HALI ÜRETİM TEKNOLOJİSİ

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI HALI ÜRETİM TEKNOLOJİSİ MAKAS TIRAŞ MAKİNESİNİ ÜRETİME HAZIRLAMA Gaziantep, 2015

2 Bu modül, Makine Halıcılığı sektöründe hazırlanmış olan sertifika/kurs müfredat programlarındaki yeterlikleri kazandırmayı amaçlayan bireysel öğrenme materyalidir. Makine Halıcılığı ile ilgili eğitim alan öğrenciler ile sektörde çalışanların faydalanması amacıyla Avrupa Birliği Fonları ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilmiş olup PARA İLE SATILMAZ.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...4 GİRİŞ...5 ÖĞRENME FAALİYETİ J KUTULARI (J-BOX lar) J-Box ların Yapısı Box ların Çeşitleri...8 UYGULAMA FAALİYETİ...9 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖĞRENME FAALİYETİ MAKAS TIRAŞ MAKİNELERİNDE HAVA FİLTRELERİ Makas Tıraş Makinelerinde Oluşan Atıklar Makas Tıraş Makinelerinde Oluşan Atıkların Toplanması Makas Tıraş Makinelerinde Hava Filtre Torbaları UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA... 21

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Halı Üretim Teknolojisi Halı Tıraş Operatörlüğü Makas Tıraş Makinesini Üretime Hazırlama Makine halıcılığı apre dairesinde kullanılan J-Box ları ve hava ve toz filtrelerini çalıştırmak için gerekli temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. Makas Tıraş Makinesinde Ayar 2 modülünü tamamlamış olmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Halıyı Makas Tıraş Makinesinden Geçirmek Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam sağlandığında bakım ve iş talimatına uygun olarak güvenli bir şekilde J-Box ları çalıştırabilecek, filtreleri kullanarak toz temizleme yapabileceksiniz. Amaçlar 1. J-Box ları çalıştırabileceksiniz. 2. Hava filtrelerini çalıştırabileceksiniz. Ortam: Halı apre işletmesi veya atölyesi Donanım: J-Box, hava emiş fanları, filtre torbaları Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğruyanlış testi, boşluk doldurma vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

5 GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Üzerlerinde spiral bıçaklar bulunan tıraş silindirleri, hem tek parçadan oluştuğu için, hem de hızlı dönme hareketlerinden kaynaklanan titreşimlere, kendi ağırlığının sebep olduğu mekanik zorlanmalara karşı koyabilmek için çok sağlam malzemelerden yapılmak zorundadır. Operatör tarafından sisteme girilen halı hav yüksekliği çok önemlidir. Eğer operatör hav yüksekliğini gereğinden fazla girmiş ise halı yüzeyi tıraşlanmadan gider. Eğer operatör bıçakları gereğinden fazla halıya değdirirse halı yüzeyinde yanmalar (halı tüylerinde yanma) meydana gelir. Tıraş makinesinde halıya tıraş yapıldığı zaman, halı yüzeyindeki fazla ve düzensiz havlar kesilmektedir. Tıraş makinelerinde atık oluşma sebebi makinenin isminden anlaşılacağı üzere halı yüzeyinden tıraş kesim işleminden sonra oluşan atıktır. Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle makas silindirlerini çalıştırabilecek, tıraşı yapılan halıyı kontrol edebilecek ve makineden alabilecek, makas tıraş makinelerinde hava filtrelerini temizleyebileceksiniz.

6 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında makas tıraş makinesinde tıraşı yapılan halıyı makineden alabileceksiniz. ARAŞTIRMA» Halı toplamada kullanılan J kutularının yapısını ve işlevini araştırınız. 1. J KUTULARI (J-BOX LAR) 1.1. J-Box ların Yapısı J-Box lar kullanım yeri ve amacı bakımından hafif tenekeden (metalden) yapılmaktadır. Görünüş bakımından J harfine benzediği için bu ismi almıştır. J-Box ların yan tarafları genellikle acık olmaktadır. Sadece içindeki ürün kenardan dışarı çıkmaması için iki yerinden birleştirme yapılmaktadır. J-Box ların genellikle bir tarafı yüksek diğer tarafı ise biraz düşük olarak yapılır. Yüksek olan tarafa ürün biriktirilerek rezerve sağlanmaktadır. Düşük olan taraftan ise besleme yapılmaktadır. Resim 1.1. J-Box

7 J-Box larda 2 adet sensör bulunmaktadır. Bunların bir tanesi J-Box ın zemininde diğeri ise giriş kısmında yukarıda bulunmaktadır. Zemindeki sensör, J-Box ın zemininde halı azaldığı veya bittiği zaman sistemi otomatik olarak durdurmaktadır. Giriş kısmının üst tarafında bulunan sensör ise J-Box dolana kadar halı beslemesi yapmaktadır. Halı dolduğu zaman sensör J-Box a halı beslemesini durdurur. Halı azaldığı zaman sermini çalıştırarak halı beslemesi yaptırmaktadır. Serminin giriş kısmında, dikenli veya üzerine sert kauçuk sarılmış silindir bulunmaktadır. Bu silindir, hareketini sensörlere bağlı bağımsız motordan almaktadır. J-Box yanında bulunan kumando panosu üzerinde bulunan düğmeler ile manuel olarak halı beslemesi yapılabilmektedir. Resim 1.2. J-Box Kumanda Panosu J-Box lar genellikle makinelerin ön ve arka kısımlarında bulunmaktadır. Makine üzerinde birden fazla bölüm bulunması durumunda her bölüm önünde mutlaka bir J-Box bulunmaktadır. Lark makinesi için tıraş önünde, boy kesim önünde, tutkallama önünde bulunmaktadır. Komplike olmayan, tek olarak (çiti makinesi, etiket makinesi) çalışan makinelerde genellikle bir adet J-Box bulunmaktadır. Bu J-Box lar genellikle makine çıkışında konumlandırılır. Halı makineye doğrudan halı arabalarından beslenir. Yapılan işlemlerden sonra halı J-Box larda biriktirilir ve bir sonraki işlem için J-Box ta birikmiş olan halı, arabalara sağdırılır.

8 J boxlardaki sensörlerin arızanlaması durumunda sistemi durduracağından, sistem durmaması için manuel olarak besleme yapılmaktadır Box ların Çeşitleri J-Box lar kullanım yerleri bakımından değişiklik göstermektedir. Makinenin giriş kısmında bulunan J-Box lara giriş J-Box'ları, çıkışında bulunan J-Box lara ise çıkış J-Box ları denmektedir. Sistemin durmaması için makineye rezerve oluşturan yerlere Giriş J-Box ları, sistem çalışırken yapılan işlemlerden sonra halıların depo veya bekletme yapıldıkları yerlere de çıkış J-Box ları denmektedir.

9 UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede makas tıraş makinesinde tıraşlanan halıyı makineden alınız. İşlem Basamakları» Tıraşlanan halıyı çıkış j kutusuna doldurunuz. Öneriler İş güvenliğine dikkat ediniz.» Halı çıkış ucunu bir sonraki üniteye bağlayınız.

10 KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Tıraşlanan halıyı çıkış j kutusuna doldurdunuz mu? 2. Halı çıkış ucunu bir sonraki üniteye bağladınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız. 1. J-Boxlarda giriş sensörü J-Box. makineyi durdurur. 2. J-Boxın altında olan sersör J-Box ta makineyi durdurur. 3. J-Box lar halı.. ve.. yeridir. 4. J-Box lar.. ve olmak üzere iki çeşittir. 5. J-Box lar sensörler vasıtasıyla doldurulduğu gibi.. doldurulabilir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

12 ÖĞRENME FAALİYETİ 5 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında makas tıraş makinesinde hava filtrelerini temizleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA» Makas tıraş makinelerinde oluşan atıklar hakkında araştırma yapınız.» Makas tıraş makinelerinde kullanılan hava filtrelerini araştırınız. 2. MAKAS TIRAŞ MAKİNELERİNDE HAVA FİLTRELERİ 2.1. Makas Tıraş Makinelerinde Oluşan Atıklar Resim 2.1. Tıraş Makinesinde Oluşan Toz Atıklar

13 Tıraş makinesinde halıya tıraş yapıldığı zaman, halı yüzeyindeki fazla ve düzensiz havlar kesilmektedir. Tıraş makinelerinde atık oluşma sebebi makinenin isminden anlaşılacağı üzere halı yüzeyinden tıraş kesim işleminden sonra oluşan atıktır. Tıraş makinesindeki kesim silindirlerinin dönmesi ile kesim işlemi gerçekleşmektedir. Kesim işlemi sonrasında oluşan atıklar toz şeklindedir. Tıraş işleminden geçen halının kalitesi, oluşan atığın cinsini de belirlemektedir. Tıraş işleminden hangi halı kalitesi geçiyor ise atık maddeler de o cinstendir (polip halı ise atık maddeler polip, akrilik halı ise atık maddeler akrilik tozu olmaktadır.) Tıraşlama işleminde oluşan toz şeklindeki atıklar halının üzerine gelerek halı yüzeyine düştüğünde, halı yüzeyine yapışır ve halının defolu olmasına neden olurlar. Oluşan atıklar halıda kullanılan iplik cinsi ve renginde olacağı için, bu tozlar sistemden uzaklaştırılmadığı zaman, tıraşa gelen bir sonraki halı farklı renkte ise ve bu halının yüzeyine dökülmesi sonucu halıda deformasyon oluşmasına sebep olacaktır. Böyle bir durumla karşılaşılmaması için tıraş makinesinde oluşan atık tozlar tıraş bölgesinden anında uzaklaştırılmalıdır Makas Tıraş Makinelerinde Oluşan Atıkların Toplanması Tıraş makinelerinde oluşan atıkların sistemden uzaklaştırmanın en bilinen yolu bu atıkların bir hava emiş sistemi ile ortamdan uzaklaştırılması ve işletme içerisine dağılmadan uygun bir yerde toplanıp işletme dışına çıkarılmasıdır. Atık toplama işlemi uygun yerleştirilmiş hava boruları, emiş motoru ve toplama bölümünden oluşmaktadır. Resim 2.2. Tıraş Makinesinde Oluşan Atıkların Makineden Uzaklaştırılması

14 Tıraş toplarının hemen altında bulunan emiş kanalları ile kuvvetli bir şekilde çekilen tıraş tozları toplama boruları ile toz toplama bölümüne götürülür. Resim 2.3. Tıraş Makinesinde Oluşan Toz Atıkların Toplanması Toz toplama torbalarının üzerinde bulunan fanlar kuvvetli bir hava akımı oluşturarak tıraşlama bölgesindeki tozları hızlı bir şekilde torbalara sıkıştırmaktadır. Her bir tıraş safhası için ayrı bir toz toplama ünitesi bulunmaktadır. Toz atıkların toplanmasını sağlayan sistem üretici firma tarafından tıraş makinesi ile birlikte gelebildiği gibi, üretici firma tarafından oluşturulmuş makine teknik bilgilerine göre yerel üreticilere de yaptırılabilir Makas Tıraş Makinelerinde Hava Filtre Torbaları Hava filtre torbaları (toz torbası) toz toplama bölümünün en önemli yeridir. Toz torbaları farklı şekilde ve çeşitlikte olmaktadır. Toz toplama torbalarının temel amacı tozlar ile havayı birbirinden ayırt ederek tozları muhafaza ederek havayı dışarı bırakmaktır.

15 Resim 2.4. Toz Torbaları Toz torbalarında emişin daha iyi olması için torbaların yüzey alanlarının geniş olması gerekmektedir. Toz torbaları kumaştan veya belirli bir sıklıkta dokunmuş bezden yapılmaktadır. Bu bezlerin üzerinde hava çıkışını sağlayan, ancak toz çıkışı olamayacak kadar küçük delikler bulunmaktadır. Tozlar havadan daha ağır oldukları için dikey şekilde konulmuş toz torbalarının içinde aşağı doğru hareket ederler ve aşağıda belirli bir kısımda toplanırlar. Toz torbalarının belirli sürelerle değiştirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde torbaların fazla dolmasından veya hava çıkış deliklerinin tıkanmasından dolayı iyi emiş yapılamaz ve tozların tekrar halı yüzeyine dökülmesi söz konusu olabilir.

16 UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede makas tıraş makinesinde hava filtrelerini temizleyiniz. İşlem Basamakları» Makine hava geçişini kapatınız. Öneriler» Güvenlik kurallarına uyunuz.» Hava filtre torbalarını çıkartınız.» Boş filtre torbalarını takınız.

17 » Makine hava geçişini açınız.

18 KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Makine hava geçişini kapattınız mı? 2. Hava filtre torbalarını çıkarttınız mı? 3. Boş filtre torbalarını taktınız mı? 4. Makine hava geçişini açtınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

19 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. ( ) Tıraş makinesinden kesilen tozlar genellikle işletme dışındaki bir depoya gönderilir. 2. ( ) Filtre torbaları genellikle pamuklu bezden dokunmuştur. 3. ( ) Filtre torbaları hava geçişinin kolay olması için oldukça seyrek dokunmuş olmalıdır. 4. ( ) Halı kesim tozları makineden filtrelere vaha yolu ile gönderilir. 5. ( ) Filtreler ekonomik ve rantabl olması için tam dolduktan sonra işçi tarafından boşaltılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

20 CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI 1 Dolduğunda 2 Halı bittiğinde 3 Rezerv - besleme 4 Giriş J-Box ı - Çıkış J-Box ı 5 Elle/operatör tarafından ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 Yanlış 2 Doğru 3 Yanlış 4 Doğru 5 Yanlış

21 KAYNAKÇA Bu modülün yazılmasında herhangi bir yazılı kaynaktan yararlanılmamış olup, tamamen halı üretim işletmelerinde gözlem yaparak ve ilgili işletmelerde çalışanların beyanlarına göre modül yazarları tarafından yazılmıştır.