yayın no: 279 RiSALE-i NUR DAN DERSLER-II / Mesnevî-i Nuriye den, Katre Risalesi

Transkript

1 yayın no: 279 RiSALE-i NUR DAN DERSLER-II / Mesnevî-i Nuriye den, Katre Risalesi Genel yayın yönetmeni: Ergün Ür Yayınevi editörü: Özkan Öze iç düzen/kapak: Zafer Yayınları isbn: Sertifika no: Mahmutbey mh. Deve Kald r mı cd. Gelincik sk. no:6 Ba c lar / stanbul, Türkiye Tel: (0 212) Fax: (0 212) zaferyayinlari.com - zafer@zaferyayinlari.com - twitter/zaferyayinlari Copyright Baskı: Nisan, 2012 Bas kı-cilt: Vesta Ofset

2 Kat'î ve çok tecrübelerle anlaşılmış ki, imanı kurtarmak ve kuvvetlendirmek ve tahkikî yapmanın en kısa ve en kolay yolu, Risale-i Nur'dadır. Kastamonu Lahikası 4

3 OKUYUCULARIMIZIN, özellikle Nur dan Kelimeler ve Cümleler kitaplarıyla tanıdığı Alaaddin Başar, Risale-i Nur un daha iyi anlaşılmasına yönelik bir çalışmayı daha istifadelerimize sunmuş bulunuyor: Risale-i Nur dan Dersler. Bu derslerin ilk kitabında, Mesnevî-i Nuriye den ZERRE ve ŞEMME risalelerinin açıklamaları yapılmıştı. Dizinin bu ikinci kitabında ise, yine Mesnevî-i Nuriye nin KATRE risalesi konu ediniliyor. Bu dizinin gayesini beş esasta özetleyebiliriz: Birincisi: Zamanımızın ihtiyaçlarına göre telif edilmiş bir Kur an tefsiri olan Risale-i Nur ışığında, imanî ve İslâmî meselelere dair, çok sorulan sorulara cevap vermek, anlaşılmayan, yahut yanlış anlaşılan konulara herkesin anlayacağı berrak bir anlatım ile ışık tutmak. 6 İkincisi: Risale-i Nur un bir arada okunup müzakere edildiği ders halkalarına iştirak etme fırsatı bulamayanlar için, yazılı bir sohbet imkânı sunmak. 7

4 Üçüncüsü: Özellikle genç Risale-i Nur okuyucularının, bu kıymetli eserlerde izah edilen iman derslerini daha iyi anlayabilmelerine yardımcı olmak. Dördüncüsü: Üzerine Risale-i Nur dan iman dersleri yapma görevi düşmüş ve taşın altına elini koymuş gayretli Nur talebelerine, yardımcı olmak. Beşincisi: Risale-i Nur kitaplarının ismini duymuş, fakat bu kıymetli eserler hakkında yeterli derecede bilgi edinememiş kimseler için, Külliyat ın muhtevasına dair tatmin edici bir kaynak vazifesi görmek. Bu beş mühim gayenin de ortak noktası, Risale-i Nur un kurtarıcı sayfaları arasındaki imanî konuların anlaşılması, anlatılması ve herkese ulaştırılmasıdır... Zafer Yayınları Tevhid Denizinden 8

5 ب س م الل ه الر ح من الر ح يم ا ل ح م د ل ل ه و الص ال ة ع ل ى ن ب ي ه (Bu risale, dört Bab ile bir Hâtime ve bir Mukaddeme üzerine tertib edilmiştir.) M U K A D D E M E Kırk sene ömrümde, otuz sene tahsilimde yalnız dört kelime ile dört kelâm öğrendim; tafsilen beyan edilecektir. Burada yalnız icmalen işaret edilecektir. Kelimelerden maksad: Mana-yı harfî, mana-yı ismî, niyet, nazardır. Şöyle ki: Cenâb-ı Hakk ın masivasına (yani kâinata) mana-yı harfiyle ve O nun hesabına bakmak lâzımdır. Mana-yı ismiyle ve esbab hesabına bakmak hatadır. 10 BEDİÜZZAMAN Hazretleri Arapça gramerinde geçen isim ve harf tariflerini Akaid ilmine uygulamış ve İlâhî birer sanat eseri olan bu âlemdeki varlıklara nasıl bakılması gerektiğini ortaya koymuştur. İsim, başkasına muhtaç olmaksızın tek başına bir mana ifade eder. Harf ise, tek başına bir mana ifade etmeyip başka bir kelimenin anlaşılmasına yardım eder. Meselâ, masa kelimesi bir isim olarak tek başına bir mana taşımaktadır. Ama nın edatı, yalnız olarak bir mana ifade etmez, ancak masanın dediğimizde masa kelimesinin anlaşılmasına yardımcı olur. 11

6 Burada şunu ifade etmek gerekiyor. Arapçada harf denildiği zaman sadece a,b,c gibi harfler anlaşılmaz. Birkaç harften meydana gelen harf-i cerler, harf-i tarifler de yine harf olarak nitelendirilirler. İle manasına gelen ba harfi, gibi, den, dan manasına gelen min de bir harf-i cerdir; yani kendilerinden sonra gelen ismi esre okuturlar. Hâlbuki min harf-i cerri iki harften (mim, nun) meydana gelir. Keza, ye, ya görevi yapan ilâ da üç harften (elif, lam, ya) meydana gelir. Muayyenlik ifade eden harf-i tarifler de elif ve lam olmak üzere iki harften meydana gelirler. Bir ismin başına el harf-i tarifi geldiğinde, onun bilinen bir şey olduğu anlaşılır, bu harf-i tarif gelmese herhangi bir şey olarak anlaşılır. İngilizcedeki a ve the gibi. Bu kısa açıklamadan sonra, konuya dönelim. Bir meyveden, meselâ, bir portakaldan söz ederken, onun özelliklerinden, taşıdığı vitaminlerden, yetiştiği beldelerden bahsedip de onun bir İlâhî eser ve insanlara bir ihsan, bir lütuf olduğundan hiç söz etmemek, portakala mana-yı ismiyle bakmak demektir. Yani, onu müstakil bir varlık olarak düşünüp, yaratıcısını hiç nazara almamak mana-yı ismiyle bir bakıştır. O portakalın insana faydalı bir rızık olduğunu düşünmek, şeklinden, kokusundan, renginden, taşıdığı zengin C vitaminine kadar her şeyiyle insana göre yaratılan bu meyveyi, Allah ın Rezzak isminin bir tecellisi olarak seyretmek ise mana-yı harfiyle bir bakıştır. Yani, o meyve bir harf olarak Rezzak isminin anlaşılmasına yardım etmekte, insana o İlâhî ismi hatırlatmakla onu düşünmeye ve şükre davet etmektedir. Cenâb-ı Hakk ın masivasına (yani kâinata) mana-yı harfiyle ve Onun hesabına bakmak lâzımdır. Mana-yı ismiyle ve esbab hesabına bakmak hatadır. ÜSTAD Hazretleri buradan mana-yı harfi için Onun hesabına bakmak tarifini getirmiştir; örneğimizde, portakala Rezzak ismi hesabına bakmak gibi. Mana-yı ismiyle ve esbab hesabına bakmak, yani portakalı sahipsiz, yaratıcısız, tek başına müstakil bir varlık gibi düşünmek yahut ona ağacın bir eseri imiş gibi bakmak hatadır. Dünyanın çok büyük bir coğrafyasında, biyoloji, fizik, botanik, zooloji, kimya, biyokimya gibi yaratılışla ilgili ilimler gençlerimize ders verilirken bütün bilgiler mana-yı ismiyle verilir. Karaciğer şu görevleri yapar, şu bitki şu özellikleri taşır, Güneş in büyüklüğü ve ısısı şu kadardır, şeklindeki ifadeler için Üstad Hazretleri nin kullandığı çok güzel bir tabir var: Müstakil bir ağa. Yani, eşyadaki büyük hikmetler gençlerimize öğretilirken, sanki bu varlıklar kendi başına buyruk birer ağa imişler gibi, çok sönük ve donuk bir üslup kullanılır. Bunu da ilmin tarafsızlığı gibi bir kılıfa sokarak yaparlar. Hâlbuki Allah ın eseri olan bu varlıkları O ndan hiç söz etmeden anlatmak tarafsızlık değil, aksine gaflet yahut inkâr hesabına bir taraflı anlatımdır. Meselâ, Selimiye Camii nde sergilenen mimarî dehayı nazarlara verirken, Sinan dan hiç söz etmemek tarafsızlık değil, o büyük mimarı nazarlardan saklamaya dönük taraflı ve kasıtlı bir bilgilendirme olur

7 Evet, her şeyin iki ciheti vardır. Bir ciheti Hakk a bakar. Diğer ciheti de halka bakar. Halka bakan cihet, Hakk a bakan cihete tenteneli bir perde veya şeffaf bir cam parçası gibi, altında Hakk a bakan cihet-i isnadı gösterecek bir perde gibi olmalıdır. BURADA mana-yı harfi ve mana-yı ismi konusuna devam edilerek, mana-yı harfinin Hakk a bakan cihet, manayı isminin ise halka bakan cihet olduğu nazara veriliyor. Hakk a bakan cihet, bir şeyde tecelli eden İlâhî isim ve sıfatlar, o şeyin yaratılış hikmetleri, onda kendini gösteren rahmet ve inayet, o eseri Cenâb-ı Hakk ın bizzat müşahede etmesi, meleklerine göstermesi, bütün ruhaniyata seyrettirmesi gibi gayelerdir. Halka, yani mahlûkata bakan ciheti ise o şeyin başka varlıklara sağladığı faydalardır. Meselâ, güneşin Hakk a bakan ciheti O nun Nur ismine ayna olması, kudret ve azametini göstermesi gibi görevleridir. Halka bakan ciheti ise, yeryüzündeki bütün canlılara yaptığı çok hayatî hizmetlerdir. Aslında bu hizmetler, Allah ın rahmet ve inayetini göstermeleri yönüyle de Hakk a bakmaktadırlar. Varlıkların halka bakan faydaları ve hikmetleri düşünülürken, bunları şuursuz, ilimsiz, cansız, merhametsiz sebeplerin yapamayacağı dikkate alınırsa, böyle bir bakış tenteneli bir perde yahut şeffaf bir cam parçası gibi olur ve biraz dikkat edildiğinde altında Hakk a bakan ciheti gösterir. Kalın bir perde yahut puslu veya renkli bir cam parçası, altındaki şeylerin görünmesine engel olduğu gibi, varlıklara mana-yı ismiyle bakmak, yani sadece onların özelliklerini ve faydalarını inceleyerek bunların o varlıklara nasıl ve kim tarafından takıldığını hiç düşünmemek de hakikatlerin görünmesine mani olur. Cansız ve şuursuz varlıklardan gördüğümüz faydalarda gafletin dağıtılması ve bütün hayrın Allah tan olduğunun anlaşılması bir derece kolaydır. Ama bu hayır, insanların eliyle geliyorsa ve o kişiler de bu başarılarını kendilerine mal ediyorlarsa perdeler çok daha kalınlaşmış ve camın rengi iyice koyulaşmış demektir. Böyle bir durumda, o kimseler kendilerini büyük bir tehlikeye attıkları gibi, bu iyilikleri onlardan bilen kişiler de yine büyük bir gaflete düşerler. Yani, insan, mahlûkat içinde en şerefli olmakla birlikte, enaniyet ve kibir yoluna girdiğinde hakkın görünmesini engelleyen çok kalın bir perde olmaktadır. Bir cam parçası gibi görev yapacağına, katı bir cisim gibi nazarları kendine çeker ve nimetin gerçek sahibinden kendisi gaflet ettiği gibi, başkalarının da gafletine sebep olur

8 Binaenaleyh nimete bakıldığı zaman Mün im, san ata bakıldığı zaman Sâni, esbaba nazar edildiği vakit Müessir-i Hakikî zihne ve fikre gelmelidir. BİR NİMETİN sadece insana olan faydalarına nazar edilirse ona mana-yı ismiyle bakılmış olur. Hâlbuki o nimet, insanı ve onun ihtiyaçlarını bilmeyen toprağın, suyun, ağacın yahut güneşin işi olamaz. O nimeti bir Mün im (nimetlendiren) yaratmıştır ve bize ikram etmektedir. Her biri, bir sanat mucizesi olan varlıklara baktığımızda da onları yapan Sani zihnimize gelmelidir. Bir çiçeğin yapılışını ne toprağa verebiliriz, ne suya, ne güneşe, ne de bahar mevsimine. Bunların tümünü birlikte çalıştırarak o eseri meydana getiren Allah, bütün kâinatı onun imdadına göndermekte ve onu taklit edilmesi mümkün olmayan bir sanat mucizesi olarak icat etmektedir. Sebeplere bakıldığı zaman da Müessir-i Hakikî zihne ve fikre gelmelidir. Risalelerde çokça ve önemle işlendiği gibi, Cenâb-ı Hak bu hikmet dünyasında birtakım varlıkları bazı sebeplerle yaratmaktadır. Bunun en açık örneği, insanın yaratılışına anne ve babasını sebep kılmış olmasıdır. İnsanı anne ve babası yapmış değillerdir, zira onlar da yapılmışlardır. Anne ve babayı yaratan kim ise, onlar vasıtasıyla insanı dünyaya gönderen de O dur. Aynı şekilde, bir meyveyi ağacın yaptığı söylenemez, zira ağaç da yapılmış, yaratılmıştır. O halde, o ağacı kim yaratmışsa, ondan meyveleri süzüp çıkaran da O dur. Âdem babamızın topraktan yaratılması, kavun ve karpuzun ağaç olmaksızın ince bir saptan çıkarılması gösteriyor ki, anne-baba ve ağaçlar sadece birer sebeptirler. Onların yaratılmasında ve onlardan neticelerin süzülüp çıkarılmalarında ayrı İlâhî sanatlar sergilenmekte ve farklı isimler tecelli etmektedir. Sebeplere riayet edilmesi fıtratın bir kanunudur. Ağaç dikmeden meyveye kavuşmak mümkün değildir. Ancak bu sebeplere bakıldığında Müessir-i Hakikî zihne ve fikre gelmelidir. Bunların, o mucize eserleri yapamayacakları düşünülmeli ve Müessir-i Hakikinin (gerçek tesir sahibinin) ancak Cenâb-ı Hak olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır. Bir önceki cümlede de ifade edildiği gibi sebepler tenteneli bir perdedir; az bir dikkat ile bu hakikat görülecektir

9 Ve keza nazar ile niyet, mahiyet-i eşyayı tağyir eder. Günahı sevaba, sevabı günaha kalbeder. BAKMA manasına gelen nazar kelimesi, çoğu zaman, bakış açısı ve akıl manasında da kullanılır. Meselâ, hastalıklara bir elem ve keder vasıtası olarak nazar edilebileceği gibi, günahları eriten; insanın dünya sevgisini azaltan, kalbini ahirete yönlendiren, acz ve fakrını kemaliyle hissettirip insanın kulluk şuurunu pekiştiren bir nimet-i İlâhî olarak da bakılabilir. Günahın sevaba dönüşmesine eskiden beri verilen meşhur bir örnek var: Yalan söylemek günah olduğu halde, iki kişinin arasını bulmak ve onları barıştırmak için yalan söylendiğinde o günah bir sevaba vesile olmuş olur. Ancak, Üstad Hazretleri, Maslahat için kizb ise zaman onun neshetmiş. diyerek bu kapıyı kapamış ve gerekçe olarak da bunun muayyen bir haddinin olmadığını göstermiştir. Yani, iki kişiyi barıştırmak için yalan söylenebileceğine dair bir kapı açılırsa, başka faydalar için de yalan söyleme yoluna gidilme tehlikesi ortaya çıkar. Hatta bu kapı birçok haramların işlenmesine de yol açabilir. Bunun yerine şöyle bir misâl verebiliriz: Adam öldürmek günahtır, kötü bir fiildir, ancak bu iş İslam ın nurunu söndürmek isteyen küffara karşı yapılırsa, yani maksat İ la-yı kelimetullah olursa, adam öldürme fiili sevaba inkılâp eder. Aynı örneği, sevabın günaha inkılâbı için de kullanabiliriz. Allah için cihat etmek büyük bir fazilet iken, bunun şan, şöhret yahut ganimet kazanmak için yapılması halinde rıza riyaya, sevap, günaha inkılâp eder. Bir başka örnek: Din aleyhine yazılmış bir kitabı okumak mutlak manada zararlıdır; kötü bir iştir. Ama bunda niyetimiz o kitaptaki yıkıcı fikirlere cevap vermek olursa bu okuma fiili sevaba inkılâp eder. Niyet de nazara yakın bir kelimedir; ancak aralarında şöyle bir fark da vardır: Nazarda bakış açısı, niyette ise maksat ön plana çıkar

10 Evet, niyet âdi bir hareketi ibadete çevirir.ve gösteriş için yapılan bir ibadeti günaha kalbeder. ÜSTAD HAZRETLERİ NİN öğrendim dediği kelimelerden biri de niyet. Buradaki niyeti en başta ihlas olarak anlamamız gerekiyor. Zira en büyük niyet, bir işi Allah rızası için yapmaktır. Namazımıza Niyet ettim Allah rızası için diye başladığımız gibi, konuşurken, ticaret yaparken, sefere çıkarken kısacası bütün işlerimizde de niyetimiz İlâhî rızaya ermek olmalıdır. Cümlede geçen âdi kelimesi, yeme, içme, konuşma, yatma gibi adet olarak yaptığımız işler demektir. Bunları sünnet niyetiyle yaptığımızda o âdi işlerimiz ibadet olurlar. Zira o Hak Elçisine (a.s.m.) uymak, Allah ın razı olduğu şekilde hareket etmek demektir. Meselâ, uyumak bir âdetimizdir. Sünnet üzere yatıp, sabah namazına kalkmayı da niyet ettiğimizde bütün uykumuz ibadet olur. Üstad Hazretlerinin takva hakkındaki harika bir mektubu var. O mektubunda şöyle buyuruyor: Hem, takva içinde bir nevi amel-i salih var. Çünkü, bir haramın terki vaciptir. Bir vacibi işlemek, çok sünnetlere mukabil sevabı var. Takvâ, böyle zamanlarda, binler günahın tehâcümünde bir tek içtinab, az bir amelle, yüzer günah terkinde, yüzer vacip işlenmiş oluyor. Kastamonu Lahikası Kalabalık bir caddeden geçen bir insan, haram nazardan sakınma niyetiyle başını önüne eğerek yürüdüğünde yüzlerce vacip sevabı kazanabilir. Bir başkası da birisiyle kavga etmiş olsun; iç âleminde onunla münakaşa ederek ve ona hakaretler yağdırarak yol alsın. Bu adam da sağa sola bakmadan yürümektedir, onun nazarına da hiçbir haram ilişmez, ama niyeti haramdan sakınmak olmadığı için birinci adamın kazandığı sevabı bu adam kazanamaz. Bu kâinatı inceleyen bilim adamlarının niyeti İlâhî hikmet ve rahmeti insanlara ders vermek olsa, bütün çalışmaları ibadet olur. Ama niyetleri meşhur olmak, ödül almak, ücretlerini artırmak olduğu takdirde bu çalışmaların onlara sevap namına hiçbir faydası olmayacaktır. Niyet, manevî kazanç konusunda büyük bir sermayedir. Bu sermayeyi iyi kullanmak gerekir. İnsan halis bir niyetle bir hayır yapmak istese, fakat elindeki imkânlar buna izin vermediği için o hayrı yapamasa ve bundan üzüntü duysa onun bu halis niyeti ona sevap kazandırır. İnsan, okuduğu bir hatmi bağışlarken bütün müminleri niyet ettiğinde onların her birine bir hatim sevabı hediye edebilir. Ve gösteriş için yapılan bir ibadeti günaha kalbeder. Bu da sevabın günaha kalbolmasına misâl oluyor. Sonunda şöyle bir kayıt koyuyor: Bu ehemmiyetli nokta, niyetle, takvâ namıyla ve günahtan kaçınmak kastıyla menfî ibadetten gelen ehemmiyetli a mâl-i salihadır

11 Maddîyata esbab hesabıyla bakılırsa cehalettir. Allah hesabıyla olursa, marifet-i İlâhîyedir. BİR ÇOK ŞEYİN sebepler eliyle yaratıldığı bu hikmet dünyasında, sebeplere tesir vermek cehaletten başka bir şey değildir. Meyveyi ağacın, sebzeleri toprağın yaptığını söyleyen bir kişi, bu meyveler ve sebzeler hakkında ne kadar bilgi sahibi olursa olsun, bu bilgiler onu cehaletten kurtaramaz. On İkinci Söz de geçen Kur an misâli bunu çok güzel ortaya koyar. Elementleri birer harf, ağaçları, tarlaları, denizleri, ormanları birer sayfa olarak görüp, Cenâb-ı Hakk ın bu sayfalarda kudret kalemiyle yazdığı yazıları, yani meyveleri, hububatı, balıkları, ceylanları bu nazarla inceleyen kimsenin bütün bu bilgileri marifet-i İlâhîye olur. Üstad Hazretleri bu dört kelimeyi öğrendiğini söylemekle bize şu mesajı vermiş oluyor: Ben bu varlık âlemindeki eserleri mana-yı ismiyle değil, mana-yı harfiyle değerlendirdim, onlara bu şekilde nazar ettim. Ve bütün ömrümde her işimde niyetim sadece ihlas oldu. Birinci Kelâm: ا ن ى ل س ت م ال ك ى Ben kendime mâlik değilim. Ancak mâlikim kâinatın mâlikidir. ÜSTAD HAZRETLERİ NİN otuz sene tahsilinde öğrendiğini ifade ettiği dört kelamdan birisi, Ben kendime malik değilim. Bu sözü, Ben bedenimin maliki değilim. ve Ben ruhumun maliki değilim. diye ikiye ayırabiliriz. Bunların her ikisi de bize emaneten verilmiş oluyorlar. O halde, bu kelamı Ben bu iki emaneti de dilediğim gibi kullanamam. şeklinde değerlendirmemiz gerekiyor. Meselâ, gözümle her istediğim şeye bakamam, çünkü ben gözüme malik değilim. Kulağımla istediğim her sözü dinleyemem, mideme her gıdayı gönderemem, ayaklarımı her menzilde gezdiremem. Öte yandan, bu ruh ve ona takılı akıl, kalp, hafıza, hayal ve bütün his dünyam da bana emanet verilmiş ve ben bunları da dilediğim gibi kullanamam. Akıl benim değil mi, istediğim şeye yorabilirim. diyemem. Hafıza benim değil mi, ona dilediğim her şeyi doldururum. diyemem. Sevgi hissi benim değil mi, istediğim şeyi severim, hayal benim değil mi, onu keyfimce dolandırabilirim. de diyemem. İşte Üstad Hazretleri, Ben kendime malik değilim. kelamını öğrendim derken, Bütün bu maddî ve manevî cihazlarımı, gerçek sahibi ve yaratıcısı olan Allah ın rızası istikametinde kullanmayı öğrendim ve öylece kullandım. demek istiyor. Bunları yazmakla da bize aynı mesajı veriyor. Ruhunuz da, bedeniniz de size emanettir. Onları doğru 22 23

12 yahut yanlış kullanmaktan imtihan oluyorsunuz. Dikkatli olun ve bu emanetlere hıyanet etmeyin. Emanetleri hakiki sahibinin emir ve yasaklarını göz önüne alarak kullanın. diyor. Malikim kâinatın malikidir. cümlesi bizim kendi varlığımıza gerçek manada sahip olamayacağımızı ispat manasında kullanılmıştır. Nurlar da sıkça işlendiği gibi İnsan kâinat ağacının en son ve en cemiyetli meyvesi dir. Meyveye sahip olmak için ağaca sahip olmak gerekir. Biz bu kâinata sahip olamadığımıza göre kendimize de malik olamayız. Fakat kendime mâlik nazarıyla bakıyorum ki, Mâlik-i Hakikî nin sıfâtını ve sıfatların bir derece mahiyetini ve hududunu bileyim. KANAATİMCE burada Üstad Hazretlerinin öğrendim dediği temel kelam Ben kendime malik değilim. kelamıdır. Bu cümlede dikkat çekilen konu ise, daha çok, Dördüncü Kelam ın açıklaması mahiyetindedir. Biz kendimize malik değiliz, ama benim elim, benim gözüm, benim kuvvetim gibi sözleri de rahatlıkla söylüyoruz. Bu yetki bize niçin verilmiş? sorusunun cevabı Otuzuncu Söz olan Ene Risalesi nde geniş olarak açıklanmıştır. Burada ise bir özet sunulmuş. Şöyle ki: Meselâ, benim kuvvetim diyeceğiz ki bu kuvvetle yapabildiğimiz işleri ölçü alalım da, Bu kâinatta icra edilen sonsuz işler nihayetsiz bir kudret ve kuvvet gerektirir, bu ise ancak İlâhî kudret olabilir. diyebilelim. Diğer sıfatlarımızı da buna kıyas edebiliriz