ORGANİK KİMYADA STEREOKİMYA KONUSUNUN PROGRAMLI ÖĞRETİMİ

Transkript

1 ORGANİK KİMYADA STEREOKİMYA KONUSUNUN PROGRAMLI ÖĞRETİMİ N. İzzet KURBANOĞLU 1, Yavuz TAŞKESENLİGİL 2 1 Atatürk Üniversitesi, Ağrı Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, AĞRI 2 Atatürk Üniversitesi, K.K. Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ERZURUM ÖZET: Maddenin üç boyutlu yapısıyla ilgilenen stereokimya, eskiden beri diğer bilimlerin içine girerek, daima gündemde kalmıştır. Gerçekte stereokimya ya karşı ilgi sürekli artmış ve stereokimya geliştirilmiştir. Bir molekülün stereokimyasını belirlemede kullanılan prensiplerin öğrenilmesi ve uygulaması, öğrencilerin organik kimyada karşılaştıkları ilk engeller arasındadır. Öğrencilerin bu kavramları öğrenme başarısızlığı, organik kimyayı anlamada engel teşkil etmektedir. Organik kimyanın daha iyi anlaşılmasında, stereokimyanın kavram ve kurallarının öğrenilmesi önemlidir. Stereokimyanın kavram ve kurallarının, öğrenci merkezli bir öğretim yaklaşımı olan, Skinner in programlı öğretim yöntemine göre, programlı basamakları hazırlanarak öğrenciye, öğretmeyi amaçlamaktayız. 1.GİRİŞ Organik Kimya karbon bileşikleri kimyası olarak tanımlanır. Karbon bileşikleri, yer yüzünde yaşayan bütün canlıların yapısında bulunan temel maddelerdir. Türler için bütün genetik bilgileri taşıyan DNA nın yapısını, kasların ve derinin proteinlerini, vücudumuzda oluşan reaksiyonları katalize eden enzimlerin yapısını ve bunun gibi binlerce maddenin yapısını karbon bileşikleri oluşturur (Solomons, 1990). Kısaca karbon bileşikleri, canlılar için vazgeçilmez maddelerdir. Karbon bileşiklerinin bu öneminden dolayı, organik kimya dersinin öğrencilere, öğretimi oldukça önem kazanmaktadır. Organik kimyanın daha iyi anlaşılmasında, stereokimya konusunun kavram ve kurallarının öğrenilmesi önemlidir. Maddenin üç boyutlu yapısıyla ilgilenen stereokimya, eskiden beri diğer bilimlerin içine girerek daima gündemde kalmıştır. Gerçekte stereokimya ya karşı ilgi sürekli artmış ve stereokimya geliştirilmiştir (Mislow & Siegel, 1984). Bir molekülün stereokimyasını belirlemede kullanılan prensiplerin öğrenilmesi ve uygulaması, öğrencilerin organik kimyada karşılaştıkları ilk engeller arasındadır. Öğrencilerin bu kavramları öğrenme başarısızlığı, organik kimyayı anlamada engel teşkil etmektedir (Barta & Stille, 1994). Organik kimya dersinin daha iyi anlaşılmasında, stereokimyanın kavram ve kurallarının öğrenilmesi önem kazanmaktadır. Ancak bu kavram ve kuralların öğrenciye öğretilmesinde, hangi öğretim yöntem ve tekniği kullanılacağı eğitimciye aittir. Stereokimya konusunun öğretiminde kullanılacak öğretim yöntem ve tekniği verilmeden önce, öğrenmenin tanımını yapmakta fayda vardır. Öğrenme, bireyin olgunlaşma düzeyine göre, çevresiyle etkileşimi sonucu davranışlarında oluşan, kalıcı değişmelerdir. Öğretme ise, bireyin davranışında değişiklik meydana getirmek için, yani öğrenmeyi gerçekleştirmek için yapılan faaliyetlerin tümüdür (Büyükkaragöz & Çivi, 1999). Öğretme faaliyetlerinin önceden belirlenen hedefler doğrultusunda planlı ve kontrollü olarak düzenlenmesi ve uygulamasına öğretim denir (Fidan & Erden, 1994). Öğretimde, öğretmen merkezli ve öğrenci merkezli olmak üzere iki temel yaklaşım vardır. Öğretmen merkezli yaklaşımda öğretim faaliyeti öğretmen tarafından düzenlenir ve yürütülür. Öğrenciler çoğunlukla dinleyici konumdadır. Diğer bir ifade ile öğretmen aktif öğrenci pasif durumdadır. Günümüzde bu tür eğitim-öğretim faaliyetine geleneksel öğretim denir. Öğrenci merkezli yaklaşımda ise, öğretmen öğretim faaliyetini organize eder, öğrenme-öğretme sürecinde rehberlik görevini üstlenir. Öğrenci öğrenme sürecine aktif olarak katılır. Günümüzde bu tür öğretim faaliyetine çağdaş öğretim denir (Büyükkaragöz & Çivi, 1999). Biz bu çalışmada, öğrenciyi pasif durumdan araştırma yapma durumuna getirmek ve kendi kendine öğrenmeği gerçekleştirmek için organik kimyada stereokimya konusunu, öğrenci merkezli bir öğretim yaklaşımı olan, Skinner in programlı öğretim yöntemi ile öğrencilere öğretmeyi amaçlamaktayız.

2 2. YÖNTEM 2.1. Programlı Öğretim Programlı öğretim öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılmasını, sistemli bir ilerleme yapmasını ve öğrenmenin sürekli kontrol edilmesini sağlayan bireysel, kendi kendine öğrenme yöntemi olarak tanımlanmakta ve bir okulda okutulacak bütün dersleri ve konuları kapsamayıp, sadece belirli bir konunun öğretilmesi ile ilgili olarak uygulanabilecek bir öğretim planlaması ve yürütülmesi yöntemidir Programlı Öğretim Yönteminin Dayandığı İlkeler Küçük adımlar ilkesi: Öğrenilecek içerik, kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene doğru, ilerlemenin dikkatli bir biçimde dereceli olması ve imkanlar ölçüsünde en çok sayıda pekiştirmenin verilmiş olabilmesi için konunun bilgi üniteleri halinde parçalara ayrılması söz konusudur Aktif katılma ilkesi: Öğrenci bilgi ünitesi üzerinde etkinlikte bulunacaktır. Öğrenciye bu ünitenin öğrenilmesine imkan sağlayacak soruların sorulması söz konusudur Anında düzeltme ilkesi: Öğrenci, her programlı maddede kendisine sorulan soruya verdiği cevabın doğru olup olmadığını bir sonraki maddeye geçmeden önce verilmesi gereken doğru cevapla karşılaştırabilmek zorundadır Bireysel hız ilkesi: Programlı öğretimde öğrenci kendisine uygun gelen bir hızla ilerlemekte ve bu sayede öğretimin bireyselleştirilmesi amaçlanmaktadır Başarı ilkesi: Bu yöntemde öğrenci mümkün olduğu kadar sorulara doğru cevaplar vermesi esastır. Yani öyle yapılmalı ki, bütün eylem ödüllendirilmiş olsun (Hızal, 1977). Programlı öğretim yönteminde üç temel öğe bulunmaktadır. Bunlar, program, araç-gereç ve öğrencidir. Program, öğretilecek konunun belirli bir sistematiğe göre düzenlendiği plandır (Büyükkaragöz & Çivi, 1999). Öğrenciyi öğrenmede aktif kılmak için çalışılacak konu alanı yapısının öğrenci için anlamlı, faydalı ve hatırlanabilir nitelikte olması gerekir. Bruner, konu alanı yapısını alandaki kavramların birbiri ile ilişkilerini, alandaki temel bilgi olarak açıklamaktadır. Konu alanı yapısı, konu hakkındaki ayrıntıyı yada özel olguları kapsamaz, konu alanındaki temel kavramları ve ilişkileri kapsar. Bunlarda basit olarak şemalarla ifade edilebilir (Senemoğlu, 1997). Şekil 1. de görülen şema, stereokimya konusunun programlı öğretimi için hazırlanmış konu alanı çalışma program planıdır. Bu plan, stereokimya konusunun öğrencilere, daha etkili öğretimini sağlamak için hazırlanmıştır. Hazırlanan bu plan, programlı öğretim yöntemi için konunun anlamlı bütünlük içinde görülmesini sağlayan ön organize edicidir.

3 ÇALIŞMA PLANI KONSTİTUTİONAL STEREO- YAPISAL TAUTOMERLER KONFORMASYON İ KONFİGÜRASYON İ PROTON VALANS DİASTEREO- MERLER ENANTİYOMER- LER KETO-ENOL NİTROZO-OXİME İM İN-ENAMIN TAUTOMERISI GEOMETRİK ( CİS-TRANS, E-Z ) İZOMERİ KİRAL KARBONLU DİAS- TEREOMERLER Şekil 1. Konu alanı çalışma program planı.

4 2.3. Programlı Öğretim Yönteminin Basamakları Programlı öğretim, bilimsel yöntemlere göre oluşturulmuş kanunların uygulamaya konulması olarak görülmektedir. Programlı öğretimde, bilimsel yöntemi, şekil 2 de görülen ve öğretilecek konunun özelliğine göre geliştirilen programlı basamaklar oluşturur. Şekil 2. Programlı öğretimin basamakları Programlı basamağın merkezinde öğrenci vardır. Öğrenciye öğretimi yapılacak konu ile ilgili bilgi üniteleri hazırlanmaktadır. Buna göre öğrenciyi başarıya götüren doyum olanaklarını artırmak için öğrencinin öğrenmek zorunda bulunduğu bilgi basitleştirilecektir. Bilgi üniteleri öğrenciyi adım, adım ilerlemeye sevk edecek olan ünitelerdir. Her bilgi ünitesi bir ilerleme aşaması oluşturmaktadır. Bu aşamada bir veya birkaç soru bulunmaktadır. Sorulan sorunun geleneksel olarak dersten sonra öğrenciye çözmesi için sorulan problemle ortak yanı bulunmamaktadır. Sorulan sorular kesinlikle hazırlanan bilgi ünitesi ile ilgilidir. Soru, sadece verilen bilgiye ve onun öğrenilmesini kontrole ilişkin değildir, soru öğrencinin cevap vererek bilgiyi edinmesi ve özümlemesinde bir araçtır. Programlı basamakta bir önceki sorunun ve bir sonraki sorunun cevabı verilmektedir. Bir önceki sorunun doğru cevabı, ikinci bilgi ünitesinin sol üst köşesinde verilecek ve böylece, öğrenci kendi verdiği cevabı, doğru cevapla karşılaştırabilmekte ve cevabın doğruluğunu hemen kontrol etmektedir Bulgular ve Uygulaması Öğretilecek konunun programlı basamakları (bilgi ünitesi, soru, cevap) hazırlandı ve Ek.1 de sunuldu Programlı öğretim yönteminin uygulaması için iki öğrenci grubu oluşturuldu Her iki öğrenci grubuna, tutum testi ve öğretilecek konu hakkında önbilgilerini ölçmek için giriş testi veya başlangıç testi hazırlandı Öğrenci gruplarından birisine stereokimya konusu, geleneksel yöntemle anlatılacak, diğer gruba ise programlı basamaklar uygulanacaktır Konunun programlı basamakları bittikten sonra her iki öğrenci grubuna, çıkış testi veya final testi uygulanacaktır Hazırlanan giriş testi, çıkış testi ve programlı basamaklar, öğretim yılı güz yarı yılında, K.K. Eğitim Fakültesi Kimya Eğitimi Ana Bilim Dalı 2. sınıf öğrencilerine uygulanacaktır.

5 3. DEĞERLENDİRME Öğrencilere, Stereokimya konusu hakkında, daha önceki bilgi ve becerilerini ölçmek için uyguladığımız giriş testi veya başlangıç testi sonuçları alınarak analiz yapılacaktır. Stereokimya konusunun programlı basamakları uygulandıktan sonra yapılacak çıkış testi veya final testi sonuçları alan uzmanları tarafından değerlendirilecektir. Her iki test sonucuna göre geleneksel öğretim (öğretmen merkezli) yöntemi ile çağdaş öğretim (öğrenci merkezli) yönteminin başarısı, alan uzmanları tarafından istatistiksel olarak karşılaştırılacaktır. 4. KAYNAKLAR Barta, N.S. ve Stille, J.R. (1994). J. Chem. Educ., 71, p. 20. Büyükkaragöz, S.S. ve Çivi, C. (1999). Genel Öğretim Metotları. İstambul: Özel Eğitim Yayınları. Fidan, N. ve Erden, M. (1994). Eğitime giriş. Ankara: Meteksan Matbaacılık. Hızal, A. (1977). Programlı Öğretim. Ankara: A.Ü. Basımevi. Mislow, K. ve Siegel, J. (1984). J.Am. Chem. Soc., 106, Senemoğlu, N. (1997) Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Ertem Mat. Solomons,T.W.G. (1990). Organic Chemistry. New York: Wiley. Ek.1 BİLGİ ÜNİTESİ NO:1 CEVAP ALKENLERDE GEOMETRİK İZOMERİ *Çift bağ karbonlarından birisine, iki aynı atom ya da iki aynı grup bağlanırsa, geometrik izomeri yoktur. Aşağıdaki örnekte, geometrik izomeri yoktur. Çünkü, çift bağ karbonlarından birisine iki aynı atom bağlanmıştır. A A C C B A cis-trans izomeri yoktur Yönerge: Cevabınızı boşluklara yazınız! SORU SORU 1- Çift bağ karbonlarından birisine, iki... atom ya da iki... grup bağlanırsa, geometrik izomeri...