Orientierende Überprüfung der muttersprachlichen Kompetenz Türkisch sprechender Kleinkindern

Transkript

1 Orientierende Überprüfung der muttersprachlichen Kompetenz Türkisch sprechender Kleinkindern Herausgeber: Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Region Hannover (Sozialpädiatrie und Jugendmedizin)

2 Anleitung: Vorüberlegungen: erfolgreicher Erwerb der Zweitsprache Deutsch ist abhängig vom Entwicklungsstand der Erstsprache. Diese sollte im Alter von 4 Jahren weitgehend abgeschlossen sein. Das Kind soll in diesem Alter grammatikalisch sowie in der Länge und dem Aufbau der Sätze den Stand der Erwachsenensprache erreicht haben. Auch das ältere Kind kann sich noch sprachlich weiterentwickeln, der günstigste Zeitraum für die Sprachentwicklung ist aber verstrichen. Zielgruppe: Türkisch sprechende Kinder des entsprechenden Alters (bis 4 ½) ohne oder nur mit geringen deutschen Sprachkenntnissen. Ziel: Erfassung des sprachlichen Entwicklungstandes des Kindes zwecks Ausschluss therapiebedürftiger (sprachlicher) Entwicklungsverzögerungen und Sprachbehinderungen als Grundlage für die weitere Förderung, die Beratung der Eltern oder die Vorstellung beim Kinderarzt. Vorgehen: Die Prüfperson führt das Überprüfungsgespräch in türkischer Sprache entsprechend der Anweisungen im Überprüfungsbogen. Reihenfolge und Form der Überprüfungsabschnitte und Fragen sind festgelegt, um Vergleichbarkeit zu schaffen. Für jedes Kind wird ein Protokollbogen aufgefüllt. Die erste Seite (mit Personalien) darf nur mit Einverständnis der Eltern weitergegeben werden, sie verbleibt in der Einrichtung. Oberbegriffe: Das Kind muss nur auf die passenden Bilder zeigen, Äußerung sind nicht erforderlich. Die Reihenfolge der Kategorien ist einzuhalten. Die Benennung von Fisch bei Lebensmitteln ist kein Fehler. Ebenso kann die mangelnde Kenntnis eines Begriffes nicht als Fehler gelten (bitte am Rand vermerken). Wortschatz: Entscheidend ist die Kenntnis des Begriffes, die Aussprache hat für die Bewertung hier keine Bedeutung, gibt der Prüfperson aber bereits Hinweise auf Ausspracheschwierigkeiten. Dies gilt auch für die Benennung der Gegensätze und abgebildeten Handlungen. Sätze nachsprechen: Die an Länge zunehmenden Sätze in der vorgegebenen Reihenfolge einmal deutliche vorsprechen und nachsprechen lassen (kein Bildmaterial verwenden). Die Aufmerksamkeit des Kindes ist mit allen Mitteln auf sich zu lenken. ( Pass auf!, Hör gut zu!, Anfassen, etc.) Artikulation: Die markierten Buchstaben sollen die Aufmerksamkeit der Prüfperson auf die entsprechenden Laute lenken. Grundsätzlich ist aber entscheidend, ob das Wort richtig ausgesprochen wird. Jede Aussprachestörung ist als falsch zu vermerken.

3 Aufforderungen: Auch hier sind die Reihenfolge und Formulierungen wie in der Vorlage zu verwenden. Bei offensichtlicher Unaufmerksamkeit des Kindes ist eine Wiederholung erlaubt. Entsprechendes Material bitte aus dem Bestand der Einrichtung entnehmen. Auswertung: Entsprechend der Legende werden die erreichten Leistungspunkte ermittelt. Das Ergebnis zeigt, wie das Kind in seiner Muttersprache /Erstsprache entwickelt ist bzw. wie vertraut es mit dieser Sprache ist. Interpretationen sind nur im Zusammenhang mit der Gesamtbeobachtung des Kindes möglich. Falls das Kind die Mitarbeit in wesentlichen Abschnitten verweigert, muss in absehbarer Zeit ein weiterer Versuch unternommen werden. Die Erfahrung, dass Kinder gern das unterlassen oder vermeiden, was sie nicht beherrschen, sollte auch hier zu erhöhter Wachsamkeit führen. Zeigen sich Schwächen beim Sprachverständnis, bei der Satzstruktur (Grammatik) oder beim Wortschatz besteht über die weitere Entwicklungsbeobachtung hinaus Anlass, den Eltern Anregungen für die häusliche Förderung der Sprache zu geben. Werden viele unterschiedliche Aussprachefehler deutlich, ist im Alter von 4 Jahren eine Vorstellung beim Kinderarzt zu empfehlen. Handelt es sich um umschriebene Aussprachefehler (z.b. g/k, d/t) kann noch zugewartet werden. Hier besteht ab 5 Jahre Handlungsbedarf. Stottern selbst findet in dieser Überprüfung keine Beachtung, sollte aber Anlass sein, die Eltern durch den Kinderarzt selbst oder logopädisch beraten zu lassen. Ansprechpartnerin Frau Dr. Schammert-Prenzler, Sozialpädiatrie und Jugendmedizin im Fachbereich Jugend der Region Hannover Deisterplatz 85a, Hannover, Tel , Fax angelika.schammert-prenzler@region-hannover.de

4 Orientierende Überprüfung der muttersprachlichen Kompetenz eines 3 ½ bis 4 jährigen Kindes in türkischer Sprache 3½ ve 4 Yaşları arası Türk Çocuklarında Ana Dil Yeteneğini araştırmada uygulanacak Yönlendirici Yöntem PROTOKOLL / TUTANAK KİND ÇOCUK Name, Vorname Soyadı, adı: Geburtsdatum: Doğum tarihi: Untersuchende Institution: Denetleyen kuruluş: Tel.: AUSWERTUNG DEĞERLENDİRME 1. Sprachverständnis für Oberbegriffe Dilsel Temel Kavram Anlayışı 2. Wortschatz Kelime hazinesi 3. Nachsprechen von Sätzen Söylenen tümceleri yineleme 4. Artikulation Seslendirme 5. Verständnis für Aufforderungen Çağrı ve buyruk anlayışı Punkte gesamt Toplam puan sayısı Punkte Puan WERTUNG PUANLAMA: unauffällig = 1 Punkt Başarılı = 1 puan auffällig = 0 Punkte Başarısız = 0 puan ERGEBNIS SONUÇ Sprachentwicklung im Wesentlichen unauffällig. Dil gelişimi genelde yeterli. Verdacht auf auffällige Sprachentwicklung. Weitere Maßnahmen empfohlen. Dil gelişimi bozukluğu şüphesi. Sair tedbir tavsiye edilir. = 5 oder 4 Punkte = 5 veya 4 puan = 3, 2 oder 1 Punkt = 3, 2 veya 1 puan Yer, tarih Ort, Datum Denetleyenin imzası Unterschrift des Untersuchenden Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

5 ÇOCUK ÜZERİNE İSTATİSTİK BİLGİLER STATISTISCHE DATEN ÜBER DAS KIND Cinsiyeti: Geschlecht Yaşı (ay olarak) Alter (in Monaten) 1. TEMEL KAVRAMLAR SPRACHVERSTÄNDNIS FÜR OBERBEGRİFFE Vatandaşlığı: Nationalität Ana dili: Muttersprache Bu bölümde çocuğun temel kavramlara karşı dil anlayışı denetlenir. Bu bölüm için özel bir resim tablosu bulunmaktadır. Uygulama: Resim tablosu çocuğun önüne koyulur. Denetleyen çocuğa şu soruları sorar. Bana tüm hayvanların resimlerini gösterebilirmisin? Yiyecekler nerede? Ya oyuncaklar nerede? Çocuk her sorudan sonra üç uygun resmi göstermeli. İsimlerini verebilmesi gerekli değildir. Çocuğun işbirliğine karşı çıkması yanlış olarak sayılır. doğru yanlış hayvanlar: koyun balık tavuk yiyecekler: sebze elma pasta oyuncaklar: traktör top davul Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan ( başarısız ), başarılı olursa 1 puan veriniz. 2. Kelime hazinesi Wortschatz Bu bölüm üç kısma ayrılarak (sıfat, fiil ve isim kısımları) çocuğun kelime hazinesi denetlenir. Bu bölüm için özel resim kartları bulunmaktadır. Uygulama: Denetleyen her sorudan önce uygun resmi çocuğun önüne koyar. İsimler Denetleyen isimlerle başlayarak şu soruyu sorar: Bu ne? Yanıt olarak çocuğun yalnız doğru ismi kullanması yeterlidir. Yanlış seslendirme bu ödevde değerlendirilmez. Sıfatlar Denetleyen sıfatlar kısmında şu ödevleri verir: Bu fil büyük. Bu fil...? Bu adam zayıf. Bu adam...? Bu sepet boş. Bu sepet...? Fiiller Fiiller kısmında denetleyen şu soruyu sorar: Bu resimdeki kişi ne yapıyor? Yanıt olarak doğru fiil yeterlidir. İsimler doğru yanlış çorap yatak tencere düğme elma çatal muz anahtar kıtap tren araba Sıfatlar doğru yanlış küçük şişman dolu Fiiller doğru yanlış...kesiyor...soyuyor...yık(an)ıyor...yazıyor Değerlendirme: Çocuk bu verilen her üç ödevin birinde, birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan ( başarısız ), başarılı olursa 1 puan veriniz. Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

6 3. SÖYLENEN TÜMCELERİ YİNELEME NACHSPRECHEN VON SÄTZEN Bu bölümde çocuğun söylenen tümceleri yineleme yeteneği denetlenir. Bu bölüm için özel resim tabloları yoktur. Uygulama: Çocuğa tümceleri yineleme ödevini anlaşılır duruma getirmek için, çocukla göz göze oturup, "Şimdi sana bazı şeyler söyleyeceğim. Sende söylediklerimi tekrarla! diye başlanır. Değerlendirme: Tümcedeki sözcüklerin herbirinin yinelenememesi durumunda, tümce yanlış olarak nitelendirilir. Fakat şive veya seslendirme ayrılıkları yanlış olarak değerlendirilmez. Örnek: Babası eve celdi. Fatma babasini cördi. Akşam oldu yattı. = doğru = doğru = yanlış doğru yanlış Fatma evde." Babası eve geldi." Fatma babasını gördü." Kız babasıyla oynadı." Akşam olduktan sonra yattı." Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan ( başarısız ), başarılı olursa 1 puan veriniz. 4. SESLENDİRME ARTİKULATİON Bu bölümde çocuğun telaffuzu (seslendirmesi) denetlenir. Bu bölüm için özel resim tabloları bulunmaktadır. Uygulama: Denetleyen söz konusu resmi çocuğun önüne koyar ve şöyle sorar: Bu ne? Çocuk beklenen sözcükle yanıt vermez ise, denetleyen doğru olan sözcüğü söyleyip, çocuktan yinelenmesini ister. Değerlendirme: Yalnız altı çizili sesler değerlendirilir. Altı çizili seslerden birinin telaffuz edilmeden geçilmesi de yanlış olarak nitelendirilir. "ş" harfi "s" olarak okunulması yanlış olarak sayılmaz. doğru yanlış balon lamba tava fil gemi kemer radyo telefon şeftali ekmek kuş pasta çanta Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan ( başarısız ), başarılı olursa 1 puan veriniz. Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

7 5. ÇAĞRI VE BUYRUK ANLAYIŞI VERSTÄNDNİS FÜR AUFFORDERUNGEN Bu bölümde çocuğun çağrı ve buyruk anlayışı denetlenir. Uygulama: Odanın bir köşesinde bir kamyon durur. Onun yanında beş tane oyuncak tahtacık vardır. Denetleyen çocuğa ödevler verir: Bir (oyuncak) tahtacığı... a koy. gibi. Çocuk ilk verilen örneğe karşı herhangi bir tepki göstermez ise, denetleyen çocuğun yerine bu ödevi yerine getirir. Bu yanlış olarak sayılır. Çocuk kamyonun üstüne istenildiğinden fazla tahtacık koyacak olursa, bu yine yanlış olarak sayılır. Yanlış tepkilere başka örnekler şunlardır: - Çocuk kamyonu sandaliyenin altına sürer ve boşaltır. - Çocuk kamyonu masanın altına sürer ve boşaltmaz. 1. Kamyonun üstüne bir tahtacık koy. 2. Kamyonu masanın altına sür ve boşalt. 3. Kamyonu geri sür ve bütün diğer tahtacıkları kamyona koy. 4. Masanın altında olan tahtacığı diğerlerin yanına koy. doğru yanlış Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan ( başarısız ), başarılı olursa 1 puan veriniz. NOT Yer, tarih Ort, Datum Denetleyenin imzası Unterschrift des Untersuchenden Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28