08.30 Arşivden dosyanın alınması Muayene için sıra bekleme

Transkript

1 Öğrenci Numarası Adı ve Soyadı İmzası: SORU 1. a) Gösterge ve kontrol düzenlerini ve kullanım amaçlarını kısaca açıklayınız. b) Bir otomobilde sürücü kabini için gösterge-kontrol ilişkileri ve uyumluluk nasıl olmalıdır? Sistemde bulunan/bulunması gereken gösterge ve kontrol düzenlerini dikkate alarak değerlendiriniz. SORU 2. a) İş etüdü uygulaması ile işletme içinde zincirleme bir tepki nasıl oluşur? Verimlilik ve insan ilişkileri açısından değerlendiriniz. b) Metot etüdü sonucunda öngörülen yeni yöntemin hangi koşullarda anlamlı olduğunu belirtiniz. SORU 3. a) Akış diyagramını ve ip diyagramını kısaca açıklayınız, aralarındaki farkı belirtiniz. b) Bir ip diyagramı analizinde iş etüdü uzmanı 100 m standart uzunluktaki ip kullanarak bir işçinin hareket miktarına ilişkin ölçüm yapmıştır. Ölçüm sonucunda ip makarasında kalan ipin uzunluğu 18,75 m olarak ölçülmüştür. İp diyagramının ölçeği 1/100 ise işçinin gerçek hareket miktarı ne kadardır? Hesaplayınız. SORU 4. Aşağıda bir faaliyete ilişkin çoklu etkinlik şeması ve şemanın altında eleştirel inceleme verilmiştir. Buna göre geliştirilmiş etkinlik şemasını çiziniz, sağlanan tasarrufu tablo halinde gösteriniz ve sonuçları yorumlayınız. Zaman (h) Sekreter/Kayıt Arşiv görevlisi/dosya Doktor/Muayene Kayıt yaptırma Sıra alma Arşivden dosyanın alınması Muayene için sıra Hastanın hikayesini dinleme ve kaydetme Muayene ve çıkış Eleştirel inceleme: 1) Kayıt yaptırma ile sıra alma birleştirilebilir; bu durumda kayıt yaptırma ve sıra alma toplam süresi 20 dakikadır. 2) Arşivden dosyaların alınmasına gerek yoktur; çünkü dosyalar için bilgisayar veri tabanı oluşturulabilir ve doktor tarafından izlenebilir. 3) Hastanın hikayesi zaten bilgisayarda veri tabanında bulunduğundan, bu sürece de gerek yoktur. SORU 5. Aşağıdaki tabloda (Gezi şeması) bir üretim ünitesinde duraklar/makinalar arasındaki malzeme hareketleri ve şekilde konumları verilmiştir. Duraklar arasındaki malzeme trafiğini yorumlayınız. Hareketlerin minimizasyonunu sağlamak üzere makinaların uygun konumlarını eleştirel yaklaşımla şematik olarak çizerek gösteriniz. Duraklar M1 M2 M3 M4 M5 Toplam M M M M M

2 SORU 1. CEVAPLAR a) Gösterge ve kontrol düzenlerini ve kullanım amaçlarını kısaca açıklayınız. b) Bir otomobil için gösterge-kontrol ilişkileri ve uyumluluk nasıl olmalıdır? Sistemde bulunan gösterge ve kontrol düzenlerini dikkate alarak değerlendiriniz. CEVAP 1. a) Gösterge, makinaların kontrol sistemleri harekete geçirildiğinde, kontrol işleminin sayısal veya sayısal olmayan sonuçlarını gösteren düzeneklerdir. Göstergelerin temel amacı, öngörülen bilgileri en basit bir düzenek içinde, istenen sürede ve kolayca okunabilir bir şekilde görüntülemektir. Bir makinanın etkili kullanımı ve aksaksız işleyişi, insan makina iletişiminin uygunluğuna bağlıdır. Bu nedenle, insan faktörünün yetenek ve kapasiteleri dikkate alınmalı, makinaların göstergeleri gerekli bilgileri açıkça göstermelidir. Fonksiyonel açıdan iyi tasarlanmış bir gösterge, makinaya ait bilgileri sürekli ve doğru bir şekilde kullanıcısına ulaştırabilmelidir. Göstergeler için bazı temel kurallar geçerli olsa da, her sistemin göstergeleri sisteme özel insan makina ilişkileri dikkate alınarak tasarlanmalıdır. İnsan makina sistemlerinde, göstergelerden alınan bilgilerle, makina fonksiyonlarının yönetimi ve makinaların işletilmesi, durdurulması, hızlandırılması ya da yavaşlatılması gibi işlemler kontrol düzenleri vasıtasıyla gerçekleştirilir. b) Uyumluluk, gösterge ve kumanda elemanlarının şekilleri, yerleştirilmeleri, hareket etmeleri/ettirilmeleri ile insanın beklentileri arasındaki uygunluktur. Beklentiler teknik ve sosyal çevrede öğrenilen ve kalıtsal olarak sahip olunan davranışlara dayanır. Örneğin, bir elektrik lambasını kumanda eden anahtarın aşağı ya da yukarı hareketinde lambanın yanmasında alışılmış bir yön kumanda kolaylığı sağlar. Gösterge ve kumanda elemanlarının konumlandırılmasında hacimsel uyum da önemlidir. Bir otomobilde sürücünün otomobil parametrelerine ilişkin parametreleri veren göstergelerin ve kumanda elemanlarının tamamının görüş alanı içerisine yerleştirilmesi çoğu zaman sorun yaratabilir. Sürücü kabininde fonksiyonel açıdan en önemli faktör görüş alanının yeterliliğidir. Gösterge ve kontrol düzenlerinin konumlandırılması ve insana uyumlu olması kadar konumlandırma alanının yaratacağı kısıtlar da önem taşır. Sürücü öncelikle önünü görebilmeli, sürüş güvenliğini ve vücudunu olumsuz etkileyecek düzeyde boynunu ve vücudunu aşırı hareket ettirmeden göstergeleri takip edebilmeli, kontrolleri kumanda edebilmelidir. Bir otomobilde göstergelerin bir kısmı sürücü kabininde bir kısmı haricidir. Sürücü kabininde bulunacak göstergeler; şarj lambası, yağ lambası, bağlanmamış emniyet kemeri kontrol işaret sinyali, soğutma sıvı göstergesi, ön cam yıkama sıvı seviye göstergesi, yakıt seviyesi göstergesi, park lambası, hız göstergesi, motor devir göstergesi, sıcaklık göstergesi, yakıt göstergesi, yağ göstergesi ışığı, vb. Kontrol düzenleri; el freni, ayak freni pedalı, gaz pedalı, direksiyon, klima kontrol düzenleri, ses kontrol düzenleri, kapı açmakapama, vb. Otomobilde uyum açısından; Göstergelerin operatörün (sürücünün) gözleyebileceği yer ve konumda olması Göstergelerin sürücünün görüş alanını engellememesi Kontrol düzenlerinin sürücüye uygun konum ve yerde olması Kontrol düzenlerinin sürücünün rahat kullanabileceği yerde ve esneklikte olması açılarından önem taşır. Sık kullanılan göstergeler kullanıcıya yakın konumlandırılır. Kontrol düzeneklerinin dizilişinde insanların en çok kullandıkları elleri ve en çok kullanılan kontrol düzeneklerinin ilişkisi dikkate alınmalıdır. En çok kullanılan kontrol düzenekleri, her iki elle kullanılabilir özellikler gösteriyorsa, bunlar kontrol panellerinin ortasına yerleştirilir. Örneğin, ses düzenlerinin direksiyondan kontrol edilmesi. Kontrol düzeneklerinin yer ve konumlarının tasarımında bunları kullanacak insanların yapısal özellikleri, cinsiyet ve yaş faktörleri ile insanın alt ve üst etraf hareketleri, gövdenin duruş ve oturuş özellikleri, statik ve dinamik çalışmalar, tutukluklar, yorgunluk gibi etkenler de gözetilmelidir. Bunun için otomobillerde koltuk ayarlanabilir yapılır. Üç pedal kullanımı durumunda pedallara uygulanacak kuvvet gereksinimi azaltılmalıdır. Kontrol elemanlarının yerleşimi, büyüklüğü, şekli ve üzerinde bulunan etiket şeklindeki talimatlar, bunların ayırımında ve hatasız kullanımında yardımcı olur. Kontrol elemanlarındaki farkın şekle dayalı olması, operatörlerin göz takibi gereksinimi duymadan daha kolay kullanabilmelerine imkan verir. Özel hallerde kullanılacak kontrol düzeneklerinin yanlışlıkla kullanılmasını önlemek maksadıyla özel tasarımlar ve konumlandırma uygulanmalıdır. Gözü almayan ve kolay anlaşılabilir göstergeler tercih edilmelidir. Kontrol elemanları ise mantıklı bir şekilde sıralanmış ve kolay erişilir durumda bulunmalıdır...

3 SORU 2. a) İş etüdü uygulaması ile işletme içinde zincirleme bir tepki nasıl oluşur? Verimlilik ve insan ilişkileri açısından değerlendiriniz. b) Metot etüdü sonucunda öngörülen yeni yöntemin hangi koşullarda anlamlı olduğunu belirtiniz. CEVAP 2. a) İş etüdü dorudan verimliliği artırmayı amaçlayan bir tekniktir. Verimlilik, işletmenin sermaye döngüsünü sağlamalı, girişimcinin beklentilerini karşılamalıdır. Böylece, girişimci istediği karı elde eder, çalışanın kazancı ve devletin alacağı vergi miktarı da artar. Bu zincirleme tepkiler, büyüyen bir ekonomi ve yaşama kalitesi sağlar. İyi yönetilmiş bir iş etüdü çözümlemesi sistematik bir teknik olup, zamanın ve çabanın israf olduğu yerleri tek tek ortaya çıkarır. Ortaya çıkan israfı önlemek için de nedenlerini araştırır. Kayıpların nedenleri genellikle kötü planlama, kötü örgütleme, yetersiz denetim ve işçilerin iyi yerleştirilmemesidir. İş etüdünün herhangi bir bölümde uygulanması tesisin her bölümüne yayılarak inceleme geliştirme çabalarını başlatır. Nitelikli bir işçi, uzun bir denemeden sonra kendi yöntemlerinin zaman ve çaba kaybına yol açtığını fark ederse kendisini acemi bulur ve yeni yöntemlere göre yetiştirilmiş yeni işçiler onu, üretim miktarı ve kalitesi bakımından geride bırakabilirler. Bu durumda, eski yöntemlerle çalışan işçinin güven duygusu sarsılır ve yerine başkasının alınacağı konusunda kendisini sorgulamaya başlar. Yöneticiler, ustabaşılar ve işçiler genellikle işlerini ellerinden geldiği kadar iyi biçimde yapmaya çalışan, çalışkan ve dürüst insanlardır. Kaynakları kullanmada başarısızlığa uğramalarının en önemli nedeni; iş etüdünün örgütlenme ve çalışma performansı sorununa sistemli yaklaşım konusunda yetiştirilmemiş olmaları ve iş etüdünün önemini bilmemeleridir. Üretim verimliliğinin sağlanması maksadıyla iş etüdü konusu çalışanlara ve yönetici personele başlangıçta açıklanmalıdır. İşletmede alt basamaktaki yöneticiler, davranışlarını üst basamaktaki yöneticilerin tutumlarına göre ayarlarlar. Bu nedenle, iş etüdü uygulamalarına, üst yöneticilerden başlanarak destek sağlanması gerekir. İş etüdü uygulamalarında, üst basamak yöneticilerin iş etüdünün önemine inanmaları kadar, ustabaşının tutumu da önemlidir. Ustabaşıların iş etüdüne inanmamaları ve buna bağlı olarak gösterecekleri olumsuz davranışları etkili iş yapmayı önler. İş etüdü uzmanı çalışmaya başlamadan önce, ustabaşına neyin, niçin yapılacağını, iş etüdünün amaçlarını ve yapılması gerekli işleri tam olarak açıklamazsa, ustabaşı aşağıdaki nedenlerle iş etüdü uzmanına zorluk çıkarabilir: İş etüdü uzmanı, ustabaşının kaygılarını gidererek ortak çalışma ortamı sağlamak için aşağıdaki kurallara dikkat etmelidir: İş etüdü uzmanı hiçbir zaman işçilere doğrudan doğruya emir vermemeli, bütün yönergeler ustabaşı aracılığıyla verilmelidir. İş etüdü uzmanının bir işlemi ortadan kaldırmak için tek yönlü olarak alacağı bir karar genellikle bir işçinin ya da işçi grubunun işini kaybetmesi ile sonuçlanır. İşçi ya da işçi grubu buna tepki gösterecektir. Sonuçta, uygun iş etüdü çalışması verimliliği, verimlilik kazancı, kazanç motivasyonu tetikler ve bu döngü bu şekilde eylemsizlik etkisi yaratır. b) Metot etüdü sonucu öngörülen yeni yöntem aşağıdaki koşullarda anlam taşır; 1) Yeni yöntemin işlem süresi kısaltılmış olmalıdır 2) Yeni yöntemin uygulaması önemli yatırım (makine-teçhizat ve donanım, kalifiye eleman, vb.) gerektirmemelidir 3) Yeni yöntem üretimde kalite kaybına yol açmamalıdır 4) Yeni yöntem işçilerde yorgunluk yaratmamalıdır. 5) SORU 3. a) Akış diyagramını ve ip diyagramını kısaca açıklayınız, aralarındaki farkı belirtiniz. b) Bir ip diyagramı analizinde iş etüdü uzmanı 100 m standart uzunluktaki ip kullanarak bir işçinin hareket miktarına ilişkin ölçüm yapmıştır. Ölçüm sonucunda ip makarasında kalan ipin uzunluğu 18,75 m olarak ölçülmüştür. İp diyagramının ölçeği 1/100 ise işçinin gerçek hareket miktarı ne kadardır? Hesaplayınız. CEVAP 3. a) Akış diyagramı, belirli bir işin yapıldığı yerin ve burada bulunan tezgahların ölçekli bir krokisi üzerinde, işçi ve malzeme hareketlerinin yönlü çizgilerle gösterilmesi ile elde edilir. Diyagram boş halde iken bir başlık ve ölçekli karelere bölünmüş bir gövde kısmından oluşur. Yönlendirilmiş çizgiler işçinin taşıma veya yalnız yürüme sırasında izlediği yollardır.

4 İp diyagramı, işçilerin, malzemenin ya da donanımın, belli olaylar dizisi boyunca hareket yollarını izlemek ve ölçmek için iplik dolaştırılarak yapılan ölçekli bir plan ya da modeldir. Kayda alınan faktörün (işgücü, malzeme veya araç - gereç), süreç içerisindeki hareket yolları ve yoğunluğu ölçekli bir şema ile gösterilmek istendiğinde kullanılan bir kayıt ortamıdır. İp diyagramı da süreç temeline dayalı olarak hazırlanan, sürecin tamamını detaya inmeden gösteren bir niteliğe sahiptir. İş yerinin ölçekli bir krokisi üzerinde işçilerin, malzemenin veya araç gerecin, hangi istasyonlar arasında ve hangi yoğunlukta aktığı, istasyonlardan geçirilen iplerin sayısı ile belirlenmeye çalışılır. İp diyagramı ölçekli olarak çizilirler. Buna karşılık, akış diyagramında, uzaklıklar diyagram üzerinde verildiği için tam ölçekle yapılmaları gerekmez. b) Toplam ip uzunluğu : L = 100 m Artan ip uzunluğu : L = 18,75 m Kullanılan ip uzunluğu : L = L L = 100 m 18,75 m = 81,25 m Ölçek : Ö = 1/100 Gerçek dolaşım miktarı : L = =, Ö / L g = 8125 m SORU 4. Aşağıda bir faaliyete ilişkin çoklu etkinlik şeması ve şemanın altında eleştirel inceleme verilmiştir. Buna göre geliştirilmiş etkinlik şemasını çiziniz, sağlanan tasarrufu tablo halinde gösteriniz ve sonuçları yorumlayınız. Zaman (h) Sekreter/Kayıt Arşiv görevlisi/dosya Doktor/Muayene Kayıt yaptırma Sıra alma Arşivden dosyanın alınması Muayene için sıra Hastanın hikayesini dinleme ve kaydetme Muayene ve çıkış Eleştirel inceleme: 1) Kayıt yaptırma ile sıra alma birleştirilebilir; bu durumda kayıt yaptırma ve sıra alma toplam süresi 20 dakikadır. 2) Arşivden dosyaların alınmasına gerek yoktur; çünkü dosyalar için bilgisayar veri tabanı oluşturulabilir ve doktor tarafından izlenebilir. 3) Hastanın hikayesi zaten bilgisayarda veri tabanında bulunduğundan, bu sürece de gerek yoktur. CEVAP 4. Zaman Sekreter/Kayıt Doktor/Muayene Kayıt yaptırma ve sıra alma Muayene için sıra Muayene ve çıkış 09.25

5 Görev Süre (dak) Mevcut durum Yeni durum İyileştirme Sekreter Arşiv görevlisi Doktor Hasta Toplam Mevcut durumda hasta muayene işlemi 140 dakika sürerken yapılan iyileştirme sonucunda bu süre 85 dakikaya düşürülmüş ve 55 dakika tasarruf yapılmıştır. Ayrıca, yeni yöntemde arşiv görevlisine ihtiyaç kalmamıştır. SORU 5. Aşağıdaki tabloda (Gezi şeması) bir üretim ünitesinde duraklar/makinalar arasındaki malzeme hareketleri ve şekilde konumları verilmiştir. Duraklar arasındaki (Duraklar Trafik tablosunu hazırlayınız) malzeme trafiğini yorumlayınız Hareketlerin minimizasyonunu sağlamak üzere makinaların uygun konumlarını eleştirel yaklaşımla şematik olarak çizerek gösteriniz. Duraklar M1 M2 M3 M4 M5 Toplam M M M M M CEVAP 5. Malzeme hareketlerinin en yoğun olduğu duraklar sırasıyla aşağıdaki gibidir: Duraklar Trafik Açıklama M2-M5 150 M3-M5 120 M1-M2 100 M3-M4 90 Yoğun trafik M2-M3 30 Düşük M1-M4 30 düzeyli trafik M2-M4 20 M1-M3 10 Duraklar arasında trafiğin azaltılmasının yolu öncelikle en yoğun trafiğin olduğu durakları yakın konumda yerleştirmektir. Buna göre yeni yerleşim şekli şematik olarak aşağıdaki gibi olabilir.