Sorumluluk Sigortalarının Yeni TTK Uyarınca Değerlendirilmesi 6 Mart 2013, İzmir. Prof. Dr. Didem Algantürk Light

Transkript

1 Sorumluluk Sigortalarının Yeni TTK Uyarınca Değerlendirilmesi 6 Mart 2013, İzmir Prof. Dr. Didem Algantürk Light

2 Bir malın bir pazardan ötekine aktarılması değişik taşıma sistemleriyle gerçekleşir. Malın fiziksel özelliği, değeri, ambalaj biçimi, boyutları, gereksindirdiği özene bağlı olarak Karayolu, demiryolu, içsuyolu, havayolu, boru yolu, deniz yolu taşıma sistemlerinden birini veya bir kaçı ile taşınması söz konusu olabilir. Bu taşıma dolayısıyla taşıyanın sorumlu olabileceği bir çok tehlike/riziko söz konusudur. Bu nedenle taşıyan özellikle üçünçü şahıslara karşı taşıma dolayısıyla doğan sorumluluğunu teminat altına almak ister. İşte bu nedenle de taşıyıcı sorumluluk sigortası yaptırır.

3 Uygulamada, taşıyıcı sorumluluk sigortaları ; -Yurt içi taşıyıcı sorumluluk sigortası - C.M.R Sigortaları Uluslararası taşımalardan dolayı, taşıyıcının C.M.R. Konvansiyonuna göre sorumluluğundan doğan taleplere karşı himaye sağlar. - Zorunlu taşıyıcı sorumluluk sigortaları : Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

4 Havayolu Taşıyıcısının sorumluluk teminatı Emtea Nakliyat sigortasında sorumluluk teminatı Tekne sigortasında sorumluluk teminatı P/I Kulüp sigortalarında sorumluluk teminatı

5 Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Yürürlük Tarihi: 19 Ocak 2004 A. SİGORTANIN KAPSAMI A.1. Sigortanın Konusu Bu sigorta ile sigortacı, poliçede belirtilen motorlu taşıtta seyahat eden yolcuların, duraklamalar da dahil olmak üzere, kalkış noktasından varış noktasına kadar geçecek süre içinde meydana gelecek bir kaza sonucu bedeni zarara uğraması halinde, sigortalının 10/07/2003 tarih ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunundan doğan sorumluluğunu, poliçede yazılı sigorta tutarlarına kadar temin eder.

6 Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları A. SİGORTANIN KAPSAMI A.1. Sigortanın Konusu Bu sigorta ile sigortacı, poliçede belirtilen deniz aracında, duraklamalar da dahil olmak üzere, kalkış noktasından varış noktasına kadar geçecek süre içinde meydana gelecek bir kaza sonucunda, seyahat eden yolcuların uğrayacakları bedeni zararlar ile yolcuların beraberindeki eşyaların uğrayacakları zararlara ilişkin işletmecinin tazminat sorumluluğunu poliçede yazılı sigorta tutarına kadar temin eder. Bu sigorta, Sigorta ettirenin haksız taleplere karşı savunmasını da temin eder.

7

8 Sorumluluk teminatı, sigorta ettirenin/ taşıyanın üçüncü kişilere karşı sorumluluğuna yol açan olaylar sonucunda, zarar gören şahsın örneğin yük ilgilisinin tazminat talebine karşı sigorta himayesi sağlar. Bu tazminat talebi nedeniyle sigorta ettirenin/taşıyanın malvarlığında ortaya çıkacak kanuni ve akdi borçları sigortacı üzerine alır. Bir başka ifade ile, sigortacı sigorta ettirenin/taşıyanın malvarlığında bazı pasiflerin ortaya çıkması veya mevcut pasifin artması suretiyle uğrayacağı zararları himaye altına alır.

9 Sorumluluk teminatı, sigorta ettirenin/taşıyanın üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Bu teminat kapsamında sigortacının ödemesi zarar gören üçüncü kişiler bakımından bir garanti niteliğindedir

10 6102 sayılı TTK da SORUMLULUK SİGORTALARI sayılı Yeni TTK da altıncı kitap «sigorta hukuku» başlığını taşımaktadır. İki kısımdan oluşan altıncı kitapta, ilk kısımda «genel hükümlere» ( m ), ikinci kısımda «sigorta türlerine ilişkin özel hükümlere» yer verilmektedir. Sigorta türlerine ilişkin olan özel hükümler : Zarar sigortaları ve Can sigortaları olmak üzere iki bölüme ayrılır.

11 ALTINCI KİTAP SİGORTA HUKUKU BİRİNCİ KISIM GENEL HÜKÜMLER İKİNCİ KISIM SİGORTA TÜRLERİNE İLİŞKİN ÖZEL HÜKÜMLER Birinci Bölüm Zarar Sigortaları İkinci Bölüm Can Sigortaları A) Mal sigortaları A)Hayat Sigortaları (M ) (M ) B) Sorumluluk sigortaları B) Kaza sigortaları (M ) (M ) C) Koruyucu Hükümler C) Hastalık ve Sağlık Sigortası (M.1486) (M )

12 Yeni Kanun da deniz sigortalarına ait hükümlere yer verilmemektedir. Dolayısıyla, deniz sigortalarına : - genel hükümler - sorumluluk teminatları bakımından ise yeni TTK nunda yer alan sorumluluk sigortalarına ilişkin olan hükümleri 1485 de yapılan atıf dolayısıyla 1454, 1458, 1466/1 ve 1471 uygulanacaktır. Bu uygulamada Türk Hukuk mevzuatında ayrı bir deniz sigorta kanunu olmaması ve/veya yeni TTK da denizcilik sigortalarına ait ayrı bir bölüme yer verilmemiş olması nedeni ile sorun çıkaracağı düşünülmektedir.

13 Madde : 1473/I «Sözleşmenin konusu ve kapsamı» «Sigortacı sorumluluk sigortası ile, sözleşmede aksine hüküm yoksa, sigortalının sözleşmede öngörülen ve olaydan kaynaklanan sorumluluğu nedeniyle zarar görene, sigorta sözleşmesinde öngörülen miktara kadar tazminat öder.»

14 1. sözleşmede aksine bir hükün bulunmamalı 2. sigortalının sözleşmede öngörülen ve olaydan kaynaklanan sorumluluğu «teminat kapsamındaki riziko» 3. Zarar görene ödenir 4. sigorta sözleşmesinde öngörülen miktara kadar

15 Görüldüğü üzere madde de 1. Sorumluluk sigortasının genel bir tarifi yapılmaktadır. 2. Sigorta himayesi sigortalının malvarlığında meydana gelen zarara karşı teminat sağlamaktadır. 3. Ödemenin zarar görene örneğin taşıma sırasında yükün uğradığı zarar için yük ilgililerine ödeme de bulunabileceği belirtilmektedir. Ancak, sigorta sözleşmesinde zarar görene ödeme yerine doğrudan sigortalı taşıyana ödeme yapılacağı kararlaştırılması mümkündür.

16 Madde de, sigortacının sorumluluğu, sigorta süresi içerisinde gerçekleşen olaylara bağlanmıştır. Dolayısıyla riziko sigortacının sorumluluğu süresi içinde gerçekleşirse, zararın sonradan doğması bir başka ifade ile sigorta sözleşme süresinden sonra doğması veya talep edilmesi önemli değildir. Bu düzenleme, özellikle deniz sigortalarında, sigortalının sorumluluğunun tespiti ve miktarının sigorta sözleşmesi süresinin sona ermesinden sonra da belirlenebileceği dikkate alındığında (örneğin müşterek avarya ve kurtarma payı ) önemli bir tanımdır.

17 Madde 1473/2 : «Sigorta, sigortalının işletmesi ile ilgili sorumluluğu için yaptırılmışsa, sözleşmede aksine hüküm yoksa bu sigorta, sigortalının temsilcisi ile işletmenin veya işletmenin bir kısmının yönetiminde, denetiminde ve işletmede çalıştırılan kişilerin sorumluluğunu da karşılar. Bu durumda sigorta bu kişilerin lehine yapılmış olur. Bu madde de taşıma sigortaları bakımından taşıyanın adamlarının veya yardımcılarının kusuru ile meydana gelen olayda da zararı tazmin edileceği belirtilmektedir.

18 Madde 1474 : Hukuki Koruma «Sigortalı aleyhine bir istem ileri sürüldüğünde, isteme ilişkin makul giderler sigortacı tarafından karşılanır; sigorta bedelini aşan giderlerin ödenebilmesi için sözleşmede hüküm bulunmalıdır. Sigortacı, sigortalının istemi üzerine, giderler için avans vermek zorundadır» İlgili madde uyarınca, hakkı koruyucu işlemlerden doğan hukuki koruma verilmektedir. Zararı önleme veya azaltma masrafları makul giderler olmak şartı ile Sigortacı tarafından ödenir..

19 Bu masraflar sigorta bedelini aşmamalıdır, aşması halinde bunların ödenebilmesi için sözleşmede hüküm bulunması gereklidir. Avans verilme zorunluluğu getirilmiştir. Avans ne kadar belirli değildir

20 Madde 1475 Bildirim Yükümlülüğü Sigortalı sorumluluğunu gerektirecek olayları : 10 GÜN İÇİNDE sigortacıya bildirir. Sigortalı kendisine yöneltilen istemi bir başka ifade ile zarar gören şahsın tazmin talebini aksi kararlaştırılmadıkça derhal sigortacıya bildirir. Bu bildirim üzerine veya zarar görenin sigortacıya doğrudan başvurması halinde maddeye yapılan atıf dolayısıyla sigortacının tazminat ödeme borcu doğar. Sigortacının tazminat ödeme borcu, araştırmalar bitince ve herhalde yapılan ihbardan 45 GÜN SONRA muaccel olur. TTK mad. 1452/3 koruyucu hüküm..

21 Bildirim Yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde : ( TTK m.1475/3 ün mad. 1446/2-3 e atıf) Sigortalının kusurlu olup olmadığına göre değerlendirilerek : Rizikonun gerçekleştiğine ilişkin bildirimin yapılmaması veya geç yapılması, ödenecek tazminatta artışa neden olmuş ise, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yoluna gidilir. Ancak sigortacı rizikonun gerçekleştiğini daha önce fiilen öğrenmişse, sigorta ettirenin kusuru olsa bile indirim talebinde bulunamaz.

22 SİGORTACI TARAFINDAN ÖDENECEK AVANS : Araştırmalar, ihbardan başlayarak üç ay içinde tamamlanmamışsa, sigortacı tazminattan mahsup edilmek üzere, tarafların mutabakatı veya anlaşmazlık halinde mahkemece yaptırılacak ön ekspertiz sonucuna göre süratle tespit edilecek hasar miktarının en az yüzde ellisini avans olarak öder.

23 Madde 1476 : Sigortacının Hukuki Yardımları Sigortalının sorumluluğunu gerektirecek olayların sigortacıya bildirim tarihinden itibaren beş gün içinde «sorumlululuk ve giderlerin kendisine ait olmak üzere» gerekli hukuki yardımda bulunup bulunmayacağını bildirir. Bildirimde bulunmaz ise, sigortalı aleyhine kesinleşmiş tazminat talebini öder.

24 SULH SÖZLEŞMESİ :?? Sigortalı sulh sözleşmesi yapmış ise, sigortacının onayını alması gerekir. Aksi halde, bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde onay verilmemişse, sigortacıya karşı hüküm ifade etmez. Sigortacının sulh sözleşmesine onaydan kaçınmasının HAKLI BİR SEBEBEE dayanması gerekir. Haklı sebepler nelerdir? Açıklık yok. Hakimin somut olaya göre takdir yetkisi var

25 KASDEN SEBEBİYET VERME? Sigortalının kasdi hareketleri sonucu sorumluluğuna sebebiyet veren olaydan doğan zararlardan sigortacı sorumlu olmayacaktır. (m.1477)

26 «Doğrudan doğruya dava hakkı» m Zarar gören üçüncü kişinin doğrudan doğruya sigortacıya karşı talep ve dava hakkı düzenlenmektedir. Bu yeni düzenleme, sorumluluk sigortalarında zarar gören üçüncü şahsın sigortacıya doğrudan doğruya hakkı bulunup bulunmadığına ilişkin uygulamadaki tartışmaları sona erdirmiştir. Ancak ilgili madde, koruyucu hükümler kapsamında olmadığından sigorta sözleşmesi ile aksine düzenlemeler yapmak mümkündür.

27 Madde 1479 : Sigortacının Zarar Görenden de Bilgi ve Belge Alma Hakkı düzenlenmektedir. Talep halinde zarar gören ilgili tüm belgeleri sigortacıya vermek zorundadır. Buna uyulmaması halinde, durumun YAZILI OLARAK bildirilmiş olması şartıyla, bu zorunluluk yerine getirilmiş olsaydı ödemek zorunda kalacağı miktarı öder.

28 Madde TAKAS Bu madde ile, sigortacının zarar görene ödeyeceği sigorta tazminatını, sigorta sözleşmesinden doğan alacaklar ile takas edemeyeceği düzenlenmektedir. BK MADDE 139 VD.uyarınca, Hukuken, bir hukuki ilişkide takasın söz konusu olabilmesi için alacaklar arasında karşılılık ilişkisinin bulunması ve her iki tarafın birbirine borçlu olması gereklidir. Dolayısıyla zarar gören üçüncü şahıs ile sigortacı arasında bir karşılılık ilişki olmadığından sigorta ettirenden alacağı olan prim miktarını, zarar görene ödeyeceği tazminat ile takas talebinde bulunamaz. Ancak bu kural, sigortacının doğrudan doğruya zarar görene ödenecek olan tazminat bakımından geçerlidir.

29 Eğer sigortalı zarar görene ödediği tazminatı sigortacısından talep ediyor ise, bu durum da sigortacı takas talebinde bulunabilir. Bu hüküm, Yeni TTK madde 1486/2 uyarınca koruyu hükümler arasında düzenlenmiş olup, bu hükme aykırı sözleşme şartları geçersizdir. Dolayısıyla, sigortacı örneğin ödenmeyen sigorta primleri ile zarar görene ödeyeceği tazminatı takas edemez.

30 Madde 1481 HALEFİYET Sorumluluk sigortalarında halefiyet ilkesine açıklık getirilerek, sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel tutarınca sigortacıya aittir. Sigortacının zarardan sorumlu olan kişilere rücu edebilmesi için GEREKLİ ŞART sigortalı ile birlikte müşterek kusurlu ve müteselsil sorumlu olan kişilere rücu hakkı vardır. Dolayısıyla diğer Kanunlarda aksine bir hüküm bulunmadıkça sorumluluk sigortalarında Kanun kendi sigortalısına rücu hakkı tanımamaktadır. Sadece zarardan sorumlu olan üçüncü kişilere başvurma hakkı vermektedir..

31 Madde 1481/2 uyarınca, sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmış ise, sigortacı mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin halefiyet kuralı gereğince, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava ve takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. RÜCU HAKKINI İHLAL ETMEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ : (Madde 1481/3) Sgortalı ve zarar gören bakımından düzenlenerek ; Sigortalı veya zarar gören tazminatın ödenmesiyle sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur. Dolayısıyla bu madde ile rücu haklarını ihlal etmeme yükümlülüğü sadece sigortalı için değil zarar gören üçüncü şahıs içinde getirilmektedir

32 MADDE 1482 : ZAMANAŞIMI : Sorumluluk sigortalarında sigortacıya yöneltilecek talepler bakımından zamanaşımı süresi 10 yıl olarak belirlenmektedir. Bu süre, sigorta konusu olayın gerçekleştiği tarihten itibaren başlar. Türk Hukukunda zamanaşımı maddi hukukun bir müessesidir. Bu sebeple zamanaşımına konu olan talebin tabi olduğu hukuk zamanaşımı hakkında da karar verir. Nitekim bu husus MÖHUK nun 8. Maddesinde zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir şeklinde düzenlenmektedir. Dolayısıyla hukuki ilişkinin esasına uygulanacak hukukun,türk Hukuku olması halinde, zamanaşımı süresinin düzenleyen Yeni TTK madde 1482, - madde 1486 uyarınca koruyucu hükümler arasında öngörüldüğünden- buna aykırı sözleşme hükümleri geçersiz olarak kabul edilir.

33 Burada önemli bir nokta, TTK mad. 1473/1 uyarınca teminat kapsamındaki rizikonun sözleşme süresi içerisinde ancak zararın daha sonra doğması halinde de sigortacının tazminat ödemesi kararlaştırıldığı halde 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanıp uygulanamayacağıdır. Bu konuda kanun açık bir hüküm olmamakla birlikte TTK mad deki genel hükümlere yapılan atıfla TTK mad alacağın muaccel olduğu tarihten başlayarak iki yıllık sürenin uygulanmasının mümkün olabileceği kanaatindeyiz.