Sosyal Güvenlik Hukuku 1. Ders

Transkript

1 Sosyal Güvenlik Hukuku 1. Ders Prof. Dr. Murat ŞEN Arş. Gör. Yusuf GÜLEŞCİ

2 Sosyal Güvenlik Kavramı Kişileri, gelirleri ne olursa olsun, belirli sayıdaki tehlikeler karşısında güvence sağlama görevine sahip kurum veya kurumlar topluluğuna sosyal güvenlik denir. ILO nun yaptığı tanım: «halkın hastalık, işsizlik, yaşlılık, ölüm sebebiyle geçici veya sürekli olarak kazançtan yoksun kalması durumunda düşeceği yoksulluğa karşı, çocuk sayısının artması ve analık halinde korunmasına ilişkin alınması gereken önlemler sistemidir».

3 Sosyal Güvenliğin Amaçları SG, gelir kaybına uğrayan, muhtaç duruma düşenlere, insan onuruna yaraşır asgari bir yaşam düzeyi sürmeleri için gerekli olan geliri sağlar. Sağlık yardımı yapılmasını amaçlar. İşsizliği yenmeye, çalışanlara işsiz kaldıkları sürece yardım yapmaya, dar gelirli insanların konut ihtiyacını sağlar. Aileye ek maddi külfetler getiren bazı hayat olayları karşısında ailelere yardım eder. Toplumda yoksulluğu ortadan kaldırmaya çalışır. Toplumlarda gelirlerin yeniden dağıtılmasını amaçlar. Ülkede sosyal adaletin ve sosyal devlet ilkesinin gerçekleştirilmesine hizmet eder.

4 Sosyal Güvenlik Hukukunun Tarihi Gelişimi Dünyada sosyal güvenlik özellikle 18. yy ile birlikte sanayileşmenin de ortaya çıkmasıyla gelişim göstermiştir. Alman başbakanı Bismarc tarafından oluşturulan sosyal sigorta mevzuatı, sg alanında ilk ve en önemli çaba olarak görülür. Türkiye Osmanlı döneminde, vakıflar aracılığıyla sosyal güvenlik sağlanmaya çalışılmıştır. İlk sosyal güvenlik müesseseleri vakıflar ve meslek kuruluşu olan ahilik teşkilatı ile loncalar olmuştur. Cumhuriyet döneminde 1921 tarihinde, 151 sayılı sayılı Ereğli Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun ile Amele Birliği kurulmuştur. Bu ülkemizin kanun ile kurulan ve üyeliği zorunlu olan ilk sosyal güvenlik kuruluşudur.

5 Gerek 1961 gerekse 1982 Anayasaları sosyal güvenlik hakkının temel hak ve hürriyet olduğunu vurgulamışlardır tarihinde yürürlüğe giren 1964 tarihli 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 1971 tarihli 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu (Bağ-Kur Kanunu) 1983 tarihli 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu 1949 tarihli, tarihinde yürürlüğe giren, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu

6 tarih ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yürürlük tarihi düzenlenmişti, AYM kanunun birçok hükmünü tarihli kararıyla iptal etmiş ve bazı maddelerin yürürlüğünü durdurmuştu. Yürürlük tarihi Ekim ayı başı Geçiş hükümleri

7 Sosyal Güvenliğin Özellikleri Sosyal Sigortaları Biçimlendiren Temel İlkeler 1. Sosyal koruma ilkesi 2. Dayanışma ilkesi 3. Sosyal denkleştirme ilkesi 4. Zorunluluk ilkesi

8 Sosyal Güvenliğin Özellikleri 1. Sosyal sigorta ilişkisi kurar Bir kamu hukuku ilişkisidir. 2. Zorunluluk esasına dayanır 5510 m. 92: «Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu Kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir». 3. Aile ödenekleri sigortasını kapsamına almamıştır s. K. kısa vadeli sigorta kolları kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık halini, uzun vadeli sigorta kolları kapsamında malullük, yaşlılık ve ölüm halini ve genel sağlık sigortasını ayrıca 4447 s. K. ile işsizlik sigortasını kapsama almış, bir tek aile ödeneklerini kapsam dışı bırakmıştır.

9 4. Devletin sınırlı mali desteği benimsenmiştir. 5. Uyuşmazlıklara İş Mahkemeleri bakar. «Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür». (m. 101).

10 Sosyal Güvenliğin Kısımları Primsiz Sosyal Güvenlik (katılmasız rejim) Primli Sosyal Güvenlik (katılmalı rejim)