Eğitim Felsefesi. Her şey akla muhtaçtır, akıl da eğitime..! Hz. Ali. Felsefe yolda olmaktır. Karl Caspers

Transkript

1 Eğitim Felsefesi Felsefe yolda olmaktır. Karl Caspers Her şey akla muhtaçtır, akıl da eğitime..! Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi Hz. Ali

2 Felsefe Nedir? ( Tanımı, Kapsamı ) Felsefenin Amacı Felsefenin Yararları Felsefe-Bilim İlişkisi Felsefe-Eğitim İlişkisi Eğitim Felsefesi Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 Felsefe Nedir? Felsefe; var olanların varlığı, kaynağı, anlamı ve nedeni üzerine düşünmektir. Yunanca" sevgi", "arama" gibi anlamlara gelen "phileos" sözcüğü ve "bilgi", "bilgelik" anlamlarına gelen "sophia" sözcüğünün birleşiminden oluşur. Yani bilgeliğe ve bilgiye değer vermek, onları önemsemek ve hatta en değerli şeyler olarak görmektir. Felsefe (philosophia) terimi ilk kez, ünlü matematikçi filozof Pythagoras tarafından kullanılmış olsa da esas anlamını Platon ve Aristoteles ile kazanmıştır Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Buna göre felsefe kelime anlamı olarak "bilgelik sevgisi" ya da "hikmet arayışı" demektir. Bu arayış içerisinde "bilgeliği seven", " bilgiyi arayan" ve "bilgiye ulaşmak isteyen" kişilere "filozof" (philosophos) denir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 İnsanların en önemli merakı, hayatı anlamak ve anlamlandırmak üzerineydi. İlk filozof sayılan Thales evrenin hangi maddeden oluştuğunu düşünüyordu. Bütün filozoflar benzer sorularla ilgilendi. Sokrates hayatı nasıl yaşamak gerektiğini, Platon gerçek bilgiye nasıl ulaşılacağını, Aristoteles hayatın işleyişini merak etti. Bilimin öncülü sayılan bu sorular günümüzde halen hem felsefenin hem de bilimin en temel sorunlarını teşkil etmeye devam etmektedir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Aristo, felsefeyi ilk nedenlerin bilimi olarak tanımlar. Ona göre felsefe olayların temeline inmek kâinatın özünü araştırmaktır. Yeni çağla birlikte felsefenin temel çalışma alanı bilim olmuş ve buna bağlı olarak bilim felsefesi doğmuştur. Eğitim ve öğretimin felsefeden kopması, insan ve insanlıktan kopmasıyla aynı şeydir. Tarih bu gerçeğe yeterince tanıklık etmektedir. Felsefeden başka hiçbir bilimsel alan, insanı insanlık kavramıyla anlamlandırmaya yetmez. İnsanlık insanla değil, insan insanlıkla ancak anlaşılabilir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Günümüzde bilimin dayandığı kaynak merak değil kazanç olmuştur. Bu da hikmeti aramaktan vaz geçmeye, felsefeden uzaklaşmaya sebep oldu. Böylece bilim felsefeden, yani hayatı merak etmekten kopup kazanç odaklı bir sisteme dönüştü. Günümüz bilimi merak etmek değil yenilik üretmek anlamına gelmiştir. Artık hayatı anlamak için değil, satılabilir ürün üretmek için bilim yapılmaktadır. Böylece bilim ticaretin en önemli aracı haline dönüşmüştür. Tüketim toplumunun talepleri, vahşi bir üretim yarışının doğmasına neden oldu. Bilim, toplumun yenilik taleplerine hızla cevap verebilmenin yarışına girdi. Böylece bilim hayatı anlamak yerine satın alınabilecek yeni şeyler üretmeye odaklandı. Çağımızda, başta insan bilimleri olmak üzere, bütün pozitif bilimler (Tıp, Veterinerlik, Psikiyatri, Ziraat, Uzay bilimleri.), koptuğu ana kaynak olan felsefeyle yeniden birleşme eğilimindedir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Felsefenin Amacı Felsefenin en temel amacı sistematik ve bütüncül bir dünya görüşü oluşturmaktır. Diğer disiplinlerden her biri kendi ilgi alanındaki belirli konuları inceler. Farklı konuların birbiri ile ilişki ve etkileşimini ilgi alanına dahil etmez. Felsefe ise her şeyi konu edinirken bunların birlikteliğini de sorgular. Bu sorgulamada daima yeni sorular sorarak ilerler Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Felsefenin Yararları Eğitim yoluyla "Nasıl bir insan yetiştirilmek isteniyor" sorusu önem kazanır. İnsanın sadece eğitim ile insan olabileceği pek çok filozofun temel tezidir. Merak etme ve araştırma noktasında Felsefe ile eğitimin hedefleri benzerlik gösterir. Felsefe, duyumlarla değil kendi düşünceleriyle hareket etmeyi ve sadece okulda değil tüm hayatta öğrenmeyi esas alır. Felsefe, soru sorma ve tartışma kültürü kazandırarak diğer derslerin verimliliğini geliştirir. Yapılan araştırmalar, felsefeyle küçük yaşlarda tanışan çocukların sosyal becerilerinin daha iyi geliştiğini, dersi dinleme, odaklanma düzeylerini geliştirdiğini ve özgüvenlerini artırdığını göstermektedir. Çocuklara 21 inci yüzyıl becerileri denilen analitik ve eleştirel düşünme, fikirlerini derleme ve doğru ifade etme, başkalarının fikirlerini dinleme gibi bilişsel ve sosyal becerileri kazandırmada etkilidir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Tüm çocuklar filozoftur, ancak çok azı öyle kalır. Birgitte Labbe Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Felsefe - Bilim İlişkisi 20. yüzyıla kadar felsefe bilimlerin kaynağı olarak kabul ediliyordu. 20.yy sonlarından itibaren bilim ve teknolojide meydana gelen baş döndürücü gelişmelerin büyüleyici gücü, modern zamanlarda felsefeye pek ihtiyaç kalmadığı sanısını güçlendirdi. Teknolojik gelişmeler pozitivist düşüncenin gücünü artırmakla kalmadı, aynı zamanda insani sorunları da kendi cazibesinin gölgesinde bıraktı. Böylece insan merkezli bir dünya arayışı yerini bilim merkezli bir dünya inşa etmeye bıraktı. "İnsan için bilim inşası" amacıyla yola çıkan bilimsel anlayış, günümüzde "bilim için insanı inşa" etmeye yöneldi. Bu durum insanı, kendi ürettiği bilimin nesnesi konumuna düşürdü. Eğitim sistemleri insan için bilim üretmekten çoktan vazgeçmiş görünüyor. Günümüz eğitim sistemleri, mutluluğu yakalamak adına bilim için insan yetiştirmenin yarışına girişmiş durumdadır Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Bilimin baş döndürücü bir şekilde gelişmesinin, insan hayatına oldukça yenilikler ve kolaylıklar getirmesinin oluşturduğu büyülü hava bilim için insan yetiştirme yarışına hız kazandırdı. Bilimin, algıların merkezine oturması felsefeye olan ilgiyi azalttı, güveni sarstı. Onu, olguların tek başına açıklayamadığı konularla ilgilenmeye mahküm etti. Artık filozofların bilim hakkında faydalı şeyler söyleme yetisinden kuşku duyulmaya başlandı. Bilim ve teknolojiyi üretmede STEM (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik) eğitiminin önemi sosyal ve beşeri bilimlerin sunduğu her şeyden daha önemli görüldü Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 Özellikle genç kuşaklar felsefenin kafa karıştırmaktan ibaret olduğuna, oysa bilimin, sunduğu delillerle gerçekleri keşfettiğine inanmaktadırlar. Bir kısım gençler konuyu daha ileriye taşıyarak, felsefeye gerek olmadığına, felsefenin cevabını aradığı tüm soruları bilimin doğru ve kesin olarak cevaplayabileceğine inanmaktadırlar. Kuşku yok ki, böyle bir algı oluşmasında bilimin ortaya koyduğu teknolojik somut sonuçlarının etkisi büyüktür. Bilim, fizik alemin olgu ve problemleriyle uğraşır, insanlara görüp dokunabilecekleri, kullanabilecekleri somut ürünler, teknolojik araçlar, teşhis ve tedavi imkanları, daha verimli sebze, meyve, bakliyat gibi temel ihtiyaç maddeleri sağlar. Buna karşın felsefenin sunabileceği bu tür somut yararlar olmadığı düşünülür Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Oysa felsefesiz bilim olmaz. Felsefe her zaman bilimin arkasında ve ona ruh veren görünmez bir güçtür. Bilimin sağladığı bütün bu ikna edici imkanların temelinin felsefeye dayandığını günümüz gençliğine izah etmek ve kabul ettirmek oldukça zordur. Felsefe olmadan bu imkanların olamayacağını, bilimin sağladığı mevcut imkanların, insan dahil olmak üzere doğadaki tüm canlıları tehdit eder hale gelmesinin sebebinin de felsefe yoksunluğundan kaynaklandığının farkında bile değildirler. Onlara bu gerçeği anlatabilecek kişileri dinleme sabrını gösterecek gençlerin sayısı da oldukça azdır. Bilimin her zaman nesnel olduğuna inanan günümüz insanı, onun (bilimin) sahip olunan bilgi birikimi ve inançlardan (kültür) bağımsız olamayacağı gerçeğine de pek dikkat etmez Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 Bilgiyi üreten zihin, ürettiği bilgiye kendi yetiştiği iklimin rengini, kokusunu, tadını, kabullerini de katar. Bundan kaçınmak imkan dışıdır, tıpkı bilimin varsayımlardan tamamen uzak olamayacağı gibi. Önceden edinilen bilgi, deneyim ve fikirleri işe karıştırmadan yeni şeyler üretmek imkansızdır. Varsayımlar da bilimsel çalışmaları nesnellikten uzaklaştırır. Felsefenin bilime yabancı bir disiplin olmadığı, onun bilim alanında söyleyeceği çok önemli hususlar bulunduğu bir gerçektir. Bunu kavratabilmek için bilimin temellerinin tam ve doğru öğretilmesine ihtiyaç vardır. Teknolojinin insan hayatını kolaylaştırmasının sağladığı prestijle bilim gittikçe modern çağın kutsalı haline gelmiş, ortaçağ skolastik anlayışına benzer bir bilim skolastiği dönemini başlatmıştır Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Bu eleştiri bilimi önemsememek değildir. Bilim, ürettiği teknoloji ve imkanlarla insan hayatında çok şeyi değiştirmiş ve daha nicelerini de değiştirmeye adaydır. Bunula birlikte varlığa ve insana anlam katmakta daima yetersiz kalacaktır. Bilimin, insan hayatı ve imkanları üzerinde devasa etkisinin olması insanı ve varlığı anlamasının teminatı değildir. Bu durum onun imkan ve kabiliyetlerinin dışındadır. Bilim "nasıl"lara cevap ararken "niçin" soruları karşısında susmak durumunda kalır. "Niçin"lerin cevabını bulmak felsefenin işidir. O nedenle felsefe insan hayatının özüdür. Bilimi üreten insandır. Dolayısıyla insan bilimin nesnesi değil, öznesi olmak durumundadır. Bilimin insanı nesnelleştirmesi insanın kendi elleriyle yaptıklarına esir düşmesini mukadder kılar Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

18 Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

19 Bundan kurtuluş için felsefeye ihtiyaç vardır. Felsefe her türlü bilimle ilgilenmek zorundadır. Özellikle pozitif bilimin ilgi duymadığı "dinsel" ve "tinsel" alanları ihmal etmemeli, eğitimde bu bilimlerden de yararlanmanın yollarını göstermelidir. Eğitim birbirinden kopuk bilgi alanlarının çocuğa bir şekilde kavratılmasıyla sağlanamaz. Modern bilim, bilgiyi parçalara bölerek her birini diğeriyle ilişkisiz, ayrı bir unsurmuş gibi öğrenciye takdim ederek bütüncül bilgi anlayışına zarar vermektedir. Bunu bütünlüğe kavuşturacak olan da felsefedir Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 Felsefe ve Eğitim İnsanlık tarihi incelendiğinde; her dinin, her ideolojinin ve her toplumsal düzenin kendine özgü bir eğitim modeli ve felsefesi olduğu görülür. Kişiliğin önemli bir bölümünün sonradan kazanılan yeteneklerle oluşturulduğu düşünülürse bu durum normal karşılanmalıdır. Hangi toplumsal düzen olursa olsun, gelecekte yetiştirmek istediği insan modeli sorununa kayıtsız kalamamıştır. Çünkü oluşturulan toplumsal modelin ve bu modelin öznesi olan insanın kazanacağı özellikler, modelin davamı için gerekli sayılmıştır. İbn-i Haldun dan itibaren, çöken medeniyetler üzerinde yapılan analizlerde, eğitim sistemlerindeki yetersizliğin önemli bir rol oynadığı anlaşılmaktadır. İnsan doğasının çeşitli şekillerde biçimlendirmeye müsait oluşu, tarih boyunca siyasal sistemlerin dikkatini eğitim üzerine yöneltmelerine yol açmıştır. Bu durum eğitim sistemlerin doğmasına ve gelişmesini sağlamıştır. Eğitim felsefesi de bu çalışmalardan doğmuştur denilebilir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 Eğitim Felsefesi Eğitim, insana yapılan en verimli ve etkili, uzun vadeli bir yatırımdır. Her bir toplumun gerçekleri diğerlerinin gerçekleriyle aynı değildir. O nedenle her toplum kendi gerçeklerine uygun talep ve ihtiyaçlarını belirleyerek buna göre insan gücü yetiştirmeyi planlamalıdır. Eğitim Felsefesi, felsefenin eğitimle ilgilenen bir alt disiplini, eğitimle alakalı akademik bir alanıdır. Eğitimin anlamı, amacı, tanımı, yöntemi üzerine yoğunlaşan felsefi çalışmaları ifade eder. Eğitim işini, eğitim alanını, eğitimle ilgili konuları, eğitim- öğretim kuramları ile uygulama arasındaki ilişkiyi, eğitimin sınırlarını, hedeflerini, yöntemlerini sorgulayan bir düşünce etkinliğidir Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 Eğitim felsefesi dar anlamıyla; Eğitimle ilgili düşünce ve uygulamaları analiz ederek yorumlayan, Bu yorumlara uygun olarak eğitimi yeniden sistemleştirmeye çalışan felsefi bir disiplin olarak adlandırılabilir. Genel anlamı ile; İnsan ve insanlığın tarihini, sosyal ve kültürel varlık problemlerini inceleyen, Buradan elde ettiği bulgularla insanı özel çevre ve evrensel ölçülerle tanımlayan, Sonuç olarak da bu tanıma uygun olarak bir eğitim anlayışı öneren bilgi alanıdır Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 Eğitimin; Amaçları, İçeriği, Öğretim yöntemleri, Benimsenen felsefeye göre biçimlenir. Eğitim felsefesinin cevap aradığı başlıca sorular: İnsan nedir? Eğitim nedir? Eğitimin amacı nedir? Kimler niçin eğitilmelidir? Eğitimin içeriği ne olmalıdır? Ne, ne kadar öğretilmelidir? Eğitimde insana ne kazandırılmalıdır? Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Eğitim felsefesinin işlevleri: Eğitimin hedeflerinin belirlenmesinde, hedeflerin birey ve topluma uygunluk düzeyini değerlendirmede, hedefler arasındaki tutarlılığı kontrol edilmesinde etkin rol oynar. Eğitimin amaçlarını belirlemede, birey ve toplumun özellikleri ve ihtiyaçlarına göre eğitimi yönlendirmede etkilidir. Öğrenme kuramlarını inceleyip bunların deneysel çalışmalarla ortaya konan bulgularını bütünleştirerek eğitime yeni açılımlar sunar. Mevcut eğitim faaliyetlerinin dayandığı teorik temelleri inceler ve bunları güncel şartlar ve imkanlar içinde değerlendirir Bilimsel bilgiler ile uygulama sonuçlarını birleştirerek ülkenin toplumsal, kültürel, ekonomik yapısı ve değerleriyle tutarlı kuramlar geliştirme eğitim felsefesinin en önemli fonksiyonlarından biridir. Eğitimci ve öğretmenin eğitimi bütün yönleriyle görmesine yardım eder. Eğitim kuramlarının geliştirilmesi ile uğraşır Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 Yrd. Doç. Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Dr Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26