AR& GE BÜLTEN. Otomotivde Yeni Dönem! Otomotiv Sektöründeki Rekabet Koşulları Yenileniyor!

Transkript

1 Otomotivde Yeni Dönem! Otomotiv Sektöründeki Rekabet Koşulları Yenileniyor! Türkiye'deki otomotiv sanayi, kurulduğu 1960'lı yıllardan beri AB otomotiv sanayi ile entegrasyonu sağlama çabası içinde bulunmaktadır. Pınar ELMAS Sektörde 1970'li yıllarda lisansla "teknik işbirliği" ile üretim başlamıştır. Bu işbirliği 1980'li yılların ortasında giderek artan yabancı sermaye katılımı ile "ekonomik işbirliği"ne dönüşmüştür. Bu dönemde otomotiv sektörü öncelikli olarak teşvik edilen sektörler arasında yer almış, teknoloji ithali ve yabancı sermaye ortaklıkları kolaylaştırılmıştır. Geçen zaman içinde ülkemizde otomotiv ana ve yan sanayi birlikte gelişmişler, böylece giderek yan sanayimizin ana sanayimize katkısı artmıştır. Ülkemizde yıllar içinde otomobil talebindeki istikrarlı artış, ana ve yan sanayide yoğun yatırımlar yapılmasına yol açmıştır. Bu dönemde kapasite artışının yanında ayrıca özellikle rekabet için teknoloji yenileme ve yeni model yatırımları ile ar-ge çalışmaları büyük hız kazanmıştır. Öte yandan sektörde yeni ve tüketici odaklı pazarlama stratejileri geliştirilmiş, rekabetin artmasıyla tüketiciye verilen hizmet kalitesi yükselmiştir. Bugün Türkiye'deki otomotiv piyasası dünyada üretilen birçok markanın arz edildiği, markalar arasında etkin rekabetin bulunduğu bir yapı sergilemektedir. Sektöre yönelik düzenlemeler ise bu rekabetçi yapının oluşmasında ve sektörün dinamiklerinin uyumlaşmasında hayli önem kazanmıştır. Bu kapsamda hazırlanan Motorlu Taşıtlar Sektöründeki dikey anlaşmalar ve uyumlu eylemlere ilişkin yeni grup muafiyet tebliği (2005/4) tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe giren 2005/4 sayılı Tebliğle sektördeki rekabet kuralları neredeyse baştan aşağı yenilenmiş ve hâlihazırda otomotiv sektöründeki rekabet kurallarının kapsamını ve içeriğini düzenleyen "1998/3 sayılı Motorlu Taşıtlar 30

2 Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği" yürürlükten kaldırılmıştır. Özellikle üreticiler ve servisler arasındaki ilişkiyi tanımlama, yetkili ve yetkisiz servislerin faaliyet alanlarını ve hizmet sahalarının kapsamını tayin etme, tüketici tarafından yan sanayi ürünlere erişim gibi sektörde bir hayli hassas konuların yeniden düzenlemesi ve yeni uygulamalar öngörmesi bakımından yeni tebliğin içeriğinin bilinmesi oldukça önemlidir. Bu kapsamda, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni tebliğ ile uygulamaya konulacak olan değişikliklerden bazıları şu şekilde sıralanabilir: Yetkili servisler dışında araçların bakımı ve onarımı ile iştigal eden diğer teşebbüslerin ve özel servislerin aracın bakım ve onarımına ilişkin teknik bilgiyi talep etmeleri halinde, aracın üreticisine belli şartların varlığında söz konusu teknik bilgiyi sağlama yükümlülüğü getirilmiştir. Bunun sonucu olarak artık yetkili olmayan servislere, o aracın üreticisi ile organik bir ilişkisi olmadığı ve bu nedenle muhatap kabul edilemeyecekleri yönünde bir itiraz yapılamayacaktır. Motorlu taşıtın kullanımı için gerekli olan yağlar ve benzeri maddeler yedek parça tanımı içinde yer almış ve bu şekilde madeni yağlara ilişkin olarak münhasır bayilik ortadan kaldırılmıştır. Orijinal yedek parça ve eşdeğer kalitede yedek parça tanımlamaları yapılmak suretiyle yan sanayinin rekabet sürecine etkin olarak katılmasının sağlanması amaçlanmıştır. Bu sayede bağımsız ve özel teşebbüslerin belli koşullar altında ürettikleri yedek parçaların yetkili servisler aracılığı ile tüketiciye sunulmasına imkân sağlanmaktadır. Rekabet etmeme yükümlülüğüne ilişkin düzenlemeler muafiyet kapsamı dışına çıkarılmakta ve tek bir markaya bağlı servis istasyonları uygulaması sona erdirilmektedir. Bu sayede tek bir satış noktasında veya serviste birden fazla marka aracın satılması veya servis hizmeti verilmesi mümkün kılınmaktadır. Söz konusu tebliğin getirdiği diğer bir yükümlülük ise getirilecek yeni düzenlemelerin halen kullanılmakta olan sözleşmelere uyarlanması gerekliliğidir. 31

3 Bu uyarlamanın süresi tebliğ kapsamınca 1 yıl olarak belirlenmiştir. Bu itibarla 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren bir yıllık süre zarfı içerisinde halen kullanılmakta olan sözleşmelerin çoğu hükümlerinin değiştirilmesi ve yasaya uygun hale getirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Yeni Tebliğ ile 1998/3 sayılı Tebliğ ile sağlanan Grup Muafiyetinden yararlanmakta olan, ancak yeni Tebliğ'de düzenlenen grup muafiyetinden yararlanma koşullarını taşımayan anlaşmaların, muafiyetten yararlanabilmesi için, 1 yıllık geçiş süresi öngörülüyor. Yani mevcut anlaşmaların muafiyet kapsamına girebilmeleri için; 2006 yılı sonuna kadar yeni tebliğ ile öngörülen koşulları sağlayacak şekilde değiştirilmeleri gerekiyor. Bu itibarla otomotiv sektöründe faaliyet gösteren üreticileri, satış, servis veya her iki hizmeti bir arada sunan yetkili veya yetkisiz servisleri ve doğal olarak tüketicileri doğrudan ilgilendiren yeni yürürlüğe girecek tebliğin içeriğini, hükümlerini, eski tebliğ kapsamında bulunan uygulamalar ile kıyasını ve sektöre etkilerini kapsayacak bir eğitimin gerekliliği ortaya çıkmıştır. 2005/4 sayılı Tebliğin, 1998/3 sayılı Tebliğe farkı ana hatlarıyla şu şekilde özetlenebilir. Satışta Tek markalı münhasır bayilikler Bayilerin bölge sınırları Bölge dışına sadece pasif satış Seçici-münhasır sistem 1998 Tebliğine Göre Mevcut Durum Servis ve Yedek Parça da Tek markalı münhasır servis Üretici/dağıtıcı teknik bilgiyi sadece yetkili servise verir Garanti uygulaması sadece yetkili serviste yapılır Seçici-münhasır sistem Sadece orijinal yedek parça kullanabilir Orijinal yedek parçayı sadece ana üretici/dağıtıcı sunar Yeni Tebliğe Göre Durum 32

4 Genel 3S bayilik anlaşmaları yerine, satış, servis, yedek parça ve hatta boyakaporta için ayrı anlaşmalar yapılacak. Münhasır seçici-niteliksel veya seçici-niceliksel tip yapılanma ve anlaşma yöntemi seçilebilir. Çok markalılığa daha uygun ve destekliyor. Anlaşma süresi en az 5 yıl Satışta Aynı çatı altında, aynı showroom da, ancak ayrılmış alan ve ayrı personel ile değişik marka araç satılabilecek. Galerici ve aracılara satış kısıtlanabilir. Münhasır bir yaşam alanı yoktur, her yerde aktif pazarlama yapılabilir.(belli bir süre sonra) Servis ve Yedek Parça da Standardı sağlayan tüm bağımsız servisler yetki alabilecekler. Bağımsız servisler tüm teknik doküman, özel takım, ekipman ve eğitimlere ulaşabilecekler. Yetkili servis yer seçiminde serbest Orijinal yedek parça tanımında değişiklik Eşdeğer parça tanımı gelmesi Yedek parçaların doğrudan satışı ve koşulları Yedek Parçada Beklenen Gelişmeler Üretim/montaja parça veren firmaların, fikri mülkiyet ve kalıp yatırım hakları durumuna göre orijinal yedek parça direk satışı. Üretime/montaja parça vermeyen firmaların orijinal yedek parça satış durumu. Eşdeğer parça yorumu. Garanti işlerinde orijinal yedek parça kullanım mecburiyeti. Geçiş Süreci Eski sözleşmeler iptal olacak. Geçiş süreci 1 yıl Üretici/dağıtıcı firmalar satışta ve serviste/yedek parçada uygulayacakları sistemi seçecekler. Satış ve servis/yedek parça için standartlarını yayınlayacaklar. Mevcut sözleşmeler yenilenecek. 33

5 Standardı sağlayan bayilerle standardı sağlayabilen bağımsız noktalar sözleşme yapmak için müracaat edilebilecek. 2005/4 sayılı Tebliğin en belirgin özelliğinin tüketicinin beklentilerini karşılamak ve tüketiciyi korumak olduğu söylenebilir. Nihai tüketici açısından sözleşme yapılış biçimleri değişirken, artık tüketiciler kurulacak özel mahkemeler ile haklarını hızlı biçimde arayabilecekler. Ayrıca söz konusu Tebliğ le araç satış ve satış sonrası hizmetler bölümü daha iyi hizmet sunacak hale getiriliyor. Bugüne kadar bayilik sözleşmesi ile hareket eden distribütörler kendi bölgeleri dışındaki bayilerin hinterlandına girmiyorlardı. Şimdi eğer distribütörler tercihlerini serbest kullanıyor ise, bir bayii istediği bölgede, istediği marka aracı satabilecek. Yeni Tebliğle sektörde rekabet artacak ve globalleşecek, bu da ürün ve hizmet kalitesinin yükselmesine neden olacaktır. Kaynaklar 1. Otomotiv sektöründe yeni düzenlemelere göre rekabet hukuku semineri (Bumerang Yönetim Danışmanlığı) 2. Otomotiv de Yeni Blok Muafiyeti Tebliği Neler Getirecek? (Ahmet ŞATIROĞLU sunumu- EBSO, ) /3 Sayılı Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinin Değerlendirilmesi (Rekabet Kurumu) 34