YAZILIYA HAZIRLIK SETİ. 5. Sınıf FEN BİLİMLERİ

Transkript

1 YAZILIYA HAZIRLIK SETİ 5. Sınıf FEN BİLİMLERİ 1. Fasikül

2 İÇİNDEKİLER 3 Besin İçerikleri 10 Vitamin, Su ve Mineraller 17 Dengeli Beslenme ve Besinlerin Tazeliği 24 Besinlerin Sindirimi 31 Vücudumuzda Boşaltım

3 1. Fasikül Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim 1. Bölüm 3 BESİN İÇERİKLERİ Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri, büyüyüp gelişmeleri için gerekli olan yiyecek ve içeceklerin tümüne besin denir. Sağlıklı yaşamak için gerekli olan besin maddelerinin vücuda alınmasına da beslenme adı verilir. Temel Besin Çeşitleri a Karbonhidratlar: Temel besin maddelerindendir. Birinci dereceden enerji verici olarak kullanılan besin içeriği grubunu karbonhidratlar oluştu rur. Pirinç, bulgur, yu laf, mısır, arpa, buğday, meyve ve sebzelerin çoğu karbonhidratlarca çok zengindir. B Yağlar: Karbonhidratlar gibi enerji verici be sin içeriği grubudur. Zeytin, susam, ceviz, badem, ayçiçeği, fın dık yağı bitkisel kay naklı yağlardır. Tereyağı, kuyruk yağı ve balık yağı hayvansal kaynaklı yağlardır. CProteinler: Yapıcı ve onarıcı besin gruplarını oluşturur. Vücudumuzun mikroplara karşı direncini arttırır. Vücudumuzu hastalıklara karşı korur. Hem hayvansal hem de bitkisel besinlerde bulunur. Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta, baklagiller, tahıllar ve kuru yemişler proteince zengindir. Karbonhidratlar ve yağlardan sonra üçüncü sırada vücuda enerji veren besin içeriğidir.

4 4 1. Bölüm Fen Bilimleri Besin İçerikleri Etkinlik Aşağıda verilen besinleri en çok bulunduğu besin içeriği grubu ile eleştiriniz. Besinler Besin İçerikleri Ekmek Zeytin Peynir Fındık Tavuk eti Balık yağı Karbonhidratlar Yağlar Proteinler Mısır Aşağıdaki şemada yönergeye vereceğiniz cevabı takip ederek çıkışa ulaşınız. Proteinler yapıcı ve onarıcı besin grubunu oluştururlar. Yaraların iyileşmesine yardımcı olur. D Y Yağlar bitkisel ve hayvansal kaynaklı olmak üzere ikiye ayrılır. Enerji veren besinlerin 1. sırasında karbonhidratlar, 2. sırasında yağlar, 3. sırasında proteinler bulunur. D Y D Y 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış

5 1. Fasikül Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim 5. Sınıf 5 Etkinlik Aşağıda verilen cümleleri doğru ise D yanlış ise Y olarak kutucuklara işaretleyiniz. 1. Enerji verici besinler arasında proteinler ilk sırada yer alır. A Yağlar en fazla enerji veren besin grubu olmasına rağmen enerji verici olarak ikinci sırada yer alır. Neden? 2. Acıkınca yemek yersek beslenmiş oluruz. 3. Besinler hayvansal ve bitkisel olarak ikiye ayrılabilir. 4. Kuru fasulye sadece karbonhidrat içerir. 5. Proteinler vücuda hiç enerji vermez. B Acıkınca yemek yediğimizde beslenmiş olmayız. Neden? 6. Saçlarımızın çabuk uzaması için yeterli miktarda et ve et ürünleri tüketmeliyiz. Aşağıdaki cümlelerde boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. C Haftada en az bir kez et ve et ürünleri tüketilmelidir. Neden? 1. ağırlıklı besin grubu nitrik asit damlatıldığında sarı renk oluşturur. 2. Makarna, pilav, ekmek, baklava gıdalarında en çok bulunan besin grubu dır. 3. Karbonhidratlar dereceden enerji veren besin grubudur. D Bazı besin içeriklerinde karbonhidrat yağ, ve proteinlerin üçü de bulunabilir. Neden? 4. Proteinler üçüncü sırada vücuda veren besin içeriğidir. 5. Kuru yemişler bakımından zengindir. 6. Balık yağı kaynaklı yağlardan biridir. E Yaraların iyileşmesi, vücudumuzun gelişmesi için protein içerikli besinler tüketilmelidir. Neden?

6 6 1. Yazılıya Hazırlık & Bölüm Ödev Soruları-1 Fen Bilimleri Besin İçerikleri A Besinler sahip oldukları içeriğe göre gruplan dırılır. Aşağıdakilerden hangisi bu grubun eleman larından biridir? 4, 5, 6 soruları tabloya göre cevaplandırınız. Aşağıdaki kutularda bazı besin maddeleri ve rilmiştir. A) Düzenleyici B) Onarıcı C) Protein D) Enerji verici B Bir öğrenci okulda öğretmen gözetiminde ya pılan bir deneyde karbonhidrat içeren besin leri ayırmak istiyor. Aşağıda verilenlerden hangisini yaptığın da amacına ulaşır? A) Besinlere nitrik asit damlatma B) Besinleri kâğıda sürme C) Besinleri yiyerek sonucu görme D) Besinlere iyot çözeltisi damlatma D Kaç numaralı kutularda hayvansal besinler bulunur? A) B) C) D) E Kaç numaralı kutularda karbonhidrat içe ren besinler bulunur? A) B) Saç ve tırnaklarımızın uzamasını, kasların gelişmesini ve canlıların büyürken yıpran mış dokularının onarılmasını sağlayan be sin içeriği aşağıdakilerden hangisidir? C C) D) F Yağ içeren besinler kaç numaralı kutularda A) Protein verilmiştir? B) Yağ A) C) Karbonhidrat B) D) Lif C) D)

7 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & 5. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim Ödev Soruları-1 Sınıf 7 G Fen bilimleri dersinde Eylül, öğretmeni ile birlikte haşlanmış yumurta akına şekildeki gibi seyreltilmiş nitrik asit damlatarak deney yapıyor. Seyreltilmiş nitrit asit Bu deney sonucunda Eylül, yalnızca bu deneyden elde ettiği bilgilerden yararlanarak aşağıdakilerden hangisine ulaşabilir? A) Yumurta akının rengi mavi - mora dönüşür. B) Yumurta akının rengi sarıya dönüşür. C) Haşlanmış yumurta vücudumuzun yapıcı - onarıcı besinidir. D) Haşlanmış yumurta protein içeren besin dir. H Okul bahçesinde koşup oynarken zaman zaman düşeriz. Diz kapaklarımız, elimiz ve kolumuz yaralanır ama yaralarımız kısa sürede iyileşir. Bütün bunlar vücudumuzda I olarak görev yapan II sayesinde gerçekleşir. Paragrafta boş bırakılan I ve II numaralı yerlere gelmesi gereken kelimeler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II A) Yapıcı ve onarıcı Karbonhidrat B) Enerji verici Yağ C) Enerji verici Protein D) Yapıcı ve onarıcı Protein I P, R ve S besinlerinin özellikleri tabloda verilmiştir. P besini, hastalıklara karşı vücut direncini artırır. R besini, vücuda enerji sağlar. S besini, bitkisel kaynaklıdır. Buna göre bu besinler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) R besini karbonhidrattır. B) P besini içeriğinde yağ buluna bilir. C) S besini protein olamaz. D) P besini protein içerir. J Şekildeki paketin üzerinde bir besine ait gıda içerikleri miktarları ile birlikte yazılmıştır. (% olarak) Karbonhidrat % 77 Protein % 10 Yağ % 7 Su % 1 Buna göre paketin içindeki besin aşağıda verilenlerden hangisi olabilir? A) Peynir B) Köfte C) Bisküvi D) Badem

8 8 1. Bölüm Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları-2 Fen Bilimleri Besin İçerikleri Aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. a Et, süt, balık, gibi yiyecek ve içeceklerde hayvansal, susam, ay çekirdeği, fındık ve ceviz gibi yiyeceklerden bitkisel elde edilir. b Proteinler vücudumuzda faaliyetlerin düzenlenmesinde rol alır. H Aşağıda bazı besin maddeleri ve en çok bulundurdukları besin içerikleri eşleştirilmiştir. Hangi eşleştirme yanlıştır? A) Balık Protein B) Susam Yağ C) Pirinç - Karbonhidat D) Patates Protein c Yağlar dereceden verici besin grubudur. D E F Aşağıda verilen cümleleri doğru ise D yanlış ise Y olarak kutucuklara işaretleyiniz. Patates bol miktarda protein içerir. Yumurta akına nitrik asid damlatılırsa rengi mora dönüşür. Kabuksuz bir cevizi beyaz bir kağıda bastırarak sürtersek kağıt şeffaflaşır. Bunun nedeni cevizin yağ içermesidir. I Aşağıdaki tabloda besinlerin içeriğine göre yardımcı madde kullanıldığında gerçekleşen renk değişimleri görülmektedir. Besin maddesi Karbonhidrat Yardımcı madde Tendürdiyot Renk değişimi Mavi - mor renk Protein Nitrik asit Sarı renk Yağ Beyaz kâğıt Şeffaf leke G Zeytini alıp beyaz kâğıda bastırarak sürdüğümüzde kâğıt şeffaflaşarak yarı saydam leke oluşur. Bu etkinlik ile zeytinde aşağıdakilerden hangisini tespit ederiz? A) Karbonhidrat B) Yağ C) Protein D) Mineral Buna göre tablodaki verilerden yararlanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisi elde edilemez? A) Ekmeğin üzerine tendürdiyot damlatıldığında mavi mor renk alır. B) Haşlanmış yumurtanın beyazına nitrik asit damlatıldığında sarı renk alır. C) Fındık içi beyaz kâğıda sürüldüğünde yarı saydam şeffaf leke oluşur. D) Patatese nitrik asit damlatıldığında sarı renk alır.

9 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & 5. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim Ödev Soruları-2 Sınıf 9 J Parmağımız kesildiğinde vücudumuzun en çok ihtiyaç duyduğu besin içeriği aşağıdakilerden hangisidir? A) Yağ B) Karbonhidrat C) Mineral D) Protein M Ahmet, geçirdiği bir küçük ameliyat sonrasında yaralarının kısa sürede iyileşmesini istiyor. Buna göre Ahmet hangi seçenekteki yiyecekten daha çok tüketmelidir? A) Bol lifli ekmek B) Kuru yemiş C) Hayvansal gıdalar D) Bisküvi ve çikolata K Aşağıda bazı besinler ve içerikleri verilmiştir. 1. Ceviz Karbonhidrat 2. Patates Yağ 3. Peynir Protein Buna göre besinler ve ençok bulundurduğu besin içeriği hangi seçenekte doğru olarak eşleştirilmiştir? A) 1. B) C) D) L Yemekte pilav, mercimek çorbası ve patates kızartması yiyen bir öğrenci en fazla hangi besin grubunu vücuduna almış olur? A) Proteinler B) Karbonhidratlar C) Lifli besinler D) Yağlar N Aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur? A) Yağlar enerji vericidir. B) Su ve protein aynı besin grubunda yer alır. C) Karbonhidrat ve vitamin aynı besin grubundadır. D) Karbonhidrat ve yağlar, protein ile birlikte vücutta yapıcı ve onarıcı görevi üstlenir. O Aşağıda verilen besinler ve içeriklerinin eşleştirilmesi istenmiştir. Sofra tuzu Fındık Patates Karbonhidrat Mineral Yağ Buna göre besinler ve içerikleri doğru eşleştirildiğinde aşağıdaki şekillerden hangisi ortaya çıkar? A) B) C) D)

10 10 2. Bölüm Fen Bilimleri Vitamin, Su ve Mineraller VİTAMİN, SU VE MİNERALLER AVitaminler En önemli görevi vücudun direncini artırmaktır. Büyüyüp gelişmemizi sağlar. Hastalıklardan korur ve iyileşmemize yardımcı olur. Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. Eksikliğinde çeşitli hastalıklar meydana gelir. Özellikle meyve ve sebzede bol miktarda bulunur. Besinler içerisinde farklı vitamin türleri bulunur. Her vitaminin vücudumuzda farklı görevleri vardır. AA Vitamini Yumurta, süt, baklagiller, taze fasulye, mantar, domates, havuç, ceviz karaciğer, fıstık ve kerevizde bol miktarda bulunur. Deri ve göz sağlığımız için gereklidir. BB Grubu Vitaminleri Kuru baklagiller, tahıllar, süt ve süt ürünleri, yumurta ve kırmızı et B vitamini bakımından zengindir. Hafızayı güçlendirir. Beynin denge, öğrenme, dışarıdan gelen uyarıları yorumlama ve ilgili organlara iletme görevini yerine getirmesine yardımcı olur. Dikkat dağınıklığını önler. Kasları geliştirir. CC Vitamini Tüm turunçgiller, domates, maydanoz ve yeşil yapraklı sebzeler C vitamini bakımından zengindir.

11 1. Fasikül Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim 5. Sınıf 11 Diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Vücudun mikroplara karşı direncini artırır. DD Vitamini Balık, balık yağı, yumurta, karaciğer, kurutulmuş meyve ve sebzelerde bol miktarda bulunur. Kemik ve diş sağlığı için gereklidir. EE Vitamini Yeşil sebzeler, tahıllar, kuru yemiş, domates, yumurta sarısı E vitamini bakımından zengindir. Büyüme çağındaki çocuklarda vücut gelişimi için gereklidir. FK Vitamini Yeşil sebzeler, kırmızı et, çay, domates, muz, karaciğer, mısır K vitamini bakımından zengindir. Kemiklerimizin güçlenmesine, kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur. BSu ve Mineraller Kan ve idrarın büyük kısmı sudan oluşur. Su vücutta gerçekleşen tüm yaşamsal olaylar için gerekli ortamı sağlar. Mineraller, vücudumuzda yaşamsal olayları düzenler. Potasyum, kalsiyum, demir önemli minarallerdendir. Mineraller kemiklerin yapısında bol miktarda bulunur ve büyümeyi sağlar. Sofra tuzunda ve maden suyunda çok miktarda mineral bulunur. Tüm besin maddelerinin içinde su ve minaraller bulunur. Et ürünlerinde ve meyvelerde demir ve fosfat gibi mineraller, süt ürünlerinde kalsiyum, sofra tuzu; sebzeler ve içme suyunda sodyum minerali bulunur.

12 12 2. Bölüm Fen Bilimleri Vitamin, Su ve Mineraller Etkinlik Aşağıda verilen cümleleri doğru ise D yanlış ise Y olarak kutucuklara işaretleyiniz. 1. Enerji verici besinler arasında su da vardır. 2. Mineraller, proteinler, yağlar ve karbonhidratların hepsi enerji verici özelliğine sahiptir. 3. Vitaminler vücudumuza enerji vermez. 4. Minerallerin temel görevlerinden biri yapıcı ve onarıcı olmalarıdır. 5. Balıkta bol miktarda demir minerali bulunur. 6. Su sadece bitkisel besinlerde bulunur. A Su içmeliyiz. Neden? B Besinleri çiğ ve taze olarak tüketmek gerekir. Neden? C Vitamin eksikliğinde vücudumuzda çeşitli hastalıklar meydana gelir. Neden? Aşağıdaki cümlelerde boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. 1. Vitaminler vücutta görevini üstlenir. 2. ve vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar. 3. D vitamini ve sağlığı için gereklidir. 4. Parmağımız kesildiğinde kanın pıhtılaşmasına vitamini yardımcı olur. 5. Su vücudumuzda gerçekleşen yaşamsal olaylar için gerekli hazırlar. 6. Su ve mineralleri ve ile vücudumuza alırız. D Günlük beslenmede et ve et ürünlerinden çok sebze ve meyve tüketilmektedir. Neden? E Bol bol süt, yoğurt ve ayran tüketmeliyiz. Neden?

13 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & 5. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim Ödev Soruları-1 Sınıf 13 A Besin içerikleri ile ilgili tablo aşağıda verilmiştir. Besin İçerikleri I II III Karbonhidrat Yağ Protein Vitamin Su ve mineraller Buna göre tabloda I, II ve III yerine yazılması gerekenler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak sıralanmıştır? A) Düzenleyici Yapıcı ve onarıcı Enerji verici B) Enerji verici Yapıcı ve onarıcı Düzenleyici C) Yapıcı ve onarıcı Enerji verici Düzenleyici D) Düzenleyici Enerji verici Yapıcı ve onarıcı D Şekilde besinlerle ilgili şema verilmiştir. BESİNLER Karbonhidrat Protein Su Mineral Buna göre ve sınıflandırmada sembollerinin yerine aşağıdakilerden hangileri getirildiğinde şema doğru olur? A) Enerji verici Vitamin B) Düzenleyici Yağ C) Yağ Onarıcı D) Yağ Vitamin B Aşağıda bazı besin grupları ve görevleri verilmiştir. Verilen eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Protein Yapıcı ve onarıcı B) Su Düzenleyici C) Mineral Enerji verici D) Yağ Enerji verici C Vücudumuzda yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesi için gerekli ortamı hazırlayan besin aşağıdakilerden hangisidir? A) Protein B) Vitamin C) Su D) Karbonhidrat E Aşağıda bazı içeceklerin isimleri verilmiştir. I. İçme suyu II. Süt III. Maden suyu Buna göre bu içeceklerden hangileri düzenleyici besin maddeleri içerir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

14 14 2. Bölüm Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları-1 Fen Bilimleri Vitamin, Su ve Mineraller F Besinler ile ilgili kavram haritası şekilde verilmiştir. H Aşağıda bazı vitaminler ve bu vitaminlerin görevleri verilmiştir. görevidir görevidir görevidir Sinir ve kas gelişiminde önemli yer tutarım. B vitamini Düzenleyici çeşididir Vitamin örnektir. bulunur Yapıcı - Onarıcı çeşididir. örnektir. Yumurta Enerji verici çeşididir. örnektir. Ekmek Hastalıkların baş düşmanıyım. Büyümeye yardımcıyım. D vitamini C vitamini Havuç Buna göre bu kavram haritasında, ve sembolleri yerine sırasıyla gelmesi kavramlar aşağıdakilerden hangisidir? Buna göre vitaminler ve görevleri doğru eşleştirildiğinde aşağıdaki şekillerden hangisi ortaya çıkar? A) B) A) B vitamini Yağ Karbonhidrat B) A vitamini Protein Mineral C) A vitamini Protein Karbonhidrat D) K vitamini Mineral Su C) D) G Bir besin grubu kendisini aşağıdaki gibi tanıtıyor. Tüm besin maddelerinin içinde bulunurum. Demir, fosfat gibi çeşitlerim et, balık, kümes hayvanları ve süt ürünlerinde bolca bulunur. Yukarıdaki tanımlamaya göre kendisini tanıtan besin grubu aşağıdakilerden hangisidir? A) Proteinler B) Vitaminler C) Mineraller D) Yağlar I Vitaminlerle ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Düzenleyici besinlerdir. B) Sebze ve meyvelerde bolca bulunur. C) Vücudumuzun hastalıklara karşı direncini artırır. D) Vücudumuza enerji verir.

15 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & 5. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim Ödev Soruları-2 Sınıf 15 yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III Aşağıdaki cümlelerde boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. A K vitamini sağlamada görev alır. B Vitaminler karşı korur. C Topraktan bitkilere, bitkilerden bize geçen besin içeriği dir. D E F Aşağıda verilen cümleleri doğru ise D yanlış ise Y olarak kutucuklara işaretleyiniz. Su içerisinde vitamin bulunur. Sinir ve kas gelişimi için balık yemeliyiz. B ve E vitaminleri en çok tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunur. H Öğretmen, öğrencilerinden vitaminleri tanıtmalarını istiyor. Buna göre hangi öğrencinin tanıtımı yanlıştır? A) B) C) D) K vitaminiyim. Muz, şeftali ve yeşil sebzelerde bulunurum. Kanamalarda kanın pıhtılaşmasını sağlamaktır görevim. E vitaminiyim. Sebze, süt ve yumurtada bulunurum. Diş gelişiminde görevliyim. A vitaminiyim. Buğday, baklagiller, fasulyede bulunurum. Büyümeye yardımcıyım. B vitaminiyim. Süt ve süt ürünlerinde bulunurum. Kasların gelişiminde önemli görevim vardır. G Minerallerle ilgili olarak; I. Tüm besin maddelerinin içerisinde az veya çok bulunur. II. Demir ve fosfor mineralleri et, balık ve kümes hayvanlarında bulunur. III. Sodyum mineralleri sofra tuzu ve içme suyunda bulunur. yukarıda verilen açıklamalardan hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III I Su ile ilgili olarak; I. Vücudumuzun %70 i sudur. II. Yaşamsal faaliyetlerin sürekliliği için gereklidir. III. İnsan vücudunda düzenleyici olarak görev yapar.

16 16 2. Bölüm Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları-2 Fen Bilimleri Vitamin, Su ve Mineraller J Süt ve süt ürünlerinde bulunmayan vitamin hangisidir? A) A vitamini B) B vitamini C) C vitamini D) D vitamini N A vitamini büyüme ve gelişmeyi sağlar. Aşağıdaki besinlerin hangisinde A vitamini bulunmaz? A) Karaciğer B) Limon C) Domates D) Ceviz K Aşağıda vitaminler ile ilgili olarak yapılan eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) A vitamini Deri sağlığı için gereklidir. B) B vitamini En çok turunçgillerde bulunur. C) C vitamini Vücudun direncini artırır. D) D vitamini Kemik gelişimi için gereklidir. O Diş etlerindeki kanama ve iltihaplanma hangi vitamin eksikliği sonucunda oluşabilir? A) A vitamini B) B vitamini C) C vitamini D) D vitamini L Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Taze sebze ve meyvelerde çok miktarda su bulunur. B) Nohut, buğday gibi kuru besinlerde daha az su bulunur. C) Kalsiyum minerali en çok süt ve süt ürünlerinde bulunur. D) Yediğimiz tüm yiyeceklerde fazlasıyla mineral bulunur. P Aşağıdaki besinlerin hangisinde vitamin bulunmaz? A) Elma B) Çilek C) Domates D) Su M Aşağıdaki besin gruplarından hangisi kemiklerimizin yapısında bolca bulunur? A) Mineraller B) Vitaminler C) Yağlar D) Proteinler R Aşağıda verilenlerden hangisi vitamin türü değildir? A) K vitamini B) A vitamini C) L vitamini D) B vitamini