JİNEKOLOJİK KANSERİ OLAN KADINLARIN BİLGİ GEREKSİNİMLERİ: LİTERATÜR İNCELEMESİ

Transkript

1 JİNEKOLOJİK KANSERİ OLAN KADINLARIN BİLGİ GEREKSİNİMLERİ: LİTERATÜR İNCELEMESİ Teskereci G*., Arslan İ*. & Akman G** *Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Antalya ** Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu, Samsun

2 KONUNUN ÖNEMİ Kanser hastalarının bilgi gereksinimlerinin karşılamak, iyi bir hemşirelik bakımın önemli ve ayrılmaz parçasıdır. Kadınlara gereksinimleri doğrultusunda verilen bilgi: kararlara katılımı ve kontrol duygusunu arttırmakta, karar vermeyi kolaylaştırmakta, tanı-tedavi-tedavi sonrası süreçte baş etmeyi kolaylaştırmakta, distres ve belirsizliği azaltmakta, tedavi ve bakımdan memnuniyeti arttırmakta, aile üyeleri ile iletişimi iyileştirmektedir.

3 Amaç Jinekolojik kanser tanısı alan kadınların bilgi gereksinimlerini derlemektir. Araştırma Soruları Jinekolojik kanser tanısı alan kadınlar; -Ne bilmek istiyor? -Kimden/nereden bilgi almak istiyor? -En fazla bilgi isteyen gruplar kimlerdir?

4 YÖNTEM Veri Toplama Çalışmanın Tipi Bir doküman analizi Veri Tabanları Akdeniz Üniversitesi veri tabanları Google akademik İngilizce Anahtar Kelimeler gynecologic cancer ovarian cancer cervical cancer endometrial cancer uterine cancer vulvar cancer vaginal cancer information information need information resources Türkçe Anahtar Kelimeler jinekolojik kanser over kanseri serviks kanseri endometriyum kanseri uterus kanseri vulva kanseri vajen kanseri bilgi bilgi gereksinimi bilgi kaynakları

5 Dahil olma kriterleri Jinekolojik kanseri olan kadının bilgi gereksinimi ve bilgi kaynaklarını inceleyen Tam metinlerine ulaşılan Dili Türkçe ya da İngilizce olan Dışlama kriterleri Bilgi gereksinim ve bilgi kaynaklarına odaklanmayan Bakım verenlerin bilgi gereksinimini inceleyen Bilgi gereksinimini değerlendirmeksizin bilgi veren Örneklemini diğer kanser türlerinin oluşturduğu çalışmalar Yalnızca özetlerine ulaşılan Türkçe ya da İngilizce dışındaki dillerde yazılmış olan Sistematik inceleme olan

6 Örneklem Toplam 38 çalışmaya ulaşılmış 20 çalışma değerlendirme kapsamına alınmıştır. Dışlanan Amaca uymayan: 9 Tam metni olmayan:3 Sistematik inceleme: 4 Örneklemini yalnızca jinekolojik kanser hastası oluşturmayan: 1 Bakım verenlerin bilgi gereksinimi inceleyen:1

7 BULGULAR Kanada da 5; İngiltere, Avustralya ve İsveç te 3; Amerika da 2; Hollanda, Yeni Zelanda, Kore ve Japonya da 1 çalışma yürütülmüştür. Araştırmaların 13 ü kantitatif, 7 si kalitatiftir. Örneklem 3974 kadından oluşturmaktadır. Serviks: %34.7 Over: %31.6 Endometriyum: %20.6 Uterus: %7.7 Diğer (vulva, vajen, GTH): %5.2

8 A-BİLGİ GEREKSİNİMLERİ Araştırmaların tamamında öğrenme gereksinimleri incelenmiş 1. Kanser 2. Tedavi şekilleri, tedavi süreci ve olası yan etkiler 3. Prognoz 4. Rehabilitasyon 5. İzlem ve sağlık 6. Baş etme 7. Sosyal aktivite 8. Seksüalite 9. Çocuk ve diğer aile üyelerinde kanser gelişme riski 10.Spirütüel destek 11.Finansal bilgi

9 1. Kanser Kanser, evresi, yayılması Tanı testleri Kanser insidansı Tipine özel bilgi (örn. over kanseri) Nedenleri ve önleme Bedeni nasıl etkiler Semptomlar ve semptom yönetimi Gelecekte olası semptomlar Ağrı

10 2. Tedavi Şekilleri, Tedavi Süreci Ve Tedavi İle İlgili Olası Yan Etkiler Tedavi odaklı genetik testler Tedavinin avantajları/dezavantajları Farklı ve ulaşılabilir tedavi seçenekleri Tıbbi malzeme ve cihazlar Tedavilerin olası yan etkileri (örn. tedavi sonucu gelişen dışkı değişikliklerini nasıl yöneteceği) Cerrahiye hazırlık (postoperatif IV sıvılar, kataterler, vajinal tampon gibi) ve hastanede kalma süreci Cerrahinin fiziksel, psikolojik ve seksüalite üzerine etkileri Cerrahi sonrası gelişebilecek durumlar (örn. yorgunluk, ağrı, lenf ödem, dışkı, idrar ve vajinal değişliklikleri, menapoz semptomları, depresyon gibi) Radyoterapiye hazırlık Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler Taşıyıcı annelik

11 3. Prognoz Test sonuçları Tedavi olasılığı Rekürrens oranı Rekürrens belirtileri Kanserin yayılması Ağrı durumu

12 4. Rehabilitasyon Öz bakım aktiviteleri, yürütebilme yeteneği ve özbakımı güçlendirme Kanser ve tedavisinin uzun dönem yan etkileri Aktivitelere ve işe dönme süreci Tedavi sonrası sağlığı geliştirmek için yapılacaklar Tedavi sonrası destek grupları

13 5. İzlem ve Sağlık Kanseri önlemek ve kontrol altında tutmak için yapılacaklar Sağlığı geliştirici davranışlar Diyet ve beslenme Ulaşılabilir danışmanlık hizmetleri Ağrı, yorgunluk, bulantı ve kusma gibi semptomları yönetme

14 6. Baş Etme Fiziksel, psikolojik ve emosyonel semptomları ele alma Rekürrens korkusuyla baş edebilme Aile ve diğer önemli kişiler üzerine hastalığın fiziksel ve emosyonel etkilenmesi ile nasıl baş edeceği Kendi gibi aynı kanser tipinde olan kaç kadının olduğunu bilme ve aynı kanser tipi olan kadınlarla görüşebilme Tedavi ile ilgili endişelerle baş etme

15 7. Sosyal Aktiviteler Sosyal yaşam üzerine hastalığın etkileri Sosyal aktiviteleri yürütebilme yeteneği

16 8. Seksüalite Bedendeki değişiklikler Hastalığın seksüel yaşam üzerine etkileri Seksüel ilişki Seksüel çekicilik Eşle ilişkinin etkilenme durumu

17 9. Çocuk ve Diğer Aile Üyeleri İçin Kanser Riski Çocuk ve diğer aile üyelerinin riskte olup olmadığı 10. Spiritüel Destek Yaşamın anlamı konusunda düşünceler Gelecekle ilgili düşünceler İlaç sigorta kapsamı 11. Finansal Bilgi

18 B- BİLGİ KAYNAKLARI Çalışmaların dördünde kadınların bilgi kaynakları incelenmiş; En çok tıbbi onkolog ve jinekolojik onkoloji hemşiresi ile yüz yüze görüşmeyle Websitesi, broşür, kitap, yazılı ve görsel yayın aracı, video kaset, telefon, ses kaydı, internet, CD, online forum ve online chat yolu ile bilgi almak istemekteler

19 C- EN FAZLA BİLGİ ALMAK İSTEYEN GRUPLAR Çalışmaların beşinde kadınlarda hangi grubun daha fazla bilgi almak istediği incelenmiş; Genç Gelir düzeyi/yüksek Çalışan/hastalıktan dolayı çalışamayan Evli Eğitim düzeyi düşük/yüksek İnternete ulaşabilen Endometriyum/uterin kanseri olan Kemoterapi alan Açık barsak rezeksiyonu yapılan Lenf ödemi olan Şu an tedavi sürecinde olan, tedaviyi son 1-12 ay içinde alan Uzun süre önce tanı alan (>6 yıl) Kanserle ilgili bilgi arama amacında olan Daha önce aldıkları bilgiden memnuniyet bildirenler

20 SONUÇ Jinekolojik kanseri olan kadınların pek çok alanda karşılanmamış bilgi gereksinimleri olduğu, Bilgi gereksinimlerinin sağlık profesyonelleri tarafından, yüz yüze görüşmeler şeklinde karşılanmasını istedikleri saptanmıştır.

21 ÖNERİLER Hemşireler, jinekolojik kanseri olan kadınların bu alanlara özgü bilgi gereksinimleri olduğunun farkında olmaları, Eğitimlerini kanıta dayalı olarak planlamaları, Araştırmacı hemşirelerin bu alanlara yönelik kalitatif ve girişimsel çalışmalar yapması önerilmektedir.

22 TEŞEKKÜRLER