DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3"

İbrahi̇m Kashani
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

2 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar doğayla barınmabeslenme temelinde kurulan ilişki sanayi devriminden sonra biçim değiştirmiştir. Sanayi devriminden sonra büyük ve çok çeşitli yatırımlar doğal kaynaklar üzerinde yer almış, doğal hammaddelerin kullanımı hız kazanmış, kalkınma çabaları ve endüstriyel yatırımların olumsuz çevresel etkileri artmıştır.

3 Sanayi devriminden sonra artan çevre sorunlarına karşı toplumsal ilgi artmıştır. Doğa-insan ilişkilerine yönelik değerlendirmelerde sosyal ve kültürel koşulların, ekonomik yapının ve tüketim kalıplarının belirleyici özelliğinin altı çizilmelidir. Toplumların doğayla kurduğu ilişki geleneksel-kültürel olarak farklılık gösterebilir. O yüzden doğa korumayla ilgili araştırma ve çalışmalarda toplumların özellikleri, yaşam koşulları ve içinde yaşadıkları toplumun sosyal, ekonomik, kültürel özellikleri iyi analiz edilmelidir. Doğa koruma, doğal varlıklar ve süreçlerle ilgili biyofiziksel tanımlama ve açıklamalarla ilgili araştırma ve uygulamalar yanında, daha çok insanın doğayla kurduğu ilişkiyi açıklayan ve bu ilişkinin yönetimine dayalı araştırma, uygulama ve yaklaşımlarla ilgilidir

4 Şekil 3. Doğa korumanın boyutları ve kaynak yönetimiyle ilişkisi.

5 İnsan ile doğa arasındaki ilişkinin seyri incelendiğinde, endüstrileşme ve kentleşmenin sonucu olarak tarım alanları, ormanlık alanlar ve diğer doğal yaşam ortamlarının azalma gösterdiği ya da yapısal değişikliklere uğradığı görülür. Doğal kaynaklarla insan ilişki ve etkileşimlerine genel olarak bakıldığında bu kaynakların, insan yaşamında vazgeçilmez olumlu etkiler yaptığı buna karşın insanın yararlanması sırasında ciddi zararlar gördüğü dikkat çekmektedir.

6 Tarım alanları: Tarım alanları Dünya nın karayla kaplı yüzeyinin %37.6 sını kaplamaktadır. Dünya daki fakir nüfusun %70 i için tarım başlıca geçim kaynağıdır (World Bank, 2011). Bu alanlar doğal ekosistemlerin bölünmesi sonucu oluşmuş, insanın doğal alanlar üzerindeki etkisinin önemli düzeyde olduğu arazilerden oluşmaktadır. FAO nun 2005 yılı verilerine göre Dünya nın ha. alanı ormanlar ile kaplı iken, bu rakam 2010 yılı verilerine göre olmuştur. Dünya da karasal alanın yaklaşık %31 i ormanlarla kaplıdır ve hektar başına ortalama 0.6 hektar orman alanı düşmektedir. Dünya ormanlık alanlarının büyük bir kısmı ise Avrupa kıtasında ( ha) bulunmaktadır. Dünya da en fazla orman alanına sahip ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu (809 milyon ha), Brezilya (520 milyon ha), Kanada (310 milyon ha), ABD (304 milyon ha) ve Çin (207 milyon ha) olarak sıralanmaktadır yılı verilerine göre ayrıca Dünya da tahminen 1,1 milyar ha diğer ağaçlık alan statüsünde toplanabilecek alanların bulunduğu belirtilmektedir. Diğer yandan, toplam orman alanının %7 si (264 milyon ha) ağaçlandırmayla oluşturulmuştur. Yine, Dünya ormanlarının %13 ünü korunan alanlar kaplamaktadır.

7 Ormanların a)su-toprak koruma, iklim değişikliklerini önleme, biyolojik çeşitliliği koruma, havayı temizleme gibi çevresel-ekolojik işlevleri; b)odun ve odun dışı orman ürünlerini üretimi işlevi; c) turizm ve rekreasyon olanakları sağlama işlevi ve d) yerel kültürlere ve kırsal kalkınmaya destek olma başlıkları altında toplanabilecek işlevleri insan yaşamı ve tüm yerküre için yaşamsal öneme sahiptir

8 Özellikle az gelişmiş ülke ormanları ve tropikal yağmur ormanları üzerinde, orman kaynaklarının niteliklerinin bozulmasına ve ormansızlaşmaya yol açan ciddi baskılar bulunmaktadır. Tropikal yağmur ormanlarının Dünya daki bütün türlerin yaklaşık %50 sini içerdiği tahmin edilmekte ve bu ormanların 400 milyon kadar insan için geçim kaynağı olduğu bildirilmektedir. Orman azalmasının nedenleri arasında; tarım, kentleşme, yerleşme, enerji üretimi ve madencilik amacıyla orman alanlarının ortadan kaldırılması başı çekmektedir. Diğer yandan, yasa dışı ağaç kesimi, endüstriyel ve turizm amaçlı yatırımların ormanlar üzerinde kurulması ormansızlaşmayı hızlandırmaktadır.

9 Ormansızlaşma birçok çevre sorunları başta olmak üzere daha birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. İklim değişimi, biyolojik çeşitliliğin azalması, yaban hayatının zarar görmesi, erozyon, kirlilik, görsel-estetik değerlerin zarar görmesi, sel-çığ, doğal-kültürel değerlerin ortadan kalkması ya da zarar görmesi gibi çevre sorunları ile gelir kaybı, yerel kültürlerin ve sosyal yaşamın olumsuz etkilenmesi gibi sosyo-ekonomik ve kültürel sorunlar ormansızlaşma sonucunda ortaya çıkan sorunların başlıcalarıdır.

10 Yaban Hayatı: Dünya da belirlenmiş (kaydedilmiş) memeli hayvan, kuş ve den fazla sürüngen, amfibi ve balık türü bulunmaktadır. Yaban hayatını oluşturan bu türler; besin kaynağı olma ve besin zincirindeki rolü, giyim endüstrisi ve tıp alanındaki kullanımları, tohum yayma-tozlaşma ve gübreleme gibi hizmetleri ve yaban hayatı turizmine yönelik kullanımları ile çok önemli ürün ve hizmetleri yerine getiri

11 Tatlı Su Kaynakları ve Ekosistemleri: İnsan yaşamının temelini oluşturan tatlı su kaynakları gıda, enerji üretimi ve ulaşım açısından büyük önem taşımaktadır. Dünyamızın %70 i (1.400 milyon km³) sularla kaplıdır. Yeryüzündeki suların yaklaşık %3 ü tatlı su kaynaklarıdır. Dünyadaki su kaynaklarının %97 sinden fazlası okyanus ve denizlerdedir ve üretim için çok tuzludur.

12 Deniz Ekosistemleri: Dünya nüfusunun %60 ı deniz ya da okyanus kıyısına 100 kilometrelik bölgede yaşar ve yaklaşık 3 milyar insan yiyecek, ulaşım, atık depolama, vb. için denizleri kullanır. Böylece deniz ekosistemleri milyarlarca insana balıkçılık aracılığıyla gıda sağlamaktadır. Diğer yandan denizlerdeki biyolojik çeşitlilik, iklim dengesi ve oksijen üretimi açısından önemli bir hizmet görmektedirler

13 Doğal kaynak-insan etkileşimi kapsamında örneklerini verdiğimiz çevre sorunlarının dışında da bugün birçok çevre sorunuyla karşı karşıya bulunmaktayız. Giderek artan ve çeşitlenen insan kaynaklı baskılar sonucunda biyolojik çeşitlilik azalmakta, ekosistemler ve doğal-kültürel kaynaklar zarar görmekte ya da yok olmakta, hava-toprak-su kirliliği artmaktadır. IUCN (Dünya Koruma Birliği) tarafından 2006 yılında yayınlanan Tehdit Altındaki Türleri Kapsayan Kırmızı Listeye göre Dünya da bugüne kadar tanımlanan canlı türünden 40, 186 i üzerinden yapılan bir değerlendirmede; canlı türünün tehdit altında (çeşitli derecelerde yol olma tehlikesiyle karşı karşıya ) olduğu belirtilmiştir. Bunun yanında kıyılar ve çevresindeki doğal-kültürel değerler turizm gelişimi ve yerleşme baskısı nedeniyle zarar görmekte, korunan alanlar ve yaban hayatıyla ilgili olumsuzluklar çoğalmakta, sulak alanlar ve dağlık alanlardaki çevre sorunları artmaktadır.

14 Daha önce de belirtildiği gibi doğa ve doğal yapı üzerinde olumsuz etki yaratan en önemli faktör insan kaynaklı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu anlamda doğal alanların zarar görmesine ve çevresel sorunlara neden olan başlıca faktörler aşağıda sıralanmıştır. (Doğrudan etkiler) 1.Arazi kullanımının değişmesi ve arazi bozulumu. 2.Doğal kaynakların plansız-bilimsel esaslar dışında kullanılması, biyolojik çeşitliliğin tehdit edilmesi. 3.Doğal alanlardaki doğal süreçlere aşırı müdahale edilmesi. 4.Hava, su ve toprak kirliliği. 5.İklim değişimi 6. Ozon tabakasının incelmesi.

15 Dolaylı etkiler Nüfus Artışı ve yüksek tüketim düzeyi Ekonomik etkenler ve endüstrileşme Yoksulluk Karar mekanizmalarıyla ilgili eksiklikler-yönetsel sorunlar

Benzer belgeler

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1 Uymanız gereken zorunluluklar ÇEVRE KORUMA Dr. Semih EDİŞ Uymanız gereken zorunluluklar Neden bu dersteyiz? Orman Mühendisi adayı olarak çevre konusunda bilgi sahibi olmak Merak etmek Mezun olmak için