Yrd. Doç. Dr. Güler GÜMÜŞSOY KARAKURT ESER SÖZLEŞMESİNDE YÜKLENİCİNİN BORCA AYKIRILIĞININ ÖNCEDEN BELLİ OLMASI

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Güler GÜMÜŞSOY KARAKURT ESER SÖZLEŞMESİNDE YÜKLENİCİNİN BORCA AYKIRILIĞININ ÖNCEDEN BELLİ OLMASI

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ...VII ÖNSÖZ... IX İÇİNDEKİLER...XIII KISALTMALAR... XXV GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM ESER SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL AÇIKLAMALAR I. ESER SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, TARAFLARI, HUKUKİ NİTELİĞİ, UNSURLARI VE BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKLARI...3 A. Eser Sözleşmesinin Tanımı...3 B. Eser Sözleşmesinin Tarafları İş Sahibi Kavramı Yüklenici Kavramı...7 C. Eser Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Eser Sözleşmesinin Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşme Oluşu Eser Sözleşmesinin Ani Edimli Bir Sözleşme Oluşu...11

3 XIV 3. Eser Sözleşmesinin Rızai Bir Sözleşme Oluşu Eser Sözleşmesinin İvazlı Bir Sözleşme Oluşu...15 D. Eser Sözleşmesinin Unsurları Genel Olarak Bir Eser Meydana Getirme ve Teslim Bedel Ödeme Taraflar Arasında Anlaşma...19 a. Genel Olarak...19 b. Sözleşmenin Şekli...19 II. ESER SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN BORÇLARI A. Yüklenicinin Borçları Eseri Meydana Getirme ve Teslim Borcu a. Eseri Meydana Getirme (1) Eseri Şahsen Meydana Getirme Borcu (2) Yardımcı Kişi Kullanılmış Olması (3) İşin Alt Yükleniciye Bırakılması b. Teslim Borcu...29 (1) Genel Olarak...29 (2) Teslim Borcuna Aykırılığın Sonuçları Yüklenicinin Zamanında İşe Başlama ve Devam Etme Borcu Yüklenicinin Ayıptan Doğan Sorumluluğu a. Genel Olarak b. Sorumluluğun Şartları...37 (1) Eserin Teslim Edilmiş Olması...37 (2) Eserin Ayıplı Olması...37 (3) Eserin Ayıplı Oluşunun İş Sahibinden Kaynaklanmaması...39 (4) İş Sahibinin Eseri Kabul Etmemiş Olması (5) İş Sahibinin Eseri Gözden Geçirmesi ve Ayıbı Bildirmesi...41 c. İş Sahibinin Ayıptan Doğan Hakları (1) Genel Olarak... 44

4 XV (2) Sözleşmeden Dönme Hakkı (3) Bedelde İndirim İsteme Hakkı...47 (4) Eserin Onarılmasını İsteme Hakkı (5) İş Sahibinin Tazminat İsteme Hakkı d. Ayıptan Doğan Sorumlulukta Zamanaşımı Süreleri Yüklenicinin Sadakat ve Özen Borcu Eserin Yapımında Kullanılacak Araç, Gereç ve Malzemeyi Temin Borcu...51 a. Araç ve Gerecin Sağlanması...51 b. Malzemenin Sağlanması...53 (1) Genel Olarak...53 (2) Malzemenin Yüklenici Tarafından Karşılanması...53 (3) Malzemenin İş Sahibi Tarafından Karşılanması B. İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI İş Sahibinin Genel Olarak Borçları Bedel Ödeme Borcu...55 a. Genel Olarak...55 b. Bedel Türleri...58 (1) Götürü Bedel...58 (2) Yaklaşık Bedel...61 c. Bedel Ödeme Zamanı ve Yeri...62 d. Bedel Alacağının Tabi Olduğu Zamanaşımı Süresi III. ESER SÖZLEŞMESİNİN BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKLARI A. Genel Olarak B. Hizmet Sözleşmesinden Farkları C. Vekalet Sözleşmesinden Farkları D. Satış Sözleşmesi ile Farkları... 68

5 XVI İKİNCİ BÖLÜM TBK 473/f.1 HÜKMÜ GEREĞİNCE İŞ SAHİBİNİN VADEDEN ÖNCE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI VE HUKUKİ SONUÇLARI I. GENEL OLARAK BORCA AYKIRILIĞIN ÖNCEDEN BELLİ OLMASI KAVRAMI VE TBK DAKİ DÜZENLEME...71 A. Genel Olarak...71 B. Kavram Sorunu...73 C. TBK mad. 473 Hükmünün Uygulamada Taşıdığı Önem D. TBK da Yer Alan Vade Tarihinden Evvel Sözleşmeyi Sona Erdirmeye İlişkin Hükümler Aciz Defi (TBK mad. 98) Kiracının İflası (TBK mad. 332) Ödünç Alanın Aczi (TBK mad. 390) Hizmet Sözleşmelerinde İşverenin Aczi (TBK mad. 436) Yayımcının İflası (TBK mad. 500/f.2) E. BORCUN İFA EDİLMEYECEĞİNİN ÖNCEDEN BELLİ OLMASINA İLİŞKİN TÜRK HUKUKUNDAKİ GÖRÜŞLER Genel olarak Borçlu Temerrüdü Görüşü İfa İmkansızlığı Görüşü Borca Olumlu Aykırılık Görüşü TBK mad. 473 Hükmünü Kıyasen Uygulayan Görüş F. İŞ SAHİBİNİN VADEDEN EVVEL SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ DAYANAĞI Sadakat ve Özen Yükümlülüğü Konunun Önemi Sadakat Yükümlülüğü Özen Yükümlülüğü...91 a. Genel Olarak...91

6 XVII b. Özen Yükümlülüğünün Sınırı c. Özen Yükümlülüğünün Eser Sözleşmesindeki Görünümleri...95 (1) Eserin Meydana Getirilmesinden Önce Özen Borcu...95 (2) Eserin Meydana Getirilmesi Sırasında Özen Yükümlülüğü (3) Eserin Meydana Getirilmesinden Sonra Özen Yükümlülüğü d. Özen Yükümlülüğüne Aykırılığın Sonuçları (1) Tazminat İsteme Hakkı (2) Sözleşmeden Dönme Hakkı...98 (3) İkame Yükleniciye Başvurma Hakkı...98 II. TBK MAD. 473/f.1 GEREĞİNCE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI, MADDENİN KAPSAMI, NİTELİĞİ, UYGULAMA ALANI VE KOŞULLARI...98 A. Genel Olarak...98 B. Kapsamı C. Hukuki Niteliği D. TBK mad. 473/f.1 Hükmünün Uygulama Zamanının Tespiti E. TBK mad.473/f.1 Hükmüne Göre Sözleşmeden Dönme Hakkının Doğmasında Yüklenicinin Kusurunun Aranmaması ve Gecikmenin İş Sahibine Yüklenememesi Yüklenicinin Kusurunun Aranmaması Dönme Sebepleri ile Sözleşmeye Aykırı Davranış Arasında Uygun Nedensellik Bağının Aranması Gecikmenin İş Sahibine Yüklenememesi Yüklenicinin Gecikmesini Haklı Kılan Sebeplerin Varlığı Halinde Sorunun Çözümü ve Özellikle Süre Uzatımı a. Genel Olarak b. Yüklenicinin Def i İleri Sürme Hakkı (1) Ödemezlik Def i (2) Aciz Def i

7 XVIII c. İş Sahibinin Gerekli Hazırlık Faaliyetlerini Yerine Getirmemesi d. Özellikle İş Değişikliği veya Ek İş Talebi (1) Genel Olarak (2) İş Değişikliği ve Ek İşin Hukuki Kaynağı ve Sonuçları e. Yükleniciye Ek Süre Verilmesi Gereği (1) Ek Süre Verilmesinin Çalışmamız Bakımından Önemi (2) Ek Süre Verilmesi Gereken Haller (a) Tarafların Bu Hususta Anlaşmış Olması (b) Sözleşmede Ek Süreye İlişkin Hükme Yer Verilmemiş Olması (3) BİGŞ deki Özel Düzenlemeler III. TBK MAD. 473/F.1 GEREĞİNCE İFA ZAMANINDAN ÖNCE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI DOĞURAN DURUMLAR A. Genel Olarak B. İşe Başlamakta Gecikme İşe Başlama Kavramı İşe Başlama Zamanının Tayini a. Sözleşmede İşe Başlama Tarihi Belirtilmişse b. Sözleşmede İşe Başlama Tarihi Belirtilmemişse İşe Başlamakta Gecikme Sebebiyle Sözleşmeden Dönme a. Genel Olarak b. Teslim Tarihinin Kararlaştırıldığı Hallerde c. Teslim Tarihi Kararlaştırılmamışsa C. İş Görme Faaliyetlerinin Yavaş Yürümesi ve Ertelenmesi Genel Olarak Şartları a. İşin İcrasında Gecikmiş Olma b. Teslim Tarihi Belli Olan İşlerde Gecikme c. Teslim Tarihi Belli Olmayan İşlerde Gecikme

8 XIX D. İşin Tamamlanmasının Kararlaştırılan Vadeye Yetişmeyeceğinin Anlaşılması Genel Olarak İşin Tamamlanması İmkansız Olmamalıdır E. Ayıbın Giderilmesinde Gecikilmiş Olması F. Yargıtay ın Görüşü IV. TBK MADDE 473/F.1 İN SONUÇLARI A. Genel Olarak Sözleşmeden Dönme Hakkı Sözleşmeden Dönme Kavramı Sözleşmeden Dönmenin Fesihten Farkları B. Sözleşmeden Dönme Beyanının Hukuki Niteliği C. Sözleşmeden Dönme Beyanının Şekli D. Sözleşmeden Dönme Üzerine İş Sahibinin Genel Olarak Borçları Genel Olarak Tarafların İade Yükümlülükleri a. Klasik Dönme Görüşü b. Yasal Borç İlişkisi Görüşü c. Yeni Dönme Görüşü d. Yargıtay ın Görüşü TBK mad. 473/f.1 Gereğince İş Sahibinin Sözleşmeden Dönmesi Üzerine Sözleşmenin Tasfiyesi a. İş Sahibinin İade Borcu b. Yüklenicinin İade Borcu Sözleşmeden Dönme Üzerine İş Sahibinin Olumsuz (Menfi) Zararının Tazmini Talebi Sözleşmeden Dönmenin Üçüncü Kişilere Etkileri a. Kazanılan Ayni Haklara Etkisi b. Kazanılan Şahsi Haklara Etkisi Sözleşmeden Dönmenin Teminatlara Etkisi Sözleşmeden Dönmenin Ceza Koşuluna Etkisi

9 XX 8. TBK mad. 473/f.1 Hükmü Gereğince Sözleşmeden Dönmenin Alt Yüklenicilik Sözleşmesine Etkisi E. TBK mad. 473/f.1 Gereğince Sözleşmeden Dönme Hakkının Sınırlandırılması F. TBK mad. 473 Gereğince Sözleşmenin Feshine İlişkin Görüşler G. TBK Mad. 473/f.1 Hükmünün Borçlu Temerrüdü Hükümleri İle Tamamlanması Gerektiği Yönünde Baskın Görüş ve Değerlendirilmesi Genel Olarak Baskın Görüşe Göre İş Sahibinin Sahip Olduğu Haklar, Kullanılma Koşulları ve Sonuçları a. İş Sahibinin Seçimlik Hakları b. Hakların Kullanılmasının Koşulları c. Sonuçları Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz H. BİGŞ deki Özel Düzenleme V. TAM TAZMİNAT KARŞILIĞI FESHE İLİŞKİN TBK MAD. 484 ÜN UYGULANABİLECEĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER A. Genel olarak B. Tam Tazminat Karşılığı Fesih (TBK mad. 484) Genel Olarak TBK mad. 484 Hükmü ve TBK mad. 473/f.1 Hükmü ile Birlikte Değerlendirilmesi Hükmün Uygulanma Şartları a. Eserin Henüz Tamamlanmamış Olması b. İş Sahibinin Fesih Beyanı Sonuçları C. TBK Mad. 484 ün Uygulanabileceğine İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz VI. İSPAT YÜKÜ

10 XXI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞİN BİTMEDEN AYIPLI VEYA SÖZLEŞMEYE AYKIRI OLACAĞININ ÖNCEDEN ANLAŞILMASI DURUMUNDA İŞ SAHİBİNİN HAKLARI I. GENEL AÇIKLAMALAR A. Kavram ve Bu Alandaki Olgulara Genel Bir Bakış B. Maddenin Hukuki Niteliği C. Maddenin Konuluş Amacı D. Genel Olarak Ayıplı İfaya İlişkin Hükümlerle Olan İlişkisi II. MADDENİN UYGULANABİLME ŞARTLARI A. Yüklenicinin İşi Ayıplı veya Sözleşmeye Aykırı Yapacağının Belli Olması Genel Olarak Ayıplı Yapılacağının Belli Olması a. Genel Olarak b. Ayıplı Eser Kavramı c. Ayıp Türleri (1) Maddi Ayıp- Hukuki Ayıp (2) Açık Ayıp- Gizli Ayıp d. Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmelerindeki Özel Durum Sözleşmeye Aykırı Yapılacağının Belli Olması B. Eserin Ayıplı veya Sözleşmeye Aykırı Yapılacağının Kesin Olması C. İşin Meydana Getirilmesi Esnasında Eserin Ayıplı veya Sözleşmeye Aykırı Olacağının Anlaşılması D. Yüklenicinin Ayıba veya Sözleşmeye Aykırılığa Yol Açan Davranışlarında Kusurlu Olması Genel Olarak Kusurun İspatı

11 XXII 3. İş Sahibinin de Kusurlu Olması Ortak Kusur E. İş Sahibinin Yükleniciye Ayıp Tehlikesini Ortadan Kaldırması İçin Uygun Bir Süre Vermesi ve İşin Üçüncü Kişiye Yaptırılacağının İhtar ı Yükleniciye Uygun Bir Süre Verilmesi a. Genel Olarak b. Süre Verilmesine Gerek Olmayan Haller c. Süre Verilmeden Ayıbın veya Sözleşmeye Aykırılığın Giderilmesinin Sonuçları İşin Üçüncü Kişiye Yaptırılacağının İhtarı F. İhtara ve Verilen Süreye Rağmen Eserdeki Ayıbın veya Sözleşmeye Aykırılığın Giderilmemiş Olması G. Sorumsuzluk Anlaşmasının Bulunmaması III. TBK. MAD. 473/II NİN SONUÇLARI A. İş Sahibinin İşi Üçüncü Kişiye Yaptırma Hakkı Genel Olarak İşin Bizzat İş Sahibi Tarafından Yapılması Sorunu Ayıbın veya Sözleşmeye Aykırılığın Giderilmesinin ya da İşin Devamının Üçüncü Kişiye Bırakılması a. Genel Olarak b. Yüklenicinin Şahsının Önem Arz Ettiği Sözleşmelerdeki Özel Durum Hakim İznine Gerek Olmayışı ve Özellikle TBK mad. 113 ile Arasındaki Farklar a. Genel Olarak b. TBK mad. 473/f.2 yi Kıyasen Uygulayan Görüş İş Sahibi ile Üçüncü Kişi Arasında Akdedilen Sözleşmenin Niteliği ve Tarafların Borçları a. Sözleşmenin Niteliği b. Tarafların Borçları İşin Üçüncü Kişiye Yaptırılmasının Masrafları a. Genel Olarak

12 XXIII b. Masraf Miktarının Belirlenmesi c. Masraflara İlişkin Ön Ödeme (Avans) Talebi Üçüncü Kişinin İfası Sırasında Meydana Gelen Hasardan Sorumluluk İş Sahibinin Uğradığı Zararı Tazmin Yükümlülüğü B. İş Sahibinin TBK mad. 125 deki Seçimlik Haklardan Yararlanabileceğine ve Özellikle Sözleşmeden Dönebileceğine İlişkin Görüşler ve Görüşlerin Değerlendirilmesi Genel Olarak Özellikle Sözleşmeden Dönme Hakkı Yargıtay ın Görüşü Görüşlerin Değerlendirilmesi C. BİGŞ ndeki Özel Düzenleme IV. İSPAT YÜKÜ SONUÇ KAYNAKÇA