AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE MAYIS 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1

2 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 6 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... 8 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... 9 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ

3 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, I. ÇEYREK: OCAK - MART, 2015 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %2,3 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %2,3 lük artışla 30 milyar 89 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %7,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,8 lik artışla 443 milyar 189 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %2,7 lik artışla 1 milyar 390 milyon TL, cari fiyatlarla %17 lik artışla 17 milyar 458 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla değişmedi, cari fiyatlarla %3 lük artışla 106 milyar 192 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 18 milyar 873 milyon TL, cari fiyatlarla %9 luk artışla 268 milyar 473 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH tahmininde, 2015 yılı birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,4 lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %1,3 oldu. 3

4 Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %4,5 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %11,1 lik artışla 316 milyar 311 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,5 lik artışla 20 milyar 982 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %2,5 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,9 luk artışla 66 milyar 891 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,5 lik artışla 3 milyar 211 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla değişmedi Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %4,6 lık artışla 90 milyar 929 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %0,3 azaldı Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %2,3 lük artışla 117 milyar 695 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,3 lük azalışla 7 milyar 858 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %4,1 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %1,8 lik artışla 136 milyar 795 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 8 milyar 703 milyon TL oldu. 4

5 CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Mart ayına göre milyon ABD doları artarak milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda oniki aylık cari işlemler açığı, milyon ABD dolarından milyon ABD dolarına yükselmiştir. Bu artışta, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının milyon ABD doları artarak milyon ABD dolarına yükselmesi, net hizmet gelirlerinin 47 milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına gerilemesi ve birincil gelir açığının 50 milyon ABD doları artarak milyon ABD dolarına yükselmesi etkili olmuştur. Parasal olmayan altın kalemi altında, net altın ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre 427 milyon ABD doları azalarak 822 milyon ABD doları olmuştur. Birincil gelir dengesi kalemi altında kâr transferlerini içeren doğrudan yatırım kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 82 milyon ABD doları artarak 411 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 622 milyon ABD doları azalarak 280 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.. Portföy yatırımları milyon ABD doları tutarında net çıkış (net yükümlülük azalışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin hisse senedi piyasasında 580 milyon ABD doları net satım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 444 milyon ABD doları net alım gerçekleştirdiği görülmektedir. Bunun yanı sıra, yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, genel hükümet milyon ABD doları net geri ödeme, bankalar ve diğer sektörler ise sırasıyla 553 milyon ABD doları ve 107 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 988 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, efektif ve mevduatlar kalemi milyon ABD doları net çıkış (net varlık artışı) kaydetmiştir. Bu ayda yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankacılık sektörü uzun vadeli kredi kullanımlarındaki artış sonucu milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Diğer sektörler ise 203 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirmiştir.. 5

6 Bir önceki yılın Mart ayında 696 milyon ABD doları düşüş kaydeden resmi rezervler, bu yılın aynı döneminde milyon ABD doları azalmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Nisan 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %1,63 arttı TÜFE de (2003=100) 2015 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %1,63, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,71, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,91 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,57 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %12,30 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Nisan ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,63, ev eşyasında %1,35, lokanta ve otellerde %1,27 ve çeşitli mal ve hizmetlerde %1,24 artış gerçekleşti. Aylık düşüş gösteren tek grup %0,28 ile haberleşme oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Nisan ayında endekste yer alan gruplardan sadece haberleşme grubunda %0,28 oranında düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %14,36 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre lokanta ve oteller (%13,34), çeşitli mal ve hizmetler (%9,90), konut (%8,21), eğitim (%7,88) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %2,02 ile TR63 (Hatay, K.Maraş, Osmaniye) te oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %5,75 ile TR63 (Hatay, K.Maraş, Osmaniye) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9,17 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,24 ile TR51 (Ankara) bölgesinde gerçekleşti. Nisan 2015 te endekste kapsanan 426 maddeden; 57 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 296 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 73 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 6

7 Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Nisan

8 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Nisan2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,43 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %1,43 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,06 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,80 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %7,36 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları) 8

9 Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,90 artış, imalat sanayi sektöründe %1,47 artış, elektrik ve gaz sektöründe %1,25 artış ve su sektöründe %0,78 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Nisan 2015 En yüksek aylık artış kok ve rafine petrol ürünlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok ve rafine petrol ürünleri (%3,84), diğer mamul eşyalar (%2,97), mobilya (%2,90) alt sektörleridir. Buna karşılık içecekler (%-0,34) ile kömür ve linyit (%-0,05) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıklı tüketim malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Nisan ayında en yüksek aylık artış dayanıklı tüketim mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Nisan 2015 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Şubat 2015 İşsizlik oranı %11,2 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Şubat döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 401 bin kişi artarak 3 milyon 226 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 1 puanlık artış ile %11,2 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 1,1 puanlık artış ile %13,2 olarak tahmin edildi yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 3 9

10 puanlık artış ile %20 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 1,1 puanlık artış ile %11,4 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %44,4 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Şubat döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 577 bin kişi artarak 25 milyon 576 bin kişi, istihdam oranı ise 0,3 puanlık artış ile %44,4 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 272 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 850 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %18,7 si tarım, %20,9 u sanayi, %6,4 ü inşaat, %54 ü ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 2,7 puan artarken, tarım sektörünün payı 1,5 puan, inşaat sektörünün payı 0,6, sanayi sektörünün payı 0,5 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %50,1 olarak gerçekleşti İşgücü 2015 yılı Şubat döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 979 bin kişi artarak 28 milyon 803 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 1 puan artarak %50,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,6 puanlık artışla %70,6, kadınlarda ise 1,3 puanlık artışla %30 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Şubat Kayıt dışı çalışanların oranı %31,7 olarak gerçekleşti Şubat 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,1 puan azalarak %31,7 olarak gerçekleşti. 10

11 Kamu istihdamı %2,1 arttı Maliye Bakanlığı tarafından derlenen verilere göre, 2015 yılı I. döneminde toplam kamu istihdamı 2014 yılının aynı dönemine göre %2,1 oranında artarak 3 milyon 419 bin kişi olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 58 bin kişi azalarak 26 milyon 334 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,1 puanlık azalış ile %45,8 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2015 yılı Şubat döneminde, bir önceki döneme göre 28 bin kişilik azalış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,2 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,3 puanlık azalış ile %50,9 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 118 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Şubat AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Şubat 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının haftalarını içine alan Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsamaktadır. 11

12 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Mart 2015 İhracat %14,4, ithalat %6,1 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Mart ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %14,4 azalarak 12 milyar 570 milyon dolar, ithalat %6,1 azalarak 18 milyar 723 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %17,2 arttı Mart ayında dış ticaret açığı %17,2 artarak 5 milyar 251 milyon dolardan 6 milyar 154 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Mart ayında %73,7 iken, 2015 Mart ayında %67,1 e düştü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %5,6 azaldı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Mart ayında bir önceki aya göre ihracat %5,6, ithalat %3,5 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Mart ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %14,4, ithalat %8,8 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %11,8 azaldı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Mart ayında %41,2 iken, 2015 Mart ayında %42,5 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %11,8 azalarak 5 milyar 343 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2015 yılı Mart ayında 1 milyar 80 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (1 milyar 31 milyon dolar), Irak (745 milyon dolar) ve BAE (597 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2015 yılı Mart ayında 2 milyar 347 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Rusya (2 milyar 191 milyon dolar), Almanya (1 milyar 814 milyon dolar) ve İtalya (960 milyon dolar) izledi. 12

13 Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,7 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Mart ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94 tür. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,7, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %30,6 dır. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %13,5 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %78,8 dir. Yüksek teknolojili ürünlerin 2015 Mart ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %13,5, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %44,6 dır. 13

14 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Nisan 2015 Tüketici güven endeksi %1,5 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre %1,5 oranında arttı; Mart ayında 64,39 olan endeks Nisan ayında 65,35 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %0,9 arttı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,9 oranında arttı. Mart ayında 85,37 olan endeks değeri Nisan ayında 86,16 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %0,2 azaldı Mart ayında 86,30 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %0,2 oranında azalarak, Nisan ayında 86,12 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %2,2 arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2,2 oranında artarak, Nisan ayında 66,75 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki azalmadan kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %8,5 arttı Tasarruf etme ihtimali endeksi %8,5 oranında arttı. Mart ayında 20,61 olan endeks, Nisan ayında 22,37 değerine yükseldi. Bu artış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. 14

15 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Nisan 2015 Tarım ÜFE Nisan ayında %1,06 arttı Tarım ÜFE, 2015 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %1,06, bir önceki yılın Aralık ayına göre %12,07, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,87 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,22 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %0,77, ormancılık ürünlerinde %0,05 ve balıkçılıkta %14,03 artış olarak gerçekleşti. En fazla aylık azalış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %2,92 azalış, çok yıllık bitkisel ürünlerde %11,80 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %0,97 artış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %5,15 azaldı Alt tarım gruplarından lifli bitkiler %1,02 ve turunçgiller %3,45 artarken, yağlı meyveler %0,65 azalış gösterdi. 15

16 Tarım ÜFE (2010=100), (Yıllık değişim) 16