Onur Belgesi, 3 Âşıklar Şöleni, 5 Nisan 1989 Selçuk Ü. Rektörü Prof. Dr. Halil Cin, Konya. 12- Antalya Elmalı Tekke Köyü Abdal Musa Şenlikleri Başarılı Üstün Ozan Belgesi, Dernek Başkam Hüsnü İhtiyar Haziran Selçuk Ü. 4.Âşıklar Şöleni Basan ve Onur Belgesi, Rektör Prof Dr. Halil Cin, Konya 1990 Mart.

28 Antalya Elmalı Tekke Köyü Abdal Musa Şenlikleri Başarılı Üstün Ozan Belgesi Dernek Başkanı Hüsnü İhtiyar Haziran Selçuk Ü. 4.Âşıklar Şöleni Basan Ve Onur Belgesi Rektör Prof. Dr. Halil Çin Konya 1990 Mart Kasım 1990 Uluslararası Karacaoğlan Âşıklar Şöleni Kültür Sanat Hizmet Teşekkür Belgesi, Adana Valisi Recep Busin Özen Mayıs 1991 Uluslararası Yunus Emre Sevgi Sempozyumu Uluslararası Yunus Emre Şiir Şöleni Vali Bahaddin Güney. 18- IV. Uluslararası Siluet Taşı Festivali, Eylül 1991, Eskişehir Valisi Bahaddin Güney. 19- Dünya Yunus Emre Sevgi Yılı, Yunus'u Anma Uluslararası Panel, 6 7 Aralık Eylül 1991 Seyit Battal Gazi Anma Âşıklar Gecesi Onur Belgesi. 21- Yunus Emre Uluslar Arası Âşıklar Şöleni Onur Belgesi, Ali Fuat Güven Eskişehir Valisi, Kültür Bakanlığı Türk Dünyası Ozanlar Şöleni, 8 Aralık 1992 Ankara Mayıs 1994 Yunus Emre Kültür Sanat Haftası, Teşekkür Belgesi, Ali Fuat Güven, Eskişehir Valisi. 24- Afyonkarahisar Şiir Yarışması, Üçüncülük Ödülü Belgesi, Kültür Bakam Ercan Karakaş, T.B.M.M 75. Ulusal Egemenlik Destanı Şiir Yarışması, Teşekkür Belgesi, T.B.M.M Kültür Sanat Yayın Kurulu Başkanı Millet Meclisi Balkan Vekili Dr. Vefa Tanır, Konya Milletvekili, 31 Ağustos Haziran 1995 Emirdağ Kültür Araştırmaları Sempozyumu Teşekkür Belgesi, Kaymakam İbrahim Avcı. 27- Ankara Âşıklar Şöleni Teşekkür Belgesi Başkan Hüseyin Çemrek.

29 Bay Ajans Antoloji Türkiye Şiir Yarışması, Teşekkür Belgesi, İstanbul Müzeyyen Hançerci, Jüri Başkanı, İzmir Âşıklar Bayramı Dudak Değmez, 1. Ödülü Belgesi, Jüri Tarafından İzmir Kültürel Şamata Edebiyata Hizmet Onur Belgesi, Konya 32.Âşıklar Bayramı, Onur Belgesi, Büyükşehir Belediyesi 24 Ekim Mart 1998 Cumhurbaşkanlığı Köşkü Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Bakanlar Huzurunda Âşık Veysel'i Anma Teşekkür Belgesi, Ozan Şöleni Halk Ozanları Genel Başkanı Murtaza Yalçın, Ankara. 33- İstanbul 19 Ekim 1998 Anadolu İnanç Önderleri 1. Toplantısı Teşekkür Belgesi İzzettin G. Başkan 34- Taşpınar Şiir Akşamlan, Teşekkür Belgesi, Afyonkarahisar Belediye Başkanı Hayrettin Barat, İstiklal Marşımız ve Çanakkale Zaferi Yıldönümü; Vatan, Kahramanlık, Şehitlik Şiiri, Teşekkür Belgesi, Asım Akyan, Belediye Başkanı, Şair, Yazar, Bestekârlar Derneği Şiir Yarışması, Onur Belgesi, Anadolu İnanç Önderleri 2. Toplantısı, Sempozyum- Panel- Seminer- Tasavvuf Konulu Oturumlar, Teşekkür Belgesi, Mayıs 2000 İstanbul Ekim 2001 Geleneksel 3. Ozanlar Haftası, Takdir Belgesi, Başkan Ozan Sinem, Halk Ozanları Vakfı, Ankara. 39- Simav 6. Şairler Şöleni, Hece Dalı Jüri Özel Ödülü Belgesi, Jüri Başkanı Halil Soyuer, Mayıs Kültürel Faaliyetlere Katkı Teşekkür Belgesi, Prof. Dr. Naci Kınacıoğlu (Başkan) Kütahya Şiir Sevenler Derneği, 2. Şiir Şöleni, Temmuz 2001, Domaniç Kaymakamı, Belediye Başkanı, Takdir Belgesi, 2001.