Laboratuvara Giriş. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBT 109 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 3. Hafta (03.10.

Transkript

1 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü Laboratuvara Giriş Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBT 109 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 3. Hafta ( ) Derslik B301 1

2 BİLGİ EDİNME İHTİYACI: İnsan; öğrenme içgüdüsünü gidermek, yaşamını sürdürebilmek, sayısız ihtiyaçlarını karşılayabilmek ve yaşamını güvence altına alabilmek için bilgi edinme ihtiyacı duyar. İşte, bir iş veya bir konu üstüne bilinen şeylere BİLGİ diyoruz. 1 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 2

3 BİLİM NEDİR? Bilim, fiziki ve doğal evrenin yapısının ve hareketlerinin birtakım yöntemler (deney, düşünce ve/veya gözlemler) aracılığıyla sistematik bir şekilde incelenmesini de kapsayan entelektüel ve pratik çalışmalar bütünüdür. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 3

4 BİLİM NEDİR? Bilim; neden, merak ve amaç besleyen bir olgu olarak günümüze kadar birçok alt dala bölünmüş, insanların daha iyi yaşam koşullarına kavuşmasına, bilinmeyen olguları bulmasına ve yeni şeyler öğrenmesine ön ayak olmuştur. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 4

5 BİLİM NEDİR? Bilim, denenmiş ve deneme ile ispatlanabilen bilgilerdir. Bilim, gözlem yolu ve bu gözlem üzerine kurulmuş akli muhakeme ile önce belirli olguları, sonra da bu olguları birbirine bağlayan kanunları bulmayı ve sonucu önceden ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 5 kestirmeyi mümkün kılmaktır.

6 BİLİM NEDİR? BİLİM, birtakım gözlemlerde bulunmak ve deneyler yapmak suretiyle evrende olup bitenleri öğrenmeye ve olayların önceden bilinmesini sağlamaya yarayan bilgilerin tümüdür. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 6

7 BİLİM NEDİR? BİLİM, deney ve gözlemlerin ışığında gelişen, bizleri ileri deney ve gözlemlere götüren, birbirlerine bağlayan kavramlar dizisidir. Bu tanıma göre, bilim, doğa olaylarıyla ilgili sorunların cevaplanması için yapılan çalışmaları kapsar. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 7

8 OLGU NEDİR? OLGU: Doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen olaya denir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 8

9 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Olgusaldır Mantıksaldır Objektiftir Eleştireldir Genelleyicidir Seçicidir Değişkendir ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 9

10 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bilim olgusaldır Bilim doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen olgularla ilgilenir. Bilim mantıksaldır Bilim bir hipotez ya da teoriyi doğrularken mantıksal düşünme ve çıkarım kurallarından yararlanır. 4 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 10

11 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bilim objektiftir Herkesçe gözlenebilir gerçeklere dayalı, kişisel görüş ve beğenilerden bağımsızdır. Bilimsel sonuçlar, kişi yada zümrelerin tekelinde olamaz. Teoriler yerine yenisi konulana kadar geçerlidir. 4 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 11

12 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bilim eleştireldir Bilimin en temel özelliği eleştiriye açık olmasıdır. Bilimde hiçbir doğru asla değişmez değildir. Bilimin bu özelliği ondaki gelişmenin başlıca nedenidir. Bilim genelleyicidir Amaç özelden genele doğru bir kural çıkarmak olmalıdır. 4 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 12

13 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bilim seçicidir Bilimsel nitelik taşıyan gözlem ve deneyler ancak, belli bir hipotezin ışığında belli olguları açıklamaya yöneldiğinde anlam kazanır. Bilim değişkendir Bilim sürekli bir gelişim içindedir, durağan değildir. 4 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 13

14 BİLİMSEL YÖNTEM Bir plan dahilinde gözlem ve deneylere dayanarak bilimsel gerçekleri ortaya koyan çalışmadır. Bilimsel yöntemin temeli sorular yöneltmek ve sorulara yanıt aramaktır. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 14

15 BİLİMSEL YÖNTEM Bir bilim adamı bilimsel yöntemle bir problemi çözerken şu yolu izler: 1-Problemin belirlenmesi, 2-Gözlem yaparak verilerin toplanması, 3-Hipotezin kurulması, 4-Hipoteze dayalı tahminler yapılması, 5-Kontrollü deneyler yaparak hipotezin doğrulanması, 6-Deneylerin sonucuna genellemeler yapılması, 7-Teori ve kanun. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 15

16 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 16

17 BİLİMSEL YÖNTEM BASAMAKLARI Problem Tespiti Gözlem Veri Toplama Hipotez Kurma Hipoteze Dayalı Tahminler Yapma Kontrollü Deneyler TEORİ KANUN ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 7 17

18 Örnek: Bitkilerin fotosentez yapması ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 18 için ne gereklidir? 1) Konu veya problem belirlenir. Problem doğru, açık anlaşılır olarak sorulur. Karmaşıksa basite indirgenir. Uzunsa, anlamlı bölümlere ayrılır. Her bölüm ayrı bir problemmiş gibi çözülerek sonuçları birleştirilir.

19 2) Gözlem Bilgi toplamak için yapılan çalışmalara gözlem denir. Gözlem; nitel ve nicel gözlem olmak üzere ikiye ayrılır. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 19

20 Nitel gözlem: Sadece duyu organlarıyla yapılır. Kesinlik belirtmediğinden, bilimsel çalışmalarda çok fazla kullanılmaz. Örnek: Ortalama 3 kg, uzun boylu, dikenli, sıcak, soğuk Nicel gözlem: Duyu organları ve ölçü aleti kullanılarak yapılır. Kesin bir sonuç belirttiğinden, bilimsel çalışmaların temelini oluşturur. Örnek: 120 metre, 50 Kg, 7 kişi ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 20

21 3) Veri Toplama Deneyler, gözlemler, inceleme ve araştırmalar yaparak, problemle ilgili tüm gerçekler (veri) toplanır. Veri (Gerçek): Aynı koşulda aynı sonucu veren gözlemlerdir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 21

22 4) HİPOTEZ (VARSAYIM) KURMA: Probleme konulan geçici çözüme hipotez denir. Hipotez problemi çözmek için yapılan araştırma ve gözlemler sonucu elde edilen bilgilerin yardımıyla kurulur. Başka bir deyişle ön kestirmeye dayanan cevabıdır. Hipotez cümlesinin temel kalıbı; Belki de dır. Şeklindedir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 22

23 Bir hipotez şu özelliklere sahip olmalıdır: Hipotezin Başlıca Özellikleri: a) Eldeki bütün verilere uygun olmalı ve onları açıklamalıdır. Probleme yanıt vermelidir. b) Yeni gerçeklerin tahminine imkan sağlamalıdır. c) Probleme çözüm önermelidir. d) Deney ve gözlemlere açık olmalıdır. e) Yeni deney ve gözlemlerle denenebilir olmalıdır. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 23

24 5) TAHMİN (VARGI): Hipoteze dayalı mantıksal açıklamadır. Tahminler mantıksal cümleler sonucunda ileri sürülen fikirlerdir. Tahmin cümlesinin temel kalıbı; Eğer ise dır. Şeklindedir. Örnek: Eğer bitkilerin fotosentez yapması için ışık gerekli ise, karanlık bir ortamda bitki gelişemez. 11 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 24

25 6) KONTROLLÜ DENEYLER: Hipoteze dayalı yapılan tahminlerin dolayısıyla hipotezin geçerliliğinin, doğruluğunun araştırılması işlemidir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 25

26 Kontrollü deneyler Kurulan hipotezin doğru olup olmadığı, kontrollü deneyler yapılarak belirlenir. Kontrollü deneyler yapılırken en az 2 deney düzeneği hazırlanır. Bunlardan bir tanesi deney grubu, diğeri ise kontrol grubudur. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 26

27 Deney grubu ile kontrol grubu arasında, etkisi araştırılan faktör hariç; diğer faktörler aynı olmalıdır. Böylece o faktörün, deney sonucuna etki edip etmediği kontrol edilir. Deney grubu ile kontrol grubu arasında, birden fazla faktör farklıysa; kontrollü deney yapılamaz. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 27

28 Kontrollü Deneyler Sonucunda; Yapılan kontrollü deneyler hipotezi desteklerse, hipotez doğrudur. Hipotezi desteklemezse hipotez yanlıştır, yeni bir hipotez kurulur. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 28

29 Problem Tespiti Gözlem Veri Toplama Hipotez Kurma Hipoteze Dayalı Tahminler Yapma Kontrollü Deneyler TEORİ Kontrollü deneyler hipotezi desteklemezse, Hipotez gözden geçirilir yada yeni hipotez kurulur KANUN ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 29

30 Hipotezin Muhtemel Üç Sonucu: 1. Hipotez doğrulanmazsa, Hipotez değiştirilir ve kalan basamaklar yeniden uygulanır. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 30

31 Hipotezin Muhtemel Üç Sonucu: 2. Hipotez kısmen doğrulanır, tamamen reddedilmezse ve yeni bulgularla desteklenirse TEORİ (KURAM) haline gelir. Tanım: Tam olarak ispatlanmamış ama aynı zamanda çürütülememiş olan çok güçlü hipotezlere teori denir. Teoriler yeni gözlem ve deneylerle sürekli desteklenir. Örnek: İzafiyet teorisi ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 31

32 Hipotezin Muhtemel Üç Sonucu: 3. Hipotez hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde doğrulanırsa, evrensel gerçek haline gelir. Buna KANUN (YASA) denir. Tanım: Tam olarak ispatlanmış olan, evrensel gerçeklere kanun denir. Örnek: Yer çekimi kanunu, Suyun kaldırma kanunu ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 32

33 Örnek PROBLEM: "Bitkilerin büyümesinde ışığın renkleri etkili midir? ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 33

34 PROBLEM: "Bitkilerin büyümesinde ışığın renkleri etkili midir? HİPOTEZ: "Bitkiler bazı ışık renklerinde daha iyi büyür. TEORİ: "Eğer bir bitki bazı ışık renklerinde daha iyi büyürse o ışık renklerinde bitkinin boyunda artış olur". Farklı ışık renklerinde farklı hızlarda fotosentez gerçekleşir. Işık rengi: Fotosentez en çok mor ve kırmızı ışıkta gerçekleşir, en düşük hız ise yeşildedir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 34

35 Özet olarak, olayları incelemede izlenen bilimsel yöntem, gözlemlerde bulunmak ve deneyler yapmak suretiyle kanun, hipotez ve teoriler bulmaktır. Bu, bilimde TÜME VARIM (INDUCTION) yöntemidir. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 35

36 Mevcut kanun ve teorilerden yararlanmak suretiyle matematik yöntemlerle yeni kanunlar öngörmek ise bilimde TÜMDEN GELİM (DEDUCTION) yöntemidir. Matematik bilimlerde tümden gelim yöntemi kullanılır. Matematik dışındaki bilimler ne tam indüktif ne de tam dedüktiftir. Bilimdeki Büyük gelişmeler yukarıda özetlenen bilimsel yöntem çalışmalarıyla sağlanmıştır. ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 36

37 Tümdengelim- Analiz Genel önermelerden (doğrulardan) hareket ederek özel durumlar için akıl yürüterek sonuç çıkarma (Aristo) ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 37

38 Tümevarım-Sentez Tek tek yapılan gözlem ve deneylerin sistemli bir biçimde incelenmesiyle elde edilen genellemeler (Bacon) ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 38

39 ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 39

40 Never Stop Thinking ADÜ Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü 40