CİNSEL KİMLİK GELİŞİMİ

Transkript

1 CİNSEL KİMLİK GELİŞİMİ Yaşamımızın her alanında sürekli olarak gelişim ve değişim yaşarız. Yaşanan gelişim, biyolojik kültürel ve bireysel faktörlerin ortak ürünüdür. Gelişimsel değişimin bir parçası olarak cinsel kimlik gelişimi, çocuğun yetişkin yaşamına hazır olmasında önemli yer tutar. Çocuğun cinsel kimlik gelişiminde; yaşamın ilk yıllarında edindiği deneyimlerin etkisi büyüktür. İlk ilişkiler ve özdeşimler cinsel kimlik gelişimini şekillendirir. Anne ile kurulan ilk sevgi bağı, baba ve kardeş ilişkileri cinsel kimlik gelişimlerinin ilk adımlarıdır. Cinsiyet kimliği bireyin kendini dişi ya da erkek olarak bilmesidir ki çocuk bunu yaklaşık 2,5 yaşındayken bilir (Blakemore, Berenbaum& Liben, 2009). 3 yaşından itibaren çocuklar net bir şekilde kız veya erkek olduklarını kavrayarak toplumsal beklentilere uygun davranışlar gösterirler. Aynı zamanda cinsel merakları başlar. Cinsiyetler arasındaki ayrımları fark eder; cinsiyet rollerini kavrayabilirler. Gelişimin bir parçası olan mastürbasyon davranışı görülebilir. Bu dönemde ebeveynlere düşen görev; Çocuklara uygun ve uygun olmayan dokunuşları öğretmek Cinsellikle ilgili soru soran çocuklara basit ve doğrudan anlayacağı dilde yanıtlar vermek Mahremiyet bilinci vermek Cinsel kimlik farkındalığı ile birlikte çocuğun yanında soyunma, birlikte banyo yapma ve birlikte yatma gibi hatalı davranışlar çocuğun gelecekteki cinsel yaşamını derinden etkileyebilir.

2 Cinsellik konusunda tamamen sessiz kalmak ve sanki kötü bir şeymiş gibi davranmak çocuğun bunu kötü bir şey olarak düşünmesine neden olarak yanlış bilgiler edinmesine yol açabilir. Cinsel organıyla oynayan çocuğa sık sık uyarıda bulunmamak, fark ettirmeden ilgisini başka yöne çevirmek gerekir. 5-8 yaş aralığında cinsiyetin sosyal rolleri önem kazanmaya başlar. Sosyal öğrenme süreçlerinin bir parçası olarak akranları gibi olmaya çalışırlar. Cinsiyetler arasındaki fiziksel davranışsal ve duygusal farklılıkları anlarlar ve cinsel kimlik stabilize olmaya başlar. Çocuğun özel alanlarını öğretmek ve saygı göstermek gerekir. Bu şekilde çocuk çevresindeki insanların da özel alanlarına saygı göstermesi gerektiğini öğrenir. Okul öncesi dönemde cinselliğe duyulan merak yoğun iken çocuğun okula başlaması ile bu merak azalır. Daha sonra 6-9 yaş arasındaki çocuklar sıklıkla hamilelik, doğum ve cinsiyet rollerine ilgi duyar merak eder. Hem erkekler hem de kızlar daha çok hemcinsleri ile vakit geçirmekten hoşlanır.6-9 yaş döneminde olan çocukların küfürlü konuşmalarda bulunduğu sıklıkla gözlemlenebilir. Genellikle çocuklar bu kelimelerin anlamlarını bilmeden çevresinden öğrendiği şekliyle kullanır. Bu durum ile karşılaştığınızda çocuğunuza bu kelimenin kullanımının neden uygun olmadığını iletebilir birlikte bir alternatif kelime seçebilirsiniz. Yine bu yaş dönemindeki çocukların aralarında uygunsuz şakalaşmaların olduğu gözlemlenebilir. Genellikle cinsel organların isimleri, cinsellik hakkında yapılan bu şakaların başkalarını incitebileceği çocuğa öğretilmelidir.

3 Ergenlik döneminde ise bu süreç çok yönlü olarak devam eder. Bu dönemde cinsel kimlik, fiziksel, sosyal ve kültürel faktörlerin rol oynadığı bir bağlamda gelişir. Ergenlik çağı cinsel kimliği kabullenme, ana babaya bağımlılıktan kurtulma, toplumsal yerini araştırma ve bir mesleğe yönelme çabalarının gösterildiği 8-10 yıllık bir dönemdir. Ergenlik ve delikanlılık yaşlarında bedenin ve cinsel organların hızlı büyümesiyle birlikte; içsel coşkular ve önemli gelişimsel sorunlarla karşılaşan delikanlının (erkek ya da kız), cinsel yapısı ve yeterliliği konusunda birtakım soruları, kuşkuları olabilir. Kendi cinsel yapısını, yeterlilik ve gücünü, düşüncede ya da eylemde, başkaları ile karşılaştırır. Bu konuda başkaları tarafından da nasıl görüldüğünü merak eder. Kendini sınar; kendisiyle yarışmaya kalkar. Zamanla, sağlıklı gencin bu tür sınamaları, yarışmaları, kuşkuları yatışır. Ergenlik çağının ortalarında değişik cinsel rollerle cinsel davranış ve deneyimler sık yaşanır. Mastürbasyon yine her iki cinste de görülür. Karşı cinsten, aynı yaştan ya da daha yaşlı, genellikle ulaşılmaz birine platonik aşkla tutulma sıklıkla yaşanabilir. Kendi cinsel yapısının ve yeterliliğinin gerçekçi kabullenişi ile cinsel kimlik duygusu olgunlaşır. Bu dönemde uygun kaynaklardan doğru ve tutarlı bilgiler edinebilmek çok önemlidir. Yanlış edinilen bilgiler bireyi olumsuz duygulara yöneltebilir. ANNE VE BABA TUTUMLARININ KİMLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ Ailenin çocuğa olan sevgisi, kurulacak olan sağlıklı özdeşimin ilk basamağıdır. Çocuk, özdeşim kuracağı kişinin sağlıklı tutum ve davranışlarına ihtiyaç duyar. Anne babanın birbirini sevmesi, birbirine saygı göstermesi, sevgi dolu bir aile ortamının varlığı çok önemlidir.

4 Anne babanın birbirini sevmemesi, saymaması, aile içerisinde şiddet olması, ailenin kızını sevmemesi, oğlunu ihmal etmesi cinsel kimlik gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek faktörlerdir. Çocuğun merak ettiği konularda yanlış bilgilendirme, ileri derecede suçlamalar, ağır günah duygusu, suçüstü yakalanma endişesi, aşırı denetleme, ailenin çocuğun gelişmekte olan cinsel organlarıyla fazla ilgilenmesi vb. konularda aile ve içinde bulunulan toplumun aşırı tutumlar göstermesi de cinsel kimlik gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. CİNSEL EĞİTİM NASIL VERİLMELİ? Okul öncesi dönemde çocuğa kendi fiziksel özellikleri, karşı cins ile olan farklılıkları ve bedensel sınırları öğretilmelidir. Bedensel sınırların önemi vurgulanırken anne babalar bu sınırlara önem vermeli; örneğin çocuklarını dudaklarından öpmemelidirler. Bu durum çocuğun zihninde çelişki yaratabilir. Cinsellik ile ilgili gelen sorularda sakin kalarak, gerçekçi cevaplar verilmeli, gereksiz ayrıntılara girilmemelidir. Mahremiyet kavramını öğretirken ayıp günah gibi kelimelerden uzak durulmalıdır. Çocuğun yanında çıplak kalmamalı, birlikte banyo yapılmamalıdır. Çocuğun mastürbasyon yapması oldukça sık rastlanan ve doğal kabul edilen bir durumdur. Bu durumlarda sakin kalarak ilgisi başka yöne çekilmeye çalışılmalıdır. Hazırlıksız yakalandığınız sorularda açıkça Bunun cevabı üzerinde biraz düşünmeliyim diyerek zaman kazanabilir; ilgili kişilerden (rehber öğretmen, danışman, pedagog vb.) destek alabilirsiniz.

5 Cinsellik ile ilgili sorularda mutlaka kişiler arasındaki sevgi vurgulanmalıdır. Her çocuğun hazır olduğu düzeyde, hazır olduğu kadar anlayabileceği düzeyde gerçekçi açıklamalarla bilgilendirmelerde bulunulmalı; gereksiz detaylardan kaçınılmalıdır. KAYNAKÇA Santrock, J. W. (2015). Yaşam boyu gelişim: Gelişim psikolojisi (G. Yüksel, Çev.). Ankara: Nobel. Alkan Ersoy, Ö. (2015). Cinsel Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar ve Okul Öncesi Dönemde Cinsel Eğitim. İ. Artan içinde, Cinsel Gelişim ve Eğitim, (s 10). Usta, G. Çocuklarda Cinsel Gelişimi Ergün, E. (2015). Çocukları Dudaktan Öpmenin 10 Zararı.