1- EBEVEYNLERİN ÇOCUKLAR ÜZERINDEKİ HAKLARI

Transkript

1 Ders : 107 Konu : İSLAMDA AİLE - BİREYLERİNİN SORUMLULUKLARI EBEVEYNLERİN ÇOCUKLAR ÜZERINDEKİ HAKLARI Saygı Çocukların anne-baba üzerinde hakkı olduğu gibi, anne babanın da çocukları üzerinde hakkı vardır. Fakat anne babanın hakkı daha büyüktür. Hiçbir şekilde ödenemez. Anne babaya karşı saygı, hürmet ve hoşgörü aşağıdaki ayette de gördüğümüz gibi, Allah ın kesin emridir. Onlara öf bile denmemelidir. Hatta şirk koşmak ile ebeveyne kötü davranmanın vebali birbirine yaklaştırılarak bir çok ayette yanyana zikredilmiştir: و ق ض ى ر ب ك أ ل ت ع ب د وا إ ل إ ي اه و ب ال و ال د ي ن إ ح س ان ا إ م ا ي ب ل غ ن ع ند ك ال ك ب ر أ ح د ه م ا أ و ك ل ه م ا ف ل ت ق ل ل ه م ا أ ف و ل ت ن ه ر ه م ا و ق ل ل ه م ا ق و ل ك ر يم ا و اخ ف ض ل ه م ا ج ن اح الذ ل م ن الر ح م ة و ق ل ر ب ار ح م ه م ا ك م ا ر ب ي ان ي ص غ ير ا Rabbin kesin olarak şunları emretti: Ancak kendisine ibadet edin, anne ve babaya iyilik edin. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, sakın onlara "öf" bile deme ve onları azarlama. İkisine de tatlı ve güzel söz söyle. İkisine de acıyarak tevazu kanatlarını indir. Ve şöyle de: "Ey Rabbim! Onların beni küçükten terbiye edip yetiştirdikleri gibi, sen de kendilerine merhamet et." 1 İyilik Anne ve babalarımız her ne pahasına olursa olsun bize sahip çıkmış, güvenmiş, hasta olduğumuzda başımızı beklemiş, derdimizle dertlenmiş, mutluluğumuzla mutlu olmuşlardır. Bu sebepten dolayı onlara en ufak bir şekilde kötü davranmamalı, kalplerini kırmaktan kaçınmalıdır. Yemek ve giyim ihtiyaçları giderilmeli, hizmet istediklerinde hizmet etmeli, saygılı ve yumuşak konuşmalıdır. Allah Teala buyuruyor ki: و و ص ي ن ا ا ل نس ان ب و ال د ي ه إ ح س ان ا ح م ل ت ه أ م ه ك ر ه ا و و ض ع ت ه ك ر ه ا و ح م ل ه و ف ص ال ه ث ل ث ون ش ه ر ا ح ت ى إ ذ ا ب ل غ أ ش د ه و ب ل غ أ ر ب ع ين س ن ة ق ال ر ب أ و ز ع ن ي أ ن أ ش ك ر ن ع م ت ك ال ت ي أ ن ع م ت ع ل ي و ع ل ى و ال د ي و أ ن أ ع م ل ص ال ح ا ت ر ض اه و أ ص ل ح ل ي ف ي ذ ر ي ت ي إ ني ت ب ت إ ل ي ك و إ ني م ن ال م س ل م ين Biz, insana anne babasına iyi davranmayı emrettik. Annesi onu ne zahmetle karnında taşıdı ve ne zahmetle doğurdu! Onun taşınması ve sütten kesilme süresi otuz aydır. Nihayet olgunluk çağına gelip, kırk yaşına varınca şöyle der: Bana ve anne babama 1 İsra;23,24 BYK & ŞYK Dersi mart

2 verdiğin nimetlere şükretmemi, senin razı olacağın salih amel işlememi bana ilham et. Neslimi de salih kimseler yap. Şüphesiz ben sana döndüm. Muhakkak ki ben sana teslim olanlardanım. 2 Ayrıca hoş sohbette ve ihsanda bulunmakla alakalı annenin hakkı, babanın hakkından daha büyük olduğunu gösteren bir hadiste de şöyle buyurulmaktadır: الل ه ع ن ه ق ال ج اء ر ج ل إ ل ى ر س ول الل ه ص ل ى الل ه ع ل ي ه و س ل م ف ق ال ي ا ر س ول الل ه م ن أ ح ق ع ن أ ب ي ه ر ي ر ة ر ض ي الن اس ب ح س ن ص ح اب ت ي ق ال أ م ك ق ال ث م م ن ق ال ث م أ م ك ق ال ث م م ن ق ال ث م أ م ك ق ال ث م م ن ق ال ث م أ ب وك Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: Bir adam gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü iyi davranıp hoş sohbette bulunmama en ziyade kim hak sâhibidir?" diye sordu. Hz. Peygamber (s.a.v.): "Annen!" diye cevap verdi. Adam: "Sonra kim?" dedi, Resûlullah (s.a.v.) "Annen!" diye cevap verdi. Adam tekrar: "Sonra kim?" dedi Resûlullah (s.a.v.) yine: "Annen!" diye cevap verdi. Adam tekrar sordu: "Sonra kim?" Resûlullah (s.a.v.) bu dördüncüyü: "Baban!" diye cevapladı." 3 Hizmet Rasulullah (s.a.v.) bir hadis-i şerifte anne babaya hizmetin cihad olduğunu bildirmiştir. Ömür boyu çocuklara hizmet eden, nafakasını eksik etmeyen babaya, saçını süpürge eden bir anneye hizmet etmek, çocukların boyunlarının borcudur. ع ن ع ب د الل ه ب ن ع م ر و ق ال ق ال ر ج ل ل لن ب ي ص ل ى الل ه ع ل ي ه و س ل م أ ج اه د ق ال ل ك أ ب و ان ق ال ن ع م ق ال ف ف يه م ا ف ج اه د İbnu Amr (r.a.) anlatıyor: "Bir adam, cihada iştirak etmek için Hz. Peygamber (s.a.v.)'den izin istedi. Resûlullah (s.a.v.), "Annen baban sağlar mı?" diye sordu. Adam: "Evet" deyince: "Onlara (hizmet de cihad sayılır), sen onlara hizmet ederek cihad yap" buyurdu. 4 İtaat Anne-babaya her konuda itaat etmek gerekir. Ancak İslam a aykırı birşey istemeleri müstesna. Senelerce onları şefkat ve muhabbetle kucaklayan, onların hayatlarına vesile olan anne-babaya, onların muhtaç oldukları zamanda yardıma koşmayan evlat, hayırlı evlat olma şerefinden mahrum kalır. Allah-u Teala anne babaya karşı gelmeyi haram kılmıştır: و و ص ي ن ا ا ل نس ان ب و ال د ي ه ح م ل ت ه أ م ه و ه ن ا ع ل ى و ه ن و ف ص ال ه ف ي ع ام ي ن أ ن اش ك ر ل ي و ل و ال د ي ك إ ل ي ال م ص ير Gerçi biz insana, anasına ve babasına itaati de tavsiye ettik. Anası onu zayıflık üstüne zayıflıkla taşıdı. Onun sütten ayrılması da iki yıl içindedir. (Biz insana): "Bana, anana ve babana şükret" diye de tavsiye ettik. Dönüş, ancak banadır. 5 2 Ahkaf;15 3 Buhari, Edeb 2; Müslim, Birr 1, (2548) 4 Buhârî, Cihâd 138, Edeb 3; Müslim, Birr 5, (2539); Ebu Dâvud, Cihad, 33, (2529); Nesâî, Cihad 5; Tirmizî, Cihad 2, (1671) 5 Lokman;14 BYK & ŞYK Dersi mart

3 2- ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERİN ÜZERİNDEKİ HAKKLARI Çocukların ebeveynleri üzerindeki haklarından bir kaçını şöyle özetleyebiliriz: Salih bir baba ve saliha bir anne seçimi Erkek ve kız doğacak çocuklarının ileride annesiyle ve babasıyla kötülenmemesi, iyi bir eğitim alabilmesi için, eşi olacak kişiyi hassasiyet ile seçmelidirler. İsim Çocuğa güzel ve anlamlı bir isim koymalıdır. "Çocuğun baba üzerindeki hakkı, ona güzel isim koyması, onu iyi eğitmesi ve doğru bir işe koymasıdır." 6 Terbiye ve eğitim Çocuğa Peygamber ahlakı kazandırmalı; terbiye ve haya sahibi olmasına dikkat edilmelidir. Dini eğitimine özellikle hassasiyet gösterilmelidir. Anne babanın çocuklara karşı ilk görevi, Kuran-ı Kerim okumayı öğretmek, onu anlama ve yaşamasını sağlamaktır. Çocuklar nefis tezkiyesi ve tasfiyesiyle yetiştirilmelidir. Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ع ن ج اب ر ب ن س م ر ة ق ال ق ال ر س ول الل ه ص ل ى الل ه ع ل ي ه و س ل م ل ن ي ؤ د ب الر ج ل و ل د ه خ ي ر م ن أ ن ي ت ص د ق ب ص اع Bir kimsenin çocuğunu terbiye etmesi, bir ölçek sadaka vermesinden daha hayırlıdır. 7 م ا ن ح ل و ال د و ل د ا م ن ن ح ل أ ف ض ل م ن أ د ب ح س ن Hiçbir baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha üstün bir hediye vermiş olamaz. 8 ع ن أ ن س ق ال ق ال ر س ول الل ه ص ل ى الل ه ع ل ي ه و س ل م م ن ع ال ج ار ي ت ي ن د خ ل ت أ ن ا و ه و ال ج ن ة ك ه ات ي ن و أ ش ار ب أ ص ب ع ي ه Hz. Enes (ra) anlatıyor: Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: Buluğa erinceye kadar kim iki kız evladı yetiştirirse parmaklarını birleştirerek- kıyamet günü o ve ben şöyle beraber cennete gireriz. 9 Şefkat Çocuğa karşı şefkatli ve merhametli davranılmalıdır. Çocuklar geleceğin sigortasıdır. Evlatlar nasıl yetiştirilirse o şekilde ebeveyne geri döner. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) in hayatında da birçok yerde çocuklarla çocuk olduğunu görürüz. Şöyle tavsiyede bulunurlardı: Çocuklarınızı çok öpün; çünkü her öpücüğünüz için (Allah katında) makamlar vardır." 10 6 Bihar'ul-Envar, c.17, s.18 7 Tirmizi, birr, 33 8 Tirmizi, birr, 33 9 Muslim, Birr 149, (2631); Tirmizi, Birr 13, (1917) 10 Bihar'ul Envar, c.23, s.113 BYK & ŞYK Dersi mart

4 Helal gıda Yukarıdaki hadis-i şerifte de bahsi geçtiği gibi, baba, hem eşini hem çocuklarını helal gıda ile beslemek, helal kazanç ile geçimini sağlamakla yükümlüdür. Adalet Çocuklar arasındaki adalet sağlanmalıdır. Bir çocuğa gösterilen aşırı ilgi diğer kardeşler arasında kıskançlığa sebep olabilir. Dolayısıyla ailede huzursuzluk ortaya çıkar. ع ن الن ع م ان ب ن ب ش ير ق ال ت ص د ق ع ل ى أ ب ى ب ب ع ض م ال ه ف ق ال ت أ مى ع م ر ة ب ن ت ر و اح ة ل أ ر ض ى ح ت ى ت ش ه د ر س ول الل ه -صلى اهلل عليه وسلم- ف ان ط ل ق أ ب ى إ ل ى الن ب ى -صلى اهلل عليه وسلم- ل ي ش ه د ه ع ل ى ص د ق ت ى ف ق ال ل ه ر س ول الل ه -صلى اهلل عليه وسلم- أ ف ع ل ت ه ذ ا ب و ل د ك ك ل ه م ق ال ل. ق ال ات ق وا الل ه و اع د ل وا ف ى أ و ل د ك م ف ر ج ع أ ب ى الص د ق ة. ف ر د ت ل ك Numân İbn Beşîr (r.a.) ın anlattığına göre: Babam bana malının bir kısmını bağışlamıştı. Annem Amrâ Binti Ravâha (ra); Rasûlullah (s.a.v.) buna şahitlik etmedikçe razı olmam dedi. Babam Allah Rasûlü nün yanına geldi. Onun bana verilene şahitlik etmesini istiyordu. Rasûlullah Efendimiz ona; Bunu bütün çocuklarına yaptın mı? diye sordu. Babam hayır cevabını verdi. Allah Rasûlü (s.a.v.); Allah tan korkun ve çocuklarınız arasında adaletli davranın! buyurdu. Babam döndü ve verdiğini geri aldı. 11 Başka bir hadis-i şerifte Rasulullah (s.a.v.) kız çocuklarıyla erkek çocuklarının arasında fark gözetmemek gerektiğini belirtmiştir: م ن ك ان ت ل ه أ ن ث ى ف ل م ي ئ د ه ا و ل م ي ه ن ه ا و ل م ي ؤ ث ر و ل د ه ع ل ي ه ا ق ال ي ع ن ي الذ ك ور أ د خ ل ه الل ه ال ج ن ة "Kimin bir kızı olur da onu öldürmez, alçaltmaz, oğlan çocuklarını bunlara tercih etmezse Allah onu cennete koyar." 12 Alınacak dersler 1. Salih ve saliha bir eş seçimine dikkat edilmeli. 2. Çocukların ebeveynlerine karşı iyi tutumları ve saygı ilk sırada gelir. 3. Çocuğa Peygamber ahlakı kazandırılmalı; terbiye ve haya sahibi olmasına dikkat edilmelidir. 4. Dini eğitimine özellikle hassasiyet gösterilmelidir. 5. Anne babanın çocuklara karşı ilk görevi, Kuran-ı Kerim okumayı öğretmek, onu anlama ve yaşamasını sağlamaktır. Ödevler 1. Anne babamıza, onları Allah rızası için sevdiğimizi söyleyelim ve küçük bir hediye verelim. 11 Sahih-i Buhârî, Hibe (11/ 47), Sahih-i Müslim, Hibe (3/ ) 12 Ebu Davud, Sünen, Kitabu l Edeb, H. No:5146 BYK & ŞYK Dersi mart

5 2. Anne baba olarak da çocuklarımıza onları sevdiğimizi söyleyerek sünnet olan bir hediye takdim edelim. 3. Büyüklerimize karşı saygılı davranalım, hizmet edelim ve ebeveynlerimize öf bile demeyelim. BYK & ŞYK Dersi mart